Nhận viết luận văn đại học, thạc sĩ trọn gói, chất lượng, LH ZALO=>0909232620 Tham khảo dịch vụ, bảng giá tại: https://vietbaitotnghiep.com/dich-vu-viet-thue-luan-van Luận văn thạc sĩ ngành luật: Thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
....…../………
BỘ NỘI VỤ
…….../………
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
NGUYỄN HOÀNG THẮNG
THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG GIẢI
PHÓNG MẶT BẰNG THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN
QUẬN ĐỐNG ĐA, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH
MÃ SỐ: 60 38 01 02
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. NGUYỄN BÁ CHIẾN
HÀ NỘI – NĂM 2017

2. 1

3. 1
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là luận văn do chính tôi nghiên cứu và thực
hiện; các kết quả phân tích trong luận văn là hoàn toàn trung thực, không
được sao chép của bất kỳ công trình nào trước đây, các số liệu của luận văn
được lấy từ nguồn chính thống, trung thực và chưa được công bố. Nếu không
đúng như nêu trên, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước Hội đồng chấm
luận văn thạc sĩ và Nhà trường.
NGƯỜI CAM ĐOAN
Nguyễn Hoàng Thắng

4. 2
LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên, tôi gửi lời cảm ơn đến tập thể các giáo sư, các nhà khoa
học, các thầy giáo, cô giáo của Học viện Hành chính Quốc gia đã tận tình
truyền đạt kiến thức chỉ bảo tôi trên con đường học tập và nghiên cứu khoa
học.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Bá Chiến đã dành
nhiều tâm huyết, trí tuệ của mình, giúp định hướng khoa học và luôn động
viên khích lệ tôi hoàn thành luận văn một cách tốt nhất.
Xin cám ơn bạn bè, đồng nghiệp, của Học viện Hành chính Quốc gia, UBND
quận Đống Đa đã giúp tôi tìm kiếm tài liệu, cung cấp thông tin có liên quan
đến đề tài, cũng như góp ý kiến để luận văn của tôi được tốt hơn.
Hà Nội, tháng 6 năm 2017
Tác giả luận văn
NGUYỄN HOÀNG THẮNG

5. 3
MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan 1
Mục lục 3
Danh mục các chữ viết tắt 4
MỞ ĐẦU 5
Chương 1: LÝ LUẬN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI
THƯỜNG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG THU HỒI ĐẤT
11
1.1. Những khái niệm cơ bản 11
1.2. Ý nghĩa của việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất 20
1.. Nội dung pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi
đất
22
1.5. Hình thức về thực hiện pháp luật về bồi thường thu hồi đất
1.6. Một số điều kiện đảm bảo thực hiện pháp luật khi Nhà nước thu
hồi đất
29
1.7. Kinh nghiệm thu hồi đất của một số địa phương 35
Chương 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI
THƯỜNG GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA
BÀN QUẬN ĐỐNG ĐA, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
48
2.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tác động đến việc
thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất
trên địa quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội
48
2.2. Thực trạng thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt
bằng thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội
57
Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO THỰC
HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG GIẢI PHÓNG MẶT
BẰNG THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN ĐỐNG ĐA,
THÀNH PHỐ HÀ NỘI
76
3.1. Phương hướng thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng
mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, TP Hà Nội.
76
3.2. Giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng
mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội
thời gian tới
81
KẾT LUẬN 104
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 105

6. 4
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
ANTT An ninh trật tự
GCNQSDĐ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất
GPMB Giải phóng mặt bằng
UBND Ủy ban nhân dân
TĐC Tái định cư
THĐ Thu hồi đất
XHCN Xã hội chủ nghĩa

7. 5
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn
Đất đai đã được khẳng định là một tài nguyên quốc gia vô cùng quý
giá, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là nguồn nội lực, nguồn vốn vô cùng to lớn
của đất nước, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống, là địa
bàn phân bố các khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hóa, xã hội, an
ninh và quốc phòng. Ngay từ thuở sơ khai của xã hội loài người, con người đã
biết sử dụng đất theo các mục đích khác nhau để phục vụ cho sự sinh tồn và
phát triển của mình. Theo thời gian và sự lao động đã làm cho nhận thức của
con người càng được hoàn thiện, nâng cao cùng với nhu cầu sử dụng đất ngày
càng tăng để phục vụ cho đời sống, cho sản xuất, cho sự phát triển kinh tế - xã
hội và công tác quản lý việc sử dụng đất đã được xây dựng một cách có khoa
học, theo hệ thống thống nhất từ tổng thể đến chi tiết và theo quy định chung
của pháp luật Nhà nước.
Sử dụng đất đai vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi
ích công cộng, để thực hiện mục tiêu phát triển đất nước, đặc biệt là các dự án
phát triển đô thị, dự án sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế là một tất yếu
khách quan trong quá trình phát triển công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất
nước. Để có mặt bằng xây dựng các dự án, Nhà nước phải thu hồi đất của
nhân dân và thực hiện việc bồi thường hỗ trợ tái định cư cho các hộ dân có
đất bị thu hồi.
Trong thời gian gần đây, vấn đề thực hiện cơ chế Nhà nước thu hồi đất
của người đang sử dụng đất để giao đất cho các nhà đầu tư vẫn đang gây
nhiều bức xúc trong thực tế triển khai, nhất là những bức xúc của người bị thu
hồi đất về thực hiện bồi thường. Mặc dù các quy định của pháp luật về bồi
thường khi nhà nước thu hồi đất đã từng bước được hoàn thiện, ngày càng rõ

