Để xem full tài liệu Xin vui long liên hệ page để được hỗ trợ : https://www.facebook.com/thuvienluanvan01 HOẶC https://www.facebook.com/garmentspace/ https://www.facebook.com/thuvienluanvan01 https://www.facebook.com/thuvienluanvan01 tai lieu tong hop, thu vien luan van, luan van tong hop, do an chuyen nganh

1. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
NGUYỄN THỊ HẬU
“NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC VÀ TRI THỨC
ĐỊA PHƯƠNG VỀ CÂY TRÀ HOA VÀNG (Camellia ssp)
TẠI XÃ DƯƠNG PHONG, HUYỆN BẠCH THÔNG, TỈNH BẮC KẠN”
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Hệ đào tạo : Chính quy
Chuyên ngành : Quản lý tài nguyên rừng
Khoa : Lâm nghiệp
Khóa học : 2015 – 2019
Thái Nguyên, năm 2019

2. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
NGUYỄN THỊ HẬU
NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC VÀ TRI THỨC
ĐỊA PHƯƠNG VỀ CÂY TRÀ HOA VÀNG (Camellia ssp)
TẠI XÃ DƯƠNG PHONG, HUYỆN BẠCH THÔNG, TỈNH BẮC KẠN
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Hệ đào tao : Chính quy
Chuyên ngành : Quản lý tài nguyên rừng
Lớp : K47 – QLTNR
Khoa : Lâm nghiệp
Khóa học : 2015 – 2019
Giảng viên hướng dẫn: Th.S Trần Đức Thiện
TS. Đỗ Hoàng Chung
Thái Nguyên, năm 2019

3. i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong khóa luận
này là trung thực, đầy đủ, rõ nguồn gốc và chưa được sử dụng để bảo vệ khóa
luận nào. Các thông tin, tài liệu tham khảo sử dụng trong khóa luận này đều
đã được ghi rõ nguồn gốc. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện khóa luận này
đã được cảm ơn.
Tôi xin chịu trách nhiệm trước Hội đồng bảo vệ khóa luận, trước khoa
và nhà trường về các thông tin, số liệu trong đề tài.
Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019
Giảng viên hướng dẫn Người viết cam đoan
Nguyễn Thị Hậu
XÁC NHẬN CỦA GIÁO VIÊN CHẤM PHẢN BIỆN
Xác nhận sinh viên đã sửa theo yêu cầu của
Hội Đồng chấm khóa luận tốt nghiệp

4. ii
LỜI CẢM ƠN
Qua 4 năm học tập và rèn luyện tại trường ĐH Nông Lâm Thái Nguyên,
được sự chỉ bảo và giảng dạy nhiệt tình của quý thầy cô, đặc biệt là quý thầy
cô khoa Lâm Nghiệp đã truyền đạt cho tôi những kiến thức về lý thuyết và
thực hành trong suốt thời gian học tập ở trường. Thực tập tốt nghiệp là thời
gian tốt nhất cho tôi củng cố lại kiến thức đã học áp dụng vào thực tế một
cách đúng đắn, sáng tạo và mang lại hiệu quả nhất.
Xuất phát tư vấn đề trên, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu
một số đặc điểm sinh học và tri thức địa phương về cây Trà hoa vàng
(Camellia ssp) tại xã Dương Phong, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn”. Để
hoàn thành đề tài ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi xin chân thành cảm ơn sự
giúp đỡ của:
Ban giám hiệu nhà trường, ban chủ nhiệm khoa Lâm nghiệp đã quan
tâm, tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành khóa luận tốt nghiệp.
UBND huyện Bạch Thông, Hạt kiểm lâm huyện Bạch Thông, UBND xã
Dương Phong, một số hộ gia đình tại các thôn Pản Pè và Bản Mún 1 đã nhiệt
tình tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện nghiên cứu.
Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến thầy giáo hướng dẫn
Th.S Trần Đức Thiện và TS. Đỗ Hoàng Chung đã tận tâm giúp đỡ và
hướng dẫn tôi về phương pháp nội dung trong toàn bộ quá trình thực hiện đề tài.
Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, bạn bè đã hỗ trợ, động viên
tôi trong toàn bộ quá trình thực hiện đề tài.
Do lần đầu làm quen với nghiên cứu khoa học, nên khóa luận không
tránh được những thiếu sót. Vì vậy, tôi kính mong được sự đóng góp ý kiến
quý báu của các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp để bản khóa luận của tôi
được hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Thái nguyên, ngày tháng năm 2019
Sinh Viên
Nguyễn Thị Hậu

5. iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
OTC: Ô tiêu chuẩn
ODB: Ô dạng bản
D1.3: Đường kính ở 1.3m so với mặt đất
Doo: Đường kính gốc
Hvn: Chiều cao vút ngon
Hdc: Chiều cao dưới cành
G: Tổng tiết diện ngang
Dt: Đường kính tán
St: Diện tích tán
UBND: Ủy ban nhân dân

6. iv
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 4.1: Ý kiến của người dân về khả năng bắt gặp dạng sống của cây Trà
hoa vàng ..........................................................................................................24
Hình 4.2: Hình thái cây Trà hoa vàng.............................................................25
Hình 4.3: Hình thái lá......................................................................................26
Hình 4.4: Hình thái hoa và cành mang nụ của Trà hoa vàng..........................26
Hình 4.5: Ý kiến của người dân về khả năng bắt gặp màu hoa và mùa hoa của
cây Trà hoa vàng .............................................................................................27
Hình 4.6: Ý kiến của người dân về khả năng bắt gặp màu quả và mùa quả của
cây Trà hoa vàng .............................................................................................28
Hình 4.7: Ý kiến của người dân về chiều cao và đường kính của cây Trà
hoa vàng................................................................................................... 28
Hình 4.8: Tái sinh hạt......................................................................................29
Hình 4.9: Ý kiến của người dân về khả năng bắt gặp loài Trà hoa vàng ở các
loại rừng ..........................................................................................................31

7. v
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 4.1: Đặc điểm địa hình nơi Trà hoa vàng phân bố ................................32
Bảng 4.2: Bảng tổng hợp các nhân tố điều tra đặc trưng................................33
Bảng 4.3: Cấu trúc tổ thành tầng cây gỗ khu vực thôn Bản Pè, xã Dương
Phong, huyện Bạch Thông..............................................................................34
Bảng 4.4: Cấu trúc tổ thành tầng cây gỗ khu vực thôn Bản Mún 1, xã Dương
Phong, huyện Bạch Thông..............................................................................35
Bảng 4.5: Chiều cao lâm phần và Loài Trà hoa vàng.....................................36
Bảng 4.6: Mật độ tầng cây gỗ và mật độ cây Trà hoa vàng............................37
Bảng 4.7: Chỉ số đa dạng loài thực vật ...........................................................38

8. vi
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ..............................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................iii
DANH MỤC CÁC HÌNH................................................................................iv
DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................ v
MỤC LỤC........................................................................................................vi
Phần 1. MỞ ĐẦU ............................................................................................ 1
1.1. Đặt vấn đề................................................................................................... 1
1.2. Mục tiêu của đề tài ..................................................................................... 2
1.3. Ý nghĩa của đề tài....................................................................................... 2
Phần 2. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU......................................... 4
2.1. Nghiên cứu trên thế giới............................................................................. 4
2.3. Tổng quan khu vực nghiên cứu.................................................................. 9
2.3.1. Điều kiện tự nhiên.................................................................................. 9
2.3.2. Điều kiểu kiện kinh tế - xã hội và dân số.............................................13
Phần 3. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...15
3.1. Đối tượng và giới hạn nghiên cứu............................................................15
3.2. Nội dung nghiên cứu................................................................................15
3.3. Phương pháp nghiên cứu..........................................................................16
3.3.1. Phương pháp kế thừa.............................................................................16
3.3.2. Phương pháp nghiên cứu phân loại học...............................................16
3.3.3. Điều tra sơ thám ....................................................................................17
3.3.4. Phương pháp điều tra thu thập số liệu ngoài hiện trường.....................17
3.3.5. Điều tra Ô tiêu chuẩn ............................................................................19
3.3.6. Điều tra thực địa....................................................................................20

9. vii
3.3.7. Phương pháp sử lý số liệu.....................................................................21
Phần 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .............................24
4.1. Đặc điểm sinh học của loài cây Trà hoa vàng .........................................24
4.1.1. Phân loại................................................................................................24
4.1.2. Đặc điểm hình thái cây Trà hoa vàng ...................................................24
4.1.3. Khả năng sinh trưởng của cây Trà hoa vàng ........................................28
4.1.4. Đặc điểm tái sinh của loài Trà hoa vàng...............................................29
4.2. Tri thức địa phương về cây Trà hoa vàng................................................30
4.3. Đặc điểm về phân bố loài Trà hoa vàng và cấu trúc rừng nơi Trà hoa vàng
phân bố ............................................................................................................31
4.3.1. Đặc điểm về phân bố Trà hoa vàng theo loại rừng...............................31
4.3.2. Đặc điểm về phân bố Trà hoa vàng theo địa hình................................32
4.3.3. Các nhân tố điều tra đặc trưng ..............................................................33
4.3.4. Cấu trúc tổ thành tầng cây gỗ................................................................33
4.3.5. Đặc trưng về chiều cao lâm phần..........................................................36
4.3.6. Đặc trưng về mật độ..............................................................................37
4.3.7. Đặc trưng về đa dạng loài thực vật .......................................................38
4.4. Đề xuất một số giải pháp bảo tồn và phát triển loài.................................39
4.4.1. Giải pháp về chính sách: .......................................................................39
4.4.2. Giải pháp về kỹ thuật ............................................................................39
4.4.3. Giải pháp về công nghệ:........................................................................40
Phần 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................41
5.1. Kết luận ....................................................................................................41
5.2. Kiến nghị..................................................................................................42
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

10. 1
Phần 1
MỞ ĐẦU
1.1. Đặt vấn đề
Trà hoa vàng thuộc chi Camellia, là một chi lớn thuộc họ Trà
(Theaceae). Các loài trong chi Camellia có nhiều tác dụng như gỗ làm đồ gia
dụng bền chắc, lá hoa làm đồ uống, làm dược liệu và làm cây cảnh. Ngoài ra,
có thể trồng dưới tán cây khác trong các đai rừng phòng hộ chống xói mòn,
nuôi dưỡng nguồn nước,…Trà hoa vàng là loài cây quý, được phát hiện ở
Trung Quốc vào những năm 60 của thế kỷ XX nhưng đã được phát triển
nhanh chóng nhờ những đặc tính vốn có của nó. Trung Quốc đã lai giống
thành công giữa Trà hoa vàng và Trà hoa đỏ, làm lá nhỏ đi nhưng vẫn giữ
được màu hoa vàng tuyệt đẹp. Trà hoa vàng đã được gây trồng và chế biến
thành đồ uống bổ dưỡng cao cấp có tác dụng phòng và chữa bệnh tốt. Ngoài
việc sử dụng Trà hoa vàng như một loài cây cảnh quan, các ứng dụng khác sử
dụng các chất dinh dưỡng trong lá, hoa còn có tác dụng hạ huyết áp, giảm tiểu
đường, hạ cholesterol, hạ mỡ máu, chống u bướu, tăng cường hệ miễn dịch
(Vũ Thị Luận, 2017) [6].
Ở Việt Nam, Trà hoa vàng được phát hiện ở nhiều nơi những năm 90 của
thế kỷ XX và ở một số vùng phía bắc trong những năm vừa qua. Trà hoa vàng
là cây bụi, ưa bóng, có thể đưa chúng vào đối tượng trồng dưới tán rừng
phòng hộ. Hiện nay, môi trường sống của Trà hoa vàng đang bị đe dọa
nghiêm trọng do việc chặt phá rừng bừa bãi, mức độ khái thác nhiều dấn đến
sản lượng của loài bị giảm mạnh, bên cạnh đó thị trường Trung Quốc thu mua
với giá rất cao nên người dân đã vào rừng khái thác trái phép. Nếu không có
kế hoạch bảo vệ và đầu tư hợp lý thì chúng ta sẽ mất đi nguồn tài nguyên quý
hiếm này (Vũ Thị Luận, 2017) [6].

11. 2
Việc nghiên cứu đặc điểm nơi sống của cây trà hoa vàng có ý nghĩa rất
quan trọng và cần thiết góp phần bảo vệ phát triển loài này một cách có hiệu
quả. Tiến tới khai thác lợi dụng sản phẩm quý từ rừng cho con người trên cơ
sở đảm bảo sử dụng bền vững và ổn định hệ sinh thái rừng. Góp phần nâng
cao đời sống của người dân địa phương.
Hiện này, loài trà hoa vàng được tìm thấy ở một số xã của huyện Bạch
Thông,tỉnh Bắc Kạn. Do tình trạng phân bố của loài chưa có đầy đủ thông tin
và việc nghiên cứu cơ bản về loài cây này còn rất hạn chế.
Xuất phát từ thực tiến đó tôi thực hiện đề tài: “Nghiên cứu một số đặc
điểm sinh học và tri thức địa phương về cây Trà hoa vàng tại xã Dương
Phong, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn”.
1.2. Mục tiêu của đề tài
* Mục tiêu tổng quát:
Xác định được một số đặc điểm sinh học, tri thức địa phương của cây
Trà hoa vàng tại huyện Bạch Thông, Tỉnh Bắc Kạn.
* Mục tiêu cụ thể:
- Đánh giá được đặc điểm sinh học của cây Trà hoa vàng tại khu vực
nghiên cứu.
- Đánh giá được tri thức địa phương về cây Trà hoa vàng tại khu vực
nghiên cứu.
- Đánh giá được đặc điểm phân bố của loài Trà hoa vàng.
- Đề xuất được một số giải pháp quản lý, bảo tồn và phát triển loài Trà
hoa vàng tại khu vực nghiên cứu.
1.3. Ý nghĩa của đề tài
* Ý nghĩa khoa học:
- Quá trình nghiên cứu giúp tôi củng cố lại các kiến thức lý thuyết đã học
và bước đầu làm quen với việc nghiên cứu ngoài thực địa.

