การเขียนผังงาน Flow chart

1. 08-888-206
เทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อสื่อสารมวลชน
Information Technology for Mass Communication
ผู้สอน
อ.กฤษณพงศ์ เลิศบำรุงชัย
อ.ธนะภูมิ สงค์ธนำพิทักษ์
สำขำเทคโนโลยีมัลติมีเดีย คณะเทคโนโลยีสื่อสำรมวลชน
มหำวิทยำลัยเทคโนโลยีรำชมงคลธัญบุรี

2. บทที่ 11
การเขียนผังงาน
ผู้สอน
อ.กฤษณพงศ์ เลิศบำรุงชัย
อ.ธนะภูมิ สงค์ธนำพิทักษ์
สำขำเทคโนโลยีมัลติมีเดีย คณะเทคโนโลยีสื่อสำรมวลชน
มหำวิทยำลัยเทคโนโลยีรำชมงคลธัญบุรี

3. วัตถุประสงค์เชิงพฤติกรรม
1. อธิบำยควำมหมำยของผังงำนได้
2. สำมำรถเข้ำใจสัญลักษณ์พื้นฐำนที่ใช้ในผังงำนได้
3. สำมำรถจำแนกรูปแบบของผังงำนได้
4. อธิบำยประโยชน์ของผังงำนได้ สำมำรถจัดระบบควำมคิดแบบเป็นลำดับเพื่อเขียน
ขั้นตอนและวำงผังงำนเบื้องต้นได้

4. ความหมายของผังงาน
ผังงำน (Flowchart) เป็นเครื่องมือแสดงขั้นตอนหรือกระบวนกำรทำงำน โดยใช้สัญลักษณ์ที่เป็นมำตรฐำนเดียวกัน ซึ่งใน
สัญลักษณ์จะมีข้อควำมสั้นๆ อธิบำยข้อมูลที่ต้องใช้ ผลลัพธ์ หรือคำสั่งประมวลผลของขั้นตอนนั้นๆ แล้วเชื่อมโยงขั้นตอน
เหล่ำนั้นด้วยเส้นที่มีลูกศรชี้ทิศทำงกำรทำงำนตั้งแต่เริ่มต้นจนจบกระบวนกำร
ผังงานระบบ
System Flowchart
ผังงานโปรแกรม
Program Flowchart

5. ความหมายของผังงาน
วัตถุประสงค์เพื่อให้มองเห็นภำพกำรทำงำนกว้ำงๆ ของระบบหรือองค์กรว่ำ
เริ่มต้นทำงำนอย่ำงไร มีข้อมูลอะไรบ้ำง และมีกระบวนกำรกำรทำงำนหรือ
ขั้นตอนอย่ำงไรผลลัพธ์เป็นอย่ำงไร จนกระทั่งสิ้นสุดกำรทำงำน เป็นต้น
ผังงานระบบSystem Flowchart

6. ความหมายของผังงาน
มีวัตถุประสงค์เพื่อแสดงลำดับขั้นตอนกำรทำงำนตั้งแต่เริ่มต้น รับข้อมูล
อะไรมำบ้ำง นำข้อมูลมำทำอะไรประมวลผลอย่ำงไร แสดงผลลัพธ์รูปแบบใด
(หรือกล่ำวได้ว่ำนำเอำแผนผังงำนระบบมำขยำยรำยละเอียดเป็นผังงำน
โปรแกรมก็ได้)
ผังงานโปรแกรมProgram Flowchart

7. วิธีเขียนผังงานที่ดี
กำรเขียนผังงำนไม่มีหลักกำรเป็นทฤษฎีตำยตัว เพียงแต่เขียนผังงำนนั้นให้มีขั้นตอนกำรทำงำนที่ถูกต้อง (ตั้งแต่เริ่มต้นกำรทำงำน
กระบวนกำรทำงำน และแสดงผลลัพธ์) สำมำรถอ่ำนเข้ำใจได้ตรงกันทุกคน โดยมีข้อควรปฏิบัติดังนี้
• ควรเขียนขั้นตอนกำรทำงำน (Algorithm) ทั้งหมดก่อนเขียนผังงำน (Flowchart) จะทำให้เพิ่ม/ลดขั้นตอนได้ง่ำย และเขียนผัง
งำนได้สะดวกขึ้น
• ใช้สัญลักษณ์ตำมมำตรฐำนของสถำบัน ANSI
• ข้อควำมที่ใช้ในสัญลักษณ์ควรเป็นข้อควำมสั้นๆ ที่อ่ำนเข้ำใจง่ำยและชัดเจน
Note
ANSI (American National Standards Institute) เป็นสถำบันมำตรฐำนแห่งชำติของสหรัฐอเมริกำ ซึ่งจัดตั้งขึ้นเพื่อทำหน้ำที่กำหนดมำตรฐำนสำหรับกำรใช้งำน
ทำงกำรค้ำและกำรสื่อสำร นอกจำกนี้ยังทำงำนร่วมกับองค์กรมำตรฐำนสำกล หรือ ISO (International Organization for Standardization) เพื่อร่วมกัน
กำหนดมำตรฐำนต่ำงๆ อีกด้วย

