1. PUBERTE
FİZYOLOJİSİ
Prof.Dr. Selim Kurtoğlu

4. *Puberte: Cinsel organlarda
büyüme, sekonder seks
karakterlerinin oluşması ve boyda
atılım puberteyi anlatır.
*Adölesan: Fiziksel büyüme,
cinsel gelişme yanında psikososyal
olgunlaşmayı (kişilik, benlik, saygısı,
bağımsızlık kazanma ) ve erişkin
döneme geçişi içine alan daha geniş
bir kavramdır.

5. ADÖLESAN EVRELERİ
Erken adölesan 11-14 yaş
Orta adölesan 15-17 yaş
Geç adölesan 18-20 yaş
*Fullar SA. Care of postpartum adolescents. J Matern Child Nurs 11:399,1986.

7. ADÖLESAN EEVRELERİ
Erkek Kız
Erken 14-16 yaş 12-14 yaş
Orta 16-20 yaş 15-18 yaş
Geç 20-25 yaş 18-23 yaş
*Fullar SA. Care of postpartum adolescents. J Matern Child Nurs 11:399,1986.

8. PUBERTENİN ENDOKRİN REGÜLASYONU
- GnRH salgılayan nöronlar hipotalamus medial
bazalinde preoptik bölgedeki arkuat nukleusta
bulunurlar. Nöron sayısı 1000-2000 arasındadır.
- 9. gebelik haftasında hipotalamusta GnRH
salgısı tespit edilmiştir. Kızlarda 22-25,
erkeklerde 34-38 haftalıkta maksimal düzeye
ulaşır. Portal sistem orta gebelikte gelişir ve
heriki cinste yüksek gonadotropinler saptanır.
Doğuma doğru gonadotropinlerin azalması,
seks steroidlerinin negatif feed-back yaptığını
gösterir.

9. - Doğumla birlikte ilk ay içinde FSH-LH yükselir
ve LH pulsatil sekresyon paterni gösterir.
Bunun nedeni plasental seks steroidlerinin ani
kesilmesi ve feed-back dengesinin
bozulmasıdır. Bu geçici gonadal aks aktivitesi
santral ve gonadal problemlerin ayrımında
oldukça yardımcıdır.
- Prepubertal dönemde GnRH pulse jeneratör
uykudadır. Gonadotropin düzeyleri supressedir
ancak duyarlı metotlarla ölçülebilir
(immunofluorometrik metotlarla ölçülürken,
immunoradiometrik metotlarla saptanamaz).

12. - Puberte başlangıcında önce gece LH
salgısı gözlenir. Erkeklerde LH ile birlikte
testosteron artarken, kızlarda sabah
estradiol artışı saptanır. Pubertal evrelerle
birlikte LH pulslarının sıklığı ve amplitüdü
artar, LH salgısı gündüz ve geceye yayılır.
Pubertede görülen gündüz-gece ritmi
erişkinde kaybolur.

14. Puberte Nasıl Başlar
- Gonadostat teorisi: Hohlweg tarafından 1931’de
öne sürülmüş ve Grumbach ve ark. tarafından kabul
edilmiştir. Gonadostat; gonadotropin düzenleyici
sistemin gonadal steroidlere karşı feed-back duyarlılık
eşiğini değiştirmesidir. Bu eşik prepubertal düşük
tutulurken, pubertede yükseltilmektedir. Zaten
Hohlweg ve ark. gonadektomi yapılmış inmatür
ratlarda düşük doz cins steroidlerinin pituiter
baskılanma yaptığını göstermişlerdir. İnsanlarda
negatif feed-back mekanizması fetal hayattan
başlayarak çocukluk boyunca sürer. Düşük doz E2 ile
gonadotropinler suprese edilebilir. Puberte
başlangıcında düşük doz E2 artık suprese edemez
hale gelir ve FSH-LH artar.

16. - Pubertenin sonunda yüksek set-point eşiği oluşur.
- Gonadostat teorisine ters düşen bulgulardan birisi
agonadal çocuklarda gonadal steroidlerin olmamasına
rağmen, çocukluk ve prepubertel değişimlerin benzer
olmasıdır. Bu nedenle 1980’li yıllarda alternatif teori
olarak “Endojen Kısıtlama Kavramı” ortaya atılmıştır.
-Bu teoride seks steroidlerinin negatif feed-back
etkisine ek olarak, santral inhibitör sistem GnRH
salgılanmasını engeller. Pubertal başlangıç inhibitör
sistemin zayıflaması ve stimülatör sistemin ön plana
geçmesiyle ortaya çıkar.
-Üçüncü teori desenkronidir. Prepubertede hipotalamik
GnRH kontenti adult döneme eşittir. Hipotalamusla-
hipofiz desenkron olduğu için gonadotropinler
salgılanmaz.

21. GnRH
(medial bazal hipotalamus)
Engelleyenler Artıranlar, uyaranlar
-Melatonin -Glutamat (nöroeksitatör -NO
aminoasit)
-CRF -NE -α-MSH
-β-endorfin -Endotelin -Histamin
-5-HT -Dopamin -Nörotensin
-GABA -Bombesin -Leptin (NPY azalır)
-NPY -İnsülin -GH
-IGF-I -TGF-α ve β
-EGFR -Beslenme
-Galanin ? -Çinko
-NMDA (N-metil d-aspartat) -PGE2

24. - Engelleyici sistem ve negatif feed-back
ile prepubertal uyku dönemi yaşanır.
Santral kısıtlayıcı sistemin zayıflaması
veya ortadan kalkması ile puberte
başlar.
- Leptin, NPY azaltması yanında pubertal
gelişmeler için permissive rol oynar.
- GnRH pulsatil salınışı ile hipofizden FSH
ve LH salgısı oluşur.