12. 3
- Xác định được đặc điểm sinh học và tri thức địa phương về cây Trà hoa
vàng tại khu vực nghiên cứu.
- Làm cơ sở lý luận khoa học cho việc đề xuất giải pháp quản lý và bảo tồn.
* Ý nghĩa thực tiễn:
Từ kết quả nghiên cứu đặc điểm sinh học và tri thức địa phương của loài
Trà hoa vàng, góp phần vào bảo tồn và phát triển loài cây này tại khu vực
nghiên cứu.

13. 4
Phần 2
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
2.1. Nghiên cứu trên thế giới
Trà hoa vàng thuộc chi Trà (Camelia) là chi thực vật có nhiều chủng loại
phong phú, có nhiều tác dụng, theo thống kê trên thế giới có khoảng trên 300
loài và hàng chục biến chủng khác nhau.
Những năm 60 của thế kỷ XX, lần đầu tiên Trà hoa vàng được phát hiện
ở Quảng Tây, Trung Quốc và được sự quan tâm của nhiều nhà khoa học. Từ
đó nó được các nước rất quan tâm nghiên cứu vì có một số công dụng đặc biệt.
Trà hoa vàng ưa khí hậu nóng ẩm, thường mọc ở nơi đất tơi xốp bên bờ
suối có bóng râm, thoát nước tốt. Phạm vi phân bố tự nhiên rất hẹp, chỉ thấy
mọc hoang ở vùng đồi gò 100-200m, huyện Ung Nhinh - Nam Ninh - Quảng
Tây - Trung Quốc. Được đưa vào danh sách các loài cây bảo hộ cấp I của
Trung Quốc (Vũ Thị Luận, 2017) [6], (Nguyễn Văn Khương, 2011) [5].
Trong lá của Trà hoa vàng có chứa rất nhiều nguyên tố vi lượng như
Germanium (Ge), Selenium (Se), Mangan (Mn), Molypden (Mo), Kẽm (Zn),
Vanadium …. Các hoạt chất trong lá, hoa của Trà hoa vàng có tác dụng hạ
huyết áp, giảm tiểu đường, hạ cholesterol, hạ mỡ máu, chống u bướu, tăng
cường hệ miễn dịch và kéo dài tuổi thọ. Germanium có hoạt tính sinh lý rất
cao, có thể phát huy, tăng cường năng lực hấp thu O2 của tế bào, đảm bảo
cung cấp dưỡng khí cho cơ thể, có lợi cho việc trao đổi chất. Germanium hữu
cơ làm tăng sức đề kháng, chống u bướu, hạn chế tế bào u bướu phát triển,
tăng khả năng miễn dịch, có tác dụng phòng và chống ung thư. Selenium có
tác dụng chống oxy hoá, có thể tiêu trừ các gốc tự do có hại trong cơ thể, nâng
cao năng lực tự bảo vệ, do đó kéo dài tuổi thọ. Vanadium có thể xúc tiến cơ
năng tạo máu, giảm cholesterol trong huyết tương. Nghiên cứu lâm sàng

14. 5
chứng tỏ Trà hoa vàng giúp giảm mỡ máu rõ rệt hơn alpha-Napthothiourea,
thuốc đã được thế giới công nhận về công dụng giúp giảm mỡ máu.
Các hợp chất của Trà hoa vàng có khả năng kiềm chế sự sinh trưởng của
các khối u đến 33,8% trong khi chỉ cần đạt đến ngưỡng 30% đã có thể xem là
thành công trong điều trị ung thư. Giúp giảm đến 35% hàm lượng cholesterol
trong máu, trong khi dùng các loại thuốc khác thì mức độ giảm chỉ là 33.2%...
Chất chiết xuất từ Trà hoa vàng còn có tác dụng làm giảm tới 36.1% lượng
lipoprotein trong cơ thể, cao hơn 10% so với các liệu pháp sử dụng tân dược
hiện nay. Ông Lipuren, chuyên gia y học dân tộc nổi tiếng của Trung Quốc,
trong một công trình nghiên cứu khoa học đã khẳng định Trà hoa vàng "có
những công dụng y học vô giá" (Nguyễn Văn Khương, 2011) [5].
Trung Quốc đã xây dựng được khu bảo tồn gen các loại Trà hoa vàng
(trên 20 loài và biến chủng) và đi sâu nghiên cứu các mặt cấu tạo gỗ, nhiễm
sắc thể, đặc trưng hình thành phấn hoa, lai giống và nhân giống Trà hoa vàng.
Hiện nay, công ty Phú Tân (tỉnh Quảng Tây – Trung Quốc) đã chế biến
thành công trà túi lọc từ Trà hoa vàng, tinh trà và dịch Trà hoa vàng thành loại
nước uống bổ dưỡng cao cấp đưa ra thị trường thế giới, đặc biệt sản phẩm
Golden Camellia có giá tới 4.67 triệu đồng/ chai. Đây là hướng sử dụng Trà
hoa vàng đặc biệt hữu hiệu và có lợi đối với sức khỏe con người.
Ngoài ra, các nghiên cứu của nước ngoài cũng chỉ ra rằng, Trà hoa còn
có khả năng hấp thu CO2, H2S, Cl, HF và các thể khí độc hại khác, có tác
dụng bảo vệ môi trường mạnh, làm sạch không khí. Một công viên Trà hoa
vàng đã được xây dựng tại Nam Ninh – Trung Quốc để phục vụ người dân
thăm quan và là nơi bảo vệ nguồn gen cho các nhà khoa học nghiên cứu (Vũ
Thị Luận, 2017) [6], (Nguyễn Văn Khương, 2011) [5].
Như vậy, ở Trung Quốc các loài trong chi Camelli đã được các nhà khoa
học, các nhà chuyên môn nghiên cứu một cách nghiêm túc. Trung Quốc là

15. 6
nước đi đầu trong việc nghiên cứu ứng dụng, khai thác các loài trà hoa trong
nghệ thuật cây cảnh, làm thuốc, đồ uống.
2.2. Nghiên cứu trong nước
Ở Việt Nam, Trà hoa vàng lần đầu tiên được người Pháp phát hiện ở
miền Bắc nước ta năm 1910, nhưng cho đến nay các công tác nghiên cứu về
Trà hoa vàng không đáng kể. Theo ước tính, ở nước ta có khoảng gần 20 loài
khác nhau. Những năm 90 của thế kỷ XX, Trà hoa vàng mới được quan tâm
điều tra nghiên cứu về hình thái, phân loại Trà hoa vàng (Trần Ninh, 2002) [8].
Trà hoa vàng có thể tìm thấy tại các tỉnh trung du và miền núi phía Bắc
nước ta như Bắc Giang, Vĩnh Phúc, Yên Bái, Lào Cai…, chúng thường mọc ở
độ cao 300 - 800m so với mặt biển, phần lớn là trong rừng thứ sinh, xen giữa
các nương rẫy, ở một số địa hình quá dốc hoặc nhiều đá lộ đầu, ven khe suối cạn.
Mặc dù đã phát hiện trà hoa vàng gần một thế kỷ nhưng đến nay công
tác bảo tồn chưa được chú ý, việc nghiên cứu ứng dụng hầu như còn bỏ ngỏ.
Không chỉ 2 loài Trà hoa vàng có tên trong sách đỏ Việt Nam mà hàng chục
loài Trà hoa vàng khác đều đang trong tình trạng nguy cấp. Trước mắt, chủ
yếu là bảo tồn tại chỗ, đồng thời nghiên cứu di thực về trồng khảo nghiệm tại
Đà Lạt, vườn Quốc gia Tam Đảo… Trong tương lai, để bảo tồn và quản lý
bền vững nguồn gen quý này, cần tập trung nhân giống để trồng với qui mô lớn.
Trà hoa vàng là cây thân gỗ nhỏ, thường xanh, cao khoảng 2-5m, cành
thưa, vỏ cây màu vàng xám nhạt. Lá đơn mọc cách, dài hẹp hình tròn. Hàng
năm cứ đến tháng 4-5 đâm lộc, ra lá mới, sau 2-3 năm lá già mới rụng. Tháng
11 bắt đầu nở hoa, hoa kéo dài đến tháng 3 năm sau. Hoa mọc ở nách lá mới
mọc riêng lẻ. Màu vàng kim có sáp bóng, đẹp mắt, long lanh khiến con người
cảm giác nửa trong suốt. Hoa dạng cốc hoặc bát, thế hóa đa dạng và kiều
diễm (Ngô Quang Đê và Cs, 2008) [2].

16. 7
Trà hoa vàng có giá trị kinh tế và y dược rất cao. Lá có thể pha uống,
làm thuốc chữa kiết lỵ và rửa vết thương, lở loét. Hoa chữa tiêu chảy ra máu,
cũng có thể dùng làm màu thực phẩm. Gỗ cứng có thể làm đồ dùng gia đình
và hàng mỹ nghệ. Hạt có thể để ép lấy dầu.
Trà hoa vàng là cây gỗ nhỏ, chịu bóng, thường mọc dưới tán các cây
khác trong rừng tự nhiên. Do đó Trà hoa vàng có khả năng trồng làm cây tầng
dưới cho các đai rừng phòng hộ nuôi dưỡng nguồn nước, chống xói mòn. Cây
có nhiều lá, dễ phân giải, có tác dụng giữ nước và cải tạo đất tốt [5].
Trà hoa vàng có thời gian ra hoa khá dài, hoa có màu vàng sặc sỡ, hoa từ
trung bình đến lớn, có đường kính 4 - 8cm. Do có hoa đẹp, nhiều loài nở hoa
vào dịp Tết âm lịch nên người chơi cây cảnh đã sưu tầm các cây Trà hoa vàng
dã sinh về trồng làm cảnh ở sân vườn. Hiện chỉ có giá trị cảnh quan được
quan tâm đến, còn các giá trị về sinh, dược học chưa được quan tâm và khai
thác (Nguyễn Văn Khương, 2011) [5], Phạm Thị Bích Hòa, 2017) [4].
Trần Ninh (giảng viên Đại học Quốc gia Hà Nội) đã cùng các cộng sự
phát hiện một loài trà hoa sắc vàng tươi trong Vườn Quốc Gia Tam
Đảo (hiện chưa thể tiết lộ vị trí cụ thể) [8].
Đỗ Đình Tiến (2000) đã nghiên cứu về nhân giống bằng hom cũng được
thực hiện cho loài C. petelotii; C. tonkinensis và C. euphlebia đạt tỷ lệ ra rễ từ
70% - 86%. Theo thống kê hiện nay có khoảng 196 loài trà, chia làm 4 á chi
và nhiều chủng, biến chủng. Việt Nam có khoảng 26 loài trà, chủ yếu ở miền
Bắc. Trong những năm gần đây nhiều người nhà nghiên cứu nước ngoài (Úc,
Pháp, Anh, Nhật...) đã tới Việt Nam nghiên cứu, tìm hiểu về các giống, đặc
biệt là Trà hoa vàng. Trà hoa phân bố chủ yếu ở vùng á nhiệt đới, nóng ẩm và
có mùa đông, rất thích hợp với miền Bắc và Đà Lạt, có thể trồng được trên
nhiều loại đất, trong đó đất tơi xốp, thoát nước, đất chua có độ pH từ 4,5 - 5,5
là thích hợp nhất. Trà hoa đang là loài quý hiếm, chưa nơi nào trồng với diện

17. 8
tích lớn. Một số loài không có nhị (bạch trà) nên không có quả. Vì vậy
phương pháp nhân giống chủ yếu hiện nay là nhân giống vô tính (chiết, ghép,
giâm hom, nuôi cấy mô), trong đó cách giâm hom là đơn giản và có tỷ lệ cây
sống cao (Nguyễn Văn Khương, 2011) [5].
Nghiên cứu về nhân mã hóa rARN 5,8s ở loài Trà hoa vàng C. petelotii
của vườn quốc gia Tam Đảo được thực hiện bởi Nguyễn Thị Nga và cộng sự
(2003) với mục đích xác định chính xác phân loại loài này với loài C.
chrysantha của Trung Quốc. Kết quả cũng chỉ dừng ở việc tách chiết được
ADN tổng số và đã nhân được đoạn gen mã hoá rARN 5,8S ở loài Trà C.
petelotii với cặp mồi thiết kế đặc hiệu cho chi Camellia còn cụ thể loài C.
petelotii và C. chrysantha của Trung Quốc có phải là cùng một loài hay
không thì chưa thấy đề cập (Nguyễn Văn Khương, 2011) [5].
Viện Dược liệu (Bộ Y tế) có công trình "Bước đầu khảo sát thành phần
hóa học của một số loài trà hoa vàng Camellia spp. ở Việt Nam". Kết quả của
đề tài khoa học này cũng mới chỉ dừng lại ở mức "khiêm tốn" là xác định
được một số nhóm chất của 5/20 loại trà hoa vàng bằng phương pháp sắc ký
lớp mỏng.
Gần đây đề tài “Nghiên cứu khả năng bảo tồn ngoại vi (Ex situ) và nhân
giống một số loài Trà hoa vàng nhằm bảo vệ và phát triển” đã được thực hiện
cho hai loài C. tonkinensis và C. euphlebia. Đề tài đã tìm hiểu điều kiện sống
của 2 loài trà hoa vàng Ba Vì và Sơn Động làm cơ sở cho việc xác định biện
pháp kĩ thuật gây trồng nó sau này. Việc tìm thấy loài trà hoa vàng Ba vì
(Camellia tonkinensis) là thành công do trước đây năm 1995 Rosmann đã đi tìm
nhưng chưa thấy và tưởng loài này đã mất. Đề tài đã giâm hom cho 2 loài này
đạt tỉ lệ ra rễ và sống 50 – 80.6%. Lần đầu tiên phân tích các nguyên tố vi lượng
trong lá trà hoa vàng Ba Vì và Sơn động tại nơi sinh sống tự nhiên của chúng
(Ngô Quang Đê và Cs, 2008) [3].

