Luận văn thạc sĩ ngành luật: Hoàn thiện pháp luật về bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, cho các bạn tham khảo

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
ĐỖ TRUNG KIÊN
HOµN THIÖN PH¸P LUËT VÒ BåI TH¦êNG,
Hç TRî T¸I §ÞNH C¦ KHI NHµ N¦íC THU HåI §ÊT
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI - 2016

2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
ĐỖ TRUNG KIÊN
HOµN THIÖN PH¸P LUËT VÒ BåI TH¦êNG,
Hç TRî T¸I §ÞNH C¦ KHI NHµ N¦íC THU HåI §ÊT
Chuyên ngành: Lý luận và Lịch sử Nhà nước và Pháp luật
Mã số: 60 38 01 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. PHẠM THỊ DUYÊN THẢO
HÀ NỘI - 2016

3. LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng
tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ
công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm
bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các
môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định
của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi
có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƢỜI CAM ĐOAN
Đỗ Trung Kiên

4. MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
Chương 1: LÝ LUẬN VỀ PHÁP LUẬT BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ
TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT ................................7
1.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, VAI TRÒ, MỤC ĐÍCH CỦA PHÁP
LUẬT VỀ BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ
NƢỚC THU HỒI ĐẤT................................................................................7
1.1.1. Các khái niệm...............................................................................................7
1.1.2. Đặc điểm của công tác thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ
khi nhà nƣớc thu hồi đất.............................................................................12
1.1.3. Một số yếu tố ảnh hƣởng đến công tác thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ,
tái định cƣ...................................................................................................14
1.2. LÝ LUẬN PHÁP LUẬT VỀ THU HỒI ĐẤT, BỒI THƢỜNG, HỖ
TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT ..................19
1.2.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc về quản lý đất đai và chính sách
bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất.......................19
1.2.2. Quan điểm khoa học về thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ............22
1.2.3. Khái niệm về pháp luật thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ
khi nhà nƣớc thu hồi đất.............................................................................24
1.2.4. Nội dung pháp luật thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi
nhà nƣớc thu hồi đất...................................................................................26
1.3. VAI TRÒ, MỤC ĐÍCH CỦA PHÁP LUẬT THU HỒI ĐẤT, BỒI
THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ NƢỚC THU
HỒI ĐẤT ...................................................................................................28
1.3.1. Vai trò của pháp luật thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi
nhà nƣớc thu hồi đất...................................................................................28
1.3.2. Mục đích của pháp luật thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ
khi nhà nƣớc thu hồi đất.............................................................................30

5. 1.4. CƠ CHẾ ĐẢM BẢO HIỆU LỰC, HIỆU QUẢ CỦA PHÁP LUẬT
THU HỒI ĐẤT, BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ KHI
NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT....................................................................31
1.5. CÁC TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ HOÀN THIỆN CỦA PHÁP
LUẬT VỀ BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ
NƢỚC THU HỒI ĐẤT..............................................................................33
1.6. PHÁP LUẬT MỘT SỐ QUỐC GIA VÀ TỔ CHỨC TRÊN THẾ GIỚI
VỀ THU HỒI ĐẤT, BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ,
KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM ............................................................35
1.6.1. Hàn Quốc ...................................................................................................36
1.6.2. Trung Quốc ................................................................................................37
1.6.3. Ôxtrâylia.....................................................................................................39
1.6.4. Đức.............................................................................................................40
1.6.5. Canađa........................................................................................................41
1.6.6. Kinh nghiệm của các tổ chức quốc tế ........................................................42
1.6.7. Khả năng áp dụng kinh nghiệm quốc tế để hoàn thiện pháp luật về
thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ của Việt Nam.........................44
Kết luận chƣơng 1 .....................................................................................................47
Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ BỒI THƯỜNG,
HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT .....49
2.1. KHÁI LƢỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CỦA PHÁP LUẬT BỒI
THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ NƢỚC
THU HỒI ĐẤT Ở VIỆT NAM...............................................................49
2.1.1. Thời kỳ trƣớc khi có Luật Đất đai năm 1987.............................................49
2.1.2. Thời kỳ năm 1988 đến năm 1993 ..............................................................49
2.1.3. Thời kỳ năm 1993 đến năm 2003 ..............................................................50
2.1.4. Các quyđịnh về bồi thƣờng, hỗ trợ thực hiện theo Luật Đất đai năm2003...........52
2.1.5. Các quy định về bồi thƣờng, hỗ trợ theo Luật Đất đai năm 2013 và
các văn bản dƣới Luật ................................................................................53
2.2. HỆ THỐNG CÁC VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT VIỆT NAM
HIỆN HÀNH ĐIỀU CHỈNH VỀ THU HỒI ĐẤT, BỒI THƢỜNG, HỖ
TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ ............................................................................57
2.2.1. Luật Đất đai năm 2013...............................................................................57

6. 2.2.2. Nghị định 47/2014/NĐ-CP ngày 15 tháng 5 năm 2014 của Chính phủ........58
2.2.3. Thông tƣ 37/2014/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng..........59
2.3. THỰC TRẠNG NỘI DUNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ THU
HỒI ĐẤT, BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ .......................60
2.3.1. Các quy định pháp luật Việt Nam về thu hồi đất.......................................60
2.3.2. Các quy định của pháp luật Việt Nam về bồi thƣờng khi nhà nƣớc thu
hồi đất.........................................................................................................71
2.3.3. Các quy định pháp luật Việt Nam về hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà
nƣớc thu hồi đất..........................................................................................78
2.3.4. Thực trạng quy định pháp luật về cơ chế đảm bảo thực hiện pháp luật
về thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ ở Việt Nam....................80
2.4. ĐÁNH GIÁ PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ THU HỒI ĐẤT, BỒI
THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ................................................81
2.4.1. Về thu hồi đất.............................................................................................82
2.4.2. Về bồi thƣờng.............................................................................................83
2.4.3. Về hỗ trợ.....................................................................................................87
2.4.4. Về tái định cƣ.............................................................................................88
2.4.5. Những hạn chế, yếu kém chung của pháp luật về thu hồi đất, bồi
thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất.............................88
2.4.6. Những bất cập, hạn chế, thiếu hụt của pháp luật hiện hành về giải
quyết tranh chấp hành chính trong lĩnh vực đất đai...................................92
2.4.7. Nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém ...............................................94
2.5. THỰC TRẠNG ĐIỀU CHỈNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ THU HỒI
ĐẤT, BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ Ở VIỆT NAM.......95
2.6. THỰC TRẠNG CƠ CHẾ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP HÀNH
CHÍNH ĐẤT ĐAI VỀ THU HỒI ĐẤT, BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ,
TÁI ĐỊNH CƢ TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY ..................................97
Kết luận Chƣơng 2 ..................................................................................................101
Chương 3: CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ,
BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC
THU HỒI ĐẤT........................................................................................102
3.1. NHỮNG VẤN ĐỀ ĐANG ĐẶT RA ĐỐI VỚI PHÁP LUẬT VỀ
THU HỒI ĐẤT, BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ Ở
VIỆT NAM ..............................................................................................102

7. 3.1.1. Xác định phạm vi thu hồi đất và việc áp dụng cơ chế Nhà nƣớc thu
hồi đất.......................................................................................................102
3.1.2. Cơ chế tạo quỹ đất sạch theo quy hoạch (thu hồi đất theo quy hoạch,
kế hoạch sử dụng đất hàng năm của cấp huyện)......................................103
3.2. CÁC YÊU CẦU HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ THU HỒI ĐẤT,
BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ........................................104
3.3. CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ THU HỒI ĐẤT,
BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ........................................105
3.3.1. Bổ sung quy định không đƣợc bồi thƣờng tài sản gắn liền với đất đối
với trƣờng hợp tự nguyện trả lại đất ........................................................105
3.3.2. Bổ sung quy định giao cho Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất nông
nghiệp bị thu hồi xác nhận hộ gia đình, cá nhân có nguồn thu nhập ổn
định từ sản xuất nông nghiệp ...................................................................106
3.3.3. Quy định cụ thể chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức và
thành phần của Hội đồng bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ để địa
phƣơng tổ chức thực hiện hiệu quả trong thực tế ....................................107
3.3.4. Bổ sung quy định phê duyệt bổ sung dự toán kinh phí đối với số tiền
phạt chậm trả cho ngƣời có đất thu hồi vào phƣơng án bồi thƣờng, hỗ
trợ, tái định cƣ..........................................................................................108
3.3.5. Bổ sung quy định trƣờng hợp còn đất ở, nhà ở trong địa bàn xã,
phƣờng, thị trấn nơi có đất thu hồi (không phải di chuyển chỗ ở) vẫn
đƣợc bố trí tái định cƣ (đối với địa phƣơng có điều kiện về quỹ đất ở)
để đảm bảo công bằng cho đối tƣợng bị thu hồi đất ở.............................109
3.3.6. Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp
hành chính trong lĩnh vực đất đai.............................................................109
3.4. GIẢI PHÁP HỖ TRỢ ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ CỦA PHÁP LUẬT
VỀ THU HỒI ĐẤT, BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ..........112
3.4.1. Thiết kế chính sách pháp luật về thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ, tái
định cƣ phải trên cơ sở nhận thức đầy đủ, toàn diện vai trò của đất đai..112
3.4.2. Nâng cao nhận thức của cơ quan quản lý nhà nƣớc về đất đai, đội ngũ cán
bộ, công chứ, viên chức làm nhiệm về thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ, tái
định cƣ cũng nhƣ đối với tổ chức, hộ gia đình cá nhân sử dụng đất .............114
3.4.3. Nâng cao số lƣợng và năng lực trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của
các cán bộ, ban, ngành ở địa phƣơng và các đơn vị tƣ vấn thực hiện
công tác thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ............................115

8. 3.4.4. Cần đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra trong thực tiễn thi hành
pháp luật bồi thƣờng, giải phóng mặt bằng..............................................116
3.4.5. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật đất đai.........117
3.4.6. Phối hợp xử lý kịp thời, hiệu quả các vụ việc khiếu nại đông ngƣời,
vƣợt cấp....................................................................................................117
3.4.7. Giải pháp hỗ trợ, đào tạo, bồi dƣỡng kiến thức chuyên môn nghiệp vụ
cho các định viên làm công tác dịch vụ tƣ vấn, xác định giá đất.............118
Kết luận Chƣơng 3 ..................................................................................................120
KẾT LUẬN............................................................................................................121
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................123

9. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT Ký hiệu Chú giải
1. BTC: Bộ Tài chính
2. BTNMT: Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng
3. CCN: Cụm công nghiệp
4. CNH-HĐH: Công nghiệp hoá, hiện đại hoá
5. CHXHCN: Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
6. GCN: Giấy chứng nhận
7. GPMB: Giải phóng mặt bằng
8. HĐBT: Hội đồng bồi thƣờng
9. HĐND: Hội đồng nhân dân
10. HSĐC: Hồ sơ địa chính
11. KCN: Khu công nghiệp
12. KT-XH: Kinh tế xã hội
13. KHSDĐ: Kế hoạch sử dụng đất
14. NĐ-CP: Nghị định - Chính phủ
15. QĐ-UBND: Quyết định - Ủy ban nhân dân
16. QHSDĐ: Quy hoạch sử dụng đất
17. QL: Quốc lộ
18. QSDĐ: Quyền sử dụng đất
19. TĐC: Tái định cƣ
20. TL: Tỉnh lộ
21. TT: Thông tƣ
22. TTLT: Thông tƣ liên tịch
23. TƢ: Trung ƣơng
24. UBMTTQ: Ủy ban mặt trận tổ quốc
25. UBND: Ủy ban nhân dân

