More Related Content Similar to ภูมิรัฐศาสตร์ สกว. (20) More from Taraya Srivilas (14) ภูมิรัฐศาสตร์ สกว.1. โดย พลเอก เอกชัย ศรีวิลาศ
ผู้อานวยการสานักสันติวิธีและธรรมาภิบาล
สถาบันพระปกเกล้า
ภูมิรัฐศาสตร์[Geopolitics]
4. ความเป็ นมา
• เป็ นวิชาซึ่งศึกษาพรรณนาและวิเคราะห์เกี่ยวกับรัฐ
เกิดขึ้นพร้อมกับวิชาประวัติศาสตร ์ รัฐประศาสนศาสตร ์
ปรัชญา และคณิตศาสตร ์ อดีตไม่แพร่หลายมากนัก
นักปราชญ์มิได้รวบรวมเนื้อหาของวิชาให้เป็ นหลักฐาน
อย่างจริงจัง
• เฮโรโดตัส นักประวัติศาสตร ์ชาวกรีกสนใจเพียงเรื่อง
ภูมิศาสตร ์
• เฮคาแทอูส บิดาวิชาภูมิศาสตร ์ชาวกรีก สนใจเรื่องทั่ว ๆ
ไปของพื้นพิภพ
• ปลาโต นักปราชญ์ชาวกรีก ชี้ถึงความสัมพันธ ์ระหว่าง
ประเทศกับบริเวณต่าง ๆภายในประเทศ
• อาริสโตเติล นักการเมืองชาวกรีก กล่าวถึงความสัมพันธ ์
ระหว่างประเทศกับสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติของประเทศ
6. ภูมิศาสตร์
ภาวะประชากร
ทรัพยากรธรรมชาติ
ความเชื่อ ศาสนา ความจงรักภักดี
ลักษณะประจาชาติ
กาลังทหาร
วิทยาศาสตร์เทคโนโลยีฯ
เศรษฐกิจ
ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ
การศึกษา
อุดมการณ์ของชาติและภาวะผู้นา
National Powers
ภูมิรัฐศาสตร ์(Geopolitics)
ภูมิศาสตร ์การเมือง
ประวัติศาสตร ์
National Security
Strategy
Personal,
Social,
National,
Regional,
International
ประชาชน ดินแดน
รัฐบาล อานาจอธิปไตย
Value and
National Style
National Interest
Vital, Important, Peripheral
Model National Security Assessment : EKMODEL
Defense of homeland
Economic well-being
Favorable world order
Promotion of value
Global
State
Non State
Actors
Leaders
9. ภูมิรัฐศาสตร์
นักรัฐศาสตร ์ชาวสวีเดนชื่อ รูดอลฟ์ คเจลเลน
(Rudolf Kjellen) ได้ตั้งชื่อภูมิรัฐศาสตร ์ขึ้น
(GEOPOLITICS) โดยย่อมาจากคาว่า GEO
GRAPHICAL POLITICS ใน ค.ศ.1861-1947 มี
นักภูมิรัฐศาสตร ์ที่สาคัญชื่อ เซอร ์อัลเฟรด
แมคคินเตอร ์
ได้เสนอทฤษฎียุทธศาสตร ์หัวใจโลก (HEART
LAND THEORY) ซึ่งอ้างว่า "ผู้ใดยึดครองยุโรป
ตะวันออกได้จะสามารถยึดครองหัวใจโลกได้
ซึ่งเขาหมายถึงดินแดนส่วนใหญ่ชั้นในของทวีป
10. HEART LAND THEORY
ซึ่งหมายถึงทวีปเอเซีย ยุโรป และอาฟริกาที่ต่อเชื่อมเป็นดินแดน
เดียวกัน ผู้ใดยึดครองเกาะโลกได้จะยึดครองโลกได้
ทฤษฎีนี้ก็นาไปสู่แนวคิดประการหนึ่งที่ทาให้สหภาพโซเวียตยึด
ครองยุโรปตะวันออก ในหลังสงครามโลก ครั้งที่ 2
นาไปสู่การตั้งองค์การ NATO (NORTH ALANTIC TREATY
ORGANIZATION) ขึ้น
12. Heart Land and Rim Land
Strategy
