Nhận viết luận văn Đại học , thạc sĩ - Zalo: 0917.193.864 Tham khảo bảng giá dịch vụ viết bài tại: vietbaocaothuctap.net Download luận văn thạc sĩ ngành luật với đề tài: Trách nhiệm bồi thường do công chứng viên gây ra trong hoạt động công chứng theo pháp luật Việt Nam, cho các bạn tham khảo

1. 1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
HOÀNG VĂN HỮU
TRÁCH NHIỆM BỒI THƢỜNG
DO CÔNG CHỨNG VIÊN GÂY RA TRONG HOẠT ĐỘNG
CÔNG CHỨNG THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI - 2014

2. 2
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
HOÀNG VĂN HỮU
TRÁCH NHIỆM BỒI THƢỜNG
DO CÔNG CHỨNG VIÊN GÂY RA TRONG HOẠT ĐỘNG
CÔNG CHỨNG THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM
Chuyên ngành : Luật dân sự
Mã số : 60 38 30
luận văn thạc sĩ luật học
Người hướng dẫn khoa học: TS. Tuấn Đạo Thanh
Hà nội - 2014

3. 3
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên
cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, ví dụ và
trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính
xác và trung thực. Những kết luận khoa học của
luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ
công trình nào khác.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN
Hoàng Văn Hữu

4. 4
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
MỞ ĐẦU 1
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TRÁCH NHIỆM BỒI
THƢỜNG THIỆT HẠI DO CÔNG CHỨNG VIÊN GÂY
RA TRONG HOẠT ĐỘNG CÔNG CHỨNG
6
1.1. Tổng quan về trách nhiệm bồi thường thiệt hại 6
1.1.1. Khái niệm về trách nhiệm bồi thường thiệt hại 6
1.1.2. Đặc điểm của trách nhiệm bồi thường thiệt hại 8
1.1.3. Phân loại trách nhiệm bồi thường thiệt hại 10
1.2. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại của công chứng viên 22
1.2.1. Khái niệm về công chứng 22
1.2.2. Khái niệm về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do công chứng
viên gây ra trong hoạt động công chứng
27
1.2.3. Mục đích và ý nghĩa của việc quy định chế định bồi thường
thiệt hại do công chứng viên gây ra trong hoạt động công chứng
28
1.3. Lịch sử hình thành quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt
hại do công chứng viên gây ra trong hoạt động công chứng
theo quy định của pháp luật Việt Nam
29
1.3.1. Quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do công chứng
viên gây ra trong hoạt động công chứng trước năm 2006
29
1.3.2. Quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do công chứng
viên gây ra trong hoạt động công chứng từ năm 2006 đến nay
32

5. 5
Chương 2: NHỮNG BẤT CẬP TRONG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT
VIỆT NAM VỀ TRÁCH NHIỆM BỒI THƢỜNG DO
CÔNG CHỨNG VIÊN GÂY RA
37
2.1. Vấn đề phân định rõ ràng giữa trách nhiệm bồi thường của tổ
chức hành nghề công chứng và trách nhiệm bồi thường thiệt
hại của công chứng viên
37
2.2. Điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại do công
chứng viên là công chức, viên chức so với công chứng viên
không phải là công chức, viên chức
40
2.2.1. Có thiệt hại xảy ra 41
2.2.2. Hành vi gây thiệt hại là hành vi trái pháp luật 44
2.2.3. Có lỗi 45
2.2.4. Có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật và thiệt hại 48
2.3. Cơ chế bảo đảm trách nhiệm bồi thường thiệt hại đối với
công chứng viên hành nghề tại Phòng công chứng và Văn
phòng công chứng
52
2.3.1. Cơ chế bồi thường thiệt hại đối với công chứng viên hành
nghề tại phòng công chứng
53
2.3.2. Cơ chế bồi thường thiệt hại đối với công chứng viên hành
nghề tại văn phòng công chứng
69
Chương 3: CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TRÁCH NHIỆM BỒI
THƢỜNG THIỆT HẠI DO CÔNG CHỨNG VIÊN GÂY
RA TRONG HOẠT ĐỘNG CÔNG CHỨNG
78
3.1. Ban hành thống nhất các quy định về bảo hiểm trách nhiệm
nghề nghiệp bắt buộc đối với công chứng viên và tổ chức
hành nghề công chứng
78
3.1.1. Mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho công chứng viên
và tổ chức hành nghề công chứng
78

6. 6
3.1.2. Ban hành một bản hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề
nghiệp mẫu
81
3.1.3. Ủy thác cho một tổ chức có tính trung gian (Hiệp hội công
chứng) đứng ra mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp
84
3.2. Bổ sung một vài hình thức khác nhằm bảo đảm trách nhiệm
bồi thường thiệt hại do công chứng viên gây ra trong hoạt
động công chứng
92
3.2.1. Áp dụng các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự có
sự xuất hiện của một bên trung gian thứ ba (cầm cố, thế chấp,
ký quỹ)
95
3.2.2. Áp dụng một số biện pháp trách nhiệm dân sự khác như buộc
xin lỗi, cải chính công khai, buộc thực hiện nghĩa vụ dân sự,
phạt vi phạm
99
3.3. Xây dựng các tiêu chí nhằm xác định cụ thể nghĩa vụ của
công chứng viên làm cơ sở xác định trách nhiệm bồi thường
103
KẾT LUẬN 115
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 116

7. 7
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Luật công chứng được Quốc hội khóa XI, kỳ họp thứ 10 thông qua
ngày 29/11/2006 đến nay chưa đầy 8 năm song đã đạt được những kết quả
đáng ghi nhận, trong đó đáng chú ý là bước đầu đã thực hiện xã hội hóa công
tác công chứng, xây dựng được mạng lưới công chứng rộng khắp trong cả
nước. Theo Báo cáo tổng kết 5 năm triển khai Luật công chứng 2006 của Bộ
Tư pháp năm 2013:
Trước khi Luật công chứng được ban hành, cả nước có 353
công chứng viên được bổ nhiệm. Đến năm 2012, sau 5 năm thi
hành Luật công chứng, tổng số công chứng viên được bổ nhiệm là
1.606 người (tăng 1.253 người). Nhìn chung, số lượng các công
chứng viên được bổ nhiệm tăng dần theo từng năm: Năm 2007: bổ
nhiệm 55 công chứng viên; Năm 2008: bổ nhiệm 117 công chứng
viên; Năm 2009: bổ nhiệm 166 công chứng viên; Năm 2010: bổ
nhiệm 297 công chứng viên; Năm 2011: bổ nhiệm 325 công chứng
viên; Năm 2012: Bổ nhiệm 293 công chứng viên. Trong số 1.606
công chứng viên được bổ nhiệm nêu trên, có 1.180 công chứng viên
đang hành nghề (trong đó có 438 công chứng viên của Phòng công
chứng và 742 công chứng viên của Văn phòng công chứng). Trong
5 năm thi hành Luật công chứng, các tổ chức hành nghề công
chứng trên cả nước đã công chứng được 6.964.014 việc; tổng số phí
công chứng thu được là 2.577.497.952.000 đồng (Hai nghìn năm
trăm bảy mươi bảy tỉ bốn trăm chín mươi bảy triệu chín trăm năm
mươi hai nghìn đồng chẵn); tổng số thù lao công chứng thu được là
176.190.662.000 đồng (Một trăm bảy mươi sáu tỉ một trăm chín
mươi triệu sáu trăm sáu mươi hai nghìn đồng chẵn); tổng số tiền

8. 8
nộp thuế và nộp ngân sách nhà nước là 977.415.407.000 đồng
(Chín trăm bảy mươi bảy tỉ bốn trăm mười lăm triệu bốn trăm linh
bảy nghìn đồng chẵn) [7].
Người dân được tạo điều kiện thuận lợi khi đi công chứng, không còn
cảnh xếp hàng, chen chúc như các năm trước. Hoạt động công chứng đã và
đang có bóng dáng chuyên nghiệp hóa, xã hội hóa, từng bước hòa nhập với
các tổ chức công chứng quốc tế. Tuy nhiên, rủi ro trong hoạt động công
chứng có thể xảy ra đối với bất kỳ công chứng viên nào, dù thuộc văn phòng
công chứng hay phòng công chứng. Một khi rủi ro xảy ra thì trách nhiệm vật
chất của công chứng viên có thể rất lớn, tùy thuộc vào giá trị hợp đồng và
thiệt hại xảy ra. Hoạt động công chứng là một hoạt động đặc thù và trong quá
trình thực hiện công việc của mình, công chứng viên có thể gây thiệt hại và
vấn đề bồi thường phải được đặt ra. Hiện nay, do cách thức quản lý hoạt động
công chứng, do tình trạng cạnh tranh không lành mạnh giữa các tổ chức công
chứng với nhau còn bộc lộ nhiều bất cập dẫn tới tình trạng công chứng viên
công chứng sai gây thiệt hại cho đương sự. Bên cạnh đó những bất cập, sự
không đồng nhất trong quy định của pháp luật liên quan đến bồi thường thiệt
hại do công chứng viên gây ra như: Luật công chứng 2006, Luật trách nhiệm
bồi thường của nhà nước 2009, Luật viên chức 2010, Bộ luật dân sự 2005…
dẫn đến khi có tranh chấp xảy ra, vấn đề có hay không trách nhiệm bồi
thường thiệt hại của công chứng viên được đặt ra cấp bách hơn bao giờ hết.
Cơ sở pháp lý giải quyết bồi thường thiệt hại đối với công chứng viên và điều
kiện phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại do công chứng viên gây ra
gồm những gì? Cách thức xác định mức bồi thường thiệt hại là bao nhiêu?
Các biện pháp bảo đảm trách nhiệm bồi thường thiệt hại do công chứng viên
gây ra trong hoạt động công chứng như thế nào?
Trước yêu cầu của thực tế, để giải quyết triệt để vấn đề bồi thường thiệt
hại do công chứng viên gây ra trong hoạt động công chứng, tránh những thiệt
hại xảy ra không đáng có cho các bên và công chứng viên; đồng thời góp phần

9. 9
làm sáng tỏ về mặt lý luận, tác giả chọn đề tài:"Trách nhiệm bồi thường do
công chứ ng viên gây ra trong hoạ t đ ộ ng công chứ ng theo pháp
luậ t Việ t Nam" làm luận văn thạc sĩ của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
Nghiên cứu đề tài này, tác giả hướng tới mục đích làm rõ thêm cơ sở
lý luận và thực tiễn, bản chất, nội dung của vấn đề bồi thường thiệt hại do
công chứng viên gây ra, thông qua đó đề xuất những giải pháp thiết thực nâng
cao hiệu quả hoạt động công chứng hướng tới xây dựng hoạt động công chứng
thực sự an toàn, lành mạnh, đúng pháp luật góp phần thực hiện thắng lợi quá
trình cải cách tư pháp ở nước ta.
Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, nhiệm vụ của luận văn được
đặt ra là:
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề bồi thường thiệt hại do công
chứng viên gây ra trong hoạt động công chứng như: Khái niệm về trách
nhiệm bồi thường thiệt hại, phân loại trách nhiệm bồi thường thiệt hại, ý
nghĩa của việc xác định rõ trách nhiệm bồi thường thiệt hại, các điều kiện
phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại do công chứng viên gây ra trong
hoạt động công chứng.
- Sơ lược về lịch sử các quy định của pháp luật Việt Nam về bồi
thường thiệt hại do công chứng viên gây ra trong hoạt động công chứng.
- Phân tích, đánh giá thực trạng những bất cập trong các quy định về
bồi thường thiệt hại do công chứng viên gây ra trong hoạt động công chứng
theo pháp luật Việt Nam.
- Trên cơ sở kết quả nghiên cứu và những đánh giá về thực trạng, bất
cập trong các quy định về bồi thường thiệt hại do công chứng viên gây ra,
luận văn đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện trách nhiệm bồi thường thiệt
hại do công chứng viên gây ra trong hoạt động công chứng.