10. 1
MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết của việc nghiên cứu đề tài
Đất đai có vai trò đặc biệt quan trọng đối với toàn bộ hoạt động đời sống,
kinh tế, xã hội của mỗi quốc gia. Ở nƣớc ta, Hiến pháp quy định đất đai thuộc sở
hữu toàn dân và ủy quyền cho nhà nƣớc quản lý, Nhà nƣớc giao cho dân cƣ sử
dụng. Từ khi chính thức giao đất cho dân cƣ sử dụng, nhà nƣớc tuyên bố bảo hộ
quyền sử dụng đất của dân cƣ.
Đất nƣớc ta đang trong giai đoạn thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa, do
đó nhu cầu sử dụng đất cho các ngành kinh tế phi nông nghiệp rất lớn, dẫn tới việc
Nhà nƣớc phải thu hồi, chuyển một diện tích lớn đất nông nghiệp vào mục đích
công nghiệp và dịch vụ tạo ra sự chuyển biến, phát triển kinh tế, xóa đói giảm
nghèo nâng cao đời sông cho nhân dân. Tuy nhiên, việc thu hồi đất đã và đang tạo
ra sự mất bình đằng giữa ngƣời bị thu hồi đất với các đối tƣợng đƣợc nhà nƣớc giao
đất, cho thuê đất sau khi thu hồi, dẫn đến nhiều tiêu cực xã hội, kiện cáo kéo dài gây
mất ổn định chính trị, quyền lợi chính đáng của ngƣời dân có liên quan bị ảnh
hƣởng. Trong những năm qua, Đảng và Nhà nƣớc ta đã có nhiều chính sách đối với
việc thu hồi đất, bồi thƣờng hỗ trợ và tái định cƣ, giảm thiểu sự mất công bằng
trong chính sách bồi thƣờng cho ngƣời dẫn nhƣ:
- Nhà nƣớc chủ động thu hồi đất theo kế hoạch sử dụng đất hằng năm đã
đƣợc xét duyệt. Quy định rõ ràng và cụ thể hơn các trƣờng hợp Nhà nƣớc thực hiện
việc thu hồi đất để sử dụng vào các mục đích quốc phòng, an ninh, phục vụ lợi ích
quốc gia, lợi ích công cộng và các dự án phát triển kinh tế, xã hội. Đối với các dự án
sản xuất, kinh doanh phù hợp với quy hoạch sử dụng đất thì hộ gia đình, cá nhân
đang sử dụng đƣợc chuyển nhƣợng, cho thuê, góp vốn bằng quyền sử dụng đất với
nhà đầu tƣ để thực hiện dự án.
- Việc bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất phải bảo đảm
dân chủ, công khai, khách quan, công bằng và đúng quy định của pháp luật. Ngƣời
sử dụng đất đƣợc bồi thƣờng theo mục đích đất đang sử dụng hợp pháp. Tổ chức

11. 2
thực hiện có hiệu quả phƣơng án đào tạo nghề, tạo việc làm, tổ chức lại sản xuất và
bảo đảm đời sống của nhân dân ở khu vực có đất bị thu hồi. Nghiên cứu phƣơng
thức chi trả tiền bồi thƣờng, hỗ trợ để bảo đảm ổn định đời sống lâu dài cho ngƣời
có đất bị thu hồi.
- Hoàn thiện cơ chế tạo quỹ đất, huy động các nguồn vốn xây dựng các khu
dân cƣ có hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội đồng bộ để bố trí chỗ ở mới cho ngƣời có
đất bị thu hồi trƣớc khi bồi thƣờng, giải tỏa. Khu dân cƣ đƣợc xây dựng phù hợp với
điều kiện, phong tục, tập quán của từng vùng, miền.
Tuy nhiên, trong quá trình xây dƣng và thực hiện chính sách về bồi thƣờng,
hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất theo Luật Đất đai năm 2013 và các
văn bản hƣớng dẫn vẫn còn một số tồn tại và hạn chế nhƣ:Chƣa có quy định việc xử
lý đối với tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, chi phí đầu tƣ vào đất còn lại, tài sản gắn
liền với đất khi Nhà nƣớc thu hồi đất; chƣa thống nhất giữa quy định về tiền bồi
thƣờng, hỗ trợ khi Nhà nƣớc thu hồi đất với quy định về thu tiền sử dụng đất khi
Nhà nƣớc công nhận quyền sử dụng đất đối với trƣờng hợp đất giao trái thẩm
quyền; chƣa có quy định về việc hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất; hỗ trợ đào tạo,
chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm đối với hộ gia đình, cá nhân nhận giao khoán
đất của các công ty nông, lâm nghiệp đƣợc chuyển đổi từ các nông, lâm trƣờng
quốc doanh; hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất của tập đoàn sản xuất nông
nghiệp, hợp tác xã nông nghiệp đang trực tiếp sản xuất nông nghiệp. Việc quy định
phải thực hiện các thủ tục thẩm tra khung chính sách về bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định
cƣ làm phát sinh thủ tục và kéo dài thời gian thực hiện. Việc lập, thẩm định và phê
duyệt phƣơng án bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ của các Bộ, ngành cho toàn bộ dự
án đối với các dự án sử dụng đất liên quan đến nhiều tỉnh là chƣa phù hợp, làm kéo
dài thời gian thực hiện, ảnh hƣởng đến thực hiện dự án đầu tƣ. Chƣa có quy định
việc xử lý tiền thuê đất còn lại cho ngƣời đƣợc Nhà nƣớc cho thuê trả tiền thuê đất
hàng năm mà đã trả trƣớc tiền thuê đất cho nhiều năm khi Nhà nƣớc thu hồi đất.
Còn thiếu quy định hỗ trợ cho nhà, công trình khác không đƣợc phép xây dựng trên đất
hồi đất mà trƣớc đây đã đƣợc quy định tại Điều 20 của Nghị định số 197/2004/NĐ-CP.

12. 3
Đề nghị cho phép Ủy ban nhân dân tỉnh đƣợc ủy quyền cho Ủy ban nhân dân huyện
trong trƣờng hợp khu đất thu hồi chỉ thuộc thẩm quyền thu hồi đất của Ủy ban nhân
dân tỉnh. Chính sách hiện hành chƣa có quy định cụ thể về thành phần Hội đồng bồi
thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ. Đề nghị bổ sung quy định về việc xác nhận nguồn thu
nhập ổn định từ sản xuất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất
nông nghiệp để làm cơ sở thực hiện hỗ trợ.
Những hạn chế trên đã ảnh hƣởng đến quyền lợi của ngƣời bị thu hồi đất,
ảnh hƣởng đến tiến độ thu hồi đất nhằm mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội, đảm bảo
quốc phòng an ninh.
Từ những lý do trên, với mong muốn đóng góp một phần trong việc xây
dựng cơ sở lý luận cho việc sửa đổi, bổ sung những quy định pháp luật hiện hành về
bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất, em đã lựa chọn đề tài:
“Hoàn thiện pháp luật về bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất”
làm đề tài luận văn thạc sĩ luật học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Liên quan đến đề tài, hiện đã có các nghiên cứu sau đây:
Đề tài nghiên cứu về đền bù thiệt hại khi Nhà nƣớc thu hồi đất theo Nghị
định số 22/1998/NĐ-CP ngày 24 tháng 11 năm 1998 của Chính phủ về đền bù thiệt
hại khi Nhà nƣớc thu hồi đất phục vụ lợi ích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia,
lợi ích công cộng theo tinh thần của Luật Đất đai năm 1993, Luật Đất đai sủa đổi,
bổ sung năm 1998.
Luận văn thạc sỹ “vận dụng lý luận của C. Mác về giá ruộng đất vào định giá đất
ở Việt Nam” của Phan Văn Ninh, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2004.
Luận văn thạc sỹ “nguồn lực tài chính từ đất đai trong nền kinh tế của nước ta
hiện nay” của Trần Đức Thắng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2005.
Luận văn thạc sỹ “chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư đối với người
dân bị thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh” của Đặng Phƣơng Mai, năm 2012.
Các nghiên cứu trên tập trung giải quyết các vấn đề về định giá ruộng đất ở
Việt Nam; nghiên cứu về nguồn lực tài chính từ đất đai và chính sách về bồi

13. 4
thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ ở một địa phƣơng cụ thể (Quảng Ninh), đồng thời các
nghiên cứu trên đƣợc thực hiện đối với Luật Đất đai năm 2003 đã hết hiệu lực từ
ngày 01 tháng 7 năm 2014 (ngày Luật Đất đai năm 2013 có hiệu lực thi hành). Do
đó, ở góc độ lý luận nhà nƣớc và pháp luật, chƣa có công trình nào nghiên cứu trực
tiếp,tổng thể pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất
theo Luật Đất đai năm 2013. Từ những lý do trên, việc nghiên cứu nội dung “hoàn
thiện pháp luật về, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất sẽ cho
chúng ta một cái nhìn tổng thể các quy định của pháp luật quy định nội dung này,
qua đó chỉ ra đƣợc những ƣu điểm, thành tự cũng nhƣ những tồn tại, hạn chế của hệ
thống pháp luật về thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ.
3. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
3.1. Mục tiêu
Mục tiêu của luận văn là làm rõ những quy định của pháp luật về bồi thƣờng,
hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất, những tồn tại, hạn chế của pháp luật
trong quá trình tổ chức thực hiện chính sách thu hồi đất trong thực tiễn, qua đó đề
xuất, kiến nghị các giải pháp sửa đổi, bổ sung pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ, tái
định cƣ; góp phần xây dựng cơ sở lý luận cho việc hoàn thiện pháp luật về bồi
thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất hƣớng đến phát triển bền vững,
xây dựng nhà nƣớc pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
3.2. Nhiệm vụ
Để hoàn thành mục tiêu nêu trên luận văn có các nhiệm vụ:
Hệ thống hóa cơ sở lý thuyết của pháp luật về thu hồi, bồi thƣờng, hỗ trợ và
tái định cƣ của nƣớc ta hiện nay;
Phân tích, đánh giá chỉ ra những điểm hợp lý, những tồn tại, hạn chế của chính
sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất của nƣớc ta hiện nay;
Tổng hợp, so sánh chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định tại một số nƣớc
trên thế giới qua đó rút ra bài học, kinh nghiệm cho Việt Nam;
Kiến nghị định hƣớng và giải pháp cơ bản để hoàn thiện pháp luật về bồi
thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất.