8. วิธีเขียนผังงานที่ดี
กำรเขียนผังงำนไม่มีหลักกำรเป็นทฤษฎีตำยตัว เพียงแต่เขียนผังงำนนั้นให้มีขั้นตอนกำรทำงำนที่ถูกต้อง (ตั้งแต่เริ่มต้นกำรทำงำน
กระบวนกำรทำงำน และแสดงผลลัพธ์) สำมำรถอ่ำนเข้ำใจได้ตรงกันทุกคน โดยมีข้อควรปฏิบัติดังนี้
• ขนำดของสัญลักษณ์ไม่ควรเล็กหรือใหญ่จนเกินไป
• ควรเขียนขั้นตอนจำกบนลงล่ำง หรือจำกซ้ำยไปขวำ โดยเส้นที่เชื่อมข้ำงตอนต้องมีลูกศรกำกับทิศทำงด้วย
• ควรเขียนผังงำนให้จบภำยในหน้ำเดียวกัน (แต่หำกมีหลำยขั้นตอนที่เขียนไม่จบภำยในหนึ่งหน้ำ ก็สำมำรถใช้สัญลักษณ์
เพื่อเขียนต่อในหน้ำถัดไปได้)

9. สัญลักษณ์ที่ใช้ในผังงาน
ภำพที่นำมำใช้เป็นสัญลักษณ์ในผังงำนนั้น ใช้รูปแบบเหมือนกันตำมมำตรฐำนที่สถำบัน ANSI กำหนดขึ้นเพื่อสื่อควำมหมำย
เดียวกัน แม้ว่ำผู้ที่เห็นผังงำนจะใช้ภำษำที่แตกต่ำงกัน แต่เมื่อเห็นสัญลักษณ์เหล่ำนี้ก็สำมำรถเข้ำใจตรงกัน และทำงำนตำมขั้นตอน
ที่ระบุไว้ได้ ดังนี้
สัญลักษณ์ ชื่อเรียก ความหมาย
Terminator จุดเริ่มต้นและจุดสิ้นสุดของกำรทำงำน
Flow line/Direction เส้นแสดงทิศทำงของกำรทำงำน (แต่ละเส้นต้องมีหัวลูกศรเดียวเท่ำนั้น)

10. สัญลักษณ์ที่ใช้ในผังงาน
ภำพที่นำมำใช้เป็นสัญลักษณ์ในผังงำนนั้น ใช้รูปแบบเหมือนกันตำมมำตรฐำนที่สถำบัน ANSI กำหนดขึ้นเพื่อสื่อควำมหมำย
เดียวกัน แม้ว่ำผู้ที่เห็นผังงำนจะใช้ภำษำที่แตกต่ำงกัน แต่เมื่อเห็นสัญลักษณ์เหล่ำนี้ก็สำมำรถเข้ำใจตรงกัน และทำงำนตำมขั้นตอน
ที่ระบุไว้ได้ ดังนี้
สัญลักษณ์ ชื่อเรียก ความหมาย
Process กำรปฏิบัติงำน ประมวลผล หรือกำหนดค่ำข้อมูลให้กับตัวแปร
Input/Output
รับ/แสดงผลข้อมูล ในกรณีที่ไม่ระบุอุปกรณ์รับข้อมูล (อำจรับจำกคีย์บอร์ด
หรือแฟ้มข้อมูลก็ได้ หรือแสดงผลข้อมูลทำงจอภำพ เครื่องพิมพ์ หรือ
แฟ้มข้อมูลก็ได้)