10. 10
3. Phạm vi nghiên cứu
Với phạm vi nghiên cứu này, luận văn nghiên cứu về bồi thường thiệt
hại do công chứng viên gây ra dưới góc độ lý luận, phân tích những quy định
của pháp luật về bồi thường thiệt hại do công chứng viên gây ra đồng thời chỉ
ra vướng mắc trong hoạt động thực tiễn của những chế định này.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài
Để hoàn thành luận văn, tác giả đã dựa trên cơ sở phương pháp luận
của chủ nghĩa Mác - Lênin (chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy
vật lịch sử), tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm của Đảng và Nhà nước ta
về pháp luật, về cải cách tư pháp.
Đồng thời, luận văn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu cụ thể
sau: Phương pháp phân tích, tổng hợp; phương pháp thống kê, so sánh;
phương pháp lịch sử; phương pháp đàm thoại (trao đổi ý kiến với các chuyên
gia đầu ngành, những người làm công tác thực tiễn lâu năm); phương pháp
khảo sát thực tiễn vấn đề bồi thường thiệt hại do công chứng viên gây ra.
5. Tình hình nghiên cứu đề tài và những điểm mới của luận văn
Từ trước tới nay chỉ có một số bài viết rất sơ sài về công chứng, trách
nhiệm của công chứng viên, chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu về
trách nhiệm bồi thường thiệt hại do công chứng viên gây ra trong hoạt động
công chứng. Luận văn là công trình khoa học đầu tiên về vấn đề bồi thường
thiệt hại do công chứng viên gây ra trong hoạt động công chứng theo pháp
luật Việt Nam từ trước tới nay.
Là công trình luận văn đầu tiên đề cập và giải quyết vấn đề bồi thường
thiệt hại do công chứng viên gây ra trong hoạt động công chứng, luận văn có
những điểm mới sau:
- Làm sáng tỏ cơ sở lý luận về vấn đề bồi thường thiệt hại do công
chứng viên gây ra, góp phần nâng cao nhận thức về nội dung, bản chất của
vấn đề bồi thường thiệt hại do công chứng viên gây ra.

11. 11
- Luận văn khảo cứu các quy định pháp luật về vấn đề bồi thường thiệt
hại do công chứng viên gây ra, đánh giá thực trạng áp dụng các quy định đó.
- Các giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật Việt Nam
về bồi thường thiệt hại do công chứng viên gây ra trong hoạt động công
chứng mà luận văn đưa ra sẽ giúp ích cho các cơ quan tiến hành tố tụng nói
chung, các tổ chức, cá nhân, cơ quan quản lý, các công chứng viên và Tòa án
nói riêng nhận thức sâu sắc và đúng đắn vấn đề bồi thường thiệt hại do công
chứng viên gây ra trong hoạt động công chứng.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do
công chứng viên gây ra trong hoạt động công chứng.
Chương 2: Những bất cập trong quy định của pháp luật Việt Nam về
trách nhiệm bồi thường do công chứng viên gây ra.
Chương 3: Các giải pháp hoàn thiện trách nhiệm bồi thường thiệt hại
do công chứng viên gây ra trong hoạt động công chứng.

12. 12
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TRÁCH NHIỆM
BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI DO CÔNG CHỨNG VIÊN GÂY RA
TRONG HOẠT ĐỘNG CÔNG CHỨNG
1.1. TỔNG QUAN VỀ TRÁCH NHIỆM BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI
1.1.1. Khái niệm về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại đã trải qua một quá trình phát triển
với nhiều giai đoạn thể hiện bản chất khác biệt. Chúng ta có thể khái quát các
giai đoạn phát triển cơ bản của trách nhiệm bồi thường thiệt hại như sau:
Giai đoạn thứ nhất: Trong thời kỳ cổ đại, khi chính quyền trong xã
hội còn chưa được tổ chức một cách vững chãi, các cá nhân, mỗi khi bị xâm
phạm vào quyền lợi được tự ý trả thù để trừng phạt đối phương, hoặc bắt đối
phương làm nô lệ, hay lấy tài sản của họ. Chế độ này còn được gọi là chế độ
tư nhân phục thù.
Giai đoạn thứ hai: Người gây ra sự tổn hại có thể nộp một số tiền
chuộc hay thục kim cho nạn nhân để tránh trả thù. Chế độ này còn được gọi là
chế độ thục kim. Chế độ thục kim đã trải qua hai giai đoạn phát triển: 1) Khi
chưa có sự can thiệp của pháp luật, các bên tự thỏa thuận với nhau về tiền
chuộc, đó là chuộc lỗi tự nguyện; 2) Nhờ sự can thiệp của chính quyền, các
bên tranh chấp bắt buộc phải giải quyết tranh chấp bằng cách trả cho nhau số
tiền chuộc lỗi theo ngạch giá do pháp luật quy định, đó là chế độ thục kim bắt
buộc. Tiền thục kim này có thể coi như vừa là một hình phạt, vừa có tính chất
bồi thường thiệt hại. Vào thời kỳ Luật 12 bảng, Cổ luật La Mã mới bắt đầu
chuyển từ chế độ tự ý thục kim sang bắt buộc thục kim.
Giai đoạn thứ ba: Chứng kiến sự phân biệt hai trách nhiệm hình sự và
dân sự. Chính quyền, trước hết can thiệp để trừng phạt những tội phạm chỉ

13. 13
liên quan đến trật tự xã hội, không liên hệ đến cá nhân. Sự can thiệp này rất
cần thiết vì nếu không có sự thanh trừng của xã hội, những vụ phạm pháp này
không được chú ý tới vì không làm hại trực tiếp đến quyền lợi của tư nhân. Sự
can thiệp của chính quyền dần dần được nới rộng đến sự phạm pháp liên quan
đến quyền lợi của các cá nhân như các vụ ẩu đả, trộm cắp. Về phương diện
hình sự, cá nhân mất hết quyền phục thù và chỉ còn quyền xin bồi thường tổn
hại của mình về dân sự. Tuy trong một số trường hợp, Luật La Mã đã tiến tới
sự phân biệt hai trách nhiệm hình sự và dân sự nhưng nhà làm luật chưa quy
định được một nguyên tắc trách nhiệm tổng quát, bắt buộc người gây ra tổn
thất phải bồi thường thiệt hại trong bất luận trường hợp nào.
Ở Việt Nam, cổ luật cũng không tách biệt trách nhiệm bồi thường thiệt
hại là một loại trách nhiệm thuộc luật tư và cũng chỉ giải quyết các vấn đề
thuộc trật tự công. Vì vậy, các điều luật trong bộ luật cổ như bộ Quốc triều
Hình luật của nhà Lê hay Hoàng Việt Luật lệ của Gia Long đều quy định các
điều khoản trách nhiệm về luật hình ví dụ: Điều 582 Quốc triều Hình luật đã
quy định:
Nếu những súc vật và chó đã húc, đá và cắn người mà cách
làm hiệu và ràng buộc không đúng phép - (theo đúng phép vật nào
hay húc người thì phải cắt hai sừng, đá người thì phải buộc hai
chân, cắn người thì phải cắt hai tai) - hay là chó dại mà không giết
thì người chủ phải phạt 60 lượng. Nếu vì cớ trên, có người chết hay
bị thương thì phải tội quá thất. Nếu cố ý thả ra để làm cho người
chết hay bị thương thì phải tội kém tội đánh người bị thương hay
đánh chết người một bậc. Người được thuê đến để chữa bệnh cho
súc vật, hay là người cố trêu chọc những vật kia, mà bị thương hay
chết, thì người chủ không phải tội [56].
Tuy nhiên, trong một vài trường hợp đặc biệt, cổ luật Việt Nam cũng
quy định sự bồi thường. Đối với trường hợp đánh người bị thương, Điều 468
Quốc triều Hình luật đã quy định sự nuôi bảo cô, ví dụ: Đánh bị thương bằng

14. 14
chân tay thì phải nuôi 10 ngày, bằng vật khác thì phải nuôi 20 ngày, bằng thứ
có mũi nhọn hay bằng nước sôi, lửa, thì phải nuôi 40 ngày, đánh gãy xương
thì phải nuôi 80 ngày… Nhưng ngoài những trường hợp đặc biệt, cổ luật Việt
Nam không phân biệt rõ rệt hai trách nhiệm hình sự và dân sự và cũng không
nêu lên một nguyên tắc tổng quát nào về trách nhiệm dân sự.
Ở giai đoạn hiện nay, trách nhiệm bồi thường thiệt hại được quy định
và điều chỉnh bởi Luật tư và các nguyên tắc tổng quát về trách nhiệm này đã
được đặt ra ở tất cả các nước. Ở Việt Nam, bồi thường thiệt hại hiện nay được
hiểu là một loại trách nhiệm dân sự theo đó người có hành vi gây ra thiệt hại
cho người khác phải bồi thường những tổn thất mà mình gây ra.
Theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành thì trách nhiệm bồi
thường thiệt hại được quy định tại Điều 307 Bộ luật dân sự 2005 và chương XXI
Bộ luật dân sự 2005 về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Tuy
nhiên, trong cả hai phần này đều không nêu rõ khái niệm trách nhiệm bồi thường
thiệt hại mà chỉ nêu lên căn cứ phát sinh trách nhiệm, nguyên tắc bồi thường,
năng lực chịu trách nhiệm, thời hạn hưởng bồi thường… Tiếp cận dưới góc
độ khoa học pháp lý chúng ta thấy rằng, mỗi người sống trong xã hội đều phải
tôn trọng quy tắc chung của xã hội, không thể vì lợi ích của mình mà xâm
phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của người khác. Khi một người vi phạm
nghĩa vụ pháp lý của mình gây tổn hại cho người khác thì chính người đó phải
chịu bất lợi do hành vi của mình gây ra. Sự gánh chịu một hậu quả bất lợi
bằng việc bù đắp tổn thất cho người khác được hiểu là bồi thường thiệt hại.
Như vậy, có thể hiểu trách nhiệm bồi thường thiệt hại là một loại trách
nhiệm dân sự mà theo đó khi một người vi phạm nghĩa vụ pháp lý của mình
gây tổn hại cho người khác phải bồi thường những tổn thất do mình gây ra.
1.1.2. Đặc điểm của trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại
Là một loại trách nhiệm pháp lý nên ngoài những đặc điểm của trách
nhiệm pháp lý nói chung như do cơ quan nhà nước có thẩm quyền áp dụng, áp

15. 15
dụng đối với người có hành vi vi phạm pháp luật, luôn mang đến hậu quả bất
lợi cho người bị áp dụng, được đảm bảo thực hiện bằng cưỡng chế nhà nước...
trách nhiệm bồi thường thiệt hại còn có những đặc điểm riêng sau đây:
- Về cơ sở pháp lý: Trách nhiệm bồi thường thiệt hại là một loại trách
nhiệm dân sự và chịu sự điều chỉnh của pháp luật dân sự. Khi một người gây
ra tổn thất cho người khác thì họ phải bồi thường thiệt hại và bồi thường thiệt
hại chính là một quan hệ tài sản do Luật dân sự điều chỉnh.
- Về điều kiện phát sinh: Trách nhiệm bồi thường thiệt hại chỉ đặt ra
khi thỏa mãn các điều kiện nhất định là: Có thiệt hại xảy ra, có hành vi vi
phạm nghĩa vụ dân sự (nghĩa vụ theo hợp đồng hoặc ngoài hợp đồng), có mối
quan hệ nhân quả giữa hành vi gây thiệt hại với thiệt hại xảy ra, có lỗi của
người gây thiệt hại (không phải là điều kiện bắt buộc). Đây là những điều kiện
chung nhất để xác định trách nhiệm của một người phải bồi thường những
thiệt hại do mình gây ra. Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt trách
nhiệm bồi thường thiệt hại có thể phát sinh khi không có đủ các điều kiện trên
điển hình là các trường hợp bồi thường thiệt hại do tài sản gây ra.
- Về hậu quả: Trách nhiệm bồi thường thiệt hại luôn mang đến một
hậu quả bất lợi về tài sản cho người gây thiệt hại. Bởi lẽ, khi một người gây ra
tổn thất cho người khác thì tổn thất đó phải tính toán được bằng tiền hoặc phải
được pháp luật quy định là một đại lượng vật chất nhất định nếu không sẽ
không thể thực hiện được việc bồi thường. Do đó, những thiệt hại về tinh thần
mặc dù không thể tính toán được nhưng cũng sẽ được xác định theo quy định
của pháp luật để bù đắp lại tổn thất cho người bị thiệt hại.
- Về chủ thể bị áp dụng trách nhiệm: Ngoài người trực tiếp có hành vi
gây thiệt hại thì trách nhiệm bồi thường thiệt hại còn được áp dụng đối với
chủ thể khác như: Cha, mẹ của người chưa thành niên, người giám hộ đối với
người được giám hộ, pháp nhân đối với người của pháp nhân gây ra thiệt hại,
bồi thường thiệt hại do người dưới mười lăm tuổi, người mất năng lực hành vi