18. 9
Trên báo Lâm Đồng điện tử số ra ngày 6/8/2008 của tác giả Sơn Tùng
(2008) có tiêu đề “Camellia - Siêu trà bị lãng quên” cho biết các công dụng về
giá trị dược học của Trà hoa vàng và mà cũng chỉ ra việc khai thác đúng mức
tài nguyên này ở Việt Nam còn bị bỏ ngỏ.
2.3. Tổng quan khu vực nghiên cứu
2.3.1. Điều kiện tự nhiên
- Vị trí địa lý:
Dương Phong là một xã của huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn, Việt Nam
Xã có vị trí địa lý, ranh giới như sau:
• Phía Bắc giáp xã Đôn Phong
• Phía Đông giáp xã Quang Thuận
• Phía Nam giáp xã Mai Lạp (Chợ Mới), xã Yên Mỹ (Chợ Đồn)
• Phía Tây giáp xã Đại Sảo và Đông Viên (Chợ Đồn)
Xã có tỉnh lộ 257 (nay là quốc lộ 3B) chạy qua địa bàn song song với
sông Cầu.
Xã Dương Phong được chia thành 10 thôn bản: Nà Chèn, Bản Mèn, Bản
Pè, Tống Mú, Tổng Ngay, Nà Coọng, Khuổi Cỏ, Bản Chàn, Bản Mún 1, Bản
Mún 2 [9].
- Địa hình, địa mạo:
Bạch Thông là nơi hội tụ của hệ thống núi dạng cánh cung, bị chia cắt
mạnh bởi hệ thống sông suối, tạo thành các kiểu địa hình núi cao trung bình,
địa hình núi thấp và đồi thoải lượn sóng xen kẽ với các thung lũng là các cánh
đồng nhỏ hẹp, độ dốc bình quân 260
- 300
, diện tích đồi núi chiếm khoảng
90% tổng diện tích tự nhiên, diện tích tương đối bằng phẳng chiếm khoảng
10%, đất nông nghiệp chủ yếu là ruộng bậc thang và các bãi bồi dọc theo hệ
thống sông suối. Địa hình phức tạp gâykhó khăn cho hoạt động sản xuất nông nghiệp.

19. 10
Nằm trong hệ thống kiến tạo hình thành địa hình của tỉnh Bắc
Kạn, huyện Bạch Thông thuộc phần cuối của cánh cung Ngân Sơn. Cho nên
đồi núi Bạch Thông có độ cao vừa phải, ngoài một số núi đá vôi phần nhiều là
đồi núi thấp được cấu tạo bằng các loại sa phiến thạch, sườn thoải, dạng đồi
bát úp, hoặc đã được khai phá thành các ruộng bậc thang như hiện nay. Địa
hình Bạch Thông chia thành hai vùng rõ rệt : Các xã ở khu vực phía Bắc
thuộc vùng núi, có địa hình phức tạp, đi lại gặp nhiều khó khăn, thảm thực vật
dầy, diện tích tán che phủ rộng phần nhiều là rừng xanh quanh năm. Các xã
phía Nam huyện thuộc dạng địa hình vùng núi thấp và đồi. Vì thế, địa hình
của Bạch Thông độ cao giảm dần từ bắc xuống nam. Là một huyện nằm ở vị
trí trung tâm của tỉnh Bắc Kạn, có thị xã, thị trấn, phố chợ, nên nhìn chung
mạng lưới giao thông ở Bạch Thông tương đối phát triển. Trừ một số xã nằm
sâu giữa vùng núi non hiểm trở ở hai phía đông và tây, các tổng và các xã còn
lại đều nằm dọc các thung lũng, giao thông liên lạc khá thuận tiện. Quốc lộ số
3 là con đường giao thông huyết mạch chạy dọc theo chiều dài của huyện
Bạch Thông. Nhờ con đường này, từ Bạch Thông người ta có thể đi lại môt
cách dễ dàng về phía nam xuống thủ đô Hà Nội, lên phía bắc đến tận Cao
Bằng. Cùng với quốc lộ số 3, Bạch Thông có nhiều đường đất, đá, đáng chú ý
là đường Thác Giềng - Na Rì, dài 50 km, đường đi Chợ Đồn dài 40 km,
đường Phủ Thông - Chợ Rã, dài 60 km…..Ngoài ra còn một thống đường
mòn tạo thành một mạng lưới giao thông phục vụ nhu cầu đời sống, kinh tế và
văn hóa xã hội của nhân dân các dân tộc trong vùng [9].
Dương Phong nằm ở phía Tây Nam của huyện Bạch Thông, là địa
phương thuận lợi về giao thông, lại có khí hậu, thổ nhưỡng khá tương đồng
với vùng quýt Quang Thuận nên Dương Phong có điều kiện tốt để tập trung
phát triển cây nông lâm nghiệp.

20. 11
- Khí hậu - thủy văn:
+ Khí hậu:
Khí hậu xã Dương Phong nói riêng và huyện Bạch Thông nói chung đều
ảnh hưởng chung của khí hậu Miền Bắc Việt Nam. Nằm trong khu vực khí
hậu nhiệt đới gió mùa xích đạo, trong năm thời tiết chia thành 4 mùa rõ rệt:
xuân, hạ, thu, đông. Mùa hạ trùng với gió mùa đông nam (từ tháng 4 đến
tháng 10) thời tiết nóng và mưa nhiều, nhiệt độ trung bình từ 250
C đến 270
C
lượng mưa chiếm khoảng 90% tổng lượng mưa trong năm. Mùa đông trùng
với gió mùa đông bắc (từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau) thời tiết khô, hanh
giá rét, nhiều khi có sương muối, nhiệt độ trung bình từ 150
C đến 170
C mưa ít
chỉ khoảng 10% tổng lượng mưa trong năm gây ảnh hưởng xấu đến độ sinh
trưởng và phát triển của cây trồng và gia súc. Sự chênh lệch nhiệt độ giữa hai
mùa nóng - lạnh tương đối lớn nhiệt độ trung bình ở tháng nóng nhất là 270
C,
ở tháng lạnh nhất là 13,70
C [9].
Số giờ nắng: Tổng số giờ nắng trung bình đạt 1586 giờ, thấp nhất là
tháng 1 có 54 giờ, cao nhất là 223 giờ vào tháng 8.
Chế độ mưa: Lượng mưa trung bình năm là 1.248,2 mm, phân bố không
đều giữa các tháng trong năm, mưa tập trung vào các tháng 5,6,7,8; vào tháng
11 lượng mưa không đáng kể, hàng năm trên địa bàn huyện xuất hiện mưa đá
từ 1 đến 3 lần.
Độ ẩm không khí trung bình năm đạt 83%, cao nhất vào các tháng
7,8,9,10 từ 84 - 86% thấp nhất là tháng 12 và tháng 1 năm sau. Nhìn chung độ
ẩm không khí trên địa bàn huyện không có sự chênh lệch nhiều giữa các tháng
trong năm [9].
Gió trên địa bàn huyện có hai hướng chính là gió mùa Đông Bắc và gió
mùa Đông Nam, tốc độ gió bình quân 01 - 03 m/s; vào giai đoạn chuyển từ
mùa đông sang mùa hè (tháng 4 hàng năm) gió thổi cả ngày với vận tốc trung

21. 12
bình từ 02 - 03 m/s, thời kỳ chuyển từ mùa hè sang mùa đông tốc độ gió yếu
nhất trong năm [9].
Giông, bão ít ảnh hưởng đến huyện Bạch Thông vì vị trí địa lý của huyện
nằm sâu trong đất liền và được che chắn bởi các dãy núi cao, lượng mưa trong
năm không lớn nhưng lại tập trung nên xảy ra tình trạng lũ quyét và sạt lở đất.
+ Thủy Văn:
Bạch Thông có nhiều sông suối và được phân bố đều khắp. Con sông lớn
nhất là sông Cầu, bắt nguồn từ Bằng Vân (huyện Chợ Đồn) chảy vào đất
Bạch Thông qua địa phận các xã Dương Phong, Quang Thuận, Mỹ Thanh rồi
đổ về phía nam. Hàng năm dòng sông bồi đắp cho các xã dọc lưu vực một lớp
phù sa khá màu mỡ. Hệ thống sông, ngòi nhánh nhỏ được phân bố khá dày
đặc, song hầu hết đều ngắn, lưu vực nhỏ, độ dốc dòng chảy lớn và có nhiều
thác ghềnh [9].
Nhìn chung hệ thống sông ngòi trên địa bàn được chi phối trực tiếp bởi
cấu tạo địa hình trên địa bàn huyện, về mùa mưa địa hình dốc lớn gây ảnh
hưởng trực tiếp đến sản xuất và sinh hoạt, gây xói mòn rửa trôi.
- Tài nguyên đất:
Đất là một trong những nhóm nhân tố sinh thái có tầm quan trọng nhiều
mặt đối với bất cứ loài loài nào. Nó là kết quả tác động qua lại của nhiều nhân
tố lên mẫu chất của đất, và chính mẫu chất tạo thành một trong những nhân
tố độc lập quyết định thành phần và sự phát triển của thảm thực vật và Trà
hoa vàng cũng không phải là một ngoại lệ. Để đánh giá đất người ta xác định
dựa trên cả tính chất lý học và hóa học của đất.
Tính chất lý học của đất có liên quan đến những quá trình vật lý xảy ra
trong đất và thường được phân tích qua các chỉ tiêu độ ẩm của đất và thành
phần cơ giới của đất.

22. 13
Tính chất hóa học của đất. Để đánh giá đất tốt hay xấu phải dựa vào hàm
lượng các chất dinh dưỡng trong đất và phải căn cứ vào các quy định, quy
chuẩn từ đó mới đưa các kết luận chính xác về chất lượng của đất. Phản ứng
dung dịch đất, khả năng hấp phụ, hàm lượng mùn và các nguyên tố dinh
dưỡng cơ bản trong đất là những yếu tố quan trọng quyết định độ phì nhiêu
của đất. Các chỉ số để xác định tính chất hóa học của đất: pHkcl, mùn %, CEC
(lđl/100g đất) dung tích trao đổi cation của đất, N (%), P205, K20.
Trà hoa vàng tại khu vực nghiên cứu chủ yếu sống ở các khu vực gò đồi,
sườn đồi, thung lũng và ven khe suối trên đất thịt nhẹ đến thịt trung bình, đất
có pha đá, độ ẩm cao, tầng đất mặt tương đối xốp, có màu nâu hoặc
xám…[9].
- Tài nguyên rừng:
Là nguồn tài nguyên thiên nhiên lớn nhất của huyện Bạch Thông, theo số
liệu thống kê năm 2015 diện tích đất lâm nghiệp của toàn huyện Bạch Thông
đạt 46.973 ha, chiếm 85,95%(trong đó rừng sản xuất 24.077,43 ha; rừng
phòng hộ 19.058,38 ha; rừng đặc dụng 3.837,26 ha).
Trong rừng có nhiều loại gỗ quý như: Nghiến, Trai, Lát Hoa, Sến, Táu..
cùng các loài thú quý như: hươu sao, gà gô, gà lôi và các loại đặc sản quý như
nhung hươu, mật ong, nấm hương... [9].
2.3.2. Điều kiểu kiện kinh tế - xã hội và dân số
- Điều kiện kinh tế - xã hội:
Trong phát triển kinh tế - xã hội, cấp ủy, chính quyền xã thống nhất tập
trung lãnh đạo, chỉ đạo triển khai và tổ chức thực hiện phát triển kinh tế nông
lâm nghiệp trên cơ sở tiềm năng, thế mạnh của địa phương. Được sự quan
tâm, hỗ trợ của Đảng và Nhà nước, nhiều giống mới được đưa vào canh tác đã
giúp bà con nâng cao năng suất, sản lượng cây trồng.