25. Gonadotropinlerin fonksiyonları
Erkek Kız
FSH Spermatogenezi sağlar Primer over folliküllerini gelliştirir.
Teka olgunlaşması ve aromataz
aktivasyonuyla A’dan estrojeni
oluşturur.
LH Leydig hücrelerinden T Teka hücrelerinde korpus luteum
salgılatır formasyonu ve androstenodion
salgılanması

26. - Estrojenler: göğüs gelişimi, labia
major-minor gelişimi, vajen
mukozasında koyulaşma, sekresyon
artışı
- Progesteron: Göğüs gelişimi, siklus
oluşumu
- Androjenler:
1.Testosteron: Penil-skrotal büyüme,
vokal kord, adele gelişimi, libido.
2. DHT: Vücut, yüz kıllanması, prostat
büyümesi, akne ve temporal saç açıklığı.

27. - Pubertede senkron olaylar dizisi:
Adrenarş, Gonadarş, erkekte spermarş,
kızda telarş, menarş, ovulasyon.
- Kızlarda pubertal başlangıç bulgusu
telarştır. Ancak bazı çocuklarda büyüme
hızlanması dikkati çekebilir.
- Erkeklerde puberteye giriş bulgusu
testis büyümesidir (dikey boyut 2.5 cm
veya 4 ml hacim).

28. - Adrenarş 6-7 yaşlarında adrenal
androjenlerde artış olmasıdır.
Adrenarşın pituiter bir etkenle (?),
melatonin azalması ile başlatıldığı veya
17-20 dezmolaz aktivitesinde artışla
sağlandığı düşünülmektedir. Adrenarşla
geçici büyüme hızlanması, seboreik
bezlerde aktivasyon, pubik-aksiller
kıllanmaya katkı görülür.

37. Adrenarş-gonadarş dissosiasyonu
sonuçları
ADRENARŞ GONADARŞ PROBLEM
Prematür Normal Prematür adrenarş
Normal Prematür Santral puberte prekoz
Normal Yok Turner sendromu-Hipogonadotropik
hipogonadizm
Prematür Prematür Prematür adrenarş + SPP
Geç Geç Yapısal adölesan gecikmesi

39. Pubertal Büyüme
- Puberte öncesi GH ve troid hormonlarının
katkısıyla büyüme sağlanırken, pubertede seks
steroidlerinin katkısıyla büyüme hızlanır.
Androjenler GH salgı ve etkisini güçlendirirler.
Estrojenler ise kemik maturasyonunu
hızlandırırlar. IGF-I yapımı için uygun beslenme
ve normal metabolizma gerekir.
- Puberte iskelet yaşı olarak kızlarda 11,
erkeklerde 13 yaşta başlar (sesamoid kemik).
- Puberte içerisinde boy atılımı öncesi büyüme
yavaşlayabilir (preadölesan dip).

41. - Adölesan büyüme sıçraması kızlarda
göğüs Tanner 3’te gözlenir. 12 yaşında
büyüme hızı 9 cm/yıla ulaşır ve
pubertede toplam 25 cm boy kazanırlar.
Kemik yaşı 13 olunca son boyun % 95’i,
16 olunca % 98.5’u kazanılmıştır.
- Erkeklerde ise boy sıçraması kızlardan
2 yıl geç ve Tanner 4’te görülür. Boy
uzaması 10.3 cm/yıla çıkar ve pubertal
boy kazanımı 28 cm’ye ulaşır. Kemik
yaşı 15 olunca son boyun % 95’i, 18
yaşında ise % 98.5’u kazanılmıştır.

43. - Pubertede ağırlık artışı da görülür.
Adult ağırlığın % 50’si adölesanda
kazanılır. Kızlarda boy atılımından 6 ay
sonra (12.5 yaşta) 8.5 kg/yıl ağırlık
artar. Erkeklerde ise boy atılımı ile
birlikte (14 yaş) 9 kg/yıl ağırlık artışı
görülür.
- Androjen, estrojenler, D vitamini,
çinko, A vitamini, flour ve diğer
faktörlerin katkısıyla puberte ve
civarında kemik kitle kazanımı sağlanır.

44. - Adölesanda kas kitlesi, yağ dağılımı
değişir. Erkeklerde kas kitlesi artarken
yağ dokusu azalır. İntrasellüler volüm %
36’dan 39’a yükselir. Omuz genişliğinin
kalça genişliğine oranı 1.37 olarak kalır.
- Kızlarda ise adale kitlesi menarşa kadar
artar, sonra yağ dokusu artarken kas
kitlesi azalır. Kızlarda yağ dokusu artışı
erkeklerden 2 kat fazladır. Zaten kızlarda
vücut yağ oranı % 17’e ulaşınca menarş,
% 22’e ulaşınca ovulasyon
görülmektedir.

45. - Kızlarda kalça uyluk ve baldırda yağ dokusu
artarken üst kaslarda azalır. Kızlarda omuz kalça
oranı 1.35’ten 1.27’e düşer. Kızlarda 12-17
yaşlar arasında intrasellüler sıvı miktarı %
36’dan % 29’a iner.
- Boyca uzama bacak ve gövde uzunluklarındaki
artışa bağlıdır. Ancak önce bacak uzaması
görülür, gövde uzaması ise 1 yıl sonra başlar.
Kol ve bacaklardaki uzamalar çevreden merkeze
doğru ilerler, yani önce el ve ayaklar büyür,
sonra baldır-uyluk, önkol-kol büyümesi hızlanır.