16. 16
dân sự gây ra trong thời gian trường học, bệnh viện, tổ chức khác trực tiếp
quản lý; bồi thường thiệt hại do người làm công, người học nghề gây ra…
1.1.3. Phân loại trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại
• Trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo hợp đồng và trách nhiệm
bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng
Căn cứ vào nguồn gốc phát sinh, trách nhiệm bồi thường thiệt hại được
phân thành trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo hợp đồng và trách nhiệm bồi
thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Đây là cách phân loại cơ bản nhất, xác định
được rõ hai loại trách nhiệm này sẽ giúp cho việc áp dụng pháp luật dân sự
một cách đúng đắn.
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo hợp đồng là loại trách nhiệm
dân sự mà theo đó người có hành vi vi phạm nghĩa vụ theo hợp đồng gây ra
thiệt hại cho người khác thì phải chịu trách nhiệm bồi thường những tổn thất
mà mình gây ra. Như vậy, cơ sở để phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại
theo hợp đồng bao gồm:
- Trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo hợp đồng bao giờ cũng phải
dựa trên cơ sở một hợp đồng có trước, tức là giữa người được hưởng bồi thường
và người gây ra thiệt hại trước đó phải có một quan hệ hợp đồng. Nếu giữa
hai bên không tồn tại một hợp đồng nào thì nếu có thiệt hại xảy ra bao giờ
cũng sẽ là những thiệt hại phát sinh ngoài hợp đồng và bên gây thiệt hại chỉ
có thể phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Chính vì
vậy, bồi thường thiệt hại trong trường hợp hợp đồng vô hiệu, hủy bỏ hợp
đồng và vi phạm đề nghị giao kết hợp đồng là bồi thường thiệt hại ngoài hợp
đồng bởi lẽ hợp đồng chưa được giao kết giữa các bên hoặc được coi là chưa
hề tồn tại.
- Trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo hợp đồng chỉ phát sinh khi có
hành vi vi phạm nghĩa vụ theo hợp đồng, tức là không thực hiện hoặc thực
hiện không đúng hợp đồng gây ra. Nếu giữa các bên tồn tại quan hệ hợp đồng

17. 17
nhưng hành vi gây thiệt hại không phải là do vi phạm hợp đồng thì trách nhiệm
phát sinh cũng không phải là trách nhiệm theo hợp đồng. Ví dụ, A thuê B đến
sơn lại nhà cho mình. Trong quá trình làm việc, B đã ăn trộm chiếc điện thoại
của A và đã bán cho người khác. Trong trường hợp này không thể tìm lại
chiếc điện thoại thì A chỉ có thể khởi kiện B yêu cầu bồi thường thiệt hại
ngoài hợp đồng.
- Chủ thể gây thiệt hại và người bị thiệt hại chính là các bên trong
quan hệ hợp đồng đó. Bồi thường thiệt hại theo hợp đồng được áp dụng khi
hành vi gây thiệt hại là hành vi vi phạm nghĩa vụ theo hợp đồng. Hành vi vi
phạm nghĩa vụ theo hợp đồng chỉ có thể làm ảnh hưởng đến lợi ích của các
bên tham gia trong hợp đồng đó. Do đó, nếu người thứ ba có lỗi để gây ra
thiệt hại cho một bên trong hợp đồng hoặc một bên trong hợp đồng gây ra
thiệt hại cho người thứ ba thì trách nhiệm dân sự phát sinh chỉ có thể là trách
nhiệm ngoài hợp đồng.
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng được hiểu là một
loại trách nhiệm dân sự mà khi người nào có hành vi vi phạm nghĩa vụ do
pháp luật quy định ngoài hợp đồng xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp
của người khác thì phải bồi thường thiệt hại do mình gây ra. Nếu trách nhiệm
bồi thường thiệt hại theo hợp đồng bao giờ cũng được phát sinh trên cơ sở
một hợp đồng có trước thì trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng là
một loại trách nhiệm pháp lý do pháp luật quy định đối với người có hành vi
trái pháp luật xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của người khác. Hiện
nay, pháp luật Việt Nam quy định chủ yếu về trách nhiệm bồi thường thiệt hại
ngoài hợp đồng đối với hành vi xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe, danh dự,
nhân phẩm, uy tín, tài sản của các cá nhân và tổ chức khác.
So với trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo hợp đồng thì trách nhiệm
bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng có một số khác biệt như sau:
- Về cơ sở phát sinh trách nhiệm: Trách nhiệm bồi thường thiệt hại
ngoài hợp đồng là một loại trách nhiệm dân sự phát sinh trên cơ sở do pháp

18. 18
luật quy định. Trong khi đó, trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo hợp đồng
chỉ có thể phát sinh trên cơ sở sự thỏa thuận của các bên như: Buộc thực hiện
nghĩa vụ theo hợp đồng, phạt vi phạm và/ hoặc bồi thường thiệt hại.
- Về điều kiện phát sinh trách nhiệm: Trách nhiệm bồi thường thiệt hại
ngoài hợp đồng chỉ phát sinh khi có đủ các điều kiện do pháp luật quy định
như: Có thiệt hại xảy ra, có hành vi trái pháp luật, có mối quan hệ nhân quả
giữa hành vi trái pháp luật và thiệt hại xảy ra, có lỗi. Tuy nhiên, bồi thường
thiệt hại theo hợp đồng, cơ sở phát sinh trách nhiệm là do các bên thỏa thuận
nên các bên cũng có thể thỏa thuận đặt ra các điều kiện phát sinh có thể không
bao gồm đầy đủ những điều kiện trên như bên vi phạm hợp đồng không có lỗi
cũng vẫn phải bồi thường thiệt hại...
- Về chủ thể chịu trách nhiệm: Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài
hợp đồng ngoài việc áp dụng đối với người có hành vi trái pháp luật thì còn
áp dụng đối với người khác như cha mẹ của người chưa thành niên, người
giám hộ đối với người được giám hộ, pháp nhân đối với người của pháp nhân
gây ra thiệt hại... Tuy nhiên, trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo hợp đồng
chỉ có thể áp dụng đối với các bên tham gia hợp đồng mà không thể áp dụng
đối với người thứ ba.
- Về mức bồi thường: Bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng về nguyên
tắc là người gây thiệt hại phải bồi thường toàn bộ thiệt hại xảy ra. Thiệt hại
chỉ có thể được giảm trong một trường hợp đặc biệt đó là người gây thiệt hại
có lỗi vô ý và thiệt hại xảy ra quá lớn so với khả năng kinh tế trước mắt và lâu
dài của họ. Còn đối với bồi thường thiệt hại theo hợp đồng thì các bên có thỏa
thỏa thuận ngay trong hợp đồng về mức bồi thường bằng, thấp hơn hoặc cao
hơn mức thiệt hại xảy ra và khi phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại thì
mức bồi thường sẽ áp dụng mức do các bên thỏa thuận.
Việc phân biệt trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo hợp đồng và trách
nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng đặc biệt có ý nghĩa trong việc thực

19. 19
hiện nghĩa vụ chứng minh của đương sự. Đối với trách nhiệm bồi thường thiệt
hại theo hợp đồng nguyên đơn chỉ cần chứng minh thiệt hại là do người gây
thiệt hại đã không thực hiện hoặc thực hiện không đúng hợp đồng gây ra còn
trong trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng bên bị thiệt hại ngoài
việc chứng minh thiệt hại còn phải chứng minh hành vi gây thiệt hại là hành
vi trái pháp luật.
Đối chiếu với những quy định về bồi thường thiệt hại trong hoạt động
công chứng, việc coi trách nhiệm bồi thường thiệt hại của công chứng viên và
tổ chức hành nghề công chứng là trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo hợp
đồng hay ngoài hợp đồng vẫn có những quan điểm trái chiều. Quan điểm thứ
nhất cho rằng, trách nhiệm bồi thường thiệt hại của công chứng viên trong
hoạt động công chứng chỉ có thể là trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp
đồng. Quan điểm này lập luận rằng, trong hoạt động công chứng khi công chứng
viên tiếp nhận và giải quyết một yêu cầu công chứng thì giữa các chủ thể này
không giao kết với nhau bất cứ một bản hợp đồng nào dưới dạng hợp đồng
cung cấp dịch vụ (như quy định về hợp đồng dịch vụ tại mục 7, chương XVIII,
phần thứ ba Bộ luật dân sự 2005 hay tại mục 1, chương IV Luật công chứng
2006 về trình tự, thủ tục công chứng hợp đồng, giao dịch).
Quan điểm thứ hai cho rằng, trách nhiệm bồi thường thiệt hại của công
chứng viên trong hoạt động công chứng vẫn là trách nhiệm bồi thường thiệt
hại theo hợp đồng. Quan điểm này cho rằng giữa công chứng viên và người
yêu cầu công chứng mặc dù không tồn tại một bản hợp đồng cụ thể nào nhưng
khi đứng ra cung cấp dịch vụ công chứng theo đề nghị của người yêu cầu
công chứng, công chứng viên đã mặc nhiên giao kết một bản hợp đồng theo
những điều khoản, điều kiện đã được quy ước, tương tự như hợp đồng vận
chuyển hành khách (Xem Mục 8, chương XVIII Bộ luật dân sự 2005). Quan
điểm thứ hai lấy điểm a khoản 1 Điều 35 Luật công chứng 2006 làm cơ sở
pháp lý và coi "Phiếu yêu cầu công chứng hợp đồng, giao dịch theo mẫu" có
vị trí, vai trò tương tự như "vé" trong hợp đồng vận chuyển hành khách, cụ

20. 20
thể: "vé là bằng chứng của việc giao kết hợp đồng vận chuyển hành khách
giữa các bên" (khoản 2 Điều 528 Bộ luật dân sự 2005 và các điều 68, 69, 70
và 71 Luật giao thông đường bộ năm 2008). Theo cá nhân tôi, căn cứ vào bản
chất của trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo hợp đồng, trách nhiệm bồi
thường thiệt hại ngoài hợp đồng và tính chất đặc thù của công chứng viên cho
nên trách nhiệm bồi thường thiệt hại của công chứng viên phải là trách nhiệm
bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.
• Trách nhiệ m bồ i thư ờ ng thiệ t hạ i vậ t chấ t và
trách nhiệ m bồ i thư ờ ng thiệt hại về tinh thần
Căn cứ vào lợi ích bị xâm phạm và những thiệt hại xảy ra mà trách
nhiệm bồi thường thiệt hại được phân thành trách nhiệm bồi thường thiệt hại
về vật chất và trách nhiệm bồi thường thiệt hại về tinh thần. Trách nhiệm bồi
thường thiệt hại về vật chất là trách nhiệm bồi thường tổn thất vật chất thực tế
được tính thành tiền do bên vi phạm gây ra, bao gồm tổn thất về tài sản, chi
phí hợp lý để ngăn chặn, hạn chế, khắc phục thiệt hại, thu nhập thực tế bị mất
hoặc giảm sút. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại về tinh thần được hiểu là
người gây thiệt hại cho người khác do xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe,
danh dự, nhân phẩm, uy tín của người đó thì ngoài việc chấm dứt hành vi vi
phạm, xin lỗi, cải chính công khai còn phải bồi thường một khoản tiền để bù
đắp những tổn thất về tinh thần cho người bị thiệt hại.
Việc phân biệt hai loại trách nhiệm này có ý nghĩa trong việc xác định
nghĩa vụ chứng minh và mức bồi thường: Về nguyên tắc, người bị thiệt hại
phải có nghĩa vụ chứng minh thiệt hại xảy ra và mức bồi thường sẽ bằng mức
thiệt hại. Tuy nhiên, nguyên tắc này chỉ có thể áp dụng đối với trường hợp đó
là trách nhiệm bồi thường thiệt hại về vật chất còn trong trường hợp bồi
thường thiệt hại về tinh thần thì tổn thất về tinh thần là những tổn thất không
thể nhìn thấy, không thể tính toán và không thể định lượng được. Chính vì
vậy, trong trường hợp này pháp luật cần quy định một mức nhất định để cơ

