กระบวนการสันติภาพ

1. กระบวนการสันติภาพ
พลเอก เอกชัย ศรีวิลาศ
ผู้อานวยการสานักสันติวิธีและธรรมาภิบาล
สถาบันพระปกเกล้า
ekkachais@hotmail.com
www.elifesara.com

2. รูปธรรมของกระบวนการสันติภาพประการหนึ่ง คือ การเปิดพื้นที่เพื่อการพูดคุยในสองระดับ
1) การพูดคุยสันติภาพกับกลุ่มที่เห็นต่างจากรัฐอย่างค่อยเป็นค่อยไปบนพื้นฐานของความจริงจังและจริงใจ/
2) การเปิดพื้นที่ปลอดภัยแก่ชุมชนในการแสดงความคิดเห็นและความต้องการโดยอิสระ

3. แนวทางสู่สันติภาพ
 ประสบการณ์ในประเทศต่างๆ
 กระบวนการและวิธีการ
 Road Map-Peace Process-Peace
Movement-Peace Maker
3

4. กรณีศึกษา 10 ประเทศ
 South Korea
 Aceh Indonesia
 North Ireland
 The Kingdom of Morocco
 Federal Republic of Germany
 Republic of Columbia
 Rwanda
 Chile
 South Africa
 Plurinational State of Bolivia 4

5. แนวทางสันติภาพแต่ละพื้นที่จะมีอัตลักษณ์เป็นของตัวเอง
- ความขัดแย้ง - เรื้อรังยาวนาน - มองไม่เห็นทางออก
Road Map
ทราบทิศทาง
ใครทาอะไร
ที่ไหน
อย่างไร
ระยะเวลา
ก่อนมีข้อตกลง
Peace Dialogued
Peace Talks

6. Road
Map
การมีทิศทางเดินที่เป็นรูปธรรม
โดยธรรมชาติจะมีการช่วงชิงการนา
ใครเสนอ RM ก่อนจะเป็นฝ่ายรุก/คุมเกมได้
ประเทศเพื่อนบ้านที่คนกลุ่มน้อย
ยื่น RM แล้วจึงพูดคุยเจรจา
เมื่อไม่มีข้อตกลง

7. ใครสร้าง Road Map 3 แนวทาง
1.เริ่มจากบุคคลที่ 3 เป็นคนนอกที่ไม่ใช่คู่ขัดแย้งเสนอ
2.คู่ขัดแย้ง/กลุ่มต่อต้านต่างเสนอแนวทาง Peace
Dialogues/Peace Talks
3.ภาคประชาสังคมเสนอ เช่น ปัจจุบันกลุ่ม IPP

8. แบบที่ 3 เป็นแบบที่ภาคประชาสังคมมีความเข้มแข็ง
เป็นเรื่องยากอาจไม่ประสบความสาเร็จ แต่ไม่ล้มเหลว
เพราะยังไม่ได้เริ่มต้น RM ยังใช้ความรุนแรง 2 ฝ่าย
สถิติการใช้ RM
• พื้นที่ขัดแย้ง 104 แห่งทั่วโลกมี 41 แห่งที่ยุติลงได้ด้วยการตกลง
สันติภาพ
• ใน 50% ของ 41 แห่ง มีการใช้ RM
• ในพื้นที่ 9 แห่งที่พยายามเข้าสู่การแก้ไขปัญหามี 4 แห่งที่ยุติด้วย
การใช้กาลังทางทหาร
• อีก 50 แห่งยังไม่มีทางออกสู่สันติภาพ *ภาคใต้เป็นแบบนี้

9. สามารถยุติได้ด้วยการหาจุดร่วมที่ทั้ง 2 ฝ่ายให้ความสนใจ
เหมือนกันคือไม่ให้มีความรุนแรง
มีการเปลี่ยนแปลงทางกฎหมาย สังคม และเศรษฐกิจนาไปสู่
ความเป็นธรรม หรือมีความยุติธรรมเกิดขึ้น
อีกฝ่ายจะเรียกร้องต้องการ “ยุติความรุนแรง” แต่อีกฝ่าย
ต้องการ“ความเป็นธรรมหรือความยุติธรรม/มีเสรีภาพใน
สังคม” นี่เป็นจุดยืนที่ต่างกัน
“ ต้องหาจุดสนใจร่วมกัน จะช่วยได้ถ้ามี RM
การจะทาให้เกิดความมั่นใจ/ความไว้เนื้อเชื่อใจระหว่างกันได้ก็ด้วยมี
คณะกรรมการแสวงหาความจริง(National Commission for Truth and
Reconciliation)”
สันติภาพเชิงบวก