11. สัญลักษณ์ที่ใช้ในผังงาน
ภำพที่นำมำใช้เป็นสัญลักษณ์ในผังงำนนั้น ใช้รูปแบบเหมือนกันตำมมำตรฐำนที่สถำบัน ANSI กำหนดขึ้นเพื่อสื่อควำมหมำย
เดียวกัน แม้ว่ำผู้ที่เห็นผังงำนจะใช้ภำษำที่แตกต่ำงกัน แต่เมื่อเห็นสัญลักษณ์เหล่ำนี้ก็สำมำรถเข้ำใจตรงกัน และทำงำนตำมขั้นตอน
ที่ระบุไว้ได้ ดังนี้
สัญลักษณ์ ชื่อเรียก ความหมาย
Keyboard รับ/อ่ำนข้อมูลจำกคีย์บอร์ด
Monitor แสดงรำยละเอียดข้อมูลหรือผลลัพธ์ทำงจอภำพ

12. สัญลักษณ์ที่ใช้ในผังงาน
ภำพที่นำมำใช้เป็นสัญลักษณ์ในผังงำนนั้น ใช้รูปแบบเหมือนกันตำมมำตรฐำนที่สถำบัน ANSI กำหนดขึ้นเพื่อสื่อควำมหมำย
เดียวกัน แม้ว่ำผู้ที่เห็นผังงำนจะใช้ภำษำที่แตกต่ำงกัน แต่เมื่อเห็นสัญลักษณ์เหล่ำนี้ก็สำมำรถเข้ำใจตรงกัน และทำงำนตำมขั้นตอน
ที่ระบุไว้ได้ ดังนี้
สัญลักษณ์ ชื่อเรียก ความหมาย
Printer แสดงรำยละเอียดข้อมูลหรือผลลัพธ์ทำงเครื่องพิมพ์
Decision
กำรเปรียบเทียบเพื่อให้ตัดสินใจเลือก โดยจะมีเส้นออกจำกสัญลักษณ์นี้
เพื่อชี้ทิศทำงไปยังกำรทำงำนตำมเงื่อนไขที่เป็นจริง และเส้นที่ชี้ไปยังกำร
ทำงำนตำมเงื่อนไขที่เป็นเท็จ

13. สัญลักษณ์ที่ใช้ในผังงาน
ภำพที่นำมำใช้เป็นสัญลักษณ์ในผังงำนนั้น ใช้รูปแบบเหมือนกันตำมมำตรฐำนที่สถำบัน ANSI กำหนดขึ้นเพื่อสื่อควำมหมำย
เดียวกัน แม้ว่ำผู้ที่เห็นผังงำนจะใช้ภำษำที่แตกต่ำงกัน แต่เมื่อเห็นสัญลักษณ์เหล่ำนี้ก็สำมำรถเข้ำใจตรงกัน และทำงำนตำมขั้นตอน
ที่ระบุไว้ได้ ดังนี้
สัญลักษณ์ ชื่อเรียก ความหมาย
In-page Connector
จุดเชื่อมต่อของผังงำน (ภำยในหน้ำกระดำษเดียวกัน) โดยรวมเส้นที่มำ
จำกหลำยทิศทำง ซึ่งมีจุดมุ่งหมำยที่จะทำงำนขั้นต่อไปเหมือนกัน
Between-page Connector จุดเชื่อมต่อของผังงำน (กรณีขึ้นหน้ำกระดำษใหม่)

14. รูปแบบของผังงาน
แบบเรียงลาดับ
Sequence
แบบมีเงื่อนไข
Decision
แบบทาซา
Repeat / Loop

15. รูปแบบของผังงาน
เป็นรูปแบบของผังงำนที่ง่ำยที่สุด ไม่ซับซ้อน และไม่มีกำรเปรียบเทียบเงื่อนไขใดๆ โดยแสดงขั้นตอนกำรทำงำนไปตำมลำดับ
ตั้งแต่ต้นจนสิ้นสุดกระบวนกำร ดังตัวอย่ำง กำรอุ่นอำหำรด้วยเตำไมโครเวฟ
แบบเรียงลาดับSequence