21. 21
quan nhà nước có thẩm quyền áp dụng trong trường hợp một người có hành vi
xâm phạm đến các quyền nhân thân của người khác.
Trong hoạt động công chứng thiệt hại vật chất xảy ra là điều dễ hiểu vì
nó luôn gắn liền, đi đôi với các hợp đồng, giao dịch trong nhiều lĩnh vực khác
nhau như: Dân sự, kinh tế, thương mại… (xem Điều 2 Luật công chứng 2006).
Tuy nhiên, có hay không trách nhiệm bồi thường thiệt hại về tinh thần trong
hoạt động công chứng hiện vẫn là câu hỏi chưa có lời giải đáp một cách thỏa
đáng. Có ý kiến cho rằng trong hoạt động công chứng không thể tồn tại thiệt
hại về tinh thần, có quan điểm lại cho rằng trong hoạt động công chứng vẫn
có thiệt hại về tinh thần. Theo Từ điển Luật học do Nhà xuất bản Từ điển
Bách Khoa, Nhà xuất bản Tư pháp ấn hành năm 2006:
Thiệt hại về tinh thần là tổn thất về danh dự, uy tín, nhân
phẩm hoặc suy sụp về tâm lý, tình cảm của cá nhân. Khác với thiệt
hại về vật chất, thiệt hại về tinh thần không có tiêu chí chung để xác
định cho mọi cá nhân bởi điều kiện, hoàn cảnh của từng cá nhân là
khác nhau [52].
Giả sử khi công chứng viên công chứng những hợp đồng, giao dịch có
liên quan tới quan hệ nhân thân như công chứng di chúc, văn bản phân chia
tài sản chung vợ chồng…sự suy sụp về tâm lý, tình cảm đối với người yêu
cầu công chứng có thể xảy ra. Vì vậy, trách nhiệm bồi thường thiệt hại về tinh
thần trong hoạt động công chứng cũng được đặt ra.
• Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do hành vi của con người gây ra
và trách nhiệm bồi thường thiệt hại do tài sản gây ra
Căn cứ vào nguyên nhân gây ra thiệt hại, trách nhiệm bồi thường thiệt
hại được phân chia thành trách nhiệm bồi thường thiệt hại do hành vi của con
người gây ra và trách nhiệm bồi thường thiệt hại do tài sản gây ra. Trách
nhiệm bồi thường thiệt hại do hành vi của con người gây ra được hiểu là trách
nhiệm bồi thường thiệt hại phát sinh khi thiệt hại xảy ra là kết quả tất yếu do

22. 22
hành vi của con người gây ra. Trường hợp này người gây thiệt hại đã thực
hiện hành vi dưới dạng hành động hoặc không hành động và hành vi đó chính
là nguyên nhân trực tiếp gây ra thiệt hại. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do
tài sản gây ra là trách nhiệm bồi thường thiệt hại phát sinh khi tài sản là
nguyên nhân gây ra thiệt hại như hoạt động của nguồn nguy hiểm cao độ gây
thiệt hại, cây cối đổ gẫy gây ra thiệt hại, nhà công trình xây dựng bị sụt, đổ
gây thiệt hại, gia súc gây thiệt hại...
Việc phân loại hai loại trách nhiệm này có ý nghĩa trong việc xác định
căn cứ làm phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại: Đối với trường hợp bồi
thường thiệt hại do hành vi của con người gây ra thì một điều kiện không thể
thiếu là hành vi gây thiệt hại phải là hành vi trái pháp luật. Trong khi đó, bồi
thường thiệt hại do tài sản gây ra vì không có hành vi nên điều kiện này
không thể được xem xét đến. Ngoài ra, việc phân loại này còn có ý nghĩa
trong việc xác định chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường: Về nguyên tắc thì
người nào có hành vi trái pháp luật gây ra thiệt hại thì người đó phải bồi
thường thiệt hại do mình gây ra, còn đối với bồi thường thiệt hại do tài sản
gây ra thì về nguyên tắc trách nhiệm lại thuộc về chủ sở hữu hoặc người được
chủ sở hữu giao quản lý tài sản đó chứ không phải thuộc về tất cả mọi người
đang chiếm giữ tài sản đó.
Hiện nay, Bộ luật dân sự 2005 chưa quy định về trường hợp một
người chiếm hữu hợp pháp đối với tài sản như chiếm hữu thông qua hợp đồng
dân sự (ví dụ thông qua hợp đồng thuê, mượn, gửi giữ...) hoặc chiếm hữu tài
sản do pháp luật quy định (chiếm hữu tài sản bị đánh rơi, bỏ quên, gia súc, gia
súc, gia cầm bị thất lạc...) gây thiệt hại cho người khác thì ai phải bồi thường.
Xét về nguyên tắc theo quy định của pháp luật hiện nay thì chủ sở hữu vẫn
phải chịu trách nhiệm bồi thường. Quy định như vậy sẽ không phù hợp vì
trong trường hợp này chủ sở hữu đã chuyển giao quyền chiếm hữu của mình
cho người khác và việc kiểm soát, quản lý tài sản đã nằm ngoài ý chí của chủ
sở hữu. Trong trường hợp này, pháp luật cần quy định về người phải chịu

23. 23
trách nhiệm bồi thường thiệt hại là người chiếm hữu hợp pháp bởi lẽ tài sản
hiện đang thuộc quyền nắm giữ, quản lý và kiểm soát của người này.
Đối chiếu với Luật công chứng 2006, bồi thường thiệt hại do hành vi
của con người gây ra chính là hành vi của công chứng viên khi tác nghiệp.
Hành vi của công chứng viên "chứng nhận tính xác thực, tính hợp pháp của
hợp đồng, giao dịch khác" [33, Điều 2] nếu gây thiệt hại cho người yêu cầu
công chứng thì phải bồi thường thiệt hại. Hành vi gây thiệt hại của công
chứng viên có thể phát sinh khi công chứng viên công chứng không đúng
pháp luật đối với một yêu cầu công chứng cụ thể và cũng có thể phát sinh khi
công chứng viên từ chối những yêu cầu công chứng hợp pháp của cá nhân, tổ
chức. Nói theo cách khác, thiệt hại trong hoạt động công chứng hoàn toàn có
thể xảy ra bởi hành vi hành động hoặc không hành động của công chứng viên.
Ngược lại, đối với bồi thường thiệt hại do tài sản gây ra trong hoạt động công
chứng thì dường như không tồn tại.
• Trách nhiệ m bồ i thư ờ ng liên đ ớ i và trách nhiệ m bồ i
thư ờ ng riêng rẽ
Căn cứ vào mối liên hệ giữa quyền và nghĩa vụ của các chủ thể, trách
nhiệm bồi thường thiệt hại được phân loại thành trách nhiệm bồi thường liên
đới và trách nhiệm bồi thường riêng rẽ. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại liên
đới được hiểu là trách nhiệm nhiều người mà theo đó thì mỗi người trong số
những người có trách nhiệm phải chịu trách nhiệm đối với toàn bộ thiệt hại và
mỗi người trong số những người có quyền đều có quyền yêu cầu người gây
thiệt hại phải bồi thường toàn bộ cho mình. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại
riêng rẽ là trách nhiệm nhiều người mà theo đó thì mỗi người có trách nhiệm
chỉ phải chịu trách nhiệm đối với phần thiệt hại do mình gây ra và mỗi người
trong số những người có quyền cũng chỉ có quyền yêu cầu người gây thiệt hại
bồi thường những tổn thất mà mình phải gánh chịu.

24. 24
Việc phân loại này có ý nghĩa trong việc xác định cách thức thực hiện
nghĩa vụ, căn cứ phát sinh, chấm dứt nghĩa vụ để bảo vệ quyền và lợi ích hợp
pháp của các bên. Đối với trách nhiệm liên đới thì khi một bên thực hiện xong
phần nghĩa vụ của mình trách nhiệm vẫn chưa chấm dứt mà họ còn phải chịu
trách nhiệm đối với toàn bộ thiệt hại. Khi một người gây thiệt hại đã thực hiện
trách nhiệm bồi thường thì sẽ phát sinh nghĩa vụ hoàn lại giữa những người
có trách nhiệm khác với người đó và khi một người trong số những người bị
thiệt hại đã yêu cầu người gây thiệt hại bồi thường toàn bộ thiệt hại cho mình
thì phải hoàn lại phần tương ứng cho những người bị thiệt hại khác. Đối với
trách nhiệm riêng rẽ thì khi một người thực hiện xong phần nghĩa vụ của
mình hoặc khi một người có quyền yêu cầu đã yêu cầu người có nghĩa vụ
thực hiện nghĩa vụ đối với mình thì quan hệ nghĩa vụ của họ với người khác
sẽ chấm dứt.
Từ khái niệm trách nhiệm bồi thường thiệt hại liên đới và trách nhiệm
bồi thường thiệt hại riêng rẽ nêu trên, chúng ta thấy hiện vẫn chưa có một quan
điểm thống nhất về trách nhiệm bồi thường thiệt hại của công chứng viên và
tổ chức hành nghề công chứng là trách nhiệm liên đới hay riêng rẽ. Có ý kiến
cho rằng công chứng viên phải "Chịu trách nhiệm trước pháp luật về văn bản
công chứng" [33, Khoản 3, Điều 3] và "Công chứng viên vi phạm quy định
của Luật này thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử
phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nếu gây thiệt hại thì
phải bồi thường theo quy định của pháp luật" [33, Điều 58]. Trong khi tổ chức
hành nghề công chứng có nghĩa vụ "Bồi thường thiệt hại do lỗi mà công
chứng viên của tổ chức hành nghề công chứng gây ra cho người yêu cầu công
chứng" [33, Khoản 5 Điều 32] và "Tổ chức hành nghề công chứng vi phạm quy
định của Luật này thì bị xử phạt vi phạm hành chính, nếu gây thiệt hại phải
bồi thường theo quy định của pháp luật" [33, Điều 59]. Như vậy, chính trong
Luật công chứng 2006 lại ngầm quy định, trách nhiệm bồi thường thiệt hại của
công chứng viên và tổ chức hành nghề công chứng hoàn toàn độc lập với nhau.