10. ในช่วงการเดินทางสู่เส้นทางสันติภาพ
หลายๆประเทศในโลกเมื่อสันติภาพเริ่มต้น ความรุนแรง
ก็เพิ่มขึ้นไปด้วย จะไม่น้อยลงจากเดิม
• South Africa ช่วง 3 ปีแรก รุนแรงเพิ่มเป็น 3 เท่า แต่ Peace
Process ยังเดินต่อไป
• กรณีอินเดีย ต้องอดทน ยืนหยัดอยู่ใน RM 3 ปี มาลดลงใน
ปีที่ 4
• การต้องการลดความรุนแรง เป็นความคาดหวังที่ไม่
เป็นความจริง จากประสบการณ์ประเทศต่างๆทั่วโลก

11. แนวทางสู่สันติภาพ
11

12. 9 OBJECTIVE
NSC
STRATEGY
12

14. ข้อ 1 เพื่อให้สังคมจังหวัดชายแดนภาคใต้มีความปลอดภัยและปกติสุข
ภายใต้หลักยุทธศาสตร์พระราชทาน “เข้าใจ เข้าถึง พัฒนา” และ
“ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง”
ข้อ 2 เพื่อขจัด และป้องกันไม่ให้เกิดเงื่อนไขที่หล่อเลี้ยงและเอื้อต่อการ
ใช้ความรุนแรงจากทุกฝ่าย
ข้อ 3 เพื่อเสริมสร้างความเข้าใจ และฟื้นคืนความไว้วางใจระหว่างรัฐ
กับประชาชน และระหว่างประชาชนด้วยกัน ให้เกิดความร่วมมือใน
การพร้อมเผชิญปัญหาร่วมกัน
14
วัตถุประสงค์นโยบายการบริหารและการพัฒนาจังหวัด
ชายแดนภาคใต้ (พ.ศ. 2555 – 2557)

15. วัตถุประสงค์นโยบายการบริหารและการพัฒนาจังหวัด
ชายแดนภาคใต้ (พ.ศ. 2555 – 2557)
ข้อ 4 เพื่อให้การพัฒนาเป็นไปอย่างต่อเนื่องสอดคล้องกับศักยภาพของพื้นที่
เกิดการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมที่กระจายตัวอย่างเท่าเทียมในทุก
ระดับ ตรงกับความต้องการ ไม่ทาลายอัตลักษณ์ และวิถีชีวิตของ
ประชาชน ตลอดจนมีผลต่อการสนับสนุนการแก้ไขปัญหาความมั่นคง
ข้อ 5 เพื่อเสริมสร้างการเรียนรู้และสร้างความตระหนักในคุณค่าของการอยู่
ร่วมกันภายใต้ความหลากหลายของวิถีชีวิตและวัฒนธรรม
ข้อ 6 เพื่อให้สังคมไทยเกิดการรับรู้ มีความเข้าใจในสถานการณ์ที่เป็นจริง
และตระหนักถึงความรับผิดชอบร่วมกันในการแก้ไขปัญหาจังหวัด
ชายแดนภาคใต้