14. 5
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài
- Hệ thống các quy định pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ tái định cƣ khi Nhà
nƣớc thu hồi đất theo quy định của Luật Đất đai năm 2013, Nghị định số 47/2014/NĐ-
CP ngày 15 tháng 5 năm 2014 của Chính phủ quy định về bồi thƣờng, hỗ trợ, tái
định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất và Thông tƣ số 37/2014/TT-BTNMT ngày 30
tháng 6 năm 2014 của Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng quy định chi tiết về bồi
thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất.
- Những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân hạn chế của hệ thống pháp luật
về bồi thƣờng, hỗ trợ tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất.
- Cơ chế đảm bảo hiệu lực, hiệu quả của pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ tái
định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất.
- Nghiên cứu, đánh giá, rút ra kinh nghiệm về chính sách thu hồi đất, bồi
thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ của một số quốc gia trên thế giới nhƣ Hàn Quốc, Trung
Quốc, Đức, Canađa, Nhật Bản và các tổ chức phi Chính phủ nhƣ ADB, WB đối với
pháp luật Việt Nam.
- Nghiên cứu, đề xuất các giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện pháp luật về
chính sách thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất.
5. Phương pháp nghiên cứu
Để đạt đƣợc mục tiêu đề ra, luận văn sử dụng phép duy vật biện chứng, duy
vật lịch sử làm cơ sở phƣơng pháp luận cho việc nghiên cứu.
Trong phân tích sâu luận văn sẽ kết hợp phƣơng pháp tổng hợp với phƣơng
pháp phân tích, phƣơng pháp quy nạp với ngoại suy để đánh giá tiến tình lịch sử cụ
thể của chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ.
Luận văn cũng đồng thời sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể khác
nhƣ: nghiên cứu lý thuyết, so sánh.
Đặc biệt, tiêu chí đánh giá chính sách chủ yếu dựa vào kết quả thực hiện
chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ tại một số địa phƣơng trên cả nƣớc.
6. Những đóng góp khoa học của đề tài
Luận giải về cơ sở lý luận của pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi
Nhà nƣớc thu hồi đất;

15. 6
Đánh giá những thành tựu, những tồn tại, hạn chế của chính sách bồi thƣờng,
hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất của nƣớc ta hiện nay;
Kiến nghị hệ thống các giải pháp để hoàn thiện chính sách bồi thƣờng, hỗ
trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất trong thời gian tới.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo kèm theo,
luận văn gồm 3 chƣơng:
Chương 1: Lý luận về pháp luật bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi Nhà
nƣớc thu hồi đất.
Chương 2: Thực trạng pháp luật Việt Nam về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định
cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất.
Chương 3: Các giải pháp để hoàn thiện pháp luật về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái
định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất.

16. 7
Chương 1
LÝ LUẬN VỀ PHÁP LUẬT BỒI THƯỜNG,
HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT
1.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, VAI TRÒ, MỤC ĐÍCH CỦA PHÁP LUẬT
VỀ BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT
1.1.1. Các khái niệm
- Thu hồi đất
Thu hồi là việc lấy lại cái đã đƣa ra, đã cấp phát ra hoặc cái bị ngƣời khác
lấy. Đối với đất đai, do quyền sở hữu đất đai thuộc về toàn dân, do Nhà nƣớc là đại
diện, vì vậy, khái niệm thu hồi đất gắn liền với sự tồn tại của quyền sở hữu toàn dân
về đất đai. Thu hồi đất là việc Nhà nƣớc ra quyết định hành chính để thu lại quyền
sử dụng đất của ngƣời đƣợc Nhà nƣớc trao quyền sử dụng đất hoặc hoặc thu lại đất
của ngƣời sử dụng đất vi phạm pháp luật đất đai. (Khoản 11 Điều 3 Luật Đất đai).
Về bản chất, thu hồi đất chính là việc chuyển quyền sử dụng đất theo một
cơ chế bắt buộc thông qua biện pháp hành chính. Việc thu hồi đất có những đặc
điểm sau đây:
+ Xảy ra theo một yêu cầu cụ thể (thu hồi đất do nhu cầu vì lợi ích chung)
hoặc trong một hoàn cảnh cụ thể (do vi phạm pháp luật về đất đai; do không còn
nhu cầu sử dụng đất).
+ Việc thu hồi đất phải bằng một quyết định hành chính cụ thể, trong đó phải
thể hiện rõ vị trí, diện tích, loại đất bị thu hồi; tên, địa chỉ của tổ chức, cá nhân có
đất bị thu hồi. Quyết định thu hồi đất đƣợc ban hành bởi một cơ quan hành chính có
thẩm quyền theo luật định (UBND cấp tỉnh, UBND cấp huyện).
+ Đƣợc thực hiện theo một trình tự, thủ tục chặt chẽ và đƣợc quy định riêng
đối với từng trƣờng hợp.
Mỗi trƣờng hợp thu hồi đất có sự khác nhau về căn cứ để thu hồi, về trình tự,
thủ tục thu hồi, về chính sách bồi thƣờng khi thu hồi đất:
+ Thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc

17. 8
gia, lợi ích công cộng đƣợc căn cứ vào quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và dự án
đầu tƣ đã đƣợc chấp thuận, cấp phép đầu tƣ, quyết định đầu tƣ; Thu hồi đất trong
trƣờng hợp ngƣời đƣợc trao quyền sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai (để đất
hoang hóa, hủy hoại đất, không thực hiện nghĩa vụ tài chính, ...) phải trên cơ sở kết
luận thanh tra; Thu hồi đất đối với trƣờng hợp không còn nhu cầu sử dụng đất (tổ
chức bị giải thể, cá nhân bị chết, tự nguyện trả lại đất) phải trên cơ sở quyết định
giải thể của cơ quan có thẩm quyền, giấy chứng tử, đơn trả lại đất, ...
+ Thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc
gia, lợi ích công cộng đƣợc thực hiện theo một trình tự, thủ tục với thời gian tƣơng
đối dài, bao gồm các bƣớc thông báo thu hồi đất, đo đạc diện tích, kiểm đếm tài sản,
phê duyệt và thực hiện phƣơng án bồi thƣờng, cƣỡng chế thu hồi đất và bàn giao đất
trên thực địa; Thu hồi đất trong trƣờng hợp ngƣời đƣợc trao quyền sử dụng đất vi
phạm pháp luật về đất đai gắn liền với thủ tục thanh tra, kiểm tra, xử phạt vi phạm
hành chính trong lĩnh vực đất đai; Thu hồi đất đối với trƣờng hợp không còn nhu
cầu sử dụng đất có trình tự thủ tục đơn giản hơn.
+ Tùy từng trƣờng hợp cụ thể và căn cứ vào nguồn gốc sử dụng đất mà
ngƣời bị thu hồi đất đƣợc bồi thƣờng hoặc không đƣợc bồi thƣờng thiệt hại về đất,
về tài sản gắn liền với đất: Thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an
ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và thu hồi đất đối với trƣờng hợp không
còn nhu cầu sử dụng đất và đất có nguồn gốc đƣợc giao có thu tiền sử dụng đất mà
tiền sử dụng đất đã trả không có nguồn gốc từ ngân sách nhà nƣớc, thu hồi đất nông
nghiệp giao cho hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp thì đƣợc bồi
thƣờng, do tự nguyện trả lại đất thì đƣợc bồi thƣờng; Thu hồi đất do vi phạm pháp
luật đất đai thì không đƣợc bồi thƣờng nhƣng đƣợc xem xét trả lại giá trị đã đầu tƣ
vào đất (tiền sử dụng đất, tiền thuê đất đã trả trƣớc, chi phí san lấp, giải phóng mặt
bằng, đầu tƣ xây dựng cơ bản, ...).
- Trưng thu, trưng mua, trưng dụng đất
Thuật ngữ trƣng thu, trƣng mua đƣợc sử dụng khi Nhà nƣớc có nhu cầu sử
dụng tài sản thuộc sở hữu tƣ nhân (của các tổ chức, cộng đồng, hộ gia đình, cá

18. 9
nhân) để sử dụng cho các nhu cầu của Nhà nƣớc, cho lợi ích chung. Nhƣ vậy, đối
với đất đai, việc trƣng mua, trƣng thu chỉ xảy ra trong thời kỳ có sở hữu tƣ nhân về
đất đai (thời kỳ trƣớc ngày 18/12/1980).
Cơ chế trƣng thu đất có những điểm giống với cơ chế thu hồi đất hiện nay là:
Nhà nƣớc trƣng thu đất trong các trƣờng hợp cần cho nhu cầu lợi ích chung nhƣ vì
lý do quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia; cá nhân, tổ chức bị trƣng thu đất đƣợc
bồi thƣờng theo thời giá thị trƣờng. Tuy nhiên, cũng có những điểm khác biệt giữa
trƣng thu đất với thu hồi đất, đó là trong một số trƣờng hợp thu hồi đất không gắn
liền với việc bồi thƣờng nhƣ thu hồi đất do vi phạm pháp luật đất đai, thu hồi đất
đƣợc giao không thu tiền sử dụng đất, đất đƣợc thuê và trả tiền thuê đất hàng năm.
Trƣng mua là việc Nhà nƣớc buộc chủ sở hữu tài sản phải bán tài sản thuộc sở
hữu của mình cho Nhà nƣớc. Theo Hiến pháp năm 1992 thì:
Tài sản hợp pháp của cá nhân, tổ chức không bị quốc hữu hoá.
Trong trƣờng hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh và vì lợi ích
quốc gia, Nhà nƣớc trƣng mua hoặc trƣng dụng có bồi thƣờng tài sản của
cá nhân hoặc tổ chức theo thời giá thị trƣờng. Thể thức trƣng mua, trƣng
dụng do Luật định [19].
Theo Luật Trƣng mua, Trƣng dụng tài sản năm 2008 thì nhà ở và các tài sản
gắn liền với đất thuộc đối tƣợng trƣng mua; Luật không điều chỉnh vấn đề trƣng mua
đất (Hội đồng Chính phủ, 1959; Quốc hội, 2008). Sở dĩ pháp luật hiện hành không
đặt vấn đề trƣng mua đất vì dựa trên quan điểm không thừa nhận chế độ sở hữu tƣ
nhân về đất đai, Nhà nƣớc - đại diện cho chủ sở hữu không thể mua lại chính những
tài sản thuộc sở hữu của mình. Thuật ngữ “thu hồi đất” phù hợp với chế độ sở hữu
toàn dân về đất đai đang áp dụng ở nƣớc ta hiện nay.
Trƣng dụng là biện pháp hành chính cho phép một cơ quan nhà nƣớc với
điều kiện có bồi thƣờng, buộc tƣ nhân phải cho Nhà nƣớc sử dụng một động sản
hay bất động sản trong một thời gian nhất định. Do đó, có thể hiểu, trƣng dụng đất
là việc Nhà nƣớc điều chuyển quyền sử dụng một diện tích đất trong một giai đoạn
tạm thời từ ngƣời sử dụng đất hợp pháp sang Nhà nƣớc một cách bắt buộc theo thủ