25. 25
Tuy nhiên, về mặt nguyên tắc tổ chức hành nghề công chứng vẫn là
chủ thể duy nhất có trách nhiệm đứng ra bồi thường thiệt hại cho dù thiệt hại
đó do công chứng viên hay tổ chức hành nghề công chứng gây ra. Sau đó đến
lượt mình, tổ chức hành nghề công chứng hoàn toàn có thể yêu cầu người gây
thiệt hại bồi hoàn lại khoản tiền mà tổ chức hành nghề công chứng đã đứng ra
chi trả cho người yêu cầu công chứng sẽ phù hợp với tinh thần Điều 618 và
Điều 619 Bộ luật dân sự 2005.
• Trách nhiệm hỗn hợp và trách nhiệm độc lập
Căn cứ vào yếu tố lỗi và mức độ lỗi của cả người gây thiệt hại và
người bị thiệt hại, trách nhiệm bồi thường thiệt hại có thể được phân thành
trách nhiệm hỗn hợp và trách nhiệm độc lập. Trách nhiệm hỗn hợp là trách
nhiệm bồi thường thiệt hại mà trong đó cả người gây thiệt hại và người bị
thiệt hại đều có lỗi. Trách nhiệm độc lập là trách nhiệm bồi thường thiệt hại
mà người bị thiệt hại là người hoàn toàn không có lỗi.
Việc phân biệt hai loại trách nhiệm này sẽ có ý nghĩa trong việc xác
định trách nhiệm bồi thường và mức thiệt hại. Theo quy định tại Điều 617 Bộ
luật dân sự 2005 khi người bị thiệt hại cũng có lỗi trong việc gây thiệt hại thì
người gây thiệt hại chỉ phải bồi thường phần thiệt hại tương ứng với mức độ
lỗi của mình; nếu thiệt hại xảy ra hoàn toàn do lỗi của người bị thiệt hại thì
người gây thiệt hại không phải bồi thường.
Yếu tố lỗi là một trong những thành tố pháp lý quan trọng tạo lập cơ
sở xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Từ cách thức lấy yếu tố lỗi làm
tiêu chí phân định trách nhiệm bồi thường thiệt hại, chúng ta thấy rằng trách
nhiệm bồi thường thiệt hại của công chứng viên hoàn toàn có thể là trách
nhiệm bồi thường thiệt hại hỗn hợp hay trách nhiệm bồi thường thiệt hại độc
lập. Từ kinh nghiệm thực tế hành nghề với tư cách một công chứng viên tôi
thấy nếu căn cứ vào yếu tố lỗi (bao gồm cả lỗi cố ý và lỗi vô ý), thiệt hại xảy
ra trong hoạt động công chứng có thể được chia ra làm ba trường hợp.

26. 26
Trường hợp thứ nhất: Thiệt hại xảy ra hoàn toàn do lỗi của công
chứng viên khi tiến hành công chứng không đúng trình tự, thủ tục luật định.
Trường hợp thứ hai: Thiệt hại xảy ra do lỗi hỗn hợp của cả công
chứng viên và người yêu cầu công chứng.
Trường hợp thứ ba: Thiệt hại xảy ra hoàn toàn do lỗi của phía người
yêu cầu công chứng như người yêu cầu công chứng cung cấp thông tin phục
vụ việc công chứng không chính xác. Cụ thể như giá cả trong hợp đồng mua
bán tài sản vì Bộ luật dân sự 2005 quy định giá do các bên đương sự tự thỏa
thuận cho nên công chứng viên không có cơ sở pháp lý để kiểm soát hoặc
trong trường hợp hai bên cố tình che giấu một giao dịch như việc vay mượn
tiền thông qua công chứng hợp đồng chuyển nhượng nhà đất.
• Trách nhiệm bồi thường của cá nhân, trách nhiệm bồi thường thiệt
hại của pháp nhân, các tổ chức khác và trách nhiệm bồi thường Nhà nước
Căn cứ vào chủ thể chịu trách nhiệm, trách nhiệm bồi thường thiệt hại
được phân loại thành trách nhiệm bồi thường thiệt hại của cá nhân, trách
nhiệm bồi thường thiệt hại của pháp nhân, các tổ chức khác và trách nhiệm
bồi thường Nhà nước. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại của cá nhân được
hiểu là trách nhiệm dân sự mà theo đó thì trách nhiệm bồi thường thiệt hại
thuộc về cá nhân người gây thiệt hại hoặc đại diện theo pháp luật của người
đó như cha mẹ, người giám hộ. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại của pháp
nhân và các tổ chức khác được hiểu là trách nhiệm dân sự phát sinh đối với
pháp nhân hoặc các tổ chức khác trong trường hợp người của pháp nhân và
các tổ chức gây thiệt hại trong khi thực hiện nhiệm vụ pháp nhân hoặc tổ chức
giao cho. Trách nhiệm bồi thường Nhà nước được hiểu là khi cán bộ, công
chức gây thiệt hại thuộc phạm vi bồi thường Nhà nước thì Nhà nước phải bồi
thường thiệt hại cho người bị thiệt hại chứ không phải chính cán bộ, công
chức hay cơ quan quản lý cán bộ, công chức phải bồi thường.

27. 27
Việc phân loại này có ý nghĩa trong việc xác định chủ thể phải bồi
thường và việc xác định nghĩa vụ hoàn lại: Đối với trường hợp người của
pháp nhân hoặc tổ chức gây thiệt hại trong khi thực hiện nhiệm vụ được pháp
nhân giao, hành vi của họ được hiểu là hành vi của pháp nhân chính. Vì vậy
theo quy định của pháp luật dân sự (Điều 618, 619, 620, 621 Bộ luật dân sự
2005) thì trách nhiệm trước hết thuộc về pháp nhân, tổ chức. Sau khi người có
trách nhiệm bồi thường đã thực hiện xong thì nếu người gây thiệt hại có lỗi sẽ
làm phát sinh nghĩa vụ hoàn lại của người có hành vi gây thiệt hại cho pháp
nhân, tổ chức đó. Ngoài ra, việc phân loại này còn có ý nghĩa trong việc xác
định trách nhiệm bồi thường, trình tự, thủ tục bồi thường... bởi lẽ nếu là trách
nhiệm Nhà nước thì sẽ bị giới hạn phạm vi áp dụng do đặc thù Nhà nước là
một chủ thể đặc biệt thực hiện việc quản lý Nhà nước, quản lý xã hội; tiền bồi
thường thuộc ngân sách Nhà nước do đó việc thực hiện trình tự, thủ tục bồi
thường cũng không giống với trách nhiệm bồi thường thiệt hại thông thường.
Bên cạnh đó, nếu căn cứ vào lĩnh vực bồi thường thì trách nhiệm bồi
thường thiệt hại có thể được phân loại thành bồi thường trong lĩnh vực hành
chính, hình sự, tố tụng hình sự, sở hữu trí tuệ. Nếu căn cứ vào số lượng chủ
thể chịu trách nhiệm có thể phân trách nhiệm bồi thường thiệt hại thành trách
nhiệm một người và trách nhiệm nhiều người; căn cứ vào điều kiện lỗi có thể
phân thành trách nhiệm bồi thường thiệt hại có yếu tố lỗi và bồi thường thiệt
hại không cần có yếu tố lỗi; căn cứ các yếu tố có liên quan đến pháp luật nước
ngoài hay không có thể phân trách nhiệm bồi thường thiệt hại thành trách
nhiệm bồi thường thiệt hại trong nước và trách nhiệm bồi thường thiệt hại có
yếu tố nước ngoài... Tuy nhiên, những cách phân loại này không có nhiều ý
nghĩa nên không được đề cập đến trong phạm vi bài luận văn này.
Cách thức phân biệt trách nhiệm bồi thường thiệt hại lấy chủ thể chịu
trách nhiệm bồi thường thiệt hại làm tiêu chí để xác định trách nhiệm bồi
thường thiệt hại thuộc về ai hiện đang tồn tại một cách rất rõ nét trong lĩnh

28. 28
vực công chứng. Chúng ta thấy có cả trách nhiệm bồi thường thiệt hại của cá
nhân, trách nhiệm bồi thường thiệt hại của pháp nhân, các tổ chức khác và
trách nhiệm bồi thường của nhà nước hiện hữu trong hoạt động công chứng.
1.2. TRÁCH NHIỆM BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI CỦA CÔNG CHỨNG VIÊN
1.2.1. Khái niệm về công chứng
Công chứng là một nghề xuất hiện từ rất xưa, cách đây hàng ngàn năm
ở Hy Lạp, Ai Cập, đặc biệt là ở La Mã đã có những người làm dịch vụ văn tự.
Nghề công chứng bắt đầu phát triển tương đối mạnh vào khoảng thế kỷ XIV, XV.
Trong thời gian này có việc chứng nhận bản sao giấy tờ, nhưng chủ yếu vẫn là
chứng nhận hợp đồng, giao dịch. Thuật ngữ Notariat (tiếng Pháp, Đức,...) hay
Notary (tiếng Anh), đều có gốc Latinh là Notarius có nghĩa là ghi chép.
Nghiên cứu các tài liệu về công chứng cho thấy, trên thế giới có ba hệ thống
công chứng chủ yếu là: Hệ thống công chứng La tinh tương ứng với hệ thống
luật La Mã (còn gọi là hệ thống pháp luật dân sự Civil Law); hệ thống công
chứng Ănglo Saxon tương ứng với hệ thống pháp luật Ănglo Saxon (Common
Law) và hệ thống công chứng Collectiviste (công chứng tập thể) tương ứng
với hệ thống pháp luật xã hội chủ nghĩa (Sovietique). So sánh các hệ thống
công chứng cho thấy, mặc dù giữa hệ thống công chứng La tinh và hệ thống
công chứng Ănglo Saxon có sự khác biệt nhau về cách thức tổ chức, hoạt
động, trình tự, thủ tục công chứng, song quan niệm về công chứng ở hai hệ
thống này về cơ bản tương đồng. Cả hai hệ thống này đều coi công chứng là
một nghề tự do, công chứng viên hoạt động độc lập, tự chịu trách nhiệm cá
nhân về hoạt động của mình.
Tuy nhiên, công chứng là một nghề đặc biệt, đòi hỏi công chứng viên
phải có trình độ chuyên môn (luật) và kỹ năng nghiệp vụ được nhà nước công
nhận để có thể đảm bảo tính xác thực cho các hợp đồng vốn rất phức tạp, đa
dạng, công chứng viên do nhà nước bổ nhiệm hoặc công nhận theo các điều kiện,

29. 29
tiêu chuẩn do luật định và hoạt động theo chế độ chứng chỉ hành nghề. Có thể
thấy rõ điều đó qua pháp luật thực định về công chứng của một số nước như:
Cộng hòa Pháp (một điển hình của hệ thống công chứng La tinh), Điều 1
Pháp lệnh số 452500 ngày 02/11/1945 về Điều lệ công chứng của Cộng hòa
Pháp quy định: "Công chứng viên là viên chức công, được bổ nhiệm để lập các
hợp đồng và văn bản mà theo đó, các bên phải hoặc muốn đem lại tính xác
thực giống như các văn bản của các cơ quan công quyền và để đảm bảo ngày,
tháng chắc chắn, lưu giữ và cấp các bản sao văn bản công chứng" [53]. Ở
Vương quốc Anh (một trong các điển hình của hệ thống công chứng Ănglo
Saxon), quy chế công chứng năm 1801, 1833, 1834 quy định:
Công chứng viên là viên chức được bổ nhiệm để thực hiện
các hành vi công chứng sau: Soạn thảo, chứng nhận hoặc xác lập chứng
thư và các giấy tờ khác có liên quan đến việc chuyển nhượng hoặc
xác lập giấy tờ khác có liên quan đến việc chuyển nhượng bất động
sản và tài sản cá nhân, giấy ủy quyền liên quan đến bất động sản và
tài sản cá nhân ở Anh, xứ Wales, các nước khác thuộc khối cộng
đồng Anh hoặc ở nước ngoài; chứng nhận hoặc xác nhận các giấy
tờ liên quan đến di chúc, lập kháng nghị hàng hải về sự cố xảy ra
đối với tàu và hàng hóa trên tàu trong thời gian tàu đi trên biển [54].
Hệ thống công chứng Collectiviste lại có quan niệm về công chứng
khác với hệ thống công chứng La tinh và hệ thống công chứng Ănglo Saxon.
Hệ thống công chứng tập thể phát triển mạnh vào các năm 70 của thế kỷ XX
đến trước những năm 1990 như Liên Xô, các nước xã hội chủ nghĩa tại Đông
Âu trước đây, các nước xã hội chủ nghĩa Cuba, Trung Quốc, Việt Nam... Hệ
thống công chứng Collectiviste, công chứng chưa được coi là một nghề, công
chứng viên là công chức nhà nước, kiêm nhiệm cả việc chứng thực (thị thực
hành chính); việc công chứng được giao cho cả các chủ thể không phải là
công chứng viên đảm nhiệm; công chứng viên không có chứng chỉ hành nghề,
không phải chịu trách nhiệm dân sự trước khách hàng, chỉ phải chịu trách