23. 14
Kinh tế: Thu nhập bình quân đầu người của xã là 16.5 triệu
đồng/người/năm. Nguồn thu chính là từ nông nghiệp, ngoài ra còn có nguồn
thu từ lầm nghiệp và từ thủy sản và các nguồn khác nữa [10].
Bên cạnh phát triển kinh tế, hệ thống cơ sở hạ tầng của xã cũng không
ngừng được đầu tư, xây dựng. Đường ô tô đã đến được 10/10 thôn,
bản. Trong công tác giảm nghèo và đảm bảo an sinh xã hội, xã luôn thực hiện
kịp thời, đúng đối tượng và đạt hiệu quả tốt nhất các chính sách, dự án thuộc
chương trình giảm nghèo được đầu tư và triển khai tại địa phương, chú trọng
các chính sách về y tế, nhà ở, điện sinh hoạt, giáo dục đào tạo và các dịch vụ
phúc lợi xã hội khác liên quan đến giảm nghèo, từng bước nâng cao thu nhập
và cải thiện cuộc sống của người nghèo [10].
Trạm y tế, các trường học của xã đã được xây dựng kiên cố đáp ứng
được nhu cầu của người dân.
Nhờ triển khai đồng bộ các giải pháp thực hiện chương trình mục tiêu
quốc gia giảm nghèo trên địa bàn nên đời sống của người dân nơi đây ngày
càng được nâng cao, bộ mặt nông thôn có nhiều đổi thay.
- Dân số: Dân số khoảng 1.943 người, mật độ dân số đạt khoảng 39
người/km². Một số dân tộc tiêu biểu như: Tày, Dao, Kinh…[10].

24. 15
Phần 3
ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.1. Đối tượng và giới hạn nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu là cây Trà hoa vàng phân bố tự nhiên trên rừng
hoặc gieo trồng tại xã Dương Phong, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn.
- Giới hạn nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu được thực hiện trong phạm vi
địa bàn xã Dương Phong, huyện Bạch Thông, Tỉnh Bắc Kạn.
3.2. Nội dung nghiên cứu
Nội dung 1: Điều tra đánh giá đặc điểm sinh học của cây Trà hoa vàng
- Dựa trên kết quả phỏng vấn chỉ ra được nơi sống của cây Trà hoa vàng
tại khu vực nghiên cứu.
- Hệ thống hóa sự hiểu biết của người dân địa phương về cây Trà hoa
vàng về: nơi sống, giá trị sử dụng, màu hoa, màu quả, mùa hoa, mùa quả, khả
năng khai thác và phát triển.
Nội dung 2: Điều tra đánh giá tri thức địa phương về cây Trà hoa vàng
- Dựa trên kết quả phỏng vấn chỉ ra được tình hình khai thác, sử dụng và
gây trồng của cây Trà hoa vàng.
Nội dung 3: Điều tra đánh giá phân bố loài Trà hoa vàng và cấu trúc rừng
nơi Trà hoa vàng phân bố
- Đặc điểm phân bố loài Trà hoa vàng theo loại rừng và địa hình
- Đặc điểm cấu trúc rừng nơi có loài Trà hoa vàng phân bố: Các nhân tố
điều tra đặc trưng, cấu trúc tổ thành tầng cây gỗ, đặc trưng chiều cao lâm
phần, đặc trưng về mật độ và đặc điểm tái sinh của Trà hoa vàng.

25. 16
Nội dung 4: Đề xuất giải pháp quản lý và bảo tồn loài cây này tại khu vực
nghiên cứu
Dựa trên kết quả điều tra nghiên cứu thực tế sẽ đưa ra các giải pháp phù
hợp với khu vực nghiên cứu:
- Giải pháp chính sách
- Giải pháp kỹ thuật
- Giải pháp công nghệ.
3.3. Phương pháp nghiên cứu
3.3.1. Phương pháp kế thừa
Đề tài có kế thừa một số tư liệu:
- Những tư liệu về điều kiện tự nhiên, khí hậu, thuỷ văn, đất đai, địa
hình, tài nguyên rừng tại khu vực nghiên cứu
- Tư liệu về điều kiện dân sinh, kinh tế, xã hội
- Sử dụng các kết quả nghiên cứu đã có về cây trà hoa vàng ở trong và
ngoài nước (về đặc điểm sinh thái, phân bố, cấu trúc và điều kiện lập địa …)
3.3.2. Phương pháp nghiên cứu phân loại học
Để xác định, làm quen và nhận rõ loài khi triển khai nghiên cứu thực địa
thì việc nghiên cứu phân loại loài rất quan trọng. Nghiên cứu này thực hiện
tốt giúp nhà nghiên cứu không nhầm lẫn đối tượng nghiên cứu. Ngoài ra, nó
cũng chỉ rõ vi trí phân loại của loài trong các hệ thống phân loại.
Để thực hiện được nội dung này, đề tài đã tiến hành nghiên cứu các tài
liệu liên quan về hệ thống học của chi trà trên thế giới và trong nước, đồng
thời tiến hành kiểm tra và được giảng viên hướng dẫn (Trần Đức Thiện, Đỗ
Hoàng Chung) hướng dẫn cách nhận biết cây Trà hoa vàng tại xã Dương
Phong, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn để không bị nhầm lẫn với các cây
khác. Các đặc điểm hình thái của loài được ghi chép để phục vụ nghiên cứu
hình thái loài.

26. 17
3.3.3. Điều tra sơ thám
Sau khi đã có những thông tin sơ bộ về hình thái và phân bố của
loài, đề tài tiến hành xác định trên bản đồ khu vực cần điều tra. Điều tra
sơ thám nhằm nhận diện chính xác loài và xác định sơ bộ khu vực nghiên
cứu của loài Trà hoa vàng.
3.3.4. Phương pháp điều tra thu thập số liệu ngoài hiện trường
a) Phương pháp nghiên cứu đặc điểm hình thái
Sử dụng phương pháp quan sát mô tả trực tiếp đối tượng lựa chọn đại
diện kết hợp với phương pháp đối chiếu, so sánh với các tài liệu đã có. Đây là
phương pháp thông dụng được dùng trong nghiên cứu thực vật học Nguyễn
Hoàng Nghĩa (2001). Cụ thể như sau:
- Quan sát mô tả hình thái và xác định kích thước của các bộ phận: thân
cây, vỏ cây, sự phân cành, lá, hoa và hạt của cây Trà hoa vàng, đối với thân
cây ta dùng thước dây để xác định chu vi tại vị trí D1.3 , đo lá và quả bằng
cách chọn những lá và quả sinh trưởng bình thường không bị sâu bệnh hay
biến dạng dùng thước kẻ hoặc thước dây đo chiều dài và rộng rồi ghi lại các
thông số đã đo vào bảng, ngoài ra chúng ta có thể dùng thước kẹp để đo kích
thước quả rất tiện lợi và có độ chính xác cao.
- Lấy mẫu tiêu bản không những của loài nghiên cứu mà lấy của các loài
khác trong quần xã phục vu cho việc định danh loài. Các mẫu vật thu được cần
so sánh với các tiêu bản trước đây hoặc những loài cây có hình thái tương tự
nhằm xác định tính chính xác của loài Nguyễn hoàng Nghĩa (2001).
- Đo đếm giá trị trung bình của lá và quả cây Trà hoa vàng.
- Dụng cụ thiết bị hỗ trợ: Máy ảnh, thước dây, ống nhòm, thước đo
độ cao, GPS,…

27. 18
b) Phương pháp phỏng vấn người dân
Để đánh giá và tìm hiểu sự hiểu biết và sử dụng các loài Trà hoa vàng
trong khu vực nghiên cứu, chúng tôi tiến hành chọn các đối tượng phỏng vấn
như sau: Những người được phỏng vấn gồm những người đã từng khai thác
và sử dụng các loài cây gỗ trong khu vực để sử dụng cho sinh hoạt, phục vụ
sản xuất cũng như để trao đổi và mua bán. Những người am hiểu các loài cây
tại khu vực như các cụ già, các cán bộ tuần rừng, cán bộ Kiểm lâm trong khu
bảo tồn … điều tra trong dân theo mẫu biểu thống nhất, khi phỏng vấn cho
người dân xem cụ thể mẫu loài cây để thu thập các thông tin về giá trị sử
dụng, phân bố…theo phiếu phỏng vấn (phiếu phỏng vấn 1 và 2).
- Điều tra cây cá thể:
Điều tra trong dân nhờ lãnh đạo huyện giới thiệu cán bộ kiểm lâm, cán
bộ lâm nghiệp dẫn đi tìm các cây cá thể còn trong vườn nhà của dân. Điều tra
trong dân theo mẫu biểu thống nhất, khi phỏng vấn cho người dân xem cụ thể
mẫu loài cây, hình ảnh để thu thập các thông tin của các loài về giá trị sử
dụng, phân bố...
Các cây điều tra được điền vào phiếu phỏng vấn (mẫu phiếu 1 và 2).
- Phương pháp thu hái sử lý mẫu: Việc thu mẫu là nhiệm vụ quan trọng
làm cơ sở để xác định tên loài, taxon và xây dựng bảng danh lục thực vật chính
xác, đầy đủ.
- Thu hái mẫu: Dùng túi nylon lớn để đựng mẫu, dùng cồn để bảo quản mẫu
vật được lâu. Dùng bút chì ghi nhãn trước khi gắn vào mẫu, sổ tay ghi đầy đủ các đặc
điểm loài cây, bao lô, kẹp tiêu bản. Mẫu thu thập được xác định tên địa phương, tên
phổ thông thông qua cán bộ kiểm lâm, người địa phương và chuyên gia phân bố, …
theo phiếu phỏng vấn (mẫu phiếu 1 và 2).

28. 19
3.3.5. Điều tra Ô tiêu chuẩn
Sử dụng phương pháp điều tra ô tiêu chuẩn điển hình, thu thập những
thông tin về đặc điểm của hệ sinh thái rừng. Tại mỗi điểm nghiên cứu tiến
hành lập 3 ô tiêu chuẩn. Ô tiêu chuẩn điển hình được lựa chọn tại những khu
vực tương đối đại diện cho những mức độ tốt xấu khác nhau của điều kiện
lập địa. Diện tích ô tiêu chuẩn được xác định là 1.000 m2
với chiều dài hai
cạnh tương ứng là 40m và 25m, đây là diện tích thường được áp dụng trong
điều tra rừng tự nhiên và rừng tái sinh.
Do Trà hoa vàng phân bố không đều trong khu vực với số lượng cá thể
còn lại rất ít, ô tiêu chuẩn được lập ở những trạng thái rừng đại diện cho toàn
bộ khu vực, nơi có độ tàn che trung bình và đặc biệt ở đó có xuất hiện Trà hoa
vàng. Trong mỗi ô tiêu chuẩn các chỉ tiêu được điều tra như sau:
- Xác định độ tàn che của tầng cây cao theo hai phương pháp cho điểm
theo hình zic zắc trải đều trên toàn bộ diện tích ô tiêu chuẩn hay tính tỷ lệ %.
- Thống kê số lượng cây Trà hoa vàng có trong ô tiêu chuẩn điều tra.
Điều tra thành phần loài cây trong ô tiêu chuẩn về đường kính ngang ngực
(D1.3), tất cả các loài cây với đường kính tối thiểu là > 5 cm, được đo bằng
thước dây có độ chính xác đến mm, chiều cao vút ngọn (Hvn) được xác định
bằng thước đo cao Blumleiss độ chính xác đến dm. Đường kính tán (Dt) được
xác định bằng thước dây theo hai hướng vuông góc với nhau Đông Tây - Nam
Bắc có độ chính xác đến dm. Kết quả đo ghi vào biểu điều tra tầng cây cao trên
ô tiêu chuẩn (xem phụ biểu 02).
- Điều tra tái sinh của Trà hoa vàng, đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố
đến tái sinh tự nhiên của Trà hoa vàng theo mục trắc (quan sát), nếu có nhiều cây
tái sinh cao hơn 1m thì nó có thể phát triển thành cây to, khả năng bảo tồn lớn,
cây nhỏ dưới 1m thì dễ bị tác động.

29. 20
3.3.6. Điều tra thực địa
Để đánh giá được đặc điểm nơi sống của Trà hoa vàng tại rừng tự nhiên
ở xã Dương Phong, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn. Đề tài tiến hành lập 2
tuyến trong địa bàn 2 thôn Bản Pè và Bản Mún 1, xã Dương Phong. Các
tuyến đại diện cho toàn bộ khu vực nghiên cứu đi qua các dạng sinh cảnh và
các trạng thái rừng của khu vực.
Dọc các tuyến điều tra quan sát và ghi chép cây Trà hoa vàng có tồn tại
không, số lượng các cây xuất hiện tại các tuyến nhiều hay ít, cấu trúc rừng như
thế nào, thành phần loài cây sống cùng với cây trà hoa vàng dưới tầng tán.
- Điều tra về đặc điểm phân bố
+ Sử dụng phương pháp điều tra thực vật theo tuyến kết hợp điều tra ô
tiêu chuẩn (OTC). Tại các điểm có Trà hoa vàng phân bố, tiến hành lập OTC
điển hình tạm thời diện tích 2500m2
(50 x 50m). Tiến hành điều tra theo
phương pháp lâm học.
+ Sử dụng máy định vị toàn cầu GPS, la bàn, để xác định hướng điều tra,
vị trí điều tra, độ cao vị trí điều tra.
- Điều tra về đặc điểm sinh cảnh sống của cây Trà hoa vàng
+ Trên các OTC đã lập lấy 3 yếu tố chính là khí hậu, đất đai và thực bì
để đánh giá điều kiện nơi mọc, vi khí hậu (khí hậu tại thời điểm điều
tra/OTC), sinh cảnh sống của Trà hoa vàng.
+ Đề tài tiến hành lập 02 tuyến trên địa bàn thôn Bản Pè và Bản Mún 1,
trên tuyến lập các ô tiêu chuẩn, vị trí lập ô tiêu chuẩn (OTC) là nơi bắt gặp cây
Trà hoa vàng, trên tuyến các OTC tối thiểu phải cách nhau 500 m.
+ Trên mỗi tuyến lập 03 OTC x 2 tuyến = 6 OTC. Tiến hành điều tra
các nhân tố trong OTC và các chỉ tiêu phản ánh cấu trúc sinh thái và hình thái
của rừng nơi có Trà hoa vàng phân bố.

