1. ENDOKRİN SİSTEM FİZYOLOJİSİNE
GİRİŞ
Prof.Dr.Meral AŞÇIOĞLU

2. Endokrin sistem; İç salgı bezleri ve
hormon salgılayan tüm oluşumları içine
alır.
Salgılanan hormonlar fizyolojik sistemler
arasındaki iletişimi, haberleşmeyi sağlar.
Bu görevi yerine getirirken sinir sistemi
ile birlikte çalışıp fizyolojik işlevlerin
düzenlemesini gerçekleştirir.

4. Hormon: İç salgı bezleri (=endokrin
bezler), tek tek hücreler ya da hücre
gurupları tarafından hücreler arası
sıvıya salgılandıktan sonra kan ile
uzak dokulara taşınıp, kendileri için
özgün reseptörler = almaçlar
üzerinden hedef doku (= target
doku) veya organların çalışmasını
düzenleyen kimyasal habercilerdir.

5. Reseptör (Almaç): Genel anlamıyla
organizmanın içinde yada dışındaki
değişikliği haber alan oluşumlardır.
Almaçlar; duyu sistemi için özel
sinir sonlanmaları veya özel
hücreler, hormonlar ya da diğer
kimyasal haberciler için ise hücrenin
membranında, stoplazmasında veya
nükleusunda yerleşmiş olan özgün
protein molekülleridir.

6. Hormonların temel işlevleri:
• Değişen koşullara karşın iç
ortamdaki dengenin sürdürülmesi,
• Enerji üretimi, kullanımı ve
depolanmasının düzenlenmesi,
• Üremenin düzenlenmesi,
• Büyüme ve gelişmenin
düzenlenmesi.

7. Endokrin sistem işlevlerini sinir
sistemi ile birlikte hücreler arası
iletişimi sağlayarak gerçekleştirir.

8. Hücreler arası iletişim tipleri
2. Nörokrin (Nöral) iletişim
(nöromediyatörler ile sağlanır)
3. Endokrin iletişim (hormonlarla sağlanır)
a. Genel iletişim
b. Parakrin iletişim
c. Otokrin iletişim
4. Nöroendokrin iletişim (nörohormonlarla
sağlanır).

9. Hücreler arası iletişim tipleri

10. İletişimde rol alan kimyasal haberciler:
• Birinci haberciler: Ekstrasellüler sıvıda
bulunurlar. Örnek: Hormonlar,
nöroregülatörler
• İkinci haberciler: İntraselüller sıvıda
bulunurlar.
Birinci habercinin almacı ile birleşmesi
sonunda hücre içi derişimi artan stoplazmik
maddelerdir.Örnek: Ca++,cAMP.

11. Nöroregülatörler
Nöroregülatörler: Sinir sistemindeki iletişimde
rol alan maddelerdir.

12. Nöromediyatörler: Bir sinaps içindeki
iletişimde rol alan maddelerdir.
Nörotransmitterler: Presinaptik uçtan
salınıp impulsun postsinaptik membrana
geçişini sağlarlar.

13. Nöromodülatörler: Sinapslardaki impuls
geçişini hızlandıran veya yavaşlatabilen
ayarlayıcılardır.
Nörohormonlar: Sinir ucundan
salgılanırlar, fakat uzak dokularda etkili
olurlar
Örnek: Hipotalamik salgılatıcı hormonlar,
oksitosin, ADH.

14. Hormon etkisini değiştiren faktörler
4. Down regülasyon
a. İnternalizasyon
b. Eksternalizasyon
5. Up regülasyon
6. Hormon kan düzeyi
7. Hücrelerdeki almaç sayısı
8. Ko faktörler
9. Antagonist veya sinerjik etkili diğer
endojenlerin düzeyleri

15. Hormonların sınıflandırılmaları
3. Kimyasal yapılarına göre
4. Etkilerine göre
5. Salgılandıkları dokuya göre
6. Fiziko-kimyasal özelliklerine göre.

16. Hormonların kimyasal yapılarına göre
sınıflandırılması
Peptid Yapılar Aminoasit yapılılar
(Genellikle suda çözünürler)
(Genellikle suda çözünürler)
• Hipotalamus hormonları
• Katekolaminler
(PIH hariç)
• İyodotironinler
• Hipofiz hormonları
•İnsülin, glukagon
•PTH
Steroid yapılılar
(Genellikle lipidde çözünürler)
• Adrenal korteks hormonları
• Cinsiyet hormonları

17. Hormonların etkilerine göre sınıflandırılması
Kinetik Etkililer Morfogenetik Etkililer
Kontraksiyon, sekseryon v.b. GH, FSH, LH, estrojen,
Etkileri oluşturanlar androjenler.
(adrenalin, oksitosin, ADH)
Metabolik Etkililer
İnsulin, glukagon, GH,
tiroksin, ADH, aldosteron

18. Hormonların salgılandıkları dokuya göre
sınıflandırılması
3. Hipotalamus hormonları
4. Hipofiz hormonları
5. Önhipofiz hormonlarının etkisi ile salgılanan
hormonlar.
6. Diğer endokrin dokulardan salgılanan
hormonlar.