http://www.tortaharn.net/contents/index.php?option=com_content&task=view&id=63&Itemid=75&ccdate=6-2008
15. วิเคราะห์ความสัมพันธ ์ของกาลังอานาจของ
โลก
(World-Wide Power Relationship)
„ การจากัดการขยายตัวของสหภาพโซเวียตให้อยู่
ภายในดินแดนยูเรเซีย
เป็ นสิ่งที่จาเป็ นอย่างยิ่ง
„ กระทาด้วยการผสมผสานทรัพยากรของชาติ
พันธมิตรที่เป็ นมหาอานาจทั้ง สหรัฐอเมริกา
เยอรมัน สหราชอาณาจักร และ
ญี่ปุ่ น ปัจจุบันมีออสเตเลียเข้าร่วม
ด้วย
17. หนด ยุทธศาสตร ์ใจโลก (Heartland Strateg
“ ใครครองยุโรปตะวันออกได้จะเข้าควบคุมใจกลางของพื้นโลกไ
ครองใจกลางของพื้นโลกได้ จะสามารถควบคุมพื้นที่ส่วนต่างๆขอ
และผู้ใดครองพื้นที่ส่วนต่าง ๆ ของโลกได้ ก็จะควบคุมโลกได้ในท
สามารถควบคุมทรัพยากรทั้ง คน และวัตถุ ของโลกได้อย่างสมบูรณ
19. จานวนพลเมือง ทรัพยากร การเดินเรือ
Rimland Eurasia World
แนวคิด“ยุทธศาสตร ์ขอบโลก”(Rimland Strategy)จะโต้แย้งกับ“
ยุทธศาสตร ์ใจโลก ”
ใครสามารถครองบริเวณใจโลกได้ จะต้องครอบครองบริเวณ
ดินแดนโดยรอบให้ได้ก่อน
การใช้กาลังอานาจทางเรือที่มีประสิทธิภาพเป็ นหลัก ตาม
แนวคิดของมาฮานเรื่องสมุทธานุภาพ
แนวคิดนี้ได้รับการพิสูจน์หลังสงครามโลกครั้งที่สอง พันธมิตร
จัดตั้งกองกาลังในบริเวณพื้นที่ต่าง ๆของโลกอย่างเป็ นระบบ เพื่อ
ป้ องกันการเข้าครอบครองใจโลกของฝ่ ายคอมมิวนิสต์
20. พล.จ.ดร.คาร์ล เฮาส์โฮฟเฟอร์
(Karl Ernst Houshofer)
ผสมผสานแนวความคิดของ
แมคคินเดอร ์ในเรื่อง
ความสัมพันธ ์ของทรัพยากร
เสนอความต้องการด้าน
ทรัพยากรให้แก่กาลังอานาจ
ของโลก
ผู้อานวยการสถาบันภูมิรัฐศาสตร ์ของเยอรมัน(ค.ศ. ๑๘๖๐–๑๙๔๕)
แนวความคิดทางการเมืองของรัฐซึ่งเป็ นเสมือนองค์กร
เป็ นนักรัฐศาศตร ์ที่มีชื่อเสียง ในยุค
หลังสงครามโลกครั้งที่ 1 ที่มีแนวคิด
ว่า รัฐเป็ นสิ่งที่มีชีวิตจาเป็ นต้อง
ขยายตัวอยู่ตลอดเวลา
เพื่อสนับสนุนความต้องการขยาย
ดินแดนของเยอรมันในขณะนั้น และ
เป็ นแนวคิดที่มีอิทธิพลต่อฮิตเล่อร ์มาก
ในการนาไปสู่สงครามโลก ครั้งที่ 2 ใน
เวลาต่อมา
21. ภูมิรัฐศาสตร์(Geopolitics)
เป็ นการอธิบายปัจจัยทางภูมิศาสตร ์ ที่มีอิทธิพลในการ
ส่งเสริมหรือลดบทบาททางรัฐศาสตร ์ของรัฐ จึงต้องเข้าใจ
องค์ประกอบของรัฐ (STATE) ว่ารัฐนั้นมีองค์ประกอบ
สาคัญ 4 ประการ คือ
1. ประชาชน
2. ดินแดนที่แน่นอน
3. รัฐบาล
4. อานาจอธิปไตย
มีผลต่อเส้นทางเข้า - ออก ที่สาคัญทางยุทธศาสตร ์
ความสัมพันธ ์ระหว่างสภาพทางภูมิศาสตร ์กับปัจจัยกาลัง
อานาจแห่งชาติ ด้านการเมือง เศรษฐกิจ สังคม จิตวิทยา
การทหาร วิทยาศาสตร ์เทคโนโลยี การพลังงานและ
22. ประชาชน