30. 21
+ Điều tra tầng cây gỗ: Trên mỗi ô tiêu chuẩn tạm thời, tiến hành điều tra
tầng cây gỗ gồm các nội dung sau: (1) Xác định tên loài cho tất cả các cây có
đường kính 6 cm trở lên; (2) Đo đường kính ngang ngực (D1,3) những cây có
D ≥ 6 cm bằng cách đo chu vi sau đó quy đổi ra đường kính thân cây; (3) Đo
chiều cao vút ngọn (Hvn) bằng thước sào có chia vạch đến 20cm, sai số đo
cao ± 10 cm; (4) Đo đường kính hình chiếu tán (Dt) bằng thước dây theo
hướng ĐT, NB, sau đó lấy giá trị bình quân với sai số là ± 10cm.
+ Điều tra cây tái sinh và tầng cây bụi thảm tươi: Trên ô tiêu chuẩn tiến
hành lập một 5 ô dạng thứ cấp có kích thước 25 m2
(5 x 5 m) trong đó 4 góc ở
ô tiêu chuẩn và 1 ô ở trung tâm ô tiêu chuẩn. Với từng ô dạng bản đã thiết lập,
thực hiện các nội dung điều tra sau: (1) Xác định cây Trà Hoa Vàng tái sinh;
(2) Xác định nguồn gốc (chồi, hạt); (3) Chất lượng cây tái sinh (tốt, trung
bình, xấu); (4) Đo chiều cao cây tái sinh; (6) Điều tra đặc trưng tầng cây bụi,
thảm tươi (Thành phần loài; chiều cao; độ che phủ).
3.3.7. Phương pháp sử lý số liệu
3.3.7.1. Phương pháp xử lý số liệu tầng cây gỗ và cây bụi thảm tươi
a. Công thức tổ thành tầng cây gỗ
Để đánh giá đặc điểm cấu trúc tổ thành sinh thái của quần hợp cây gỗ,
chúng tôi sử dụng chỉ số mức độ quan trọng (Importance Value Index = IVI),
tính theo công thức.
Trong đó:
IVIi là chỉ số mức độ quan trọng (tỷ lệ tổ thành) của loài thứ i.
Ai là độ phong phú tương đối của loài thứ i:
Di là độ ưu thế tương đối của loài thứ i:
RFi là tần xuất xuất hiện tương đối của loài thứ i:
(%)
3
Ai Di RFi
IVIi
 


31. 22
Theo Daniel Marmillod, những loài cây có IV% > 5% là những loài có ý
nghĩa về mặt sinh thái trong lâm phần và theo Thái Văn Trừng (1978), trong
một lâm phần, nhóm loài cây chiếm trên 50% tổng số cá thể của tầng cây cao
thì nhóm loài đó được coi là nhóm loài ưu thế. Đây là những căn cứ xác định
loài và nhóm loài ưu thế. Trên cơ sở đó, sau khi xác định giá trị chỉ số IV%
cho từng loài, tính tổng giá trị IV% của những loài có trị số này > 5% từ cao
đến thấp.
b. Phương pháp tính diện tích tán lá
Khi tính diện tích hình chiếu tán cây trên mặt phẳng ngang, coi nó có
dạng hình tròn, tính theo công thức:
St (m) = *Dt2
= 0.785* Dt2
Trong đó: St là diện tích tán (m2
) ; π= 3.14 ; Dt là đường kính tán (m).
c. Mật độ
Công thức xác định mật độ như sau:
Trong đó:
- n: Tổng số cá thể của loài trong các OTC;
- S: Tổng diện tích các OTC (ha).
d. Đánh giá chỉ số đa dạng sinh học
Để đánh giá tính đa dạng của các quần hợp cây gỗ đã nghiên cứu vì chỉ
số này đánh giá tổng hợp cả độ đa dạng loài (số loài) và độ đa dạng trong loài
(số cá thể của từng loài), đề tài đã sử dụng các chỉ số sau:
* Chỉ số Simpson (1949)
D = 1-
Trong đó:
- ni là số cá thể loài “i”;
10.000
S
n
N/ha 


32. 23
- N là tổng số cá thể các loài trong ô mẫu;
- S là số loài trong ô mẫu.
* Chỉ số Shannon - Wiener (H’) (1949)
)
ln(
'
1 N
N
H n
n i
s
i
i




Trong đó:
- H`là chỉ số đa dạng sinh học hay chỉ số Shannon-Wiener;
- ni là số lượng cá thể của loài thứ i;
- N là tổng số số lượng cá thể của tất cả các loài trong ô nghiên cứu/khu vực
nghiên cứu.
3.3.7.2. Phương pháp xử lý số liệu tái sinh Trà hoa vàng
a. Mật độ cây tái sinh
Là chỉ tiêu biểu thị số lượng cây tái sinh trên một đơn vị diện tích, được
xác định theo công thức sau:
Trong đó:
- S là tổng diện tích các ô dạng bản điều tra tái sinh (m2
),
- n là số lượng cây tái sinh điều tra được.
b. Chất lượng cây tái sinh
Tính tỷ lệ % cây tái sinh tốt, trung bình, hoặc xấu theo công thức:
Trong đó:
- N%: Tỷ lệ phần trăm cây tốt, trung bình, hoặc xấu
- n: Tổng số cây tốt, trung bình, hoặc xấu
- N: Tổng số cây tái sinh
S
n
10.000
N/ha


100
N
n
N% 


33. 24
Phần 4
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
4.1. Đặc điểm sinh học của loài cây Trà hoa vàng
4.1.1. Phân loại
Trà hoa vàng là một loài quý hiếm, nó thuộc:
- Lớp 2 lá mầm: Magnoliopsida
- Phân lớp sổ: Dilleniidae
- Bộ chè: Theales
- Họ chè: Theaceae.
4.1.2. Đặc điểm hình thái cây Trà hoa vàng
Qua quan sát thực thế và điều tra cho thấy Trà hoa vàng tại khu vực xã
Dương Phong, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn thuộc loại cây gỗ nhỏ, cây bụi,
thường xanh, mọc rải rác trong rừng phục hồi sau nương rẫy.
Hình 4.1: Ý kiến của người dân về khả năng bắt gặp dạng sống của cây
Trà hoa vàng
Theo quan điểm người dân các thôn trực thuộc xã Dương Phong chúng
ta thấy có đến 75% người dân cho rằng cây Trà hoa vàng là cây bụi và 25%
người dân cho rằng cây Trà hoa vàng là cây gỗ nhỏ.
75%
25%
Cây bụi Cây gỗ

34. 25
Bởi vì tùy thuộc vào điều kiện sinh sống ( đất đai, khí hậu, nước,ánh
sáng…) và điều kiện ngoại cảnh nên sự phát triển của loài sẽ có sự khác nhau.
Nơi nào có điều kiện tốt thích hợp thì loài sẽ phát triển rất nhanh, thân có
dạng gỗ và ngược lại nơi nào có điều kiện xấu sẽ làm cây phát triển chậm,
phân thành nhiều nhánh theo dạng cây bụi.
Thân cây Trà hoa vàng:
Có hình trụ thon đều, thường mọc thẳng, phân cành thấp, vỏ thân nhẵn
có màu xám lốm đốn các điểm trắng, cành non và chồi có màu nâu đỏ, có
lông thưa mịn, đến cành trưởng thành thì nhạt dần đến xám trắng, nhẵn và
không có lông. Cây sinh trưởng thường xuyên nhưng tốc độ chậm, có rễ cọc
to và dài, ăn sâu xuống đất. (hình 4.2)
a, Cây trưởng thành b, Hình thái thân cây
Hình 4.2: Hình thái cây Trà hoa vàng
Lá của Trà hoa vàng:
Có cuống dài 1-3mm, nhẵn, lá đơn mọc cách, phiến lá hình bầu dục. Lá
già màu xanh đậm và láng ở mặt trên, xanh sáng ở mặt dưới với nhiều điểm
tuyến màu đen, cả hai mặt đều không có lông, phiến lá dày, cứng và dài, gốc
lá có hình niêm hoặc tròn, chóp lá có mũi nhọn, mép lá có răng cưa nhỏ cách
đều nhau, hệ gân lõm ở mặt trên và nổi rõ ở mặt dưới, có 12-15 đôi gân. Lá

35. 26
non có màu tím than đặc trưng dễ nhận dạng, các chồi lá có màu nâu đỏ. Tại
thời điểm nghiên cứu lá non của cây có hiện tượng bị sâu ăn cụt, tình trạng
chỉ sảy ra ở 1 số cây sống cạnh bìa rừng. (hình 4.3)
a, Lá già b, Lá non
Hình 4.3: Hình thái lá
Hoa của cây Trà hoa vàng:
Có màu vàng tươi, mọc ở đầu cành hoặc nách lá, cuống hoa dài 5-8mm,
đường kính khi hoa nở khoảng 3-4cm, mỗi bông hoa có 13-16 cánh tràng,
hoa nở lâu tàn, có thể duy trùy 8-10 ngày. Mùa ra hoa từ tháng 10 đến tháng
12 (hình 4.4).
a, Hình thái hoa b, Cành mang nụ
Hình 4.4: Hình thái hoa và cành mang nụ của Trà hoa vàng
Kết quả phỏng vấn người dân ở thôn Bản Pè và Bản Mún 1 của xã
Dương Phong về màu hoa và mùa hoa của cây Trà hoa vàng được thể hiện ở
hình dưới đây:

36. 27
a, Màu hoa b, Mùa hoa
Hình 4.5: Ý kiến của người dân về khả năng bắt gặp màu hoa và mùa
hoa của cây Trà hoa vàng
Dựa vào kết quả của biều đồ ta có thể thấy, thời điểm người dân bắt gặp
cây Trà hoa vàng nở hoa thì có đến 65% người dân ở đây cho rằng cây Trà
hoa vàng có màu vàng tươi, còn lại 35% người dân cho rằng cây Trà hoa vàng
có màu vàng đâm. Mỗi một người dân đều có quan điểm của riêng mình,
thường thì người dân bắt gặp cây Trà hoa vàng vào đầu tháng 10 lúc này hoa
mới bắt đầu nở nên sẽ có màu vàng tươi, một số người dân bắt gặp hoa nở
muộn vào tháng 1,tháng 2 năm sau thì màu hoa lúc này sẽ đậm hơn nên họ
cho rằng hoa sẽ có màu vàng đậm.
Còn về mùa hoa của cây Trà, có tới 85% người dân dân cho rằng mùa
hoa của cây Trà hoa vàng bắt đầu từ tháng 6 và kết thúc ở tháng 10, còn lại
15% người dân cho rằng mùa hoa của cây Trà hoa vàng sẽ bắt đầu từ tháng 6
và kết thúc vào tháng 2 năm sau.
Qủa cây Trà hoa vàng:
Qủa nang to, lúc quả còn non có màu xanh thẫm, khô già có màu nâu đỏ.
Sau khi nở hoa, quả đậu 1 năm mới chín.
65%
35% Vàng tươi
Vàng đậm
85%
15% Tháng 6 -
Tháng 10
Tháng 6 -
Tháng 2
năm sau

37. 28
a, Màu quả b, Mùa quả
Hình 4.6: Ý kiến của người dân về khả năng bắt gặp màu quả và mùa
quả của cây Trà hoa vàng
Dựa vào kết quả đã phân tích ở biều đồ ta có thể thấy, người dân cho rằng
quả của cây Trà hoa vàng lúc còn non có màu xanh thẫm và lúc quả già khô có
màu nâu đỏ chiếm tới 75%. Còn 25% người dân cho rằng quả của cây Trà hoa
vàng lúc còn non có màu xanh đen và lúc quả già khô có màu nâu đen.
Đối với mùa quả của cây thì có tới 85% người dân dân cho rằng mùa quả
của cây Trà hoa vàng bắt đầu từ tháng 11, tháng 12 và kết thúc vào tháng 12
năm sau. Còn lại 15% người dân cho rằng mùa quả của cây Trà hoa vàng sẽ
bắt đầu từ tháng 10, tháng 11 và kết thúc vào tháng 11 năm sau.
4.1.3. Khả năng sinh trưởng của cây Trà hoa vàng
Cây Trà hoa vàng có khả năng sinh trưởng kém, là một loại cây rất hiếm,
phân bố rải rác không tập chung. Cây có chiều cao trung bình từ 2 - 3m, đường
kính từ 2 - 3cm.
a, Chiều cao b, Đường kính
Hình 4.7: Ý kiến của người dân về chiều cao và đường kính của cây Trà
hoa vàng
75%
25%
Non xanh
thẫm, khô
nâu đỏ
Non xanh
đen, khô
nâu đen
15%
85%
Tháng 10,11
- Tháng 11
năm sau
Tháng 11,12
- Tháng 12
năm sau
20%
40%
40%
0.5 - 3m
1 - 2m
2 - 3m
20%
40%
40%
0.5 - 3cm
1 - 3cm
2 - 3cm