19. 10
tục hành chính. Nhƣ vậy, khác với thu hồi đất, nếu thu hồi đất dẫn đến chấm dứt
vĩnh viễn quyền sử dụng đất của ngƣời có đất thì trƣng dụng đất chỉ chấm dứt
quyền sử dụng đất của ngƣời có đất một cách tạm thời trong một thời gian nhất
định. Cũng giống nhƣ thu hồi đất, việc trƣng dụng đất thực hiện trong điều kiện
đƣợc quy định chặt chẽ nhằm mục đích vừa bảo đảm trƣng dụng trong trƣờng hợp
thật cần thiết vừa bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, bảo vệ tài sản hợp
pháp của ngƣời dân, cụ thể nhƣ sau:
+ Khi đất nƣớc trong tình trạng chiến tranh hoặc trong tình trạng khẩn cấp về
quốc phòng, an ninh, đe dọa sự ổn định về chế độ chính trị, độc lập, chủ quyền,
thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc;
+ Khi các mục tiêu công trình quan trọng về an ninh quốc gia bị xâm hại
hoặc có nguy cơ xảy ra sự cố nghiêm trọng gây phƣơng hại tới an ninh quốc gia;
+ Khi cần khắc phục thảm họa lớn do thiên tai, dịch bệnh gây ra.
- Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất
Theo Luật Đất đai năm 2013, Bồi thƣờng về đất là nhà Nhà nƣớc trả lại giá
trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất thu hồi cho ngƣời sử dụng đất(Khoản 12,
Điều 3, Luật Đất đai năm 2013). Trong các điều khoản quy định cụ thể, Luật cũng
quy định những thiệt hại về nhà ở, công trình xây dựng, cây trồng, vật nuôi trên đất
do việc thu hồi đất gây ra cũng đƣợc xem xét bồi thƣờng. Thực tế quá trình triển
khai thi hành Luật, việc xác định loại thiệt hại, mức độ thiệt hại, đối tƣợng đƣợc bồi
thƣờng cần đƣợc xem xét một cách toàn diện, cụ thể hơn.
+ Về xác định thiệt hại: ngoài thiệt hại về đất, nhà ở và các tài sản khác
gắn liền với đất thì còn có những thiệt hại khác mà ngƣời sử dụng đất cần phải
đƣợc bồi thƣờng nhƣ: thiệt hại về nguồn nƣớc sinh hoạt, tƣới tiêu, thiệt hại về
cây trồng, vật nuôi, thiệt hại về môi trƣờng học tập, về dịch vụ y tế, vui chơi,
giải trí, thiệt hại do chi phí đã đầu tƣ vào việc san lấp mặt bằng, thiệt hại do mất
địa thế kinh doanh, các thiệt hại về sức khỏe do việc thực hiện dự án gây ra nhƣ:
khói bụi, tiếng ồn, nƣớc thải...
+ Về xác định đối tƣợng đƣợc bồi thƣờng: đối tƣợng bị ảnh hƣởng từ việc

20. 11
thu hồi đất không chỉ là tổ chức, cá nhân có đất bị thu hồi mà còn bao gồm cả ngƣời
đang sử dụng đất thuê, ngƣời sử dụng đất lân cận, ngƣời có lợi ích liên quan.
Theo Bộ luật Dân sự thì bồi thƣờng là việc đền bù những thiệt hại về vật
chất, về tinh thần mà mình gây ra cho ngƣời khác, thiệt hại phải đƣợc bồi thƣờng
toàn bộ và kịp thời; các bên có thể thỏa thuận về mức bồi thƣờng, hình thức bồi
thƣờng bằng tiền, bằng hiện vật hoặc thực hiện một công việc, phƣơng thức bồi
thƣờng một lần hoặc nhiều lần; khi mức bồi thƣờng không còn phù hợp với thực tế
thì ngƣời bị thiệt hại hoặc ngƣời gây thiệt hại có quyền yêu cầu Tòa án hoặc cơ
quan nhà nƣớc có thẩm quyền khác thay đổi mức bồi thƣờng.
- Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất
Hỗ trợ khi Nhà nƣớc thu hồi đất là việc Nhà nƣớc trợ giúp cho ngƣời có đất
bị thu hồi, để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển (Khoản 14, Điều 3, Luật Đất
đai năm 2013) bao gồm: Hỗ trợ di chuyển, hỗ trợ tái định cƣ đối với trƣờng hợp thu
hồi đất ở; Hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất, hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề và
tạo việc làm đối với trƣờng hợp thu hồi đất nông nghiệp; Hỗ trợ khi thu hồi đất
nông nghiệp trong khu dân cƣ; đất vƣờn, ao không đƣợc công nhận là đất ở; hỗ trợ
khác. Các khoản hỗ trợ này đƣợc hiểu là phần cho thêm của Nhà nƣớc sau khi đã
bồi thƣờng sòng phẳng và là khoản điều tiết từ phần giá trị gia tăng từ đất đai mà
không phải là do đầu tƣ của ngƣời sử dụng đất mang lại.
Nhƣ vậy, khác với bồi thƣờng là việc trả lại một các tƣơng xứng những giá
trị bị thiệt hại, thì hỗ trợ mang tính chính sách, trợ giúp thêm của Nhà nƣớc, thể
hiện trách nhiệm của Nhà nƣớc đối với sự hi sinh, mất mát của ngƣời bị thu hồi đất
cho những lợi ích chung của đất nƣớc, của cộng đồng. Tuy nhiên, trong thực tế hiện
nay, do việc bồi thƣờng chƣa thực sự sòng phẳng nên các khoản hỗ trợ chƣa thực sự
đúng với ý nghĩa mà nó đƣợc định nghĩa trong Luật đất đai và trong đa số trƣờng
hợp thì nó chỉ là sự bù đắp vào khoảng thiếu hụt do việc bồi thƣờng thiếu sòng
phẳng gây ra; bên cạnh đó một số khoản hỗ trợ thực chất là bồi thƣờng nhƣ là hỗ trợ
di chuyển, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm vì đây chính là những
thiệt hại do việc thu hồi đất gây ra.

21. 12
- Tái định cư
Tái định cƣ là việc Nhà nƣớc bố trí đất ở, nhà ở tại nơi mới cho những ngƣời
bị Nhà nƣớc thu hồi đất ở mà họ không còn chỗ ở nào khác. Việc thu hồi đất ở
thông qua một quyết định hành chính là một quá trình không tự nguyện, có tính
cƣỡng chế và đòi hỏi có sự “hy sinh” của ngƣời sử dụng đất, do đó, không chỉ đơn
thuần là sự đền bù về mặt vật chất (có đất ở, nhà ở) mà còn phải đảm bảo lợi ích của
ngƣời bị thu hồi đất, họ phải có đƣợc chỗ ở ổn định, điều kiện sống bằng hoặc tốt
hơn nơi ở cũ
Nhƣ vậy, nếu việc bồi thƣờng thiên về mức độ tƣơng xứng thì tái định cƣ
thiên về chính sách tạo lập chỗ ở. Trong quy định của Luật đất đai năm 2013 có sự
giao thoa giữa hai khái niệm này, theo đó các khu tái định cƣ đƣợc xây dựng để bồi
thƣờng bằng nhà ở, đất ở cho ngƣời bị thu hồi đất ở mà phải di chuyển chỗ ở.
- Giá đất
Giá đất là số tiền tính trên một đơn vị diện tích đất do Nhà nƣớc quy định
hoặc đƣợc hình thành trong giao dịch về quyền sử dụng đất. Có những phƣơng pháp
xác định giá đất phổ biến trên thế giới và đã đƣợc áp dụng tại Việt Nam là: phƣơng
pháp so sánh trực tiếp; phƣơng pháp thu nhập; phƣơng pháp chiết trừ, phƣơng pháp
thặng dƣ và phƣơng pháp hệ số. Đối với từng loại đất, sẽ lựa chọn phƣơng pháp cụ
thể để áp dụng, ví dụ: phƣơng pháp so sánh trực tiếp chủ yếu áp dụng cho xác định
giá đất ở, phƣơng pháp thu nhập chủ yếu áp dụng cho đất nông nghiệp. Theo quy
định tại Luật Đất đai năm 2013 thì xác định giá đất cụ thể để làm căn cứ tính tiền
bồi thƣờng về đất khi Nhà nƣớc thu hồi đất.
1.1.2. Đặc điểm của công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định
cư khi nhà nước thu hồi đất
- Việc thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ đƣợc thực hiện bởi các
chủ thể mang quyền lực nhà nƣớc tiến hành trên cơ sở quy định cụ thể của pháp luật
về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các chủ thể thực hiện nhƣ thẩm quyền quyết
định thu hồi đất (Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Ủy ban nhân dân cấp huyện), tổ chức
làm nhiệm vụ bồi thƣờng, tái định cƣ.

22. 13
- Đối tƣợng chịu tác động trực tiếp của công tác thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ
trợ và tái định cƣ là các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân có đất bị thu hồi.
- Các hoạt động thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ có mối quan hệ
mật thiết với nhau, tạo thành một chuỗi các hoạt động liên quan, là điều kiện và hệ
quả của nhau trong đó thu hồi đất là điều kiện đầu tiên, quyết định đến các hệ quả
khác. Trên cơ sở quyết định thu hồi đất và phƣơng án bồi thƣờng hỗ trợ, tái định cƣ
đã đƣợc cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền phê duyệt các công việc cụ thể, kế hoạch
và các bƣớc triển khai cũng nhƣ đối tƣợng và phạm vi áp dụng về thu hồi đất, bồi
thƣơng, hỗ trợ và tái định cƣ mới đƣợc triển khai cụ thể.
- Thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ là những hoạt động diễn ra
trên cơ sở các quy định của pháp luật, theo một trình tự, thủ tục do pháp luật quy
định và đƣợc nhà nƣớc đảm bảo thực hiện bởi quyền lực nhà nƣớc.
- Thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ là những hoạt động diễn ra
khi nhà nƣớc cần một diện tích đất cụ thể để phục vụ các mục đích khác nhau nhƣ
các mục đích liên quan đến quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công công
và phát triển kinh tế - xã hội.
- Thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ là quá trình đa dạng và phức
tạp, nó thể hiện khác nhau ở mỗi dự án, nó liên quan trực tiếp đến lợi ích của các
bên tham gia và lợi ích của toàn xã hội.
+ Tính đa dạng thể hiện: mỗi dự án đƣợc tiến hành trên một vùng đất khác
nhau với điều kiện tự nhiên kinh tế, xã hội dân cƣ khác nhau. Khu vực nội thành,
mật độ dân cƣ cao, ngành nghề đa dạng, giá trị đất và tài sản trên đất lớn; khu vực
ven đô, mức độ tập trung dân cƣ khá cao, ngành nghề dân cƣ phức tạp, hoạt động
sản xuất đa dạng: công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thƣơng mại, buôn bán nhỏ;
khu vực ngoại thành, hoạt động sản xuất chủ yếu của dân cƣ là sản xuất nông
nghiệp. Do đó mỗi khu vực bồi thƣờng, GPMB có những đặc trƣng riêng và đƣợc
tiến hành với những giải pháp riêng phù hợp với những đặc điểm riêng của mỗi dự
án và từng địa điểm khác nhau.
+ Tính phức tạp: Đất đai là tài sản có giá trị cao, có vai trò quan trọng trong

23. 14
đời sống kinh tế – xã hội đối với mọi ngƣời dân. Đối với khu vực nông thôn, dân cƣ
chủ yếu sống nhờ vào hoạt động sản xuất nông nghiệp mà đất đai lại là tƣ liệu sản
xuất quan trọng trong khi trình độ sản xuất của nông dân thấp, khả năng chuyển đổi
nghề nghiệp khó khăn do đó tâm lý dân cƣ vùng này là giữ đƣợc đất để sản xuất,
thậm chí họ cho thuê đất còn đƣợc lợi nhuận cao hơn là sản xuất nhƣng họ vẫn
không cho thuê. Mặt khác, cây trồng, vật nuôi trên vùng đó cũng đa dạng dẫn đến
công tác tuyên truyền, vận động dân cƣ tham gia di chuyển, định giá bồi thƣờng rất
khó khăn và việc hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp là điều cần thiết để đảm bảo đời
sống dân cƣ sau này.
- Thu hồi đất phải đƣợc xem là một loại “giao dịch”
Trong điều kiện kinh tế thị trƣờng, nếu việc chuyển giao đất từ Nhà nƣớc đến
NSDĐ là một “giao dịch” thì việc thu hồi đất để phục vụ cho nhu cầu của Nhà nƣớc
(loại trừ trƣờng hợp Nhà nƣớc thu hồi đất do NSDĐ vi phạm pháp luật) cũng phải
đƣợc coi là “giao dịch” tƣơng tự. Rõ ràng, trong trƣờng hợp Nhà nƣớc giao đất, cho
thuê đất, việc chuyển giao QSDĐ xuất phát từ nhu cầu của NSDĐ; còn ở trƣờng
hợp Nhà nƣớc thu hồi đất để thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, việc dịch
chuyển QSDĐ lại xuất phát từ nhu cầu của Nhà nƣớc. Nếu nhƣ trong mối quan hệ
thứ nhất NSDĐ phải trả tiền (tiền sử dụng đất, tiền thuê đất) cho Nhà nƣớc thì trong
mối quan hệ thứ hai, Nhà nƣớc phải trả tiền (bồi thƣờng) cho NSDĐ (ngƣời bị thu
hồi đất). Từ đây có thể khẳng định, thu hồi đất là một quan hệ của thị trƣờng bất
động sản. Vì thế, để đảm bảo tính thị trƣờng của quan hệ đất đai, quyền và lợi ích
của ngƣời bị thu hồi đất và của các chủ thể có liên quan cần phải đƣợc đảm bảo một
cách “sòng phẳng”.
1.1.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư
- Các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai và tổ chức
thực hiện các văn bản đó
Ở nƣớc ta, sau khi ban hành Luật Đất đai 1993 đến nay, Luật đã đƣợc sửa
đổi, bổ sung thay thế bằng Luật Đất đai năm 1998, 2001, 2003, và mới đây nhất là