16. รูปแบบของผังงาน
1. นำอำหำรเข้ำเตำไมโครเวฟ
2. ตั้งระดับควำมร้อน และระยะเวลำที่ต้องกำรอุ่น
3. เตำไมโครเวฟเริ่มกระบวนกำรอุ่นอำหำร
4. เตำไมโครเวฟส่งสัญญำณเสียงเตือนอำหำรสุก
5. นำอำหำรที่อุ่นสุกแล้วออกจำกเตำไมโครเวฟ
แบบเรียงลาดับSequence
ขันตอนการทางาน (Algorithm)
เริ่มต้น
นำอำหำรเข้ำไมโครเวฟ
ตั้งระดับควำมร้อนและเวลำ
เตำไมโครเวฟเริ่มอุ่นอำหำร
เตือนอำหำรสุกด้วยสัญญำณเสียง
นำอำหำรที่สุกออกจำกเตำไมโครเวฟ
สิ้นสุด
ผังงาน (Flowchart)
จำกรูป จะเห็นว่ำผังงำนได้
อธิบำยขั้นตอนกำรทำงำน
เรียงลงมำเป็นลำดับ
ตั้งแต่กำรนำอำหำรที่ยัง
ไม่ได้อุ่น ผ่ำนกระบวนกำร
ทำให้สุก จนกระทั่งได้
อำหำรที่สุกแล้วออกมำ

17. รูปแบบของผังงาน
เป็นรูปแบบของผังงำนที่มีเงื่อนไขให้เลือกตัดสินใจ โดยเตรียม
ขั้นตอนกำรทำงำนไว้รองรับสำหรับเงื่อนไขนั้นนั้น ดังตัวอย่ำง
กำรชำระค่ำสินค้ำที่ร้ำน 7-Eleven
แบบมีเงื่อนไขDecision

18. รูปแบบของผังงาน
1. นำสินค้ำให้พนักงำนคิดเงิน
2. แสดงจำนวนเงินที่ต้องชำระบนหน้ำจอของ
เครื่องคิดเงิน
3. ชำระเงิน
- เงินสด ให้จ่ำยเงินสด
- บัตรสมำชิก ให้แต่บัตรสมำชิกของ 7-Eleven
4. รับสินค้ำ
ขันตอนการทางาน (Algorithm) ผังงาน (Flowchart)
จำกรูปเป็นผังงำน
แสดงขั้นตอนกำรชำระ
สินค้ำ ซึ่งมีเงื่อนไขให้
เลือกว่ำจะชำระด้วยเงิน
สด หรือชำระด้วยบัตร
สมำชิกของ 7-Eleven
แบบมีเงื่อนไขDecision
เริ่มต้น
นำสินค้ำให้พนักงำนคิดเงิน
แตะบัตรสมำชิก
รับสินค้ำ
สิ้นสุด
แสดงจำนวนเงินที่ต้องชำระ
ชำระเงิน
แตะบัตรสมำชิก
บัตรสมำชิก เงินสด

19. รูปแบบของผังงาน
เป็นรูปแบบผังงำนที่มีขั้นตอนกำรทำงำนซ้ำๆ โดยมีเงื่อนไขเป็น
ตัวควบคุม เช่น เมื่อตรวจสอบแล้วพบว่ำเงื่อนไขเป็นจริง จึง
ทำงำนขั้นตอนนั้นซ้ำๆ ซึ่งจะทำภำยใต้เงื่อนไขที่เป็นจริงเท่ำนั้น
(While…do) หรือให้ทำงำนขั้นตอนนั้นซ้ำๆ จนกว่ำเงื่อนไขจะเป็น
จริง (do…until) เป็นต้น ดังตัวอย่ำง กำรซื้อบัตรโดยสำร
รถไฟฟ้ำ BTS ผ่ำนเครื่องจำหน่ำยบัตร
แบบทาซาRepeat / Loop

20. รูปแบบของผังงาน
1. ดูหมำยเลขสถำนีที่ต้องกำร
2. กดหมำยเลขสถำนีปลำยทำงที่ต้องกำร
3. หน้ำจอของเครื่องจำหน่ำยจะแสดงจำนวนเงินที่ต้องชำระ
4. หยอดเหรียญบำท 5 และ 10 บำท ลงในช่องรับเหรียญ ตำมจำนวนเงินที่แสดงบนหน้ำจอ
5. ตรวจสอบว่ำเหรียญที่หยอดลงไปนั้นเป็นเหรียญบำท 5 และ 10 บำทหรือไม่ (ถ้ำใช่ ให้ทำข้อ 6 | ถ้ำไม่ใช่ ให้กลับไปทำข้อ 4)
6. ตรวจสอบว่ำหยอดเหรียญครบตำมจำนวนที่ต้องกำรชำระหรือไม่ (ถ้ำครบ ให้ทำข้อ 7 | ถ้ำไม่ครบ ให้กลับไปทำข้อ 4)
7. รับบัตรโดยสำรรถไฟฟ้ำ BTS จำกช่องรับบัตรโดยสำร
ขันตอนการทางาน (Algorithm)
แบบทาซาRepeat / Loop