เป็ นทรัพยากรของชาติ เป็ นปัจจัยหนึ่งที่นาไป
พิจารณาว่ากาลังอานาจแห่งชาติด้านภูมิ
รัฐศาสตร ์มีคุณค่าทางยุทธศาสตร ์(STRATEGIC
VALVES) มากหรือน้อยเพียงไร
คุณภาพของประชาชน และจานวน
ของประชาชน
มีสุขภาพอนามัยดี มีความรู ้สูง มีระเบียบวินัยดี รู ้
สิทธิและหน้าที่
กาลังคนสามารถพัฒนาประเทศไปสู่ความ
เจริญรุ่งเรืองได้ แม้ว่าจะมีทรัพยากรธรรมชาติ
จากัด
เช่นประเทศญี่ปุ่ นรัฐบาลพัฒนาส่งเสริมระบบ
23. จานวนของประชาชน
เป็ นปัจจัยที่ส่งผลต่อการพิจารณาคุณค่าทาง
ยุทธศาสตร ์ ประเทศที่มีประชากรมาก จะสามารถ
สร้างความเข้มแข็งในการป้ องกันประเทศและด้าน
เศรษฐกิจ
จะเป็ นประเทศที่มีศักยภาพแรงงานและมีอานาจ
การผลิตสูง มีการตลาดที่กว้างขวาง เช่น
ประเทศจีนซึ่งมีประชากรกว่า 1,200 ล้านคน
นับว่าเป็ นประเทศที่มีสิ่งดึงดูดจูงใจนักลงทุน
ต่างชาติมาก
ขณะเดียวกันก็เป็ นปัญหาต่อการเลี้ยงดูประชากร
ให้อยู่ดีกินดี ในลักษณะการกระจายรายได้ให้
25. บทบัญญัติในกฎบัตรสหประชาชาติ หมวดที่ 1 Article 2 ข้อ 7
“Nothing contained in the present charter shall authorize the UN
to intervene in matters which are essentially within the domestic
Jurisdiction of any state or shall require the member to submit
such matters to settlement under the present charter; But this
principle shall not prejudice the application of enforcement
measures under chapter 7”
www.kpi.ac.th
27. ที่ตั้ง(แสดงฐานะทางยุทธศาสตร์ที่แตกต่างกัน ประเทศที่เป็นเกาะอยู่ห่างไกลจากผืนแผ่นดินใหญ่โอกาสที่จะ
ถูกรุกรานอย่างจู่โจมด้วยกาลังทางบกมีน้อย ต่างกับประเทศที่เป็น Land - Lock มีโอกาสที่จะถูกจู่โจมด้วยกาลัง
ทางบกได้มากที่สุด)
ขนาด(ประเทศที่มีขนาดใหญ่ มีโอกาสเป็นมหาอานาจได้ เนื่องจากมีทรัพยากรและประชากรมาก เช่น
สหรัฐอเมริกา รัสเซีย จีน)
รูปร่าง(ประเทศที่มีอาณาเขตแยกออกจากกันโดยมีประเทศอื่นคั่นอยู่จะประสบปัญหาในการปกครองให้เป็น
อันหนึ่งอันเดียวกัน เช่น ประเทศปากีสถาน ประเทศที่มีอาณาเขตตั้งอยู่ปลายคาบสมุทร เช่น มาเลเซีย )
ลักษณะภูมิประเทศ ดินฟ้ าอากาศ ที่ตั้งของเมือง
สาคัญ เส้นทางคมนาคม
พรมแดน(Boundary)(ตามธรรมชาติใช้สันปันน้า ลาน้า ร่องน้าลึก ใช้เส้นกึ่งกลางของ
แม่น้าหรือร่องน้าลึก พรมแดนตามสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้น เช่นกาแพง รั้ว หมุดหลักฐาน พรมแดนพิกัดภูมิศาสตร์
เช่น แบ่งตามแนวละติจูด ลองจิจูด ได้แก่ สหรัฐอเมริกา เกาหลี พรมแดนตามหลักวิชาเรขาคณิต เช่น การแบ่ง
ประเทศอาณานิคมในทวีปอาฟริกา การตกลงตามลักษณะพรมแดนอาจเป็นการตกลงแบบฉันท์มิตร แบบบังคับ