24. 15
ban hành luật đất đai năm 2013. Theo đó, chính sách bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ
cũng luôn đƣợc không ngừng hoàn thiện, sửa đổi cho phù hợp với yêu cầu của thực
tế. Với những đổi mới về pháp luật đất đai, đã cơ bản đáp ứng đƣợc tính chƣa ổn
định, chƣa thống nhất của pháp luật đất đai qua các thời kỳ mà công tác bồi thƣờng,
hỗ trợ, tái định cƣ đã gặp khá nhiều khó khăn và cản trở. Thực tiễn triển khai cho
thấy việc ban hành các văn bản quy phạm về quản lý, sử dụng đất đai có ảnh hƣởng
rất lớn đến công tác GPMB. Hệ thống văn bản pháp luật đất đai còn có những
nhƣợc điểm nhƣ là số lƣợng nhiều, mức độ phức tạp cao, không thuận lợi trong sử
dụng, nội bộ hệ thống chƣa đồng bộ, chặt chẽ gây lúng túng trong xử lý và tạo kẽ
hở trong thực thi pháp luật.
Bên cạnh việc ban hành các văn bản quy phạm về quản lý, sử dụng đất đai,
việc tổ chức thực hiện các văn bản đó cũng có vai trò rất quan trọng. Trong báo
cáo Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội về quản lý nhà nƣớc trong lĩnh vực Tài nguyên
môi trƣờng của Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng ngày 15/8/2013 tại trang 10 có nêu:
“Tình trạng chậm hoàn thành công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng đang diễn
ra phổ biến ở địa phương do chính sách thường xuyên thay đổi; do các cơ quan có
thẩm quyền chưa thực hiện đúng quy định của pháp luật, kéo dài thời gian giải
phóng mặt bằng”. Từ đó dẫn tới tình trạng có nhầm lẫn việc áp dụng pháp luật trong
giải quyết giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất, cấp
GCNQSDĐ, thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ, TĐC, giải quyết tranh chấp, khiếu nại,
tố cáo. Trong khi đó việc tuyên truyền, phổ biến của các cơ quan có trách nhiệm
chƣa thật sát sao. Tại nhiều địa phƣơng, đang tồn tại tình trạng nể nang, trọng tình
hơn chấp hành quy định pháp luật trong giải quyết các mối quan hệ về đất đai. Cán
bộ địa chính, chủ tịch UBND xã nói chung chƣa làm tốt nhiệm vụ phát hiện, ngăn
chặn, xử lý kịp thời những hành vi vi phạm pháp luật về đất đai trên địa bàn. Đó là
nguyên nhân làm giảm hiệu lực thi hành pháp luật, gây mất lòng tin trong nhân dân
cũng nhƣ các nhà đầu tƣ và đã ảnh hƣởng trực tiếp đến tiến độ GPMB.
- Công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất
Quy hoạch sử dụng đất đƣợc xem là một giải pháp tổng thể định hƣớng
cho quá trình phát triển và quyết định tƣơng lai của nền kinh tế. Thông qua quy

25. 16
hoạch sử dụng đất, Nhà nƣớc can thiệp vào các quan hệ đất đai, khắc phục
những nhƣợc điểm do lịch sử để lại hay giải quyết những vấn đề mà quá trình
phát triển đang đặt ra.
- Yếu tố giao đất, cho thuê đất
Nhiệm vụ giao đất, cho thuê đất có tác động rất lớn đến công tác bồi thƣờng
GPMB và TĐC. Nguyên tắc giao đất, cho thuê đất, phải căn cứ vào quy hoạch, kế
hoạch là điều kiện bắt buộc, nhƣng nhiều địa phƣơng chƣa thực hiện tốt nguyên tắc
này; hạn mức đất đƣợc giao và nghĩa vụ đóng thuế đất quy định không rõ ràng, tình
trạng quản lý đất đai thiếu chặt chẽ dẫn đến khó khăn cho công tác bồi thƣờng.
Theo tài liệu tổng kết thi hành luật Đất đai năm 2011 của Bộ Tài nguyên và Môi
trƣờng thì tổng diện tích đã giao, đã cho thuê là 24.996 nghìn ha, chiếm 75,53%
Tổng diện tích cả nƣớc [3, tr. 9].
- Yếu tố lập và quản lý hồ sơ địa chính
Lập và quản lý chặt chẽ hệ thống HSĐC có vai trò quan trọng hàng đầu để
“quản lý chặt chẽ đất đai trong thị trƣờng bất động sản”, là cơ sở xác định tính pháp lý
của đất đai. Trƣớc tháng 12 năm 2004, rất nhiều địa phƣơng chƣa lập đầy đủ hồ sơ địa
chính theo quy định; đặc biệt có nhiều xã, phƣờng, thị trấn chƣa lập sổ địa chính
(khoảng trên 30% số xã đã cấp GCNQSDĐ) để phục vụ yêu cầu quản lý việc sử dụng
đất đai, một số địa phƣơng chƣa lập đủ sổ mục kê đất đai, sổ cấp GCNQSDĐ nhƣ
Thành phố Hà Nội, các tỉnh Hoà Bình, Vĩnh Phúc, Kiên Giang, Trà Vinh,.. [3. tr. 11].
Vì vậy, việc đo vẽ lại bản đồ địa chính chính quy để thay thế cho các loại bản
đồ cũ và lập lại HSĐC là rất cần thiết.
- Công tác đăng ký đất đai và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất
Đăng ký đất đai là một thành phần cơ bản quan trọng nhất của hệ thống quản
lý đất đai, đó là quá trình xác lập hồ sơ về quyền sở hữu đất đai, bất động sản, sự
đảm bảo và những thông tin về quyền sở hữu đất. Theo quy định của các nƣớc, đất
đai là một trong các tài sản phải đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng. Chức năng
của đăng ký đất đai là cung cấp những căn cứ chuẩn xác và an toàn cho việc thu hồi,
chấp thuận và từ chối các quyền về đất.

26. 17
Trong công tác GPMB, GCNQSDĐ là căn cứ để xác định đối tƣợng đƣợc
bồi thƣờng, loại đất, diện tích đất tính bồi thƣờng. Hiện nay, công tác đăng ký đất
đai ở nƣớc ta vẫn còn yếu kém, đặc biệt công tác đăng ký biến động về sử dụng đất;
việc cấp GCNQSDĐ vẫn chƣa hoàn tất. Chính vì vậy mà công tác GPMB đã gặp rất
nhiều khó khăn. Làm tốt công tác đăng ký đất đai, cấp GCNQSDĐ thì công tác
GPMB sẽ thuận lợi, tiến độ GPMB nhanh hơn.
- Thanh tra chấp hành các quy định về quản lý và sử dụng đất đai
Công tác bồi thƣờng, hỗ trợ là một việc làm phức tạp, gắn nhiều đến quyền
lợi về tài chính nên rất dễ có những hành vi vi phạm pháp luật nhằm thu lợi bất
chính của chính quyền địa phƣơng. Hồi đồng thẩm định phải có kế hoạch thanh tra,
kiểm tra và coi đây là nhiệm vụ thƣờng xuyên trong quá trình triển khai thực hiện
công tác bồi thƣờng hỗ trợ, kịp thời phát hiện các sai phạm, vi phạm pháp luật để xử
lý tạo niềm tin trong nhân dân.
- Giá đất và định giá đất
Hiện nay ở nƣớc ta đất đai thuộc sở hữu toàn dân, giá cả đất đai dựa trên
chuyển nhƣợng quyền sử dụng, là tổng hòa giá trị hiện hành địa tô nhiều năm. Một
trong những điểm mới của Luật Đất đai 2003 là các quy định về giá đất. Nếu nhƣ
trƣớc đây Nhà nƣớc chỉ quy định một loại giá đất áp dụng cho mọi quan hệ đất đai
khác nhau thì Luật Đất đai 2003 đề cập nhiều loại giá đất để xử lý từng nhóm quan
hệ đất đai khác nhau.
- Trước khi có Luật Đất đai năm 2003
Những vấn đề liên quan đến việc xác định giá đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và TĐC
đều đƣợc quy định tại các văn bản dƣới luật nhƣ Nghị định số 87/CP ngày
17/8/1994 của Chính phủ quy định khung giá các loại đất; Nghị định số 90/CP ngày
17/9/1994 của Chính phủ quy định về việc bồi thƣờng thiệt hại khi Nhà nƣớc thu
hồi đất để sử dụng vào mục đích an ninh, quốc phòng, lợi ích quốc gia, lợi ích công
cộng và Nghị định số 22/1998/NĐ-CP ngày 24/4/1998 của Chính phủ ban hành quy
định về đền bù thiệt hại khi Nhà nƣớc thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc
phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng... Giá đất để tính bồi thƣờng thiệt