19. Hipofiz ile beyin ve hipotalamus arasındaki ilişki

20. Ön hipofizin endokrin işlevinin hipotalamus hormonları tarafından kontrolü

21. Hipotalamik Hormonlar
GnRH= Gonadotropin serbestletici h.= LHRH =
lüteotropik hor. serbestletici h.
GHRH= Growth h.(= büyüme h.) serbestletici h.
GIH = Growth h.inhibe edici h.=somatostatin=SS
TRH = Trotropin serbestletici h.
PIH = Prolaktin inhibe edici h. (dopamin ve
diğerleri)
PRH = Prolaktin serbestletici h.
CRH = Kortikotropin serbestletici

22. Tropik hormon: İkinci bir endokrin
bezin salgılama işlevi üzerinde
artırıcı ya da azaltıcı etkisi olan
hormondur.

23. Hipofizeotropik hipopotalamus hormonları ile önhipofiz
işlevlerinin düzenlenmesi.

25. FSH = Folikül stimüle edici h.
LH = Luteinizan h. (= ICSH= interstisiyel hücre
stimüle edici hor.)
GH = Growth hor. = büyüme hor.
TSH = Tiroid stimülan hor. (= tirotropin)
ACTH = Adrenokortikotrofik hormon
hCS = İnsan koriyonik somatomammotropini= hPL=
insan plasental laktojeni = CGP= koriyonik
büyüme hormonu-prolaktin

26. Hormon salgılayan dokular ve hormonları - I
Hormon Hormon
salgılayan doku
Pankreas İnsülin, glukagon, somatostatin,
pankreatik polipeptid
Böbrekler Renin, Eritropoietin, 1,25
dihidroksikolekalsiferol
G.I Kanal Enterogastronlar
Karaciğer hüc. ve IGF –I (=insülin- benzeri büyüme
diğer bazı hücreler faktörü-I, somatomedin-C)
Thymus Timosin (=timopoietin)
Pineal Bez Melatonin

27. Hormon salgılayan dokular ve hormonları - II
Doku Hormon
Plasenta CG (=Korionik gonadotropin)
Estrojen, progesteron,
plasental, laktojen=hPL
Kalp ANF (=atriyal natriüretik
fak.=atriopeptin= auriculin.)
Monosit ve IL – 1 (= interlökin-1 v.b), TNF
Makrofajlar (= tümör nekrozis faktör) diğer
monokinler.
Değişik Bazı Hücreler Özgün büyüme faktörleri. örn.
NGF= sinir büyüme faktörü
EGF, OGF, PDGF,IGF.

28. Hormonların fiziko kimyasal özelliklerine
göre sınıflandırılmaları
Suda çözünenler Lipidde çözünenler
Peptid yapılılar, Steroid yapılılar,
katekolaminler tiroid h.ları, 1,25
dihidroksikolekalsiferol

29. HORMON SALGILANMASININ DÜZENLENMESİ
Düzenlenme salgılanmayı etkileyen
uyarılarla sağlanır.
Hormon salgılanmasını etkileyen uyarılar
IV. Çeşitli metabolitlerin kan düzeyleri
V. Hormonların kan düzeyleri
VI. Biyoritm
VII. Sinirsel uyarılar (sss, otonom ss.)

30. Hormon kan düzeyine göre
salgılanmanın düzenlenmesi:
İki işlerge ile gerçekleştirilir;
4. Eksi geri bildirim ile düzenlenme
Üç şekilde gerçekleşir.
• Uzun geri bildirim devre ile baskılama
• Kısa geri bildirim devre ile baskılama
• Çok kısa geri bildirim devre ile baskılama
2. Artı geri bildirim ile düzenlenme

31. Hormon salgılanmasında geri bildirim ile düzenlenme

32. Hormon salgılanmasında artı geri bildirimle düzenlenme

33. Biyoritm
Vücut işlevlerinin zamana bağlı döngüsel
değişiklikler göstermesidir.
• Diurnal ritm = sirkadiyen ritm = gün içi ritm:
Değişikliklerin bir günlük döngüler içinde
oluşmasıdır.
• Menstrüel ritm = Değişikliklerin 4 haftalık
döngüler içinde oluşmasıdır.
• Sirkaannuel ritm = yıl içi ritm:
Değişikliklerin bir yıllık döngüler içinde
oluşmasıdır.

35. Hormon salgılanmasının sinirsel
düzenlenmesi
• SSS’ in hormon salgılanmasının
düzenlenmesindeki etkisi, duygusal
değişiklikler ve farklı hormonların
hipotalamus üzerine olan etkileri
aracılığı ile gerçekleşir.