38. 29
Theo kết quả đã phân tích biểu đồ trên ta có thể, thấy chiều cao của cây
Trà cao khoảng từ 0,5 - 3m. Do sự phát triển của từng cây không giống nhau
nên có sự khác biệt về chiều cao, một lâm phần sẽ có cây trông trước, cây
trồng sau. Cụ thể, người dân cho rằng cây có chiều cao từ 0,5 - 3m chiếm 20
%, cây có chiều cao từ 1 - 2m chiếm 40%, còn lại cây có chiều cao từ 2 - 3m
chiếm 40%.
Còn về đường kính của cây Trà, có 20% người dân cho rằng cây có
đường kính từ 0,5 - 3 cm, 40% người dân cho rằng cây có đường kính từ 1 - 3
cm, và 40 % người dân cho rằng cây có đường kính từ 2 - 3 cm. Mỗi người có
một cách nhìn nhận khác nhau nên sẽ có sự khác nhau ở đây. Có thể họ bắt
gặp vào lúc cây còn nhỏ, mới cấy trồng nên nhận định sẽ có đường kính nhỏ,
một số người dân thì bắt gặp cây Trà hoa vàng vào lúc cây trưởng thành nên
sẽ nhận định là cây có đường kính lớn.
4.1.4. Đặc điểm tái sinh của loài Trà hoa vàng
Do đặc điểm cây Trà hoa vàng là cây gỗ có kích thước thân không lớn
nên đánh giá đặc điểm tái sinh của loài Trà hoa vàng sử dụng cách tiếp cận
đánh giá tái sinh bằng sự xuất hiện cây tái sinh quanh gốc cây mẹ.
Quá trình điều tra ô tiêu chuẩn tại khu vực rừng nhà ông Trần Văn Tý có
phát hiện 1 khóm cây con Trà hoa vàng tái sinh dưới gốc cây mẹ và khoảng
20 cây con đã được ông Tý đem trồng. Theo quan sát và giám định đây là cây
con tái sinh từ hạt, với chiều cao từ 5 -10 cm, cây con đang sinh trưởng rất tốt.
Hình 4.8: Tái sinh hạt

39. 30
4.2. Tri thức địa phương về cây Trà hoa vàng
Tri thức địa phương hay còn gọi là tri thức bản địa là hệ thống tri thức
cộng đồng dân cư bản địa trong mọi lĩnh vực đời sống kinh tế, xã hội, văn
hóa…Tri thức bản địa được hình thành dưới nhiều dạng hình thức khác nhau,
được truyền từ đời này qua đời khác qua trí nhớ, qua thực tiễn sản xuất và thực
hành xã hội.Nó hướng đến việc hướng dẫn và điều hòa quan hệ giữa con người
và thiên nhiên. Vì vậy nó có ý nghĩa lớn trong việc bảo tồn và phát triển.
* Tình hình khai thác:
- Mùa thu hái: Người dân chủ yếu thu hái hoa vào tháng 10, tháng 11. Lá
già được thu hái hầu hết các tháng trong năm.
- Cách thu hái: Hái hoa hoặc lấy lá già
* Công dụng:
Theo quan điểm của người dân địa phương cho biết cây Trà hoa vàng (
trè rừng) có rất nhiều công dụng có ích cho đời sống xã hội của con người. Hầu
hết tất cả các bộ phận của cây đều có công dụng riêng của nó.
- Lá trà và hoa trà phơi khô nấu nước hoặc hãm trà để uống, uống vào
giúp thanh độc, giải nhiệt,giảm chất béo, giải độc, giải gan và thận
- Sử dụng cánh hoa Trà tươi nấu nước tắm giúp làm sạch ra, mềm da
- Cây Trà có thể dùng làm cây cảnh trang trí quanh nhà
- Cây Trà hoa vàng là một cây thuốc quý: Điều hòa huyết áp, hạ đường
huyết, đại tiện ra máu,…
- Rễ cây có tác dụng làm giảm đau và chữa bỏng.
* Tình trạng trông trọt:
- Cây Trà hoa vàng đại đa số chưa được gây trồng, chỉ có vài hộ dân
trong xã biết đến và gây trồng.
Cụ thể, ở thôn Bản Pè có 4 hộ trồng được khoảng 118 gốc (tiêu biểu là
hộ gia đình bác Trần Văn Tý trồng được khoảng 100 gốc xen trong đồi quýt );

40. 31
thôn Bản Mún 1 có 3 hộ trồng được khoảng 85 gốc (tiêu biểu là hộ gia đình
chị Đặng Thị Lan trồng được nhiều nhất khoảng 50 gốc).
- Cách thức nhân giống: Chủ yếu ươm cây con và đào cả gốc đem về trồng
- Địa điểm trồng: Người dân chủ yếu trồng ở xung quanh nhà, trồng xen
ở đồi quýt
- Khả năng phát triển: Loài cây trà hoa vàng có khả năng phát triển
rất chậm
- Năng suất thu hoạch: Rất thấp.
4.3. Đặc điểm về phân bố loài Trà hoa vàng và cấu trúc rừng nơi Trà hoa
vàng phân bố
4.3.1. Đặc điểm về phân bố Trà hoa vàng theo loại rừng
Kết quả phỏng vấn người dân địa phương biết được sự phân bố chủ yếu
của cây Trà hoa vàng có ở khu vực các thôn:Bản Pè và Bản Mún 1, kết quả
phỏng về khả năng bắt gặp loài cây Trà hoa vàng tại địa phương theo các loại
rừng được thể hiện tại hình 4.1.
Hình 4.9: Ý kiến của người dân về khả năng bắt gặp loài Trà hoa vàng ở
các loại rừng
4
3 3
2
1
0
6
5
3
2
1
0
Rừng
phục
hồi
Rừng
hỗn
giao
tre
nữa
Rừng
tự
nhiên
nghèo
Rừng
trung
bình
Rừng
giàu
Rừng
rất
giàu
Tính theo số phiếu
Bản Pè Bản Mún 1
33%
27%
20%
13%
7%
0%
Tỷ lệ phần trăm
Rừng phục
hồi
Rừng hỗn
giao tre nữa
Rừng tự
nhiên nghèo
Rừng trung
bình
Rừng giàu

41. 32
Qua kết quả phân tích phiếu phỏng vấn cho thấy khả năng bắt gặp loài
Trà hoa vàng tại năm loại rừng. Rừng phục hồi là cao nhất với tỷ lệ 33%, tiếp
đó là rừng hỗn giao tre nứa với 27 %, thứ 3 và thứ 4 lần lượt là rừng tự nhiên
nghèo với tỷ lệ 20% và rừng trung bình với tỷ lệ 13% và cuối cùng là rừng
giàu với tỷ lệ bắt gặp thấp 7%. Không có ý kiến nào cho rằng loài Trà hoa
vàng có ở rừng tự nhiên rất giàu.
4.3.2. Đặc điểm về phân bố Trà hoa vàng theo địa hình
Dựa trên kết quả tham vấn cộng đồng, tiến hành điều tra theo tuyến, lựa
chọn vị trí lập ô tiêu chuẩn. Đặc điểm phân bố loài Trà hoa vàng theo địa hình
được tổng hợp từ dữ liệu ghi nhận tại các ô tiêu chuẩn thông qua GPS và địa
bàn 3 chân.
Bảng 4.1: Đặc điểm địa hình nơi Trà hoa vàng phân bố
Ký hiệu
OTC
Địa điểm Độ cao Độ dốc
OTC1 Thôn Bản Pè 330 30
OTC2 Thôn Bản Pè 290 33
OTC3 Thôn Bản Pè 230 28
OTC4 Thôn Bản Mún 1 320 25
OTC5 Thôn Bản Mún 1 349 27
OTC6 Thôn Bản Mún 1 343 23
Từ dữ liệu điều tra tại 2 Thôn cho thấy loài cây Trà hoa vàng phân bố ở
các độ cao khác nhau. Thôn Bản Pè cây Trà hoa vàng phân bố từ 230m đến
330, Thôn Bản Mún 1 cây phân bố từ độ cao 320m đến 349m so với mực
nước biển.

42. 33
4.3.3. Các nhân tố điều tra đặc trưng
Với đặc trưng phân bố loài Trà hoa vàng chủ yếu tập trung ở rừng nghèo
và trung bình, vì thế trong phạm vi của luận văn tập trung thu thập những dẫn
liệu từ 2 loại rừng này, nơi có loài Trà hoa vàng phân bố, sử dụng tiêu chí
phân loại rừng theo trữ lượng để phân loại rừng.
Đặc trưng của một số nhân tố điều tra tại các ô tiêu chuẩn được tổng hợp
tại bảng 4.2.
Bảng 4.2: Bảng tổng hợp các nhân tố điều tra đặc trưng
Ký hiệu
OTC
𝑫𝟏.𝟑
(cm)
vn
(m)
G
(m2
)
Trữ lượng
gỗ (m3
)
Trạng thái
rừng
Thôn Bản Pè
OTC 1 15,38 8,92 2,89 12,95 Rừng nghèo
OTC 2 15,23 8,98 2,90 13,22 Rừng nghèo
OTC 3 13,61 9,71 2,30 10,01 Rừng nghèo
Thôn Bản Mún 1
OTC 4 16,26 6,77 3,24 10,24 Rừng nghèo
OTC 5 17,50 6,81 3,8 11,15 Rừng nghèo
OTC 6 16,05 9,13 3,02 13,39 Rừng nghèo
Kết quả điều tra trên 6 ô tiêu chuẩn tại 2 thôn Bản Pè và Bản Mún 1 cho
thấy rừng tại khu vực nghiên cứu chủ yếu là rừng nghèo, với trữ lượng rất
thấp chỉ đạt từ 10,01 – 13,39 m3
.
Đối với loại rừng phục hồi: đường kính (D1.3) trung bình đạt từ 15,23 –
17,50 cm, chiều cao (Hvn) trunh bình đạt từ 6,77 – 9,71 m, tiết diện ngang từ
2,30 – 3,8 m2
.
4.3.4. Cấu trúc tổ thành tầng cây gỗ
Tổ thành rừng là nhân tố sinh thái có ảnh hưởng quyết định tới các nhân
tố sinh thái và hình thái khác của rừng. Là một trong những chỉ tiêu quan

43. 34
trọng dùng để đánh giá tính bền vững, ổn định và đa dạng sinh học trong hệ
sinh thái rừng, có ảnh hưởng đến định hướng kinh doanh, lợi dụng rừng, phản
ánh năng lực bảo vệ và cân bằng sinh thái. Do tổ thành phức tạp mà hệ sinh
thái rừng tự nhiên luôn luôn là hệ sinh thái hoàn hảo và có lợi nhất trong việc
sản suất sinh khối.
Tổ thành được coi là tỉ trọng của mỗi loài cây hay nhóm loài cây nào đó có
trong lâm phần trong đó tỷ trọng loài cây hay nhóm loài được gọi là hệ số tổ
thành và công thức biểu thị hệ số tổ thành loài cây trong lâm phần được gọi là
công thức tổ thành. Trà hoa vàng là loài có biên độ sinh thái rộng mọc tự nhiên.
Trong lâm phần chỉ những loài cây nào có IV% > 5% mới thực sự có ý
nghĩa về mặt sinh thái trong lâm phần (theo Daniel Marmillod), đó là cơ sở
quan trọng để xác định loài và nhóm loài. Trong phạm vi báo cáo đề tài biểu
thị công thức tổ thành theo tỉ lệ số cây và tỉ lệ tiết diện ngang (IV%). Kết quả
xác định công thức tổ thành loài cây gỗ trong rừng nơi loài Trà hoa vàng phân
bố được tổng hợp theo từng loại rừng.
Kết quả nghiên cứu cấu trúc tổ thành tầng cây gỗ ở 6 OTC tại 2 thôn:
Bản Pè và Bản Mún 1 của xã Dương Phong, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn
được trình bày ở các bảng:
Bảng 4.3: Cấu trúc tổ thành tầng cây gỗ khu vực thôn Bản Pè, xã Dương
Phong, huyện Bạch Thông
STT Tên loài cây Ai Di RFI IVIi(%)
1 Mỡ 12,62 12,88 6,25 10,58
2 Nhội 7,77 12,02 4,17 7,98
3 Bứa 8,74 6,75 6,25 7,25
4 Sui 7,77 7,44 6,25 7,15
5 Sấu 5,83 8,93 6,25 7,00
6 Bồ đề 6,80 4,58 6,25 5,88
7 Phay 7,77 3,96 4,17 5,30
9 Loài khác (16 loài) 42,72 43,43 60,42 48,88