16. วัตถุประสงค์นโยบายการบริหารและการพัฒนาจังหวัด
ชายแดนภาคใต้ (พ.ศ. 2555 – 2557)
ข้อ 7 เพื่อให้สังคมภายนอกประเทศให้การสนับสนุนและมีบทบาทเกื้อกูล
การแก้ไขปัญหา
ข้อ 8 เพื่อสร้างสภาวะแวดล้อมที่เหมาะสมและเอื้อต่อการพูดคุยใน
การแสวงหาทางออกจากความขัดแย้งและการให้หลักประกันใน
การเข้ามามีส่วนร่วมของผู้เกี่ยวข้องและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียใน
กระบวนการเสริมสร้างสันติภาพ
ข้อ 9 เพื่อให้การดาเนินนโยบายการบริหารและการพัฒนาจังหวัดชายแดน
ภาคใต้เป็นไปอย่างมีระบบ มีเอกภาพ มีประสิทธิภาพ มีส่วนร่วมจากทุก
ภาคส่วนและวางอยู่บนข้อมูลที่ถูกต้องและรอบด้าน

17. KPI
NSC
POLICY
17

18. 29 เป้าหมายยุทธศาสตร์ แก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้
1.พื้นที่เศรษฐกิจในเมืองสาคัญ และสถานที่ชุมชนสาธารณะ ปลอดพ้น
จากเหตุการณ์รุนแรง
2.หมู่บ้าน/ชุมชนที่เป็นพื้นที่เขตอิทธิพลของกลุ่มผู้ก่อเหตุรุนแรง ลด
จานวนลงในพื้นที่เดิม และไม่เพิ่มในพื้นที่ใหม่
3.ศาสนสถาน ศาสนบุคคล และบุคลากรทางการศึกษา ได้รับการ
คุ้มครอง ปลอดพ้นจากเหตุรุนแรง
4.เจ้าหน้าที่รัฐทุกฝ่ายปฏิบัติอยู่ในกรอบของกฎหมาย และผู้กระทาผิดไม่
ว่าจะเป็นฝ่ายใด ต้องเข้าสู่กระบวนการยุติธรรมอย่างเท่าเทียม
5.คดีหรือเหตุการณ์ที่เป็นข้อสงสัยของประชาชน และต่างประเทศ ได้รับ
การเร่งรัดและนาเข้าสู่กระบวนการตรวจสอบโดยทันที 18

19. 29 เป้าหมายยุทธศาสตร์ แก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้
6.การดาเนินคดีความมั่นคง มีประสิทธิภาพ ทั้งกระบวนการรวบรวมพยาน
หลักฐานที่รัดกุมและโปร่งใส ผู้ต้องหาได้รับการคุ้มครองสิทธิตามกฎหมาย
7.กระบวนการยุติธรรมทางเลือกได้รับการสนับสนุนโดยให้ผู้เสียหายหรือผู้ต้องหา
และชุมชนสามารถเข้ามามีส่วนร่วมในกระบวนการคลี่คลายความขัดแย้ง
8.ผู้ได้รับผลกระทบจากเหตุการณ์ความไม่สงบที่ได้รับการเยียวยาด้วยกระบวน
การมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นรวมทั้งลดเงื่อนไขการใช้
ความรุนแรงตลอดจนสร้างความ ไว้วางใจ
9.ประชาชนมีความเข้าใจสถานการณ์ที่เป็นจริงในพื้นที่ผ่านเวทีการสื่อสารที่ส่งเสริม
การพูดคุยเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง
10.จานวนกลุ่มเป้าหมายมีองค์ความรู้เกี่ยวกับแนวทางและทักษะการจัดการความ
ขัดแย้งโดยสันติวิธี 19

20. 29 เป้าหมายยุทธศาสตร์ แก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้
11.การลงทุนภาครัฐและเอกชนเป็นไปอย่างต่อเนื่องมั่นคงสอดคล้องกับ
ศักยภาพของพื้นที่ วิถีชีวิต ความต้องการของปชช. และมีผลต่อการ
สร้างอาชีพและการกระจายรายได้ที่ทั่วถึงให้กับประชาชน ส่งผลให้
อัตราการว่างงานในระดับหมู่บ้านลดลงอย่างต่อเนื่อง
12.พัฒนาโครงสร้างพื้นฐานระบบโลจิสติกส์ เทคโนโลยี ศักยภาพแรงงาน
ทั้งต้นน้า ปลายน้า ครอบคลุมทั้งพื้นที่ในประเทศและรอยต่อกับ
ประเทศเพื่อนบ้าน
13.สถาบันการศึกษาของรัฐและเอกชนได้รับการพัฒนาคุณภาพของ
หลักสูตรการ ศึกษาและครูทั้งสายสามัญและศาสนาอย่าง
ครบถ้วน ผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษาเทียบเท่ามาตรฐานกลางของ
ประเทศ
20

