Neuroendocrinology

1. 02.11.2014
1
Nöroendokrinoloji
Dr. Tevfik Yoldemir
Marmara Üniversitesi
Kadın Hastalıkları ve Dogum A.D.
Üreme Endokrinolojisi ve Infertilite B.D.
tevfik@yoldemir.com
HORMON TANIMI
• ENDOKRN
• NÖROENDOKRN
• PARAKRN
• OTOKRN
• INTRAKRN
Aktif hormon
INTRAKRİN
Sirkülasyonda
hormon
ssiinniirr ssiinnyyaalliinniinn
ennddookrriinn ssiinnyyaallee
ddöönnüüşşmmeessii
Nöörroosseekkrreettuuaarr
hhüüccrree
Hipotalamusun
Nörosekretuar
hücreleri
Parviselüler
nöronlar
Magnoselüler
nöronlar
K
Nörosekretuar hücreler (A) ve endokrin bezlerin sempatetik innervasyonu (B)
Parvicellular Magnocellular
ÖN
HİPOFİZ
ARKA HİPOFİZ
Superior hipofizyal arter
Portal venler
Inferior hipofizyal arter
Hipofizyal venler
Hipofizyal venler
median eminence ve hipofiz bezi kanlanması
Internal karotid
arter

2. 02.11.2014
2
Hipotalamustaki nöronlar
posterior hipofizden hormon
sentezler ve salgılar
Hipotalamustaki diğer
nörosekretuar hücreler
hormonlarını portal kılcal
damar sistemine salgılar;
buradan hormonlar ön hipofiz
bezindeki endokrin hücrelere
nakledilir.
LH, FSH,
ACTH, TSH,
PRL, GH
Oksitosin,
vazopresin
Hipotalamustaki
nöroendokrin hücreler
salgılayıcı ve inhibe edici
hormon üretirler
Akson uçlardan salgılanarak
portal sistemin primer
pleksusu ile sinaps yapar.
Portal venler yoluyla
hormonlar ön hipofize gider
Ön hipofizde hormon
salgılayan hücreler
hipotalamus hormonlarına,
kendi hormonlarını (tropik)
salgılayarak veya inhibe
ederek cevap verir
Tropik hormonlar kanda
dolaşarak vücuttaki endokrin
bezleri regüle ederler.
Hipotalamusta nöroendokrin
hücreler oksitosin ve
vazopresin üretir.
Bu nöronların aksonları
hipofiz sapından geçer
Arka hipofizin kapillerleri ile
sinaps yapar. Terminal
bölüme uyarı ulaştığında
buradan dolaşıma oksitosin
veya vazopresin salgılanır.
HİPOTALAMUS HORMONLARI
HİPOTALAMİK HORMONLARIN YAPILARI VE FONKSİYONLARI
HİPOTALAMUS VE ÖN HİPOFİZDEKİ HORMONLAR

3. 02.11.2014
3
H-H aksın geri-bildirim kontrolü
HPOTALAMUS
HPOFZ BEZ
ETKLENEN ORGAN
Eksternal
uyarı
Geri bildirim
ön hipofiz sekresyonlarının kontrolu
• Adrenokortikotropik hormon – ACTH CRH
• Tiroid stimule edici hormon – TSH TRH
GHIH
(somatostatin)
• Luteinize edici hormon ve folikül stimulate edici
hormon
- LH FSH GnRH
• Prolaktin – PRL dopamine
(dominant kontrol)
TRH/diğer
• Büyüme hormonu – GH GHRH
GHIH
(somatostatin)
Büyüme hormonu ve
prolaktin salınımını
kontrol eden faktörler
ve geribildirim kontrolü
TSH salınımını kontrol
eden faktörler ve
geribildirim kontrolü
ACTH sekresyonunu
kontrol eden faktörler ve
geribildirim kontrolü
Endokrin Hormonlar
Adenohipofizyal hormonlar
Direkt Etkiler
Somatotropin (büyüme hormonu; GH)
Prolaktin
Melanosit-stimule edici hormon (MSH)
Indirekt etkiler
Kortikotropin (ACTH)
Tirotropin (TSH)
Gonadotropinler
Luteinize edici Hormon (LH)
Folikül uyarıcı edici hormon (FSH)
Nörohipofizyal hormonlar
Oksitosin
Vazopresin