27. 18
hại khi Nhà nƣớc thu hồi đất do UBND tỉnh, thành phố trực thuộc TW quyết định
trên cơ sở khung giá đất do Chính phủ ban hành kèm theo Nghị định số 87/CP.
- Từ khi có Luật Đất đai 2003: Quy định giá đất đƣợc hình thành trong các
trƣờng hợp sau đây (Điều 55):
- Do UBND tỉnh, thành phố trực thuộc TW quy định giá theo quy định tại
khoản 3 và khoản 4 Điều 56 của Luật này;
- Do đấu giá quyền sử dụng đất hoặc đấu thầu dự án có sử dụng đất;
- Do ngƣời sử dụng đất thỏa thuận về giá đất với những ngƣời có liên quan
khi thực hiện các quyền chuyển nhƣợng, cho thuê, cho thuê lại quyền sử dụng đất;
góp vốn bằng quyền sử dụng đất.
Những vấn đề quan trọng, có tính nguyên tắc liên quan đến xác định giá
đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và TĐC đã đƣợc quy định khá cụ thể tại Luật Đất đai
năm 2003. Đặc biệt, việc xác định giá đất đƣợc thực hiện theo nguyên tắc “sát
với giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất trên thị trường trong điều kiện bình
thường” [22, Điều 56, khoản 1]. Thực hiện các quy định về giá đất tại Luật Đất đai
năm 2003, ngày 16/11/2004, Chính phủ đã ban hành Nghị định 188/2004/NĐ-CP về
phƣơng pháp xác định giá đất và khung giá các loại đất.
Tuy nhiên luật đất đai năm 2013 có sự thay đổi về yếu tố giá đất và định giá
đất. Luật đất đai năm 2013 quy định rõ nguyên tắc định giá đất phải theo mục đích
sử dụng đất hợp pháp tại thời điểm định giá, theo thời hạn sử dụng đất. Bỏ việc
công bố bảng giá đất vào ngày 01/01 hàng năm. Bảng giá đất chỉ áp dụng đối với
một số trƣờng hợp thay cho việc áp dụng cho tất cả các mục đích nhƣ quy định hiện
hành bổ sung quy định về cơ quan xây dựng, cơ quan thẩm định giá đất, vị trí của tƣ
vấn giá đất trong việc xá định giá đất, thẩm định giá đất và việc thuê tƣ vấn để xác
định giá đất cụ thể.
- Thị trường Bất động sản
Cùng với sự phát triển của nền kinh tế nƣớc ta, thị trƣờng bất động sản ngày
càng đƣợc hình thành và phát triển. Ngày nay thị trƣờng bất động sản đã trở thành
một bộ phận không thể thiếu trong hệ thống các loại thị trƣờng của nền kinh tế quốc
dân, nó có những đóng góp vào ổn định xã hội và thúc đẩy nền kinh tế đất nƣớc

28. 19
trong thời gian qua và trong tƣơng lai.Giá cả của Bất động sản đƣợc hình thành trên
thị trƣờng và nó sẽ tác động tới giá đất tính bồi thƣờng.
1.2. LÝ LUẬN PHÁP LUẬT VỀ THU HỒI ĐẤT, BỒI THƢỜNG, HỖ TRỢ
VÀ TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT
1.2.1. Quan điểm của Đảng và Nhà nước về quản lý đất đai và chính
sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất
Ngày 31/10/2012, tại Hội nghị lần thứ sáu, Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng
khóa XI đã thông qua Nghị quyết số 19-NQ/TW về tiếp tục đổi mới chính sách, pháp
luật về đất đai trong thời kỳ đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới, tạo nền tảng để
đến năm 2020 nƣớc ta cơ bản trở thành nƣớc công nghiệp theo hƣớng hiện đại.
- Tình hình và nguyên nhân
Sau gần 10 năm triển khai thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy Ban
Chấp hành Trung ƣơng Đảng khoá IX về tiếp tục đổi mới chính sách, pháp luật về
đất đai trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nƣớc, chúng ta đã
đạt nhiều kết quả tích cực, góp phần khai thác và phát huy có hiệu quả nguồn lực
đất đai phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh,
ổn định xã hội, an ninh lƣơng thực quốc gia, bảo vệ môi trƣờng... Hiệu quả quản lý
nhà nƣớc về đất đai từng bƣớc đƣợc tăng cƣờng; chính sách, pháp luật về đất đai
ngày càng đƣợc hoàn thiện; các quyền của ngƣời sử dụng đất đƣợc mở rộng và
đƣợc Nhà nƣớc bảo đảm; thị trƣờng bất động sản, trong đó có quyền sử dụng đất đã
đƣợc hình thành và phát triển nhanh. Kết quả đó khẳng định các quan điểm chỉ đạo,
định hƣớng chính sách, pháp luật về đất đai đƣợc xác định trong Nghị quyết Trung
ƣơng 7 khoá IX cơ bản là đúng đắn, phù hợp với đặc điểm, tình hình phát triển kinh
tế - xã hội của đất nƣớc.
Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nƣớc về đất đai còn nhiều hạn chế, nhất là
trong quy hoạch sử dụng đất, định giá đất, bồi thƣờng, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ
và tái định cƣ, các thủ tục hành chính về đất đai. Lợi ích của Nhà nƣớc và ngƣời dân
có đất bị thu hồi chƣa đƣợc bảo đảm tƣơng xứng; nguồn lực về đất đai chƣa đƣợc
phát huy đầy đủ để trở thành nội lực quan trọng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội;

29. 20
việc sử dụng đất nhiều nơi còn lãng phí, hiệu quả thấp; tham nhũng, tiêu cực trong
lĩnh vực này còn lớn; thị trƣờng bất động sản phát triển không ổn định, thiếu lành
mạnh, giao dịch “ngầm” còn khá phổ biến; tình hình khiếu nại, tố cáo, tranh chấp về
đất đai còn diễn biến phức tạp.
Nguyên nhân chủ yếu của những hạn chế, yếu kém nêu trên là: Đất đai có
nguồn gốc rất đa dạng; chính sách đất đai thay đổi qua nhiều thời kỳ; chủ trƣơng,
chính sách, pháp luật hiện hành về đất đai còn một số nội dung chƣa đủ rõ, chƣa
phù hợp; việc thể chế hoá còn chậm, chƣa thật đồng bộ. Tổ chức thực hiện chính
sách, pháp luật về đất đai và các chính sách, pháp luật có liên quan chƣa nghiêm.
Công tác tuyên truyền, giáo dục và quán triệt các chủ trƣơng, chính sách, pháp luật
về đất đai còn kém hiệu quả; việc thực hiện công khai, minh bạch trong quản lý đất
đai chƣa tốt. Ý thức chấp hành pháp luật về đất đai của một bộ phận cán bộ và nhân
dân còn hạn chế. Việc thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý các hành vi sai phạm
chƣa nghiêm. Hiệu lực, hiệu quả giải quyết khiếu nại, tố cáo, tranh chấp về đất đai
còn thấp. Tổ chức bộ máy, năng lực đội ngũ cán bộ về quản lý đất đai và các cơ
quan liên quan còn nhiều bất cập, hạn chế; một bộ phận còn lợi dụng chức vụ,
quyền hạn để trục lợi, tham nhũng.
- Quan điểm chỉ đạo
+ Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nƣớc đại diện chủ sở hữu và thống
nhất quản lý. Quyền sử dụng đất là một loại tài sản và hàng hoá đặc biệt, nhƣng
không phải là quyền sở hữu, đƣợc xác định cụ thể phù hợp với từng loại đất, từng
đối tƣợng và hình thức giao đất, cho thuê đất. Nhà nƣớc thực hiện quyền của chủ sở
hữu thông qua việc quyết định quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; cho phép chuyển
mục đích sử dụng và quy định thời hạn sử dụng đất; quyết định giá đất; quyết định
chính sách điều tiết phần giá trị tăng thêm từ đất không phải do ngƣời sử dụng đất
tạo ra; trao quyền sử dụng đất và thu hồi đất để sử dụng vào các mục đích quốc
phòng, an ninh, phục vụ lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và các dự án phát triển
kinh tế, xã hội theo quy định của pháp luật.
+ Ngƣời sử dụng đất đƣợc Nhà nƣớc giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử

30. 21
dụng đất để sử dụng ổn định lâu dài hoặc có thời hạn và có các quyền chuyển đổi,
chuyển nhƣợng, cho thuê, cho thuê lại, thừa kế, tặng cho, thế chấp, góp vốn bằng
quyền sử dụng đất và đƣợc bồi thƣờng khi Nhà nƣớc thu hồi đất, tuỳ theo từng loại đất
và nguồn gốc sử dụng đất theo quy định của pháp luật. Ngƣời sử dụng đất có nghĩa vụ
phải đăng ký quyền sử dụng đất, sử dụng đất đúng mục đích, tuân thủ quy hoạch, trả lại
đất khi Nhà nƣớc có quyết định thu hồi đất, chấp hành pháp luật về đất đai.
Nhà nƣớc không thừa nhận việc đòi lại đất đã đƣợc Nhà nƣớc giao cho ngƣời
khác sử dụng trong quá trình thực hiện các chính sách, pháp luật về đất đai. Không
đặt vấn đề điều chỉnh lại đất nông nghiệp đã giao cho hộ gia đình và cá nhân, nhƣng
Nhà nƣớc có chính sách phù hợp để đất nông nghiệp đƣợc ngƣời trực tiếp sản xuất
nông nghiệp sử dụng với hiệu quả cao nhất.
+ Đất đai đƣợc phân bổ hợp lý, sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm và có hiệu
quả cao; bảo đảm lợi ích trƣớc mắt và lâu dài, bảo vệ môi trƣờng sinh thái, đáp ứng
yêu cầu phát triển bền vững đất nƣớc; nâng cao chất lƣợng và bảo vệ đất canh tác
nông nghiệp, bảo đảm an ninh lƣơng thực quốc gia.
+ Chính sách, pháp luật về đất đai phải góp phần ổn định chính trị - xã hội,
đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, hội nhập quốc tế;
huy động tốt nhất nguồn lực từ đất để phát triển đất nƣớc; bảo đảm hài hoà lợi ích
của Nhà nƣớc, của ngƣời sử dụng đất và của nhà đầu tƣ; bảo đảm cho thị trƣờng bất
động sản, trong đó có quyền sử dụng đất, phát triển lành mạnh, ngăn chặn tình trạng
đầu cơ. Sử dụng có hiệu quả các công cụ về giá, thuế trong quản lý đất đai nhằm
khắc phục tình trạng lãng phí, tham nhũng, khiếu kiện.
+ Nâng cao hiệu lực , hiệu quả quản lý nhà nƣớc về đất đai ; đẩy mạnh cải
cách hành chính, bảo đảm công khai, minh bạch trong quản lý đất đai . Phát triển đa
dạng các loại hình di ̣ch vụvề đất đai . Xây dƣ̣ng hê ̣thống quản lý đất đai tiên tiến ,
ƣu tiên đầu tƣ xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu, hạ tầng thông tin đất đai hiện đại.
+ Tăng cƣờng sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nƣớc, phát huy vai
trò của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân và toàn dân trong thực hiện chính
sách, pháp luật về đất đai. Bảo đảm sự quản lý thống nhất của Nhà nƣớc cấp Trung
ƣơng về đất đai, đồng thời phân cấp phù hợp cho địa phƣơng, có chế tài xử lý

31. 22
nghiêm các hành vi vi phạm chính sách, pháp luật về đất đai. Kiên quyết lập lại trật
tự trong quản lý, sử dụng đất đai.
- Về Thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
Nhà nƣớc chủ động thu hồi đất theo kế hoạch sử dụng đất hằng năm đã đƣợc
xét duyệt. Quy định rõ ràng và cụ thể hơn các trƣờng hợp Nhà nƣớc thực hiện việc
thu hồi đất để sử dụng vào các mục đích quốc phòng, an ninh, phục vụ lợi ích quốc
gia, lợi ích công cộng và các dự án phát triển kinh tế, xã hội. Đối với các dự án sản
xuất, kinh doanh phù hợp với quy hoạch sử dụng đất thì hộ gia đình, cá nhân đang
sử dụng đƣợc chuyển nhƣợng, cho thuê, góp vốn bằng quyền sử dụng đất với nhà
đầu tƣ để thực hiện dự án.
Việc thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ thuộc trách nhiệm của Ủy
ban nhân dân các cấp và có sự tham gia của cả hệ thống chính trị. Kiện toàn, nâng
cao năng lực của tổ chức có chức năng phát triển quỹ đất để bảo đảm thực thi nhiệm
vụ bồi thƣờng giải phóng mặt bằng, đấu giá quyền sử dụng đất.
Việc bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất phải bảo đảm
dân chủ, công khai, khách quan, công bằng và đúng quy định của pháp luật. Ngƣời
sử dụng đất đƣợc bồi thƣờng theo mục đích đất đang sử dụng hợp pháp. Tổ chức
thực hiện có hiệu quả phƣơng án đào tạo nghề, tạo việc làm, tổ chức lại sản xuất và
bảo đảm đời sống của nhân dân ở khu vực có đất bị thu hồi. Nghiên cứu phƣơng
thức chi trả tiền bồi thƣờng, hỗ trợ để bảo đảm ổn định đời sống lâu dài cho ngƣời
có đất bị thu hồi.
Hoàn thiện cơ chế tạo quỹ đất, huy động các nguồn vốn xây dựng các khu
dân cƣ có hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội đồng bộ để bố trí chỗ ở mới cho ngƣời có
đất bị thu hồi trƣớc khi bồi thƣờng, giải tỏa. Khu dân cƣ đƣợc xây dựng phù hợp với
điều kiện, phong tục, tập quán của từng vùng, miền.
1.2.2. Quan điểm khoa học về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
- Đất đai là tài nguyên thiên nhiên có hạn
Đất đai là tài nguyên thiên nhiên không thể tái tạo và di dời, hạn chế về số
lƣợng, đất đai luôn có xu hƣớng khan hiếm làm cho giá trị của đất (giá đất) luôn