21. 29 เป้าหมายยุทธศาสตร์ แก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้
14.เด็ก เยาวชน และผู้ที่อยู่นอกระบบการศึกษาได้รับความรู้ การเพิ่ม
ทักษะการประกอบอาชีพ โดยพัฒนา/สร้างแหล่งเรียนรู้และ
สนับสนุนระบบการศึกษานอกโรงเรียน
15.ประชาชนในพื้นที่เสี่ยงได้รับหลักประกันการมีสิทธิในการใช้
ประโยชน์ จากที่ดินและทรัพยากรธรรมชาติในท้องถิ่นเพื่อการดารง
ชีพและการสร้างรายได้ ที่พอเพียงได้รับการคุ้มครองตามกฎหมาย
16.ประชาชนได้รับบริการสาธารณสุขและการพัฒนาคุณภาพชีวิต
อย่างเต็มประสิทธิภาพประชาชนในพื้นที่เป้าหมาย ปฏิบัติตาม
ประเพณีและศาสนา
21

22. 29 เป้าหมายยุทธศาสตร์ แก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้
 17.เป็นพลังสร้างสรรค์สังคมพหุวัฒนธรรมและเป็นที่ยอมรับของ
สังคมทั้งภายนอกและภายใน
 18.การฟื้นฟู อนุรักษ์ รักษาอัตลักษณ์ทางภาษา ศิลปะ และ
วัฒนธรรม ด้วยกระบวนการมีส่วนร่วมของประชาชนในพื้นที่มี
เพิ่มขึ้น
 19.เด็กและเยาวชน มีความรู้ภาษาไทย ภาษามลายู ภาษามลายูถิ่น
ด้วยกระบวนการมีส่วนร่วมของประชาชนในทุกระดับการศึกษา
 20.ผู้นาศาสนา ผู้นาชุมชน นักการศึกษา มีบทบาทในการพัฒนา
และแก้ไขปัญหาในชุมชนเพิ่มขึ้น
22

23. 29 เป้าหมายยุทธศาสตร์ แก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้
 21.ประชาชนได้รับข้อมูลสถานการณ์ที่เกิดขึ้นอย่างรอบด้านและ
เป็นจริง และตระหนักถึงความรับผิดชอบร่วมกันในการแก้ไขปัญหา
ในเชิงสร้างสรรค์
 22.ประเด็นปัญหา จชต. ไม่ถูกหยิบยกเป็นวาระระหว่างประเทศ
อาทิ เวทีขององค์การความร่วมมืออิสลาม (OIC) และ
สหประชาชาติ
 23.ประชาชนในโลกมุสลิมและต่างประเทศมีความเข้าใจและ
สนับสนุนการพัฒนา รวมทั้งแก้ไขปัญหาในพื้นที่ โดยอาศัยความ
ร่วมมือของประชาคมอาเซียนและกิจการฮัจญ์
23

24.  24.หน่วยงานของรัฐมีประสิทธิภาพในการอานวยความสะดวกการ
จัดพื้นที่และ กระบวนการสื่อสาร พูดคุย เพื่อลดและป้องกันการ
ขยายตัวของความขัดแย้งระหว่างรัฐกับประชาชนและระหว่าง
ประเทศกับประชาชนเพิ่มขึ้น
 25.จานวนเวทีส่งเสริมสนับสนุนกระบวนการพูดคุยระหว่างผู้ที่มี
ส่วนได้ส่วน เสียในการแสวงหารูปแบบการกระจายอานาจที่
สนับสนุนให้ท้องถิ่นมีบทบาทและส่วน ร่วมที่สอดคล้องกับบริบท
ของพื้นที่และอยู่ในกรอบรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักร ไทยมีมาก
ขึ้น
24
29 เป้าหมายยุทธศาสตร์ แก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้