4. 02.11.2014
4
Adenohipofizyal Hormonların Kontrolü
ve Indirekt Etkiler
Hipotalamus
Adenohipofiz
Endokrin Bez
Hedef dokular
nöral uyarılar
Indirekt
Döngü
Kısa
Döngü
Direkt
Döngü
Salgılayıcı
Faktör
Tropik
hormon
Endokrin
hormon
Indirekt Etkileyenler
ACTH, TSH, LH, FSH
Tüm döngüler negatif geribildirim döngüleridir.
Takip edilen maddelerin miktarındaki artışlar bu maddelerin daha da salgılanmasını azaltır
Adenohipofizyal Hormonların kontrolu
ve Direkt Etkiler
Hipotalamus
Adenohipofiz
Hedef dokular
nöral uyarılar
Indirekt
Döngü
Inhibe edici
faktör
Direkt
Döngü
Salgılatıcı
Faktör
Direkt Etkileyen
GH, MSH, Prolaktin
Direkt
Etkileyen
Hormon
Tüm döngüler negatif geribildirim döngüleridir.
Takip edilen maddelerin miktarındaki artışlar bu maddelerin daha da salgılanmasını azaltır
Endokrin Hormonlar
Adenohipofizyal hormonlar
Direkt Etkileri
Somatotropin(büyüme hormonu; GH)
Büyüme hormonu salgılatıcı hormon (GHRH)
somatotropin (GH) somatik dokular
Büyümeyi destekler, tüm dokularda protein sentezini stimule ederek
GH salgılanması somatostatin tarafından inhibe edilir.
Endokrin Hormonlar
Adenohipofizyal hormonlar
Direkt Etkiler
Somatotropin (büyüme hormonu; GH)
Prolaktin
Prolaktin salgılatıcı faktör
prolaktinmeme dokusu
Süt yapımını stimule eder
prolaktin salgılanması prolaktin inhibe edici faktör (PIF) tarafından baskılanır.
PIF sekresyonumeme uçlarının uyarılması ile inhibe olur.
Endokrin Hormonlar
Adenohipofizyal hormonlar
Direkt Etkiler
Somatotropin (büyüme hormonu; GH)
Prolaktin
Melanosit stimule edici hormon (MSH)
MSH salgılatıcı faktör
melanosit stimule edici hormonmelanositler
Melanositlerde melanin sentezini stimule eder.
Endokrin Hormonlar
Adenohipofizyal hormonlar
Direkt Etkiler
Somatotropin (büyüme hormonu; GH)
Prolaktin
Melanosit stimule edici hormon (MSH)
Indirekt etkiler
Kortikotropin (ACTH)
stres hormonlarını ve besin kullanımını
(glukokortikoidler) ve su/mineral dengesini
(mineralokortikoidler) düzenler

5. 02.11.2014
5
Endokrin Hormonlar
Adenohipofizyal hormonlar
Direkt Etkiler
Somatotropin (büyüme hormonu; GH)
Prolaktin
Melanosit stimule edici hormon (MSH)
Indirekt etkiler
Kortikotropin (ACTH)
Kortikotropin salgılatıcı faktör (CRF)
=== kortikotropin
=== kortisol, aldosteron
=== dokular
kortisol protein sentezini inhibe eder
glukoneogenezisi stimule eder
(proteinden glukoz sentezi)
karbonhidratların yağa dönüşümünü engeller
asıl stres hormonu
fizyolojik stres—homeostaza olan değişik darbeler
psikolojik stres—algılanan rahatsızlıklar
limbik sistem katılımı
aldosteron elektrolitleri , özellikle sodyumu regüle eder.
Adrenokortikal Hormonların kontrolü
Hipotalamus
Adenohipofiz
Endokrin bezi
Hedef dokular
Indirekt
Döngü
Kısa Döngü
Direkt
Döngü
Kortikotropin
(ACTH)
Kortisol ve
Aldosteron
nöral uyarılar
CRF
the adrenal gland is really two glands in one
cortex = bark, medulla = core
medulla is a modified sympathetic ganglion
cortex is an endocrine gland
Activity of both medulla and cortex are
stress-related
Endokrin Hormonlar
Adenohipofizyal hormonlar
Direkt Etkiler
Somatotropin (büyüme hormonu; GH)
Prolaktin
Melanosit-stimule edici hormon (MSH)
Indirekt etkiler
Kortikotropin (ACTH)
Tirotropin (TSH)
Tirotropin salgılatıcı faktör (TRF veya TRH)
tirotropin (TSH)
tiroid bezi
tiroksin
dokular
Gelişimi regüle eder
Erişkinde metabolik hızı düzenler
Tiroid Hormonların kontrolü
Hipotalamus
Adenohipofiz
Tiroid Bezi
Hedef dokular
Indirekt
Döngü
Kısa
Döngü
Direkt
Döngü
TRF (TRH)
TSH
Tiroksin (T4)
Nöral uyarı
Endokrin Hormonlar
Adenohipofizyal hormonlar
Direkt Etkiler
Somatotropin (büyüme hormonu; GH)
Prolaktin
Melanosit stimule edici hormon (MSH)
Indirekt etkiler
Kortikotropin (ACTH)
Tirotropin (TSH)
Gonadotropinler
Gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRH) veya
Luteinize hormon salgılatıcı hormon (LHRH)
luteinize edici hormon (LH) ve
folikül stimule edici hormon (FSH)
gonadlar (overler veya or testisler)
östrojen ve progesteron veya androjenler
doku
organizasyonel etkiler
aktivasyonel etkiler