32. 23
luôn có xu hƣớng tăng lên. Trong điều kiện này, việc thu hồi đất để sử dụng vào các
mục đích phi nông nghiệp cần phải tính toán rất chặt chẽ, hết sức tiết kiệm thông
qua các quy định cụ thể hoặc công cụ tài chính. Trong thời gian một vài năm trở lại
đây, đã có các quy định đƣợc ban hành nhƣ là quy định về bóc lớp đất mặt của đất
trồng lúa hoặc nộp phí cải tạo đất khi chuyển loại đất này sang sử dụng vào mục
đích khác, quy định về trồng rừng thay thế hoặc nộp phí để trồng lại rừng khi sử
dụng vào đất có rừng, quy định về cải tạo hoàn trả mặt bằng sau khi đã khai thác
khoáng sản. Cần khẳng định đây là một hƣớng đi đúng trong việc xây dựng chính
sách, pháp luật về chuyển đổi đất đai và cần có đánh giá, tổng kết để tiếp tục hoàn
thiện những quy định này.
- Đất đai là tài sản của người sử dụng đất
Việc coi đất đai là tài sản của ngƣời sử dụng đất đã đƣợc quán triệt tƣơng đối
đầy đủ và nhất quán trong quá trình xây dựng các chính sách về thu hồi đất, bồi
thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ. Với cách tiếp cận này, khi tính giá bồi thƣờng về đất cho
ngƣời dân phải căn cứ vào thời giá thị trƣờng và không chỉ căn cứ vào các mục đích
sử dụng của thửa đất hiện tại và còn cần phải xem xét đến cả công năng của thửa
đất đó tại thời điểm hiện tại và trong tƣơng lai. Tôn trọng và bảo đảm bình đẳng cho
ngƣời có đất bị thu hồi đƣợc tham gia vào quá trình ra quyết định trong việc thu hồi
đất, giải phóng mặt bằng.
- Đất đai là tư liệu sản xuất quan trọng
Đất đai là tƣ liệu sản xuất quan trọng, đặc biệt là đối với ngƣời nông dân.
Việc chuyển đổi nghề nghiệp cho những ngƣời nông dân bị thu hồi đất sản xuất là
rất khó khăn, một mặt do số lƣợng ngƣời bị ảnh hƣởng lớn, mặt khác do trình độ
hạn chế, điều kiện để tiếp nhận những cái mới, công nghệ tiên tiến rất khó khăn. Vì
vậy, bên cạnh hình thức chuyển nhƣợng, cần đặc biệt khuyến khích hình thức cho
thuê và hình thức góp vốn bằng quyền sử dụng đất. Các hình thức này giải quyết tốt
hơn bài toán chia sẻ lợi ích, đảm bảo sinh kế lâu dài cho ngƣời dân trƣớc tác động
của việc chuyển đổi đất đai.

33. 24
1.2.3. Khái niệm về pháp luật thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định
cư khi nhà nước thu hồi đất
Luật Đất đai năm 2013 đã đƣợc Quốc Hội thông qua ngày 29/11/2013 và đã
đƣợc Chủ tịch nƣớc ký lệnh ban hành có hiệu lực từ ngày 01/7/2014; trong đó
những nội dung về thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ đƣợc quy định cụ
thể tại Chƣơng VI, bao gồm 34 điều từ Điều 61 đến Điều 94.
Pháp luật về thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ là tổng thể các quy
định pháp luật do cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền ban hành điều chỉnh các quan hệ
trong lĩnh vực thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất.
- Thu hồi đất là việc cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền ra quyết định hành
chính để thu lại quyền sử dụng đất của ngƣời sử dụng đất hoặc thu lại đất đã giao
cho tổ chức, Ủy ban nhân dân cấp xã quản lý.
Về bản chất, thu hồi đất chính là việc chuyển quyền sử dụng đất theo một cơ
chế bắt buộc thông qua biện pháp hành chính. Việc thu hồi đất có những đặc điểm
sau đây:
+ Xảy ra theo một yêu cầu cụ thể (thu hồi đất do nhu cầu vì lợi ích chung)
hoặc trong một hoàn cảnh cụ thể (do vi phạm pháp luật về đất đai; do không còn
nhu cầu sử dụng đất).
+ Việc thu hồi đất phải bằng một quyết định hành chính cụ thể, trong đó phải
thể hiện rõ vị trí, diện tích, loại đất bị thu hồi; tên, địa chỉ của tổ chức, cá nhân có
đất bị thu hồi. Quyết định thu hồi đất đƣợc ban hành bởi một cơ quan hành chính có
thẩm quyền theo luật định (UBND cấp tỉnh, UBND cấp huyện).
+ Đƣợc thực hiện theo một trình tự, thủ tục chặt chẽ và đƣợc quy định riêng
đối với từng trƣờng hợp.
- Bồi thƣờng khi Nhà nƣớc thu hồi đất
Theo Luật Đất đai năm 2013 thì “bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là
việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất bị thu hồi cho
người bị thu hồi đất” [22]. Trong các điều khoản quy định cụ thể, Luật cũng quy
định những thiệt hại về nhà ở, công trình xây dựng, cây trồng, vật nuôi trên đất do

34. 25
việc thu hồi đất gây ra cũng đƣợc xem xét bồi thƣờng. Thực tế quá trình triển khai
thi hành Luật, việc xác định loại thiệt hại, mức độ thiệt hại, đối tƣợng đƣợc bồi
thƣờng cần đƣợc xem xét một cách toàn diện, cụ thể hơn:
+ Về xác định thiệt hại: ngoài thiệt hại về đất, nhà ở và các tài sản khác gắn
liền với đất thì còn có những thiệt hại khác mà ngƣời sử dụng đất cần phải đƣợc bồi
thƣờng nhƣ: thiệt hại về nguồn nƣớc sinh hoạt, tƣới tiêu, thiệt hại về cây trồng, vật
nuôi, thiệt hại về môi trƣờng học tập, về dịch vụ y tế, vui chơi, giải trí, thiệt hại do chi
phí đã đầu tƣ vào việc san lấp mặt bằng, thiệt hại do mất địa thế kinh doanh, các thiệt
hại về sức khỏe do việc thực hiện dự án gây ra nhƣ: khói bụi, tiếng ồn, nƣớc thải...
+ Về xác định đối tƣợng đƣợc bồi thƣờng: đối tƣợng bị ảnh hƣởng từ việc
thu hồi đất không chỉ là tổ chức, cá nhân có đất bị thu hồi mà còn bao gồm cả ngƣời
đang sử dụng đất thuê, ngƣời sử dụng đất lân cận, ngƣời có lợi ích liên quan.
- Hỗ trợ khi Nhà nƣớc thu hồi đất là việc Nhà nƣớc giúp đỡ ngƣời bị thu hồi
đất thông qua các khoản hỗ trợ bao gồm: Hỗ trợ di chuyển, hỗ trợ tái định cƣ đối
với trƣờng hợp thu hồi đất ở; Hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất, hỗ trợ đào tạo
chuyển đổi nghề và tạo việc làm đối với trƣờng hợp thu hồi đất nông nghiệp; Hỗ trợ
khi thu hồi đất nông nghiệp trong khu dân cƣ; đất vƣờn, ao không đƣợc công nhận
là đất ở; hỗ trợ khác. Các khoản hỗ trợ này đƣợc hiểu là phần cho thêm của Nhà
nƣớc sau khi đã bồi thƣờng sòng phẳng và là khoản điều tiết từ phần giá trị gia tăng
từ đất đai mà không phải là do đầu tƣ của ngƣời sử dụng đất mang lại.
Nhƣ vậy, khác với bồi thƣờng là việc trả lại một các tƣơng xứng những giá
trị bị thiệt hại, thì hỗ trợ mang tính chính sách, trợ giúp thêm của Nhà nƣớc, thể
hiện trách nhiệm của Nhà nƣớc đối với sự hi sinh, mất mát của ngƣời bị thu hồi đất
cho những lợi ích chung của đất nƣớc, của cộng đồng. Tuy nhiên, trong thực tế hiện
nay, do việc bồi thƣờng chƣa thực sự sòng phẳng nên các khoản hỗ trợ chƣa thực sự
đúng với ý nghĩa mà nó đƣợc định nghĩa trong Luật đất đai và trong đa số trƣờng
hợp thì nó chỉ là sự bù đắp vào khoảng thiếu hụt do việc bồi thƣờng thiếu sòng
phẳng gây ra; bên cạnh đó một số khoản hỗ trợ thực chất là bồi thƣờng nhƣ là hỗ trợ
di chuyển, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm vì đây chính là những
thiệt hại do việc thu hồi đất gây ra.