30. 30
nhiệm hành chính trước nhà nước về những sai phạm trong hoạt động của
mình. Tuy nhiên, hiện nay trong hệ thống công chứng Collectiviste, hầu hết
các nước đã chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường đều có sự đổi mới trong
quan niệm về công chứng phù hợp với quan niệm của hệ thống công chứng
La tinh và hệ thống Ănglo Saxon, đó là xác định công chứng là một nghề tự
do đặt dưới sự quản lý của nhà nước và đang từng bước tiến hành cải cách
công chứng từ mô hình công chứng nhà nước sang mô hình công chứng tự do.
Ví dụ: ở Ba Lan, Điều 1 Luật số 176 ngày 14/02/1991 về công chứng quy
định: "Công chứng viên được bổ nhiệm để lập những văn bản mà trong đó,
các bên phải hoặc muốn đem lại một tính đích thực" [55].
Ở Việt Nam, sau khi Cách mạng tháng Tám thành công, ngày
15/11/1945 Nhà nước ta đã ban hành sắc lệnh số 59/SL quy định về "Thể lệ
thị thực các giấy tờ". Tiếp đó, ngày 29/02/1952 Sắc lệnh số 85/SL về "Thể lệ
trước bạ về việc mua, bán, cho, đổi nhà cửa, ruộng đất" được ban hành. Theo
hai Sắc lệnh này, một số việc chứng nhận các giấy tờ giao cho Ủy ban kháng
chiến hành chính (nay là Ủy ban nhân dân) các cấp thực hiện.
Ngày 10/10/1987 Bộ Tư pháp đã ra Thông tư số 574/QLTPK về công
chứng nhà nước, nhằm đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới toàn diện của
đất nước. Công tác chứng thực của Ủy ban nhân dân các địa phương được cải
tiến và nâng cao một bước về chất lượng; đồng thời Phòng Công chứng nhà
nước tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh được thành lập.
Ngày 27/02/1991, Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) đã ban
hành Nghị định 45/HĐBT về tổ chức và hoạt động công chứng nhà nước. Đây
là văn bản đầu tiên quy định toàn diện về tổ chức và hoạt động công chứng
trong bối cảnh một số quy định liên quan đến công chứng trong các văn bản
quy phạm pháp luật có giá trị cao hơn đã được ban hành, như: Pháp lệnh thừa
kế (30/8/1990), Pháp lệnh nhà ở và Pháp lệnh hợp đồng kinh tế được ban

31. 31
hành gần như cùng thời điểm (26/3/1991 và 29/4/1991). Nghị định số 45/HĐBT
ngày 27/2/1991 định nghĩa:
Công chứng nhà nước là việc chứng nhận tính xác thực các
hợp đồng và giấy tờ theo quy định của pháp luật nhằm bảo vệ quyền,
lợi ích hợp pháp của công dân và cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế,
tổ chức xã hội (sau đây gọi chung là các tổ chức), góp phần phòng
ngừa vi phạm pháp luật tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa [26].
Nghị định này cũng quy định: "Công chứng viên chứng nhận bản sao
giấy tờ, tài liệu từ bản chính" [26]. Các huyện, thị xã nơi chưa có phòng
công chứng nhà nước thì Ủy ban nhân dân huyện, thị xã được quyền thực
hiện các việc công chứng, cụ thể là: Chứng nhận hợp đồng dân sự; chứng
nhận giấy ủy quyền; chứng nhận di chúc; chứng nhận bản sao giấy tờ, tài
liệu tiếng Việt.
Tuy nhiên, tình hình phát triển kinh tế, xã hội của nước ta sau 5 năm
đã có những biến đổi lớn, những quy định của pháp luật nói chung và pháp
luật về công chứng nói riêng phải được hoàn thiện một bước cho phù hợp.
Nhất là sau khi Luật đất đai năm 1993 và Bộ luật dân sự năm 1995 có hiệu
lực thi hành. Ngày 18/5/1996 Chính phủ đã ban hành Nghị định 31/CP về tổ
chức và hoạt động công chứng thay thế cho Nghị định 45/HĐBT ngày
27/02/1991. Nghị định này đã cụ thể hóa một phần các quy định của Bộ luật
dân sự, đổi mới một bước và tạo cơ sở pháp lý cho việc tiếp tục phát triển
hoạt động công chứng ở nước ta. Nghị định số 31/CP ngày 18/5/1996 cũng
định nghĩa về công chứng như Nghị định 45/HĐBT và quy định Ủy ban nhân
dân quận, huyện, thị xã thuộc tỉnh có thẩm quyền chứng thực một số việc và
chứng thực bản sao giấy tờ từ bản chính. Ủy ban nhân dân xã, phường, thị
trấn chứng thực việc từ chối nhận di sản, chứng thực di chúc và các việc khác
do pháp luật quy định. Cơ quan, tổ chức có thẩm quyền cấp bản chính giấy tờ

32. 32
như giấy khai sinh, giấy chứng nhận kết hôn, văn bằng, chứng chỉ và các giấy
tờ khác có quyền cấp bản sao các giấy tờ đó cho đương sự.
Sau hơn 4 năm triển khai thực hiện, nhiều quy định của Nghị định
31/CP ngày 18/05/1996 đã tỏ ra bất cập, không còn phù hợp với thực tế. Do
vậy, ngày 08/12/2000 Chính phủ đã ban hành Nghị định số 75/2000/NĐ-CP
về công chứng, chứng thực thay thế cho Nghị định 31/CP. Quy định của Nghị
định 75/2000/NĐ-CP bước đầu có sự tách bạch giữa công chứng và chứng thực,
tức là đã có sự phân biệt giữa hoạt động của cơ quan chuyên trách thực hiện
công chứng là phòng công chứng và cơ quan kiêm nhiệm thực hiện nhiệm vụ
này là Ủy ban nhân dân cấp huyện, cấp xã. Theo đó: "Công chứng là việc Phòng
Công chứng chứng nhận tính xác thực của của hợp đồng được giao kết hoặc
giao dịch được xác lập trong quan hệ dân sự, kinh tế, thương mại và quan hệ
xã hội khác và thực hiện các việc khác theo quy định của Nghị định" [14] còn
chứng thực là "việc Ủy ban nhân dân cấp huyện, cấp xã xác nhận sao y giấy
tờ, hợp đồng, giao dịch và chữ ký của cá nhân trong các giấy tờ phục vụ cho
việc thực hiện các giao dịch của họ" [14, Điều 2]. Tuy nhiên, sự phân biệt
giữa công chứng và chứng thực về cơ bản mới chỉ ở khía cạnh chủ thể thực
hiện công chứng, chứng thực, có nghĩa là cùng một việc, nếu do Phòng Công
chứng thực hiện thì được gọi là công chứng, còn nếu do Ủy ban nhân dân cấp
huyện, cấp xã thực hiện thì được gọi là chứng thực.
Luật đất đai năm 1993 và Bộ luật dân sự năm 1995 đã đánh dấu một
bước tiến quan trọng của pháp luật Việt Nam trong quá trình thực hiện chính
sách đổi mới của Đảng Cộng sản Việt Nam. Tuy nhiên, sau hơn 10 năm thi
hành, Luật đất đai năm 1993 và Bộ luật dân sự năm 1995 đã bộc lộ một số
hạn chế nhất định. Bên cạnh đó, hội nhập kinh tế quốc tế cũng đặt ra những
vấn đề cần sửa đổi bổ sung để pháp luật Việt Nam tương thích với pháp luật
của các nước khác trên thế giới. Trước những đòi hỏi đó, Luật đất đai năm

33. 33
2003 đã được Quốc hội khóa XI, kỳ họp thứ 4 thông qua ngày 26/11/2003, có
hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2004; Bộ luật dân sự năm 2005 đã được Quốc
hội khóa XI, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 14/6/2005, có hiệu lực thi hành từ
ngày 01/01/2006 và Luật nhà ở đã được Quốc hội khóa XI, kỳ họp thứ 8
thông qua ngày 29/11/2005, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2006. Trong
các Luật này có một số quy định liên quan đến công chứng, chứng thực, đặc
biệt là phần quy định về thẩm quyền công chứng, chứng thực.
Ngày 29 tháng 11 năm 2006, tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XI đã
thông qua Luật công chứng (có hiệu lực từ ngày 01/7/2007). Luật công chứng
2006 đã có sự phân định rõ ràng giữa công chứng và chứng thực, Điều 2 Luật
công chứng định nghĩa: "Công chứng là việc công chứng viên chứng nhận
tính xác thực, tính hợp pháp của hợp đồng, giao dịch khác (sau đây gọi là hợp
đồng, giao dịch) bằng văn bản mà theo quy định của pháp luật phải công
chứng hoặc cá nhân, tổ chức tự nguyện yêu cầu công chứng" [33]. Như vậy,
các tổ chức hành nghề công chứng chỉ tập trung chứng nhận các hợp đồng,
giao dịch dân sự, mà không thực hiện các việc chứng thực như: Sao y, chứng
nhận chữ ký... Các việc này được chuyển giao về cho Phòng Tư pháp cấp
huyện và Ủy ban nhân dân cấp xã theo quy định tại Nghị định số
79/2007/NĐ-CP ngày 18/5/2007 của Chính phủ.
1.2.2. Khái niệm về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do công chứng
viên gây ra trong hoạt động công chứng
Khi nói đến trách nhiệm bồi thường thiệt hại là đề cập đến một tình
thế buộc một người phải thực thực hiện một hành vi hoặc có trách nhiệm gánh
chịu những bất lợi về tài sản hoặc nhân thân của người mang trách nhiệm đó.
Theo Từ điển Luật học do Nhà xuất bản Từ điển Bách Khoa - Nhà xuất bản
Tư pháp ấn hành năm 2006, trách nhiệm bồi thường thiệt hại là "trách nhiệm
của người có hành vi vi phạm, có lỗi trong việc gây ra thiệt hại về vật chất,

34. 34
tinh thần phải bồi hoàn cho người bị thiệt hại nhằm phục hồi tình trạng tài
sản, bù đắp tổn thất tinh thần cho người bị thiệt hại" [52].
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại là một dạng của trách nhiệm dân
sự, bao gồm trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo hợp đồng và trách nhiệm
bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo
hợp đồng là việc bên có nghĩa vụ không thực hiện hoặc thực hiện không
đúng các nghĩa vụ mà các bên đã thỏa thuận với nhau trong hợp đồng. Việc
xác định bên nào có nghĩa vụ phải bồi thường thiệt hại trong trường hợp này
đã được các bên thỏa thuận, cam kết thực hiện một cách rất chi tiết, tỉ mỉ
trong bản hợp đồng đã giao kết. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp
đồng là trách nhiệm của người có hành vi trái pháp luật gây thiệt hại cho
người khác về tài sản, tính mạng, các quyền nhân thân mà trước đó giữa
người gây thiệt hại và người bị thiệt hại không có giao kết hợp đồng hoặc
giữa họ có giao kết hợp đồng nhưng hành vi gây thiệt hại không thuộc hành
vi vi phạm hợp đồng.
Như vậy, chúng ta có thể đưa ra khái niệm về trách nhiệm bồi thường
thiệt hại do công chứng viên gây ra trong hoạt động công chứng như sau:
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do công chứng viên gây ra trong hoạt động
công chứng là một dạng trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng do
cá nhân công chứng viên gây ra khi thi hành chức nghiệp. Hành vi gây thiệt
hại của công chứng viên trong quá trình tác nghiệp là việc công chứng viên
không thực hiện hoặc thực hiện không đúng quy trình, thủ tục công chứng,
gây thiệt hại cho người yêu cầu công chứng. Vì thế, để xác định được có hay
không trách nhiệm bồi thường của công chứng viên thì chúng ta phải chứng
minh được trong hoạt động công chứng, công chứng viên không thực hiện
hoặc thực hiện không đúng quy trình, thủ tục công chứng do luật định và gây
thiệt hại cho người yêu cầu công chứng.