6. 02.11.2014
6
1. Pulsatil GnRH sekresyonu belirli bir frekans ve yoğunluk
aralığında olmalıdır . Normal üreme fonksiyonu için bu
kesinlikle gereklidir.
2. GnRH ön hipofiz üzerine sadece pozitif etkileri vardır:
sentez ve depolama, aktivasyon, ve gonadotropinlerin
sekresyonu. Gonadotropinler, GnRH’nın pulsatil
salınımına bağlı olarak pulsatil tarzda salgılanırlar.
3. Düşük GnRH puls frekansları FSH sekresyonunu, ve
yüksek GnRH puls frekansları da LH sekresyonunu
destekler.
4. Düşük östrojen seviyeleri FSH ve LH sentezine ve
depolanmasına yardımcı olur, LH sekresyonuna etkisi
azdır, ve FSH sekresyonunu inhibe eder.
5. Yüksek östrojen seviyeleri mid-siklusta LH surg tetikler,
ve yüksek aynı seviyedeki östrojen seviyeleri de sürekli
yüksek LH sekresyonuna neden olur.
6. Düşük progesteron seviyeleri hipofiz bezinde GnRHa
bağlı LH cevabını kuvvetlendirir ve mid-siklusta FSH
surg’den sorumludur.
7. Yüksek progesteron seviyeleri hipotalamus düzeyinde
GnRH pulslarını inhibe ederek hipofizden gonadotropin
salgılanmasını inhibe eder. Ayrıca, yüksek progesteron
seviyeleri östrojen etkisiyle etkileşerek GnRHya bağlı
hipofiz cevabını antagonize eder.

7. 02.11.2014
7
1. GnRH, aktivin, inhibin, ve follistatin sentez ve
sekresyonunu stimüle eder.
2. GnRH aktivitesini aktivin arttırır ve follistatin
baskılar.
3. GnRH’a gonadotropin cevabı aktivin aktivitesine
ihtiyaç duyar ve gonadotropin yanıtı follistatin
tarafından bloke edilir.
4. Bu ilişki uzun süre GnRH stimulasyonuna bağlı
hipofizden gonadotropin sekresyonunun
baskılanmasına katkıda bulunur.
5. Artan GnRH pulsatilite frekansı önce FSH
yapımını arttırır , ve sonra yüksek frekans ve
sürekli GnRH stimulasyonu ile follistatin yapımı
artar.
6. FSHnın selektif sentez ve sekresyonu, inhibe
edici faktörlerin azalması ( inhibin ve follistatin),
GnRH etkilerini aktivinin kuvvetlendirmesine izin
vermesi, ile olmaktadır.
7. LH sekresyonu öncelikle GnRH tarafından,
inhibin-aktivin-follistatin sistem olmadan regule
edilir.
Östrojen eksikliğinde kronik
anovulasyon
Seks Hormonlarının kontrolü
Hipotalamus
(GnRH)
Adenohipofiz
Luteinize edici Hormon (LH)
Folikül Stimule edici Hormon (FSH)
Testis ()
Over ()
Testosteron (
♂
Hedef dokular
)
Östrojen/Progesteron(
♀
)
Nöral uyarılar