35. 26
- Tái định cƣ là việc Nhà nƣớc bố trí đất ở, nhà ở tại nơi mới cho những
ngƣời bị Nhà nƣớc thu hồi đất ở mà họ không còn chỗ ở nào khác. Việc thu hồi
đất ở thông qua một quyết định hành chính là một quá trình không tự nguyện, có
tính cƣỡng chế và đòi hỏi có sự “hy sinh” của ngƣời sử dụng đất, do đó, không chỉ
đơn thuần là sự đền bù về mặt vật chất (có đất ở, nhà ở) mà còn phải đảm bảo lợi
ích của ngƣời bị thu hồi đất, họ phải có đƣợc chỗ ở ổn định, điều kiện sống bằng
hoặc tốt hơn nơi ở.
Nhƣ vậy, nếu việc bồi thƣờng thiên về mức độ tƣơng xứng thì tái định cƣ
thiên về chính sách tạo lập chỗ ở. Trong quy định của Luật đất đai năm 2003 có sự
giao thoa giữa hai khái niệm này, theo đó các khu tái định cƣ đƣợc xây dựng để bồi
thƣờng bằng nhà ở, đất ở cho ngƣời bị thu hồi đất ở mà phải di chuyển chỗ ở.
1.2.4. Nội dung pháp luật thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
khi nhà nước thu hồi đất
- Nội dung pháp luật về thu hồi đất
Pháp luật thu hồi đất là tổng thể các quy định của pháp luật quy định về thu
hồi đất bao gồm:
Quy định về các trƣờng hợp Nhà nƣớc thu hồi đất bao gồm 4 nhóm:
+ Nhóm 1: Thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh;
+ Nhóm 2: Thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, lợi
ích công cộng;
+ Nhóm 3: Thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai;
+ Nhóm 4: Thu hồi đất do chấm dứt việc sử dụng đất, tự nguyên trả lại đất,
có nguy cơ đe dọa tính mạng con ngƣời.
Quy định về căn cứ thu hồi đất, thẩm quyền thu hồi đất, tổ chức làm dịch vụ
bồi thƣờng, giải phóng mặt bằng; quản lý quỹ đất đã thu hồi và trình tự thủ tục thu
hồi đất; quy định về cƣỡng chế quyết định kiểm đếm bắt buộc, quy định về quyết
định về cƣỡng chế thu hồi đất.
- Nội dung pháp luật về bồi thƣờng
Pháp luật về bồi thƣờng khi nhà nƣớc thu hồi đất là tổng thể các quy định

36. 27
của pháp luật về bồi thƣờng khi nhà nƣớc thu hồi đất bao gồm những nội dung
chính nhƣ sau:
+ Quy định nguyên tắc bồi thƣờng về đất khi Nhà nƣớc thu hồi đất;
+ Quy định về điều kiện đƣợc bồi thƣờng về đất khi Nhà nƣớc thu hồi đất vì
mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công công;
Quy định bồi thƣờng chi phí đầu tƣ vào đất còn lại khi Nhà nƣớc thu hồi đất
đối với các trƣờng hợp:
+ Khi Nhà nƣớc thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh
tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng;
+ Khi Nhà nƣớc thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân;
+ Khi Nhà nƣớc thu hồi đất nông nghiệp của tổ chức kinh tế, tổ chức sự
nghiệp công lập tự chủ tài chính, cộng đồng dân cƣ, cơ sở tôn giáo;
+ Khi Nhà nƣớc thu hồi đất phi nông nghiệp không phải là đất ở của hộ gia
đình, cá nhân;
+ Khi Nhà nƣớc thu hồi đất phi nông nghiệp không phải là đất ở của tổ chức
kinh tế, tổ chức sự nghiệp công lập tự chủ tài chính, cộng đồng dân cƣ, cơ sở tôn
giáo, tín ngƣỡng, ngƣời Việt Nam định cƣ ở nƣớc ngoài, tổ chức nƣớc ngoài có
chức năng ngoại giao, doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài
+ Quy định về bồi thƣờng về đất khi Nhà nƣớc thu hồi đất ở;
+ Quy định về các trƣờng hợp Nhà nƣớc thu hồi đất không đƣợc bồi
thƣờng về đất.
+ Ngoài các quy định bồi thƣờng về bồi thƣờng về đất Luật Đất đai cũng quy
định các trƣờng hợp bồi thƣờng thiệt hại về tài sản, về sản xuất, kinh doanh nhƣ:
+ Nguyên tắc bồi thƣờng thiệt hại về tài sản, ngừng sản xuất, kinh doanh khi
Nhà nƣớc thu hồi đất;
+ Quy định bồi thƣờng thiệt hại về nhà, công trình xây dựng trên đất khi Nhà
nƣớc thu hồi đất; bồi thƣờng đối với cây trồng, vật nuôi; bồi thƣờng chi phí di
chuyển khi Nhà nƣớc thu hồi đất; bồi thƣờng thiệt hại đối với đất thuộc hành lang
an toàn khi xây dựng công trình có hành lang bảo vệ an toàn

37. 28
+ Quy định trƣờng hợp Nhà nƣớc thu hồi đất không đƣợc bồi thƣờng tài sản
gắn liền với đất;
+ Quy định về chi trả tiền bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ.
- Nội dung pháp luật về hỗ trợ, tái định cƣ
Pháp luật về hỗ trợ, tái định cƣ là tổng thể các quy định của pháp luật về hỗ
trợ, tái định cƣ khi Nhà nƣớc thu hồi đất, bao gồm những nội dung chính nhƣ sau:
+ Quy định về nguyên tắc hỗ trợ khi Nhà nƣớc thu hồi đất;
+ Quy định về hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề, tìm kiếm việc làm cho hộ gia
đình, cá nhân khi Nhà nƣớc thu hồi đất;
+ Quy định về lập và thực hiện dự án tái định cƣ;
+ Quy định về bố trí tái định cƣ cho ngƣời có đất ở thu hồi mà phải di
chuyển chỗ ở.
1.3. VAI TRÒ, MỤC ĐÍCH CỦA PHÁP LUẬT THU HỒI ĐẤT, BỒI THƢỜNG,
HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƢ KHI NHÀ NƢỚC THU HỒI ĐẤT
1.3.1. Vai trò của pháp luật thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
khi nhà nước thu hồi đất
- Hiện thực hóa các quy định của Hiến pháp hiện hành liên quan đến chế độ
sở hữu toàn dân với đất đai và vấn đề quản lý đất đai của nhà nƣớc.
Hiến pháp năm 2013 một lần nữa tái khẳng định đất đai thuộc sở hữu toàn
dân do Nhà nƣớc đại diện quyền sở hữu, đây là quy định cơ sở đặc biệt quan trọng
để chúng ta xây dựng Luật Đất đai và các văn bản hƣớng dẫn thi hành Luật Đất đai.
Luật đất đai quy định cụ thể chế độ sở hữu về đất đai, quyền và nghĩa vụ của ngƣời
sử dụng đất, cơ quan quản lý đất đai từ Trung ƣơng đến các địa phƣơng, thẩm
quyền giao đất, cho thuê đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thẩm quyền
thu hồi đất, quy định chế độ sử dụng đất cho từng loại đất, quy định về việc lập và
thẩm định quy hoạch sử dụng đất, kế hoạch sử dụng đất, quy định về tài chính đất
đai, quy định về trình tự thủ tục hành chính trong thực hiện các quan hệ đất đai, quy
định về thanh tra, giải quyết khiếu lại, tố cáo liên quan đến lĩnh vực đất đai.
- Tạo nên khung khổ pháp lý, cơ chế cho công tác thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ
trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất

38. 29
Pháp luật về thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ là tổng thể các quy
định của pháp luật liên quan đến việc thu hồi đất, việc bồi thƣờng về đất, bồi thƣờng
tài sản gắn liền với đất và các khoản hỗ trợ khác, về việc bố trí tái định cƣ cho
ngƣời có đất bị thu hồi do cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền ban hành và bảo đảm
thực hiện thống nhất trong cả nƣớc, tạo cơ sở pháp lý cũng nhƣ đảm bảo hiệu lực và
hiệu quả của công tác thu hồi đất đƣợc thực hiện. Luật Đất đai năm 2013, quy định
cụ thể các trƣờng hợp nhà nƣớc thu hồi đất, thẩm quyền thu hồi đất, quyền và nghĩa
vụ của ngƣời có đất bị thu hồi, quy định về trình tự, thủ tục thu hồi đất.
- Tạo cơ sở pháp lý nhằm nâng cao chất lƣợng, hiệu quả áp dụng pháp luật
của các chủ thể có thẩm quyền liên quan.
Trên cơ sở tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm của Luật Đất đai năm 2003,
Luật Đất đai năm 2013 đã thể chế hóa, bổ sung và hoàn thiện các quy định về thu
hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ nhằm nâng cao chất lƣợng, hiệu quả và hiệu
lực của pháp luật. Quy định rõ thẩm quyền, trách nhiệm và nghĩa vụ của các cơ
quan Nhà nƣớc có thẩm quyền đối với việc thực hiện quy định cả pháp luật về thu
hồi đất, về bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ. Đồng thời quy định rõ ràng quyền và
trách nhiệm của ngƣời có đất bị thu hồi.
- Tạo cơ sở pháp lý cho việc xác định rõ các đối tƣợng, trƣờng hợp, mục
đích, quy cách cho công tác thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà
nƣớc thu hồi đất.
Khác với nội dung quy định về thu hồi, bồi thƣờng, hỗ trợ tái định cƣ theo
Luật Đất đai năm 2003, Luật Đất đai năm 2013 đã quy định rõ ràng, cụ thể hơn các
trƣờng hợp Nhà nƣớc thu hồi đất, mục đích thu hồi đất, đối tƣợng đƣợc bồi thƣờng
về đất, bồi thƣờng về tài sản gắn liền với đất, đƣợc hỗ trợ và tái định cƣ cũng nhƣ
trình tự, thủ tục để thực hiện việc thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ, tạo
khuôn khổ pháp lý để công tác thu hồi đất đƣợc thực hiện công khai, minh bạch,
đúng đối tƣợng, đúng trình tự, thủ tục theo quy định.
- Tạo cơ sở cho việc xử lý các vi phạm liên quan trong quá trình thu hồi đất,
bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất.

39. 30
Hệ thống các quy định của pháp luật nói chung và pháp luật về đất đai nói
riêng liên quan đến xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai nói chung và các
quy định về xử phạt các vi phạm hành chính trong lĩnh vực thu hồi đất, bồi thƣờng,
hỗ trợ và tái định cƣ nói riêng đã đƣợc quy định cụ thể các hành vi vi phạm pháp luật,
các mức xử phạt cũng nhƣ thẩm quyền, trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà
nƣớc trong việc xử lý vi phạm hành chính liên quan đến thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ
trợ và tái định cƣ tạo ra căn cứ pháp lý để tổ chức và thực hiện việc xử lý vi phạm
hành chính liên quan đến thu hồi đất, giải phóng mặt bằng, bố trí tái định cƣ.
- Tạo cơ sở để so sánh, đánh giá với vấn đề quản lý đất đai của nhà nƣớc ở
các quốc gia khác, tạo động lực cho sự hoàn thiện, phát triển cả hệ thống pháp luật
nƣớc ta cho phù hợp với luật pháp quốc tế.
1.3.2. Mục đích của pháp luật thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định
cư khi nhà nước thu hồi đất
- Hƣớng đến sự quản lý, điều phối đất đai một cách khoa học, phục vụ hữu
ích cho đời sống đất nƣớc, xã hội và ngƣời dân
Trong tiến trình phát triển đất nƣớc thi thu hồi đất có vai trò rất quan trọng,
phát luật về thu hồi đất, bồi thƣờng, hỗ trợ, tái định cƣ có mục đích điều phối nhu
cầu sử dụng đất của các chủ thể trong đó nhà nƣớc đóng vai trò trực tiếp tiến hành
việc điều phối, điều chỉnh và dịch chuyển quyền sử dụng đất, mục đích sử dụng
đất, thời hạn sử dụng đất giữa các chủ thể sử dụng đất với nhau để phục vụ những
mục tiêu, nhiệm vụ khác nhau nhƣ việc thu hồi đất để đảm bảo an ninh, quốc
phòng, vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và vì mục đích phát triển kinh tế xã
hội. Thu hồi đất là công việc mà thông qua đó Nhà nƣớc tiến hành sắp xếp, điều
chỉnh, điều phối việc sử dụng đất giữa các chủ thể theo quy hoạch, kế hoạch sử
dụng đất đã đƣợc phê duyệt bảo đảm sử dụng đất đúng mục đích, khoa học, hiệu
quả nhằm nâng cao hiệu quả của đất đai trong phát triển kinh tế, ổn định xã hội
đồng thời đảm bảo quốc phòng an ninh.
- Hƣớng đến bảo đảm công bằng, bình đẳng trong quá trình nhà nƣớc thu hồi
đất, bồi thƣờng, hỗ trợ và tái định cƣ khi nhà nƣớc thu hồi đất