35. 35
1.2.3. Mục đích và ý nghĩa của việc quy định chế định bồi thƣờng
thiệt hại do công chứng viên gây ra trong hoạt động công chứng
Luật công chứng 2006 và các văn bản hướng dẫn thi hành quy định
trách nhiệm bồi thường thiệt hại do công chứng viên gây ra nhằm mục đích
bảo đảm quyền và lợi ích của người yêu cầu công chứng, tổ chức, cá nhân
khác bị xâm phạm do hành vi công chứng của công chứng viên gây ra. Công
chứng viên khi công chứng nếu gây thiệt hại cho tổ chức, cá nhân khác thì
phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại tùy theo tính chất, mức độ và hậu
quả thiệt hại thực tế xảy ra.
Ngoài ra, việc quy định trách nhiệm bồi thường thiệt hại do công
chứng viên gây ra còn nhằm mục đích để các công chứng viên ý thức được
trách nhiệm nghề nghiệp của mình, tránh tình trạng lạm quyền tiến hành công
chứng sai, không đúng sự thật, ảnh hưởng tới quyền và lợi ích hợp pháp của
các tổ chức, cá nhân khác.
Chế định bồi thường thiệt hại do công chứng viên gây ra có ý nghĩa
làm cho hoạt động công chứng được tiến hành nghiêm chỉnh, đúng pháp luật,
góp phần nâng cao hiệu quả công cuộc cải cách tư pháp ở nước ta hiện nay.
1.3. LỊCH SỬ HÌNH THÀNH QUY ĐỊNH VỀ TRÁCH NHIỆM BỒI THƢỜNG
THIỆT HẠI DO CÔNG CHỨNG VIÊN GÂY RA TRONG HOẠT ĐỘNG CÔNG
CHỨNG THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM
1.3.1. Quy định về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do công chứng
viên gây ra trong hoạt động công chứng trƣớc năm 2006
Trước khi Luật công chứng năm 2006 ra đời, công chứng viên là cán
bộ, công chức và nằm trong biên chế nhà nước, tổ chức hành nghề công
chứng cũng là cơ quan nhà nước nên trách nhiệm bồi thường thiệt hại do công
chứng viên gây ra là trách nhiệm bồi thường nhà nước. Điều này được ghi
nhận một cách trực tiếp trong một số văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh

36. 36
lĩnh vực công chứng hay được thừa nhận một cách gián tiếp trong các văn bản
quy phạm pháp luật về cán bộ, công chức thời điểm đó.
Nhìn một cách tổng thể, bồi thường thiệt hại là một trách nhiệm pháp
lý mang tính truyền thống đã tồn tại khá lâu trong quy định về công chứng
nước ta. Thông tư số 574/QLTPK ngày 10/10/1987 của Bộ Tư pháp hướng
dẫn công tác công chứng nhà nước đã khẳng định:
Công chứng viên, những người được giao thực hiện các việc
làm công chứng của Ủy ban nhân dân các địa phương hoàn thành
tốt nhiệm vụ sẽ được khen thưởng. Những người cố ý hoặc vì vô
trách nhiệm làm sai chức năng, nhiệm vụ của mình, vi phạm pháp
luật hoặc các quy định về hoạt động công chứng sẽ bị xử lý theo
pháp luật hiện hành [2].
Như vậy, ngay từ văn bản quy phạm pháp luật đầu tiên đặt nền móng
cho chế định công chứng, trách nhiệm bồi thường thiệt hại của công chứng
viên đã được ghi nhận một cách gián tiếp, thông qua nội dung mang tính định
hướng "bị xử lý theo pháp luật hiện hành".
Nghị định số 45/HĐBT ngày 27/2/1991, trách nhiệm bồi thường thiệt
hại của công chứng viên lại không được đề cập tới: "Công chứng viên hoàn
thành xuất sắc nhiệm vụ được khen thưởng theo chế độ chung của Nhà nước;
người nào vi phạm pháp luật trong khi thi hành nhiệm vụ thì tùy theo mức độ
bị xử lý kỷ luật hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự" [26, Điều 33]. Đến khi
Nghị định số 31/CP ngày 18/05/1996 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động
của công chứng nhà nước ra đời thay thế cho Nghị định số 45/HĐBT ngày
27/2/1991, trách nhiệm bồi thường thiệt hại lần đầu tiên mới được khẳng định
một cách chính thức: "Người nào vi phạm pháp luật trong khi thi hành nhiệm
vụ về công chứng thì tùy theo mức độ nặng hoặc nhẹ mà bị xử lý kỷ luật hoặc

37. 37
bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nếu gây thiệt hại về vật chất thì phải bồi
thường" [11, Điều 36].
Tham khảo các văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh lĩnh vực công
chứng trong thời kỳ này, chúng ta thấy trách nhiệm bồi thường thiệt hại của
công chứng viên chỉ được khẳng định về mặt nguyên tắc (xem các Điều 36
Nghị định số 31/CP; Điều 72 Nghị định số 75/2000/NĐ-CP…) nên cơ chế,
trình tự, thủ tục tiến hành bồi thường thiệt hại do công chứng viên gây ra
được thực hiện theo những quy định được ghi nhận trong các văn bản quy
phạm pháp luật về cán bộ, công chức. Cụ thể, khoản 5 Điều 39 Pháp lệnh cán
bộ, công chức năm 1998 (được sửa đổi, bổ sung năm 2000 và năm 2003) chỉ
rõ: "Cán bộ, công chức có hành vi vi phạm pháp luật trong khi thi hành nhiệm
vụ, công vụ gây thiệt hại cho người khác thì phải hoàn trả cho cơ quan, tổ
chức khoản tiền mà cơ quan, tổ chức đã bồi thường cho người bị thiệt hại theo
quy định của pháp luật" [50]. Tìm hiểu toàn văn pháp lệnh cán bộ, công chức
năm 1998 (được sửa đổi, bổ sung năm 2000 và năm 2003) và một số văn bản
quy phạm pháp luật có liên quan như: Nghị định số 97/1998/NĐ-CP ngày
17/11/1998 của Chính phủ về xử lý kỷ luật và trách nhiệm vật chất đối với
công chức; Thông tư số 05/1999/TT-TCCP ngày 27/3/1999 của Ban tổ chức
Cán bộ Chính phủ hướng dẫn thực hiện Nghị định số 97/1998/NĐ-CP ngày
17/11/1998 về xử lý kỷ luật và trách nhiệm vật chất đối với công chức; Nghị
định số 47/CP ngày 03/05/1997 của Chính phủ về việc giải quyết bồi thường
thiệt hại do công chức, viên chức nhà nước, người có thẩm quyền của cơ quan
tiến hành tố tụng gây ra. Điều 17 Nghị định số 47/NĐ-CP chỉ rõ:
Công chức, viên chức nhà nước, người có thẩm quyền của
cơ quan tiến hành tố tụng phải hoàn trả khoản tiền bồi thường cho
cơ quan mình theo phương thức: Hoàn trả một lần bằng tài sản
riêng của mình trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày có quyết định
hoàn trả hoặc trừ dần vào thu nhập nhưng không dưới 10% và

38. 38
không vượt quá 30% tổng thu nhập từ tiền lương và phụ cấp hàng
tháng, nếu có [12].
Đồng thời, văn bản này cũng ấn định một cách khá cụ thể quy trình xác
định mức thiệt hại (xem các điều 7, 8, 9, 10 và 11, Nghị định số 47/1997/NĐ-CP).
Tóm lại, thiệt hại do công chứng viên là công chức, viên chức nhà nước gây
ra khi tác nghiệp sẽ được tổ chức hành nghề công chứng (Phòng công chứng)
trực tiếp đứng ra chịu trách nhiệm bồi thường cho người bị thiệt hại. Chúng ta
nên hiểu người bị thiệt hại có thể chính là người yêu cầu công chứng hoặc
người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến yêu cầu công chứng đó. Và rồi,
đến lượt mình, công chứng viên có trách nhiệm bồi hoàn cho tổ chức hành
nghề công chứng khoản tiền mà tổ chức hành nghề công chứng đã bồi thường
cho người bị thiệt hại. Đây cũng chính là quy định mang tính truyền thống
trong những văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh lĩnh vực công chứng tại
Việt Nam qua các thời kỳ.
1.3.2. Quy định về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do công chứng
viên gây ra trong hoạt động công chứng từ năm 2006 đến nay
Sau khi Luật công chứng 2006 có hiệu lực pháp lý, trách nhiệm bồi
thường trong hoạt động công chứng có một số thay đổi nhất định. Về mặt bản
chất pháp lý, lúc này đã xuất hiện thêm các công chứng viên không phải là
công chức. Kết luận trên được đưa ra sau khi chúng tôi tìm hiểu nội dung của
Luật công chứng 2006, Luật cán bộ, công chức 2008, Luật viên chức
2010…Cụ thể, Điều 7 Luật công chứng 2006 khẳng định: "Công chứng viên
là người có đủ tiêu chuẩn theo quy định của Luật này, được bổ nhiệm để hành
nghề công chứng" [33], trong khi khái niệm "Cán bộ, công chức" được mô tả
như sau tại Điều 4 Luật cán bộ, công chức 2008.
1. Cán bộ là công dân Việt Nam, được bầu cử, phê chuẩn,
bổ nhiệm giữ chức vụ, chức danh theo nhiệm kỳ trong cơ quan của

39. 39
Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội ở
trung ương, ở tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi
chung là cấp tỉnh), ở huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (sau
đây gọi chung là cấp huyện), trong biên chế và hưởng lương từ
ngân sách nhà nước.
2. Công chức là công dân Việt Nam, được tuyển dụng, bổ
nhiệm vào ngạch, chức vụ, chức danh trong cơ quan của Đảng
Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội ở trung
ương, cấp tỉnh, cấp huyện; trong cơ quan, đơn vị thuộc Quân đội
nhân dân mà không phải là sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công
nhân quốc phòng; trong cơ quan, đơn vị thuộc Công an nhân dân
mà không phải là sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên nghiệp và trong bộ
máy lãnh đạo, quản lý của đơn vị sự nghiệp công lập của Đảng Cộng
sản Việt Nam, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội (sau đây gọi chung
là đơn vị sự nghiệp công lập), trong biên chế và hưởng lương từ
ngân sách nhà nước; đối với công chức trong bộ máy lãnh đạo, quản
lý của đơn vị sự nghiệp công lập thì lương được bảo đảm từ quỹ
lương của đơn vị sự nghiệp công lập theo quy định của pháp luật.
3. Cán bộ xã, phường, thị trấn (sau đây gọi chung là cấp xã)
là công dân Việt Nam, được bầu cử giữ chức vụ theo nhiệm kỳ
trong Thường trực Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Bí thư,
Phó Bí thư Đảng ủy, người đứng đầu tổ chức chính trị - xã hội;
công chức cấp xã là công dân Việt Nam được tuyển dụng giữ một
chức danh chuyên môn, nghiệp vụ thuộc Ủy ban nhân dân cấp xã,
trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước [34].
Đối với viên chức, tại Điều 2 Luật viên chức 2010 quy định: "Viên
chức là công dân Việt Nam được tuyển dụng theo vị trí việc làm, làm việc tại