8. 02.11.2014
8
Endokrin Hormonlar
Adenohipofizyal hormonlar
Direkt Etkiler
Somatotropin (büyüme hormonu; GH)
Prolaktin
Melanosit-stimule edici hormon (MSH)
Indirekt etkiler
Kortikotropin (ACTH)
Tirotropin (TSH)
Gonadotropinler
Gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRH) veya
Leuteinize edici hormon salgılatıcı hormon (LHRH)
luteinize edici hormon (LH) ve
folikül stimule edici hormon (FSH)
gonadlar (overler veya testis)
östrojen ve progesteron veya androgens
dokular
Testosteronmaskülinizasyon ya da defeminizasyon yapar
Sekonder seks karakteristiklerini yapar ve cinsiyet –tipik davranışları aktive eder
LH and FSH dişide ovulasyonugerçekleştirir, erkekte spermatogenezis
1. LH ve FSH folikül gelişimini stimule ederler
2. Gelişen foliküller östradiol salgılar
3. Artan östradiol GnRH salınımını stimule eder
4. LH surge ovulasyonu stimule eder
5. Luteinize hücreler östradiol, progesteron salgılar
6. Luteinize hücreler degenere olur.
Endokrin Hormonlar
Adenohipofizyal hormonlar
Somatotropin (büyüme hormonu; GH)
Kortikotropin (ACTH)
Nörohipofizyal hormonlar
Oksitosin
serviks, meme uçları uyarılması
=== oksitosin
maternal davranışların öncülüğünü yapar
Süt ejeksiyonunu stimule eder
Direkt Etkiler
Prolaktin
Melanosit stimule edici hormon (MSH)
Indirekt etkiler
Tirotropin (TSH)
Gonadotropins
Luteinize edici Hormon (LH)
Folikül stimule edici hormon (FSH)
posterior hipofiz hormonlarının kontrolü
Oksitosin
• Serviks/uterus
uterin kontraksiyonlar
• Meme uçları
süt ejeksiyonu
(nöroendokrin refleks)
Endokrin Hormonlar
Adenohipofizyal hormonlar
Direkt Etkiler
Somatotropin (büyüme hormonu; GH)
Prolaktin
Melanosit stimule edici hormon (MSH)
Indirekt etkiler
Kortikotropin (ACTH)
Tirotropin (TSH)
Gonadotropins
Luteinize edici Hormon (LH)
Folikül stimule edici hormon (FSH)
Nörohipofizyal hormonlar
Oksitosin
Vazopresin
Düşük kan basıncı
vazopresin (ADH)
Böbrekler su tutar

9. 02.11.2014
9
vazopresin salınımı kontrolü ve etkileri
Vazopresin (ADH)
• Osmoreseptörler/
hacim reseptörleri
toplayıcı kanallarda
permeabilite
(V2 reseptörleri)
• Vazokonstrüksiyon
(V1 reseptörleri)
Endokrin Hormonlar
Adenohipofizyal hormonlar
Direkt Etkiler
Somatotropin (büyüme hormonu; GH)
Prolaktin
Melanosit stimule edici hormon (MSH)
Indirekt etkiler
Kortikotropin (ACTH)
Tirotropin (TSH)
Gonadotropins
Luteinize edici Hormon (LH)
Folikül stimule edici hormon (FSH)
Nörohipofizyal hormonlar
Oksitosin
Vazopresin
Önerilen kaynaklar
• Reproductive endocrinology and infertility : the requisites in obstetrics
and gynecology / Ruben Alvero, William D. Schlaff. -1st ed. 2007 Mosby,
Inc., an affiliate of Elsevier Inc ISBN- 13: 978–0–323–04054–9
• Reproductive endocrinology and infertility / Vivian Lewis 2007 Landes
Bioscience ISBN-13: 978-1-57059-702-2
• Reproductive Endocrinology and Infertility / Douglas T. Carrell, C.
Matthew Peterson 2010 Springer Science+Business Media, LLC ISBN 978-
1-4419-1435-4
• Clinical gynecologic endocrinology and infertility / Marc A. Fritz, Leon
Speroff. - 8th ed. 2011 LippincottWilliams Wilkins, Wolters Kluwer ISBN
978-0-7817-7968-5
Dikkatiniz için teşekkür ederim.
Dr. Tevfik Yoldemir
tevfik@yoldemir.com