หรือแบบทาสัญญาหลังสงครามก็ได้)
การพิจารณาลักษณะภูมิรัฐศาสตร์
30. SARAWAK
SABAH
M
ALAYA
M A L A Y S I A
I N D O N E S I A
J A V A
SU
M
A
T
R
A
B O R N E O
K A L I M A N T A N CELEBES
I R I A N
J A Y A
แบบแยกจากกัน(Broken Shape)
PHILIPPINES
แบบไม่ประติดประต่อ(Fragmented Shape)
มีหน่วยหนึ่งหรือมากกว่าแยกออกจากหน่วยใหญ่ของ
ประเทศ เช่น มาเลเซีย
ประกอบด้วยเกาะใหญ่น้อยจานวนมาก จัดกระจายมี
ส่วนย่อย ๆ แยกออกจากหน่วยใหญ่ของประเทศ แต่ยังอยู่
บริเวณเดียวกับหน่วยใหญ่จะมีความยากลาบากในการ
ปกครองป้ องกันเช่น ฟิ ลิปปิ นส์และอินโดนีเซีย เช่น
31. 80
70
60
50
40
30
20
10
EQUATOR
20
30
40
50
60
70
80
30
40
50
60
70
80
20
10 10
30
40
50
60
70
80
80
70
60
50
40
30
20
10
30
TROPIC OF CANCER
40
50
60
70
80 80
70
60
50
40
30
20
10
EQUATOR
TROPIC OF CANCER
TROPIC OF CAPRICORN TROP OF CAPRICORN
10
20
30 30
40 40
50 50
60 60
70 70
80 80 80
70
60
50
40
30
20
10
30
40
50
60
70
80 80
70
60
50
40
30
20
10
AUSTRALIA
A S I A
A F R I C A
E U R O P E
GREENLANDGREENLAND
NORTH
AM ERICA
ANTARCTICA
SOUTH
AM ERICA
P A C I F I C
O C E A N
O
C
E
A
N
I N D I A N
O C E A N
PACIFIC
OCEAN
A
T
L
A
N
T
I C
แผนที่โลกแสดงเขตเศรษฐกิจโลก
40
60 60
40
5
5
Equator
5
5
ละติจูด 40 - 60 องศาเหนือ เขตอากาศอบอุ่น เป็ นกลุ่มประเทศอุตสาหกรรม
ละติจูด 5 องศาเหนือ - 5 องศาใต้ เขตอากาศร้อนชื้น
33. ความสาคัญเกี่ยวกับภูมิอากาศ
สรุปได้ว่า ในบริเวณละติจูด 40 - 60 องศาเหนือ อากาศ
อบอุ่น ประชากรมีความขยันขันแข็ง เมื่อพิจาณาภาพรวม
จากแผนที่ พบว่า เป็ นบริเวณที่มีเมืองใหญ่และเป็ นเมือง
อุตสาหกรรมและเขตเศรษฐกิจสาคัญของโลก ในทางตรง
กันข้ามบริเวณ ที่ละติจูด5 องศาเหนือ - 5 องศาใต้อากาศ
ร้อนชื้น ทาให้ประชากร ไม่กระตือรือล้นในการประกอบ
อาชีพ
36. Alfred Thayer Mahan
นายพลเรือสหรัฐฯ ค.ศ. ๑๘๔๐ - ๑๙๑๔
บิดาแห่งกาลังอานาจทางทะเล
เป็นผู้บรรยายในวิทยาลัยการทัพเรือ
เขียนหนังสือเกี่ยวกับทฤษฏีของการใช้กาลังอานาจทางเรือ
เสนอแนวคิดกาลังอานาจทางทะเล(Sea Power Strategy) ครองเจ้า
ทะเล คุมเส้นทางเดินเรือ และแสวงหาทรัพยากรโพ้นทะเล
ซึ่งได้รับการยอมรับในผลงานยุทธศาสตร์ทางเรือ(Naval Strategy)
38. ยุทธศาสตร์ Sea Power21
ปรับวางกาลังของกองทัพเรือสหรัฐฯโดย
ทบทวนยุทธศาสตร ์ ปรับเปลี่ยนรูปแบบ
จานวนและสถานที่ที่กาลังทหารของ
สหรัฐฯประจาการอยู่ทั่วโลก
กาหนดภัยคุกคามและยุทธศาสตร ์ขึ้นใหม่
ทั้งหมด มีการลงนามร่วมระหว่าง ผบ.ทร.