40. 40
đơn vị sự nghiệp công lập theo chế độ hợp đồng làm việc, hưởng lương từ
quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập theo quy định của pháp luật" [37].
Sau khi tham khảo thêm một số điều luật của Luật công chứng 2006
(Xem các điều 23, 24, 26…Luật công chứng 2006), chúng ta thấy hiện đang
tồn tại ba loại công chứng viên khác nhau: Công chứng viên là công chức
(công chứng viên đảm nhiệm các chức danh lãnh đạo trong phòng công
chứng), công chứng viên là viên chức (công chứng viên không giữ các chức
danh lãnh đạo của phòng công chứng) và công chứng viên không phải là công
chức, viên chức (toàn bộ số công chứng viên hành nghề tại các văn phòng
công chứng). Tiếp đó, chúng ta có thể chia các công chứng viên hành nghề tại
văn phòng công chứng thành hai bộ phận. Đó là công chứng viên kiêm chủ
văn phòng công chứng (công chứng viên bỏ vốn đứng ra thành lập văn phòng
công chứng) và công chứng viên làm thuê. Nếu như các công chứng viên
hành nghề tại văn phòng công chứng sẽ được tổ chức hành nghề công chứng
mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp (xem khoản 7 Điều 32 Luật công
chứng 2006) thì cơ chế thực hiện trách nhiệm bồi thường đối với công chứng
viên là công chức, viên chức vẫn là câu hỏi chưa có lời giải đáp một cách
chính thức.
Căn cứ vào nội dung khoản 2 Điều 55 Luật viên chức 2010: "Viên
chức khi thực hiện công việc hoặc nhiệm vụ được phân công có lỗi gây thiệt
hại cho người khác mà đơn vị sự nghiệp công lập phải bồi thường thì có nghĩa
vụ hoàn trả cho đơn vị sự nghiệp công lập" [37]. Chúng ta hoàn toàn có thể
thấy rằng cơ chế thực hiện trách nhiệm bồi thường thiệt hại của công chứng
viên làm việc tại phòng công chứng mà không nắm giữ chức danh lãnh đạo
được thực hiện theo quy định của Luật viên chức 2010, trong khi đối với
trách nhiệm bồi thường thiệt hại của công chứng viên là công chức, hiện vẫn
có hai quan điểm trái chiều. Quan điểm thứ nhất cho rằng trách nhiệm bồi
thường thiệt hại của công chứng viên là công chức được thực hiện theo quy

41. 41
định của Luật trách nhiệm bồi thường của nhà nước 2009. Quan điểm thứ
nhất dựa trên nội dung điểm b, khoản 2 Điều 65 Luật trách nhiệm bồi thường
của nhà nước 2009. Theo đó, kể từ ngày 01/01/2010 (ngày Luật trách nhiệm
bồi thường của nhà nước 2009 có hiệu lực thi hành) thì Nghị định số 47/CP
ngày 03 tháng 05 năm 1997 của Chính phủ về việc giải quyết bồi thường thiệt
hại do công chức, viên chức nhà nước, người có thẩm quyền của cơ quan tiến
hành tố tụng gây ra và các văn bản hướng dẫn thi hành hết hiệu lực thực hiện.
Hơn thế nữa, Luật cán bộ công chức năm 2008 không dành bất cứ một điều
luật nào để xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại do cán bộ, công chức
gây ra. Điều này có nghĩa là trình tự, thủ tục bồi thường thiệt hại do cán bộ,
công chức gây ra sẽ được áp dụng theo quy định của Luật trách nhiệm bồi
thường của nhà nước 2009.
Quan điểm thứ hai lại khẳng định cơ chế thực hiện trách nhiệm bồi
thường của công chứng viên là công chức không được áp dụng theo nội dung
Luật trách nhiệm bồi thường của nhà nước 2009. Quan điểm này dựa trên nội
dung Điều 1 Luật trách nhiệm bồi thường của nhà nước 2009 xác định "Phạm
vi điều chỉnh", theo đó:
Luật này quy định trách nhiệm bồi thường của Nhà nước
đối với cá nhân, tổ chức bị thiệt hại do người thi hành công vụ gây
ra trong hoạt động quản lý hành chính, tố tụng, thi hành án; thủ tục
giải quyết bồi thường thiệt hại; quyền, nghĩa vụ của cá nhân, tổ
chức bị thiệt hại; kinh phí bồi thường và trách nhiệm hoàn trả của
người thi hành công vụ đã gây ra thiệt hại [36].
Và nội dung:
Người thi hành công vụ là người được bầu cử, phê chuẩn,
tuyển dụng hoặc bổ nhiệm vào một vị trí trong cơ quan nhà nước để
thực hiện nhiệm vụ quản lý hành chính, tố tụng, thi hành án hoặc
người khác được cơ quan nhà nước có thẩm quyền giao thực hiện

42. 42
nhiệm vụ có liên quan đến hoạt động quản lý hành chính, tố tụng,
thi hành án [36, Khoản 1 Điều 3].
Điều này một lần nữa lại được khẳng định tại Điều 13 Luật trách nhiệm
bồi thường của nhà nước 2009 xác định "Phạm vi trách nhiệm bồi thường
trong hoạt động quản lý hành chính" [36]. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại là
một hình thức trách nhiệm dân sự và theo các quy định của pháp luật hiện
hành, trong hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ công chứng chỉ xuất hiện trách
nhiệm bồi thường thiệt hại, ngoại trừ nội dung Điều 61 Luật công chứng 2006
quy định "xử lý vi phạm đối với cá nhân, tổ chức hành nghề công chứng bất
hợp pháp" có xuất hiện thêm hình thức "chấm dứt hành vi vi phạm".
Luật công chứng 2006 quy định rất cụ thể, chi tiết từng nhóm đối
tượng cũng như loại trách nhiệm pháp lý mà cá nhân hay tổ chức đó phải
gánh chịu khi vi phạm pháp luật có liên quan một cách trực tiếp hay gián tiếp
đến hoạt động công chứng. Tất cả các hình thức trách nhiệm kỷ luật, trách
nhiệm hành chính và trách nhiệm hình sự đều được áp dụng trong khi chỉ có
hai hình thức của trách nhiệm dân sự là trách nhiệm bồi thường thiệt hại và
chấm dứt hành vi vi phạm mới hiện diện trong lĩnh vực công chứng.
Về mặt nguyên tắc, tổ chức hành nghề công chứng dù được thành lập
và hoạt động dưới bất kỳ hình thức nào (đơn vị sự nghiệp, công ty hợp danh
hay một doanh nghiệp tư nhân) đều phải trực tiếp chịu trách nhiệm bồi thường
thiệt hại do công chứng viên của tổ chức mình gây ra cho người yêu cầu công
chứng. Sau đó, đến lượt mình công chứng viên có lỗi trong khi tác nghiệp,
gây thiệt hại cho người yêu cầu công chứng sẽ có trách nhiệm bồi hoàn cho tổ
chức hành nghề công chứng một khoản tiền theo quy định của pháp luật. Cho
dù cung cấp một loại dịch vụ công có chất lượng được pháp luật quy định như
nhau nhưng cơ chế bồi thường thiệt hại áp dụng cho mỗi hình thức tổ chức
hành nghề công chứng nói chung và thậm chí là cho mỗi công chứng viên lại
có những điểm khác biệt nhất định. Chính quy định này khiến cho quyền lợi

43. 43
ích hợp pháp của người yêu cầu công chứng không được bảo đảm một cách
trọn vẹn, thống nhất.

44. 44
Chương 2
NHỮNG BẤT CẬP TRONG QUY ĐỊNH
CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ TRÁCH NHIỆM BỒI THƢỜNG
DO CÔNG CHỨNG VIÊN GÂY RA
2.1. VẤN ĐỀ PHÂN ĐỊNH RÕ RÀNG GIỮA TRÁCH NHIỆM BỒI THƢỜNG
CỦA TỔ CHỨC HÀNH NGHỀ CÔNG CHỨNG VÀ TRÁCH NHIỆM BỒI THƢỜNG
THIỆT HẠI CỦA CÔNG CHỨNG VIÊN
Luật công chứng 2006 chưa đưa ra được các tiêu chí nhằm phân định
rõ trách nhiệm bồi thường thiệt hại thuộc về tổ chức hành nghề công chứng
hay thuộc về cá nhân công chứng viên. Công chứng viên khi hành nghề phải
tuân thủ các nguyên tắc tại Điều 3 Luật công chứng 2006:
1. Tuân thủ Hiến pháp và pháp luật
2. Khách quan, trung thực
3. Chịu trách nhiệm trước pháp luật về văn bản công chứng
4. Tuân theo quy tắc đạo đức hành nghề công chứng [33].
Theo quy định tại Điều 58 Luật công chứng 2006: "Công chứng viên
vi phạm quy định của Luật này thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị
xử lý kỷ luật, xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nếu
gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật" [33]. Như vậy,
khi hành nghề công chứng viên phải chịu trách nhiệm cá nhân về việc mình
đã công chứng. Trách nhiệm cá nhân này bao gồm: Trách nhiệm kỷ luật, trách
nhiệm hành chính, trách nhiệm hình sự và trách nhiệm dân sự (trách nhiệm
bồi thường thiệt hại). Trong khi đó, tại khoản 5, Điều 32 Luật công chứng
2006 lại quy định nghĩa vụ của tổ chức hành nghề công chứng: "Bồi thường
thiệt hại do lỗi mà công chứng viên của tổ chức hành nghề công chứng gây ra

45. 45
cho người yêu cầu công chứng" [33]. Tại Điều 59 về xử lý vi phạm đối với tổ
chức hành nghề công chứng: "Tổ chức hành nghề công chứng vi phạm quy
định của Luật này thì bị xử phạt vi phạm hành chính, nếu gây thiệt hại phải
bồi thường theo quy định của pháp luật" [33]. Qua đây, ta có thể thấy Luật công
chứng 2006 quy định cả công chứng viên và tổ chức hành nghề công chứng
cùng có trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Trong trường hợp một thiệt hại xảy
ra, công chứng viên và tổ chức hành nghề công chứng cùng đùn đẩy trách
nhiệm cho nhau sẽ gây khó khăn cho người yêu cầu công chứng không biết
gặp ai để đòi bồi thường. Hoặc giả người yêu cầu công chứng có được bồi
thường hai lần hay không? Hay nếu cả tổ chức hành nghề công chứng và công
chứng viên đều bồi thường không đủ cho người yêu cầu công chứng thì làm
thế nào? Luật công chứng 2006 cũng không đưa ra các tiêu chí để phân định
rõ ràng trường hợp nào thuộc trách nhiệm bồi thường của công chứng viên,
trường hợp nào thuộc trách nhiệm bồi thường của tổ chức hành nghề công
chứng. Quy định không rõ ràng này tại Luật công chứng 2006 làm ảnh hưởng
trực tiếp tới quyền lợi của người yêu cầu công chứng bị thiệt hại, gây khó
khăn trong việc áp dụng pháp luật của cơ quan tố tụng.
Chính vì cách thức quy định không thống nhất và thiếu logic nên hiện
tại có ba cách hiểu không thống nhất nhau về trách nhiệm bồi thường thiệt hại
của công chứng viên. Cách hiểu thứ nhất cho rằng, trách nhiệm bồi thường
thiệt hại của công chứng viên chỉ là cơ sở pháp lý để phát sinh trách nhiệm
bồi thường thiệt hại của tổ chức hành nghề công chứng (xem khoản 5, Điều 32
Luật công chứng 2006). Cách hiểu thứ hai cho rằng trách nhiệm bồi thường
thiệt hại của công chứng viên được bảo đảm thực hiện bằng một cơ chế hỗn
hợp, vừa thuộc về cá nhân công chứng viên nhưng tổ chức hành nghề công
chứng cũng có trách nhiệm. Cách hiểu thứ ba lại khẳng định trách nhiệm bồi
thường thiệt hại của công chứng viên hoàn toàn độc lập với trách nhiệm bồi
thường thiệt hại của tổ chức hành nghề công chứng. Theo quan điểm cá nhân
tôi, cách hiểu thứ hai là có cơ sở đầy đủ hơn vì: Về nguyên tắc trách nhiệm