44. 35
Từ kết quả thu được ở bảng 4.3 ta có được công thức tổ thành tầng cây
gỗ như sau:
Công thức tổ thành tầng cây gỗ tại thôn Bản Pè, xã Dương Phong:
10,58Mo + 7,98Nh + 7,25Bua + 7,15Sui + 7,0Sau + 5,88Bđ + 5,3 Ph +
48,88 LK.
Trong đó: Mo là mỡ, Nh là nhội, Bua là bứa, Sui là sui, Sau là sấu, Bđ là
Bồ đề, Ph là phay, LK là loài khác.
Nhìn vào công thức tổ thành tầng cây gỗ theo số loài cây của lâm phần
nơi có Trà hoa vàng phân bố ta thấy tổ thành tầng cây gỗ tại thôn Bản Pè khá
đa dạng về loài, trong đó loài Mỡ là loài cây chiếm ưu thế trong tổng số 23
loài với tỷ lệ 10,58%, tiếp đến là Nhội và Bứa với tỷ lệ tổ thành là 7,98% và
7,25%, tiếp đến là Sui, Sấu, Bồ đề, Phay đóng vai trò quan trọng về mặt sinh
thái trong lâm phần.
Bảng 4.4: Cấu trúc tổ thành tầng cây gỗ khu vực thôn Bản Mún 1, xã
Dương Phong, huyện Bạch Thông
STT Tên loài cây Ai Di Rfi IVIi(%)
1 Mỡ 15,15 15,22 6,98 12,45
2 Bứa 12,12 8,45 6,98 9,18
3 Lòng măng cụt 9,09 8,46 6,98 8,17
4 Nhội 8,08 9,37 6,98 8,14
5 Dẻ gai 6,06 5,92 6,98 6,32
6 Kháo 6,06 7,66 4,65 6,12
7 Sau sau 4,04 6,04 6,98 5,69
8 Sấu 5,05 7,08 4,65 5,59
9 Sui 5,05 3,62 6,98 5,22
10 Loài khác (12 loài) 29,29 28,18 41,86 33,11

45. 36
Từ kết quả thu được ở bảng 4.4 ta có công thức tổ thành tầng cây gỗ tại
Thôn Bản Mún 1, Xã Dương Phong có dạng như sau: 12,45Mo + 9,18Bua +
8,17Lmc + 8,14Nh + 6,32Dg + 6,12 Kh + 5,69 Ss + 5,59Sau + 5,22Sui +
33,11Lk.
Trong đó: Mo là Mỡ, Bua là Bứa, Lmc là Lòng mang cụt, Nh là Nhội, Dg
là Dẻ gai, Kh là Kháo, Ss là sau sau, Sau là Sấu, Sui là Sui, Lk là Loài khác.
Dựa vào bảng số liệu và công thức tổ thành cho ta thấy được cấu trúc
tầng cây gỗ gồm nhiều loài cây hỗn giao, tỷ lệ các loài cây chủ yếu như: Mỡ
chiếm 12,45%, Bứa chiếm 9,18%, Lòng mang cụt chiếm 8,17%, Nhội chiếm
8,14%, tiếp đến là Dẻ gai, Kháo, Sản phẩm 1, Sấu, Sui,..., các loài khác cũng
có vai trò rất quan trọng đối với mặt sinh thái của lâm phần.
4.3.5. Đặc trưng về chiều cao lâm phần
Ðặc trưng chiều cao của lâm phần là sự sắp xếp không gian phân bố của
các thành phần sinh vật rừng theo chiều thẳng đứng, cả trên mặt đất và dưới mặt
đất. Ðể mô tả đặc trưng chiều cao của lâm phần nơi có Trà hoa vàng phân bố
phần trên mặt đất đề tài đã phân tích và xử lý số liệu về chiều cao (Bảng 4.5).
Bảng 4.5: Chiều cao lâm phần và Loài Trà hoa vàng
OTC
Toàn lâm phần Loài Trà hoa vàng
Hmax
(m)
Hbq
(m)
Hmin
(m)
Hmax
(m)
Hbq
(m)
Hmin
(m)
Thôn Bản Pè
OTC1 13,4 8,92 4,9 2,1 1,38 0,65
OTC2 13,5 8,98 4,5 2,1 1,5 0,5
OTC3 12,9 9,71 4,1 1,7 1,45 1,2
Thôn Bản Mún 1
OTC4 12,5 6,77 3,2 2,3 1,76 0,8
OTC5 9,5 6,81 4 2,1 1,52 0,9
OTC6 11,7 9,13 6,7 2,8 2,14 1,3

46. 37
Dữ liệu từ bảng 4.5 cho ta thấy cơ bản giá trị chiều cao bình quân của
loài trà hoa vàng thấp so với chiều cao bình quân của toàn lâm phần. Chiều
cao bình quân của loài Trà hoa vàng chỉ đạt từ 1,38 – 2,14 m thấp hơn chiều
cao bình quân của lâm phần từ 6,77 – 9,71 m. Vì vậy cho thấy trong rừng tự
nhiên nghèo Trà hoa vàng thường gặp ở tầng cây bụi, một thành phần quan
trọng của hệ sinh thái rừng.
4.3.6. Đặc trưng về mật độ
Cấu trúc mật độ phản ánh số cây trên một đơn vị diện tích. Phản ánh
mức độ tác động giữa các cá thể trong lâm phần. Mật độ ảnh hưởng tới tiểu
hoàn cảnh rừng khả năng sản xuất của rừng. Theo thời gian, cấp tuổi của rừng
thì mật độ luôn thay đổi. Cụ thể mật độ tầng cây cao của lâm phần nơi có Trà
hoa vàng phân bố được tổng hợp tại. (bảng 4.6)
Bảng 4.6: Mật độ tầng cây gỗ và mật độ cây Trà hoa vàng
Loại rừng Địa phương
Loài khác
(cây/ha)
Loài Trà
hoa vàng
(cây/ha)
Tổng
(cây/ha)
Rừng tự
nhiên nghèo
OTC1 (Bản Pè) 140 24 164
OTC2 (Bản Pè) 132 12 154
OTC3 (Bản Pè) 140 8 148
OTC4 (Bản Mún 1) 128 20 148
OTC5 (BảnMún 1) 140 24 146
OTC6 (BảnMún 1) 128 20 148
Dẫn liệu tại bảng 4.6 cho thấy mật độ tầng cây gỗ ở trạng thái rừng
nghèo khá thấp. Biến động từ 128 – 140 cây/ha, mật độ trung bình của rừng
nghèo là 135 cây/ha. Trog đó loài trà hoa vàng có mật độ từ 8 – 24 cây/ha,
mật độ trung bình 18 cây/ha.

47. 38
4.3.7. Đặc trưng về đa dạng loài thực vật
Để nghiên cứu về tính đa dạng thực vật, trong phạm vi nghiên cứu này
sử dụng chỉ số đa dạng của Shannon - Wiener, chỉ số đa dạng của Simpson.
Chỉ số đa dạng của Shannon - Wiener ( '
H ) và chỉ số đa dạng loài Simpson
(D) thể hiện mức độ phong phú của các loài trong quần xã, số loài càng nhiều
thì mức độ phức tạp càng cao. Nếu '
H và D càng cao chứng tỏ quần xã có
lượng thông tin lớn, tính đa dạng càng cao.
Kết quả tính toán các chỉ số này tại khu vực nghiên cứu được thể hiện
qua bảng 4.7:
Bảng 4.7: Chỉ số đa dạng loài thực vật
Loại rừng
Địa
phương
Số loài Simpson (D)
Shannon - Wiener
( '
H )
Rừng tự nhiên
nghèo
Bản Pè 23 0,94 2,68
Rừng tự nhiên
nghèo
Bản Mún 1 21 0,92 2,78
Kết quả bảng 4.7 cho thấy: Số loại biến động từ 21 – 23 loài, chỉ số
simpson của Thôn Bản Pè (0,94) lớn hơn chỉ số của Thôn Bản Mún 1 (0,92),
chỉ số shannon – wiwner của Thôn Bản Pè (2,68) lại Nhỏ hơn chỉ số của Thôn
Bản Mún 1 (2,78) mặc dù số loài cây của Thôn Bản Pè nhiều hơn.

48. 39
4.4. Đề xuất một số giải pháp bảo tồn và phát triển loài
4.4.1. Giải pháp về chính sách:
- Chú trọng tuyên truyền, nâng cao ý thức người dân trong việc trồng và
khai thác và sử dụng. Cần triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, từ việc đầu tư
nghiên cứu toàn diện về giá trị sử dụng, quy hoạch trồng, khai thác đến chế
biến, sử dụng và bảo tồn nguồn gen; tạo thương hiệu Trà hoa vàng Việt Nam.
-Tăng cường mở rộng quan hệ hợp tác với các tổ chức nước ngoài trong
việc bảo tồn da dạng sinh học. Khuyến khích các tổ chức, cá nhân trong và
ngoài nước đầu tư cho công tác bảo tồn tài nguyên rừng nói chung và các loài
Trà hoa vàng nói riêng.
- Để bảo tồn và phát triển bền vững nguồn tài nguyên này, Nhà nước cần
chú trọng ban hành những chính sách gắn kết được sự tham gia của các nhà
khoa học, doanh nghiệp và người dân.
- Nâng cao nhận thức của người dân, của cộng đồng, của chính quyền
địa phương về bảo vệ đa dạng sinh học, bảo tồn, phát triển cây Trà hoa vàng.
- Tổ chức tập huấn, mở các lớp hướng dấn cách chế biến, bảo quản hoa
Trà hoa vàng để nâng cao chất lượng sản phẩm thay vì đi thu hái về và bán
luôn cho thương lái.
4.4.2. Giải pháp về kỹ thuật
- Cần tiến hành ngay bảo tồn insitu (tại chỗ) các nguồn gen này, đồng
thời tiến hành bảo tồn exsitu bằng cách nhân giống và trồng thành vườn tập
hợp hoặc các mô hình trồng thử nghiệm, đây cũng là nguồn vật liệu cho phát
triển giống sau này; nếu chậm trễ, các loài này sẽ bị mất dần trong tương lai
không xa.
- Tiến hành hướng dấn người dân trong việc tạo giống bằng cách giâm
hom ngai tại địa phương. Cách trồng và chăm sóc cây đến sử lý thực bì nơi có
trà hoa vàng phân bố.

49. 40
- Tiến hành điều tra để đánh giá toàn diện hiện trạng các loài Trà hoa
vàng trên địa bàn; thu thập, nghiên cứu các thông tin về đặc điểm sinh thái
học của các loài chủ yếu và các loài Trà hoa vàng quý, có giá trị cao, trong đó
cần làm rõ: loại hình rừng, sinh cảnh, điều kiện sống của các loài Trà hoa
vàng; lựa chọn các biện pháp kỹ thuật thích hợp để tạo điều kiện cho các loài
Trà hoa vàng phát triển.
- Cần có những đề tài mới bổ xung để điều tra, nghiên cứu, nhân giống
theo hướng toàn diện hơn, để khẳng định chắc chắn về nhân giống vô tính
bằng phương pháp giâm hom để nhân giống đại trà.
4.4.3. Giải pháp về công nghệ:
Hướng dẫn người dân về cách thu hái, chế biến và bảo quản sau khai
thác bằng các đợt tập huấn hướng dẫn kỹ thuật hoặc bằng các văn bản hướng
dẫn cụ thể và có quy tắc chung về khai thác như:
- Không đào bới, chặt hạ cả gốc rễ để cây có khả năng tái sinh sau khai thác
- Không làm gãy cành, chồi non đang tái sinh
- Có cách thức khai thác, chế biến, bảo quản hợp lý để có năng suất hiệu
quả cao nhất.
- Nhân giống tại địa phương bằng cách giâm hom hoặc bằng hạt.

50. 41
Phần 5
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
5.1. Kết luận
Trà hoa vàng là cây ưa bóng thích nghi sống dưới tán rừng có độ tàn che
khoảng từ 0,51 – 0,61, tầng cây cao có chiều cao khoảng từ 9,5 – 13,5 m.
- Trà hoa vàng là cây gỗ nhỏ, chiều cao trung bình ở các khu vực nghiên
cứu là 0,5 - 3 m, đường kính gốc trung bình từ 0,5 - 3 cm, ở tầng dưới của rừng;
là loài ưa ẩm, thường phân bố ở thung lũng và ven khe suối, độ cao 230 - 330m.
- Cây Trà có lá to, mọc đơn cách, không lông, mép có khía răng cưa nhỏ.
- Hoa có màu vàng tươi,mọc đơn độc, mùa hoa sẽ bắt đầu từ tháng 6 đến
tháng 10 hàng năm.
- Qủa nang to, vỏ quả dày, quả non có màu xanh thẫm, lúc khô già sẽ có
màu nâu đỏ, mùa quả sẽ bắt đầu từ tháng 11, tháng 12 và kéo dài 1 năm đến
tháng 12 năm sau.
- Trà hoa vàng có rất nhiều công dụng có ích, được người dân chủ yếu
dùng làm thuốc, làm cảnh và làm đồ uống. Mục đích thu hái chủ yếu để bán
cho thương lái Trung Quốc và một số bán cho người mua gom. Về cách thức
thu hái, phổ biến nhất là thu hái hoa và lá, cũng có trường hợp khai thác theo
kiểu chặt cả cây để đem bán.
Tóm lại, hiện nay loài Trà hoa vàng còn lại với số lượng rất ít, do tình
trạng khai thác bừa bãi sử dụng vào các mục đích khác nhau. Đặc biệt là quá
trình phát nương làm rẫy đã tàn phá, thay đổi trạng thái rừng, hoàn cảnh sống
của Trà hoa vàng dẫn đến loài cây này chỉ còn phân bố rải rác với số lượng rất
ít ven các khe suối hoặc các thung lũng. Trà hoa vàng có khả năng tái sinh tự
nhiên và có khả năng nhân giống bằng phương pháp giâm hom để sản xuất
cây con với số lượng lớn phục vụ cho trồng cảnh quan.