21. รูปแบบของผังงาน
ผังงาน (Flowchart)
แบบทาซาRepeat / Loop
เริ่มต้น
กดหมำยเลขสถำนี
ดูหมำยเลขสถำนีที่ต้องกำร
หยอดเหรียญบำท, 5, 10 ตำมจำนวนเงินที่แสดง
สิ้นสุด
แสดงจำนวนเงินที่ต้องชำระ
เหรียญบำท, 5, 10
ไม่ใช่
ใช่
A
A
ชำระเงินครบ
ไม่ครบ
ครบ
รับบัตรโดยสำรรถไฟฟ้ำ BTS

22. รูปแบบของผังงาน
ผังงาน (Flowchart)
แบบทาซาRepeat / Loop
• while…do จะตรวจสอบเงื่อนไขก่อนกำรทำงำนถ้ำเงื่อนไขเป็นจริงก็จะทำงำนนั้นซ้ำๆ จนกระทั่งเงื่อนไขเป็นเท็จจึงหยุดทำงำน
คำสั่งที่อยู่ภำยใต้เงื่อนไขเงื่อนไข
ใช่
ไม่ใช่

23. รูปแบบของผังงาน
ผังงาน (Flowchart)
แบบทาซาRepeat / Loop
• do…until หลังจำกทำงำนไปแล้วหนึ่งครั้ง จึงจะตรวจสอบเงื่อนไข ถ้ำเงื่อนไขเป็นเท็จก็จะทำงำนขั้นตอนนั้นซ้ำๆ จนกระทั่ง
เงื่อนไขเป็นจริงก็จะหยุดกำรทำงำนนั้น (เงื่อนไขแบบ do…until จะต้องได้ทำงำนก่อนตรวจสอบเงื่อนไขอย่ำงน้อยหนึ่งครั้ง)
คำสั่งประมวลผล (Process)
เงื่อนไข
ใช่
ไม่ใช่

24. ประโยชน์ของผังงาน
กำรนำผังงำนมำใช้ในกำรแสดงขั้นตอนกำรทำงำน ทำให้เรำทรำบทิศทำงกำรทำงำน ข้อมูลที่ใช้ รวมถึงผลลัพธ์ที่ได้จำก
กำรทำงำนนั้น ซึ่งผังงำนมีประโยชน์ต่อกำรทำงำนมำก เช่น
ผังงานอธิบายด้วยภาพสัญลักษณ์และเส้นชีทิศทาง
ทำให้มองเห็นลำดับขั้นตอนกำรทำงำนชัดเจนและปฏิบัติตำมได้ง่ำย
เมื่อมีขันตอนการทางานที่ผิดพลาด จะทาให้มองเห็นข้อผิดพลาดได้ง่าย
โดยเฉพำะกำรเขียนโปรแกรม สำมำรถตรวจสอบและแก้ไขในขั้นตอนที่เกิดปัญหำได้ โดยไม่ต้องเริ่มไล่หำควำมผิดพลำดตั้งแต่ต้น
สามารถนาพลังงานไปใช้ได้กับการเขียนโปรแกรมคอมพิวเตอร์ได้ทุกๆ ภาษา
เนื่องจำกผังงำนเป็นเครื่องมือที่อธิบำยขั้นตอนกำรทำงำน ซึ่งผู้เขียนโปรแกรมจะสั่งให้คอมพิวเตอร์ปฏิบัติตำมขั้นตอนนั้นๆ
ด้วยภำษำคอมพิวเตอร์ที่แตกต่ำงกันไป เช่น ภำษำ C, Java, PHP หรือ ASP เป็นต้น

25. โปรแกรมช่วยสร้างผังงาน
โปรแกรมที่ใช้ในกำรสร้ำงผังงำนมีอยู่หลำยโปรแกรมด้วยกัน ซึ่งบำงโปรแกรมมีเครื่องมือพิเศษที่ช่วยให้สร้ำงผังงำนได้ง่ำย
ขึ้น เช่น Visio, ConceptDraw, SmartDraw, Edraw Flowchart และ OmniGraffle เป็นต้น

26. โปรแกรมช่วยสร้างผังงาน
นอกจำกโปรแกรมช่วยเหล่ำนี้แล้ว เรำยังสำมำรถสร้ำงผังงำนได้ง่ำยๆ ด้วยโปรแกรมของ Microsoft Office อย่ำงเช่น
Microsoft Word และ Microsoft PowerPoint เป็นต้น