และ ผบ.นย.และให้ กห.สหรัฐฯ อนุมัติแล้ว
43. การพัฒนากองทัพสหรัฐฯ
ปรับกองเรือจาก ๑๙ กองเรือ เป็ น ๓๗ กอง
เรือ มีขีดความสามารถในการทาการรบใน
ทุกภูมิภาคทั่วโลก
ให้ความสาคัญกับขีดความสามารถของ
หน่วยปฏิบัติการพิเศษ (Special Force)
มีการปรับปรุงเรือดาน้า Nuclear ชั้น Ohio
Class ซึ่งจากเดิมมีการติดตั้งขีปนาวุธ
Nuclear มาเป็ นติดตั้งอาวุธปล่อยแบบ
Tomahawk และสามารถส่งหน่วย
Special Force ขึ้นปฏิบัติการบนฝั่งได้
45. แนวคิด Sea Basing
สร้างฐานทัพหน้าในแผ่นดินตนเอง ใช้
กาลังเคลื่อนที่เร็ว ลดการพึ่งพาชาติอื่น
วางกาลังและฐานทัพ ฐานส่งกาลังบารุง
ต่าง ๆ ไว้ทั่วโลก
วางกาลังใหม่ของ ทร.สหรัฐฯ ในภูมิภาค
เอเชีย – แปซิฟิ ก ลดกาลังทหาร
ประจาการในเกาหลีใต้ จานวน ๑ ใน ๓
เหลือ ๑๒,๕๐๐ คน จากเดิม ๓๗,๕๐๐
คน
ภัยคุกคามรูปแบบใหม่ยากที่จะประเมิน
ทิศทางและเป้ าหมายที่ชัดเจน
ยุทธศาสตร ์ใหม่ของสหรัฐฯเน้นการสร้าง
46. ยุทธศาสตร์ Sea Power21
ปรับวางกาลังของกองทัพเรือสหรัฐฯ
โดยทบทวนยุทธศาสตร ์ ปรับเปลี่ยน
รูปแบบ จานวนและสถานที่ที่กาลัง
ทหารของสหรัฐฯประจาการอยู่ทั่วโลก
กาหนดภัยคุกคามและยุทธศาสตร ์ขึ้น
ใหม่ทั้งหมด มีการลงนามร่วมระหว่าง
ผบ.ทร. และ ผบ.นย.และให้ กระทรวง
กลาโหมฯ อนุมัติ
48. กรอบแนวความคิดของ Sea Power 21
Sea Shield การป้ องกันจากทะเล ปกป้ องแผ่นดิน
แม่ มีการป้ องกัน Air Missile Theater, Air Missile
Defense และการป้ องกันภัยคุกคามทั้ง 3 มิติ
Sea Strike การโจมตีจากทะเล
Sea Basing ฐานปฏิบัติการจากทะเลที่ใช้ในการ
บัญชาการรบ
Sea Trial คือ จะต้องมีการฝึ กและทดสอบ
จุดมุ่งหมายเพื่อพัฒนาเทคโนโลยีใหม่ ๆ และวาง
แนวความคิดในการปฎิบัติการ
Sea Warrior การอบรมและพัฒนาคุณภาพของ
กาลังพลทางเรือ
54. องค์การเดินเรือระหว่างประเทศ (International Maritime
Organization-IMO)
เป็ นหน่วยงานของ UN รับรองมาตรการต่อต้านการก่อ
การร้ายทางทะเลที่เรียกว่า The International Ship
and Port Facility Code (ISPS CODE) เมื่อปี 2545
มาตรการที่กาหนดให้ประเทศสมาชิก IMO ที่รับรอง
มาตรการนี้จานวน 146 ประเทศ เพิ่มการรักษาความ
ปลอดภัยการเดินเรือเพื่อป้ องกันการก่อการร้าย
กาหนดให้เรือที่มีระวางตั้งแต่ 300-50,000 ตัน ต้อง
ติดตั้งระบบ Automatic Information System ภายใน
31 ธันวาคม 2547
กาหนดให้เรือทุกลาต้องติดตั้งระบบเตือนภัยให้เจ้าหน้าที่
บนฝั่งทราบถึงชื่อเรือ สถานที่ตั้ง และปัญหาด้านความ
ปลอดภัย
กาหนดให้ท่าเรือมีการประเมินความปลอดภัยของท่าเรือ
และจัดทาแผนรักษาความปลอดภัยสถานที่