25.  26.ผู้มีความคิด ความเชื่อ อุดมการณ์ต่างจากรัฐ มีส่วนร่วมใน
กระบวนการพูดคุยเพื่อสันติภาพที่ได้รับการมอบหมายจากรัฐบาล
ได้ รับหลักประกันความปลอดภัยจากรัฐอย่างทั่วถึง
 27.กลไกขับเคลื่อนการนานโยบายและยุทธศาสตร์ไปสู่การปฏิบัติ
ดาเนินงานอย่างเป็นเอกภาพและมีประสิทธิภาพ
 28.ประชาชนมีส่วนร่วมในการนานโยบายยุทธศาสตร์ไปสู่การ
ปฏิบัติและการติดตามประเมินผล
 29.เจ้าหน้าที่ทุกระดับต้องมีความเข้าใจนโยบายและยุทธศาสตร์ไป
ในทิศทางเดียวกัน
25
29 เป้าหมายยุทธศาสตร์ แก้ไขปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้

26. JUDGMENT
26

27. คดีความมั่นคงในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้
ปี พ.ศ. จานวนคดี ยกฟ้อง ร้อยละที่ยกฟ้อง
2549 14 8 57.14%
2550 36 11 30.56%
2551 Non Non Non
2552 94 60 63.83%
2553 106 79 74.53%
2554 214 168 78.5 %
มาตรฐานของกระทรวงยุติธรรมในการยกฟ้องไม่เกิน 5 %

28. 28

29. สกว.ทบทวนวรรณกรรมสามจังหวัดภาคใต้
ค้นพบว่าคนทาไม่ได้ใช้ คนใช้ไม่ได้ทา
 มีงานวิจัยมากเกือบ 600 ฉบับ แต่มีผลในการแก้ไขปัญหาน้อยมาก
 งานกระบวนการยุติธรรมมีชิ้นเดียว ทั้งที่เป็นปัญหาใหญ่
 งานด้านประวัติศาสตร์ปัตตานีมีมากอย่างก้าวกระโดดแต่ทาแยกส่วน
 งานเศรษฐกิจและทรัพยากรธรรมชาติมีน้อยมากทั้งในพื้นมีปัญหา
มาก
 งานการศึกษา มีมากแต่ไม่มีการศึกษาเกี่ยวกับหลักสูตรพหุ
วัฒนธรรม

30. สกว.ทบทวนวรรณกรรมสามจังหวัดใต้
คนทาไม่ได้ใช้ คนใช้ไม่ได้ทา
 งานการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากรมีน้อย ทั้งที่เป็นปัญหา
ใหญ่
 งานวิจัยที่ไม่มีเลยคือการเปรียบเทียบชีวิตคนมลายูในสาม
จังหวัดชายแดนภาคใต้กับมาเลเซีย/อิสลามภิวัฒน์กับสาม
จังหวัดชายแดนภาคใต้ การเปลี่ยนแปลงความสัมพันธ์ของ
กลุ่มชาติพันธุ์ ความสัมพันธ์ระหว่างสามจังหวัดกับอินโดนีเซีย
มาเลเซีย และบรูไนงาน
 งานที่ให้ความรู้เกี่ยวกับผู้ก่อเหตุรุนแรงมีน้อย และสังคมไทยยัง
ไม่รู้เลยว่ากลุ่มผู้ก่อเหตุรุนแรงเป็นใคร

31. การ แพ้ชนะ ด้วยสงคราม
นาไปสู่ความขัดแย้งที่ไม่สิ้นสุด
สันติวิธี ทาให้เกิด ความสงบและความ
สมานฉันท์ จะเกิดความพอใจร่วมกัน

32. กระจายอานาจ
(อบจ./เทศบาล/อบต.)
ถ่ายโอนตามเจตนารมณ์
รวมศูนย์ เอกราชเขตปกครองพิเศษกระจายอานาจ
(ท้องถิ่นรูปแบบพิเศษ)
พื้นที่ต่อรอง
(Negotiating range)
รัฐ
ขบวน
การ
กลุ่มประชาสังคม
(เปิด) พื้นที่ทางการเมือง
ความเป็นไปได้ต่อทางออกของปัญหา