51. 42
5.2. Kiến nghị
Xuất phát từ thực trạng khảo sát, nghiên cứu, tôi xin kiến nghị các cấp
chính quyền, các ban ngành chức năng cần có những biện pháp cấp bách, hữu
hiệu để bảo tồn, phát triển loài Trà hoa vàng tránh khỏi tình trạng khai thác,
tàn phá bừa bãi như hiện nay, chúng tôi đề xuất một số giải pháp như sau:
- Khoanh vùng phân bố của một số loài Trà hoa vàng để bảo vệ cho cây
sinh trưởng, phát triển và tái sinh tự nhiên.
- Ban hành quy chế quản lý, xử phạt nghiêm khắc đối với đối tượng khai
thác bừa bãi tài nguyên quý của rừng.
- Nghiên cứu tuyển chọn một số loài Trà hoa vàng để thí nghiệm, đầu tư
xây dựng khu vực nhân giống vô tính bằng phương pháp giâm hom kết hợp
với chế độ dinh dưỡng hợp lí để tạo ra số lượng lớn cây phát triển tốt nhất.
- Trồng Trà hoa vàng thành rừng nguyên liệu để chế biến thực phẩm
chức năng và nước uống bổ dưỡng hoặc trồng làm cây cảnh trong các đô thị.
- Ban quản lý xã nên có những văn bản hướng dấn cụ thể trong khai thác
sử dụng, chế biến và bảo quản Trà hoa vàng sau khi khai thác để nâng cao
chất lượng sản phẩm.

52. TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Ngô Thị Minh Duyên, Ngô Quang Hưng, Lê Sỹ Doanh, Ngô Quý Công,
Nguyễn Văn Khương (2015), Đánh giá tình hình sinh trưởng và khả
năng tái sinh của trà hoa vàng tại một số tỉnh phía bắc, TC Khoa học
Lâm nghiệp.
2. Ngô Quang Đê và cộng sự (2008), “Khảo sát điều kiện sống của Trà hoa
vàng Ba Vì (Hà Tây)và Trà hoa vàng Sơn Động (Bắc Giang)”, Tạp chí
khoa học Lâm Nghiêp số 4 – 2008.
3. Ngô Quang Đê, Lê Thanh Sơn, Đinh Thị Lê (2008 ), “ Kết quả giâm hom
Trà hoa vàng Ba Vì (camelia tonkinensis) và Trà hoa vàng Sơn Động
(C. euphlebia)”, Báo cáo kết quả nghiên cứu khoa học, Trường Đại học
Lâm nghiệp Việt Nam.
4. Phạm Thị Bích Hòa (2017), “Nghiên cứu đặc điểm sinh vật học, sinh thái
học của cây trà hoa vàng (camelia chrysantha l) trồng tại huyện ba
chẽ, tỉnh quảng ninh”, Luận văn thạc sĩ sinh học, Trường Ðại Học Sư
Phạm, Ðại Học Thái Nguyên
5. Nguyễn Văn Khương (2011), “Nghiên cứu hiện trạng phân bố, khả năng
sinh trưởng và tái sinh của trà hoa vàng làm cơ sở đề xuất giải pháp
bảo tồn và phát triển”, Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp, Trường
ĐH Nông Lâm, Đại Học Thái Nguyên.
6. Vũ Thị Luận (2017), “Nghiên cứu hiện trạng phân bố và đặc điểm tái
sinh của loài trà hoa vàng hakoda (Camellia hakodae ninh, tr.) Tại
vườn quốc gia Tam đảo, huyện đại từ, tỉnh thái nguyên”, Luận văn thạc
sĩ lâm nghiệp, Trường ĐH Nông Lâm, Đại Học Thái Nguyên.

53. 7. Phùng Văn Lý (2018), “Nghiên cứu đặc điểm nơi sống của Trà hoa vàng (
camelia spp) tại xã Rã Bản, huyện Chợ Đồn, tỉnh Bắc Kạn”, khóa luận
tốt nghiệp, Trường ĐH Nông Lâm, Đại Học Thái Nguyên.
8. Trần Ninh (2002), Kết quả nghiên cứu phân loại các loại trà hoa vàng của
Việt nam. Proceedings of the first National Symposium on yellow
Camellia of Viet Nam Tam Đao 8 – 10 Jan.
9. https://bachthong.backan.gov.vn/Pages/gioi-thieu-chung-316/dieu-kien-
tu-nhien-322/BE1BAA1ch20ThC3B4ng-bb505d71e427f84f.aspx
10. UBND xã Dương Phong, Báo cáo kết quả thực hiện nông thôn mới năm
2018 của xã Dương Phong, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn.

54. PHỤ LỤC
Phụ lục 1. Mẫu phiếu phỏng vấn
Mẫu phiếu 1. PHIẾU CUNG CẤP THÔNG TIN
Cây Trà hoa vàng
Số:.............
A. Sơ lược về người cung cấp thông tin:
- Họ và tên: ............................................Tuổi: ..............Nam  , Nữ  …….
- Dân tộc: ...........................................................................................................
- Địa chỉ: Bản (xóm): ......................................,xã:…….. …………….............
huyện: ..............................................., tỉnh: ....................................
- Nghề nghiệp (chính/ phụ): ...............................................................................
………………....................................................................................................
B. Thông tin về cây Trà hoa vàng
1. Xin ông (bà) cho biết giá trị sử dụng của cây Trà hoa vàng tại địa
phương?
…….…….……..……..………..……..……..……..……..……..…
…….…….……..……..………..……..……..……..……..……..……..……..
…….…….……..……..………..……..……..……..……..……..……..……..
2. Ông (bà) cho biết loài cây Trà hoa vàng có thể gặp ở những khu vực
nào trong địa phương?
…….…….……..……..………..……..……..……..……..……..……..……..
…….…….……..……..………..……..……..……..……..……..……..……..
…….…….……..……..………..……..……..……..……..……..……..……..
3. Ông (bà) cho biết loài cây Trà hoa vàng mọc ở những loại rừng nào tại
địa phương? (Rừng phục hồi, rừng hỗn giao tre nứa, rừng tự nhiên nghèo,
rừng trung bình, rừng giàu, rừng rất giàu,….)
…….…….……..……..………..……..……..……..……..……..……..……..

55. …….…….……..……..………..……..……..……..……..……..……..……..
…….…….……..……..………..……..……..……..……..……..……..……..
4. Ông (bà) cho biết khả năng bắt gặp loài cây Trà hoa vàng tại địa
phương theo các loại rừng tự nhiên? (đánh dấu x vào câu trả lời)
a. Rừng phục hồi
Thường xuyên Thỉnh thoảng Ít gặp Hiếm gặp
b. Rừng hỗn giao tre nứa
Thường xuyên Thỉnh thoảng Ít gặp Hiếm gặp
c. Rừng tự nhiên nghèo
Thường xuyên Thỉnh thoảng Ít gặp Hiếm gặp
d. Rừng trung bình
Thường xuyên Thỉnh thoảng Ít gặp Hiếm gặp
e. Rừng giàu
Thường xuyên Thỉnh thoảng Ít gặp Hiếm gặp
g. Rừng rất giàu
Thường xuyên Thỉnh thoảng Ít gặp Hiếm gặp
Xin cảm ơn ông bà!

56. Mẫu phiếu 2. Phiếu điều tra tư liệu hóa thông tin cây Trà hoa vàng
1. Số hiệu mẫu: …………………………………………………………
2. Tên khoa học: …………..…………………………..………………
3. Tên phổ thông: …..…………………………………..………………
4. Tên địa phương nghiên cứu: ………………………………………
5. Dịch nghĩa: ………………...…………………….…………………
6. Địa danh thu mẫu: .………..……………………….…………………
7. Tọa độ: ………………………….Độ cao: ……………Độ dốc: ……
8. Dạng sống: cỏ đứng □, cỏ leo □, cây ký sinh □, cây phụ sinh □, cây bụi □,
cây gỗ □, dây leo gỗ □, dạng sống khác (ghi cụ thể): …………………
9. Đặc điểm của cây:
- Chiều cao: ………m; Đường kính (gốc): ………… cm.
- Màu hoa: ………………………………………………………………
- Màu quả: ………………………………………………………………
- Các đặc điểm khác: ……………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
- Mùa hoa: ………………………………..Mùa quả: …………………
10. Nơi sống: ……………………………………….…………………
Khí hậu: ………………………………..Đất: ……………………..……
11. Phân bố: ……………………………………………………………
12. Ước lượng mức độ hiếm/ phong phú (Ý kiến của người dân địa phương):
……………………………………………………………..………
13. Tình hình khai thác:
- Mùa thu hái: ....................................................................................
- Cách thu hái: .....................................................................................

57. - Số lượng mỗi ngày khai thác .................................................................
14. Cách sử dụng: …………………..……………………………………..
15. Cách chế biến: …………………………………………………………
Người chế biến: ……………………….....................................................
16. Công dụng: …………………………………………………………….
17. Tình trạng trồng trọt: ………………………………………………….
Cách thức nhân giống: ……………………………………………………..
Trồng ở đâu: ……………………………………………………………….
Trồng từ khi nào ……………………Ai trồng: …………………….Khả năng
phát triển: …………Năng suất thu hoạch: ………………………………
Ghi chú về cách thức trồng trọt:…………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
18. Người cung cấp tin: ………………..………………………...……
Địa chỉ: …………………………………………………………………
Tuổi: ………Giới tính: …………Nghề nghiệp:………………………
Nguồn gốc của tri thức: …………………………………………………
19. Điều tra viên: ………………..………………..……………………
Ngày:..……/………/……………..

58. Phụ lục 2. Kết quả điều tra tầng cây gỗ trong các ô tiêu chuẩn
OTC 1: Thôn Bản Pè
Độ cao: 330m
Độ dốc: 300
Stt Tên loài
cây
C D13 Hvn Hdc Dt St
Cấp
phẩm
chất
Ghi chú
1 Mỡ 98 31.19 10.2 6 5.9 27.3 T
2 sui 66 21.01 13.4 5.5 5.7 25.5 T
3 long não 48.5 15.44 10.6 4.2 4.9 18.8 TB
4 Bứa 54.8 17.44 10.9 4.3 5.2 21.2 TB
5 nhội 70.2 22.35 12.5 5.4 5.5 23.7 T
6 sau sau 58.2 18.53 10 4.6 4.8 18.1 TB
7 xoan 57.6 18.33 11.2 5.1 5 19.6 TB
8 Mỡ 43.2 13.75 8.5 3.9 4.6 16.6 TB
9 Mỡ 48.5 15.44 9 4.3 4.7 17.3 TB
10 kim giao 38 12.10 8.4 4.1 4.6 16.6 TB
11 Bồ đề 55.6 17.70 10.5 4.6 4.9 18.8 TB
12 vàng anh 29.6 9.42 7.5 3 4.1 13.2 TB
13 sấu 26.1 8.31 7 3.2 3.8 11.3 TB
14 sp2 39 12.41 8 4.2 4.2 13.8 TB
15 bứa 44.5 14.16 8.5 3.8 4 12.6 TB
16 sơn 48.5 15.44 8.4 3.4 4.1 13.2 TB
17 dẻ gai 58.5 18.62 8.9 3.6 4.5 15.9 TB
18 dẻ gai 18 5.73 5 2.1 2.3 4.15 X
19 kháo 65.7 20.91 11.6 5.3 4.9 18.8 TB

59. 20 nhội 39.5 12.57 8.4 3.2 4.3 14.5 TB
21 Xoan nhừ 44 14.01 8.7 3.9 3.3 8.55 TB
22 dẻ gai 46.8 14.90 9.1 4.1 3.7 10.7 TB
23 sữa 67.3 21.42 12.3 5 4.1 13.2 TB
24 sấu 61 19.42 11.5 4.5 3.9 11.9 TB
25 kháo 64.3 20.47 11.8 4.6 3.9 11.9 T
26 Bồ đề 54.1 17.22 10.2 4.1 3.3 8.55 TB
27 sơn 54.9 17.48 10 3.8 3 7.07 TB
28 mỡ 38 12.10 7.1 3.7 3 7.07 TB
29 phay 31.4 9.99 6.3 3.1 2.8 6.15 TB
30 phay 53.2 16.93 6.9 3.5 4.5 15.9 TB
31 dẻ gai 27 8.59 6 3.1 2.7 5.72 TB
32 Bồ đề 20 6.37 5.8 3 2.5 4.91 X
33 sp2 23 7.32 4.9 2.4 2.3 4.15 X
34 sui 46.7 14.87 6.8 3.4 2.7 5.72 TB
35 sấu 51.7 16.46 6.3 3.1 2.3 4.15 TB