8. 6
ràng, cụ thể về nguyên tắc, điều kiện, đơn giá thực hiện bồi thường, hỗ trợ về
đất đai và tài sản khi Nhà nước thu hồi đất.
Tuy nhiên đất đai và công tác bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi
đất đang là vấn đề hết sức nhạy cảm và phức tạp do đó thực tế thực hiện pháp
luật về bồi thường, giải phóng mặt bằng thu hồi đất vẫn còn nhiều vướng mắc
và tồn tại gây nhiều bức xúc trong nhân dân.
Quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội là một quận trung tâm với nhiều
tiềm năng để phát triển kinh tế, hiện đang có những chính sách để thu hút đầu
tư trong và ngoài nước. Cùng với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước thì nền kinh tế - xã hội đang từng ngày phát triển. Trên địa bàn toàn
quận có rất nhiều dự án đã và đang được đầu tư, nhưng công tác bồi thường
giải phóng mặt bằng và thu hồi đất đang gặp rất nhiều khó khăn do nhiều
nguyên nhân. Nguyên nhân chủ yếu do đất ở và nhà cửa cũng như vật kiến
trúc là tài sản rất lớn đối với người dân nơi đây làm ảnh hưởng nhiều đến sản
xuất và đời sống của nhân dân.Vì vậy, tôi đã lựa chọn đề tài : “Thực hiện
pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận
Đống Đa, Thành phố Hà Nội” để nghiên cứu luận văn là cấp thiết cả về lý
luận và thực tiễn.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Pháp luật bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất là đề tài thu hút
sự quan tâm nghiên cứu, thời gian qua đã có rất nhiều công trình khoa học về
vấn đề này được công bố, như :
- Luận văn thạc sĩ luật học về "Pháp luật về bồi thường, giải phóng
mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất", của Hoàng Thị Nga, năm 2009.
- Cuốn sách " Hậu giải phóng mặt bằng ở Hà Nội - Vấn đề và giải
phá p" của PGS.TS Nguyễn Chí Mỳ và TS Hoàng Xuân Nghĩa (đồng chủ
biên), Nhà xuất bản Chính tri ̣quốc gia, năm 2009.

9. 7
- Bài viết "Giải bài toán lợi ích kinh tế giữa ba chủ thể: Nhà nước,
người có đất bị thu hồi và chủ đầu tư khi bị thu hồi đất", của ThS. Đặng Đức
Long - Tạp chí Tài nguyên và Môi trường, số 5, 2009.
- Luận văn thạc sĩ luật học "Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu
hồi đất qua thực tiễn áp dụng tại địa bàn quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội",
của Nguyễn Thị Yến, năm 2010.
- Bài viết " Chính sá ch đền bù khi thu hồi đất của một số nước trong
khu vực và Việt Nam", của ThS. Nguyễn Thi ̣Dung, Ta ̣p chí Cộng sản, số
2010.
- Bài viết " Chính sá ch hỗ trợ khi Nhà nướ c thu hồi đất", của TS. Trần
Quang Huy, Ta ̣p chí Luâ ̣t học, số 10, 2010.
- Luận văn tốt nghiệp “Đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thường,
hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại một số dự án trên địa bàn
quận Cầu Giấy, Thành phố Hà Nội”, của Nguyễn Thị Nhi - Đại học Tài
nguyên môi trường, năm 2014.
- Luận văn thạc sỹ luật học “Pháp luật về bồi thường giải phóng mặt
băng khi Nhà nước thu hồi đất qua thực tiễn thi hành tại địa bàn quận Đống
Đa, Thành phố Hà Nội”, Nguyễn Thế Hùng, năm 2015
Các công trình nghiên cứu trên đây đã giải quyết một số vấn đề lý luận
và thực tiễn cơ bản liên quan đến pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng
thu hồi đất ở nước ta. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu trên chưa đi sâu
đánh giá việc thực hiện pháp luật mà chỉ mới dừng lại những quy định của luật
theo như quy định của Luật Đất đai và các văn bản hướng dẫn khác.
Bên cạnh đó cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu một cách
toàn diện công tác thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu
hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội. Vì vậy, nghiên cứu đề

10. 8
tài luận văn này là đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra và không trùng lặp với các
công trình, đề tài nghiên cứu đã từng công bố.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu luận văn
3.1. Mục đích nghiên cứu
- Luận văn có mục đích làm rõ một số vấn đề lý luận về thực hiện pháp
luật về thu hồi đất đối với các dự án phát triển kinh tế - xã hội.
- Nghiên cứu làm rõ và đánh giá đúng thực trạng thực hiện pháp luật về
bồi thường giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn quận
Đống Đa, thành phố Hà Nội, tìm ra những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân
của những tồn tại, hạn chế.
- Đề xuất các giải pháp các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp
luật về bồi thường giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn
quận Đống Đa nói riêng và địa bàn thành phố Hà Nội nói chung.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ vấn đề lý luận về thực hiện pháp luật bồi thường giải phóng mặt
bằng khi Nhà nước thu hồi đất.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng về thực hiện pháp luật bồi thường giải
phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, thành
phố Hà Nội; tìm ra những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân của những tồn tại,
hạn chế.
- Đề xuất các giải pháp các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp
luật về bồi thường giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn
quận Đống Đa, thành phố Hà Nội.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu luận văn
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Nội dung của Luật đất đai năm 2013 và các văn bản hướng dẫn thi hành về
bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất.

11. 9
- Những lý luận thực hiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu
hồi đất.
- Những chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của
Nhà nước và các quy định của thành phố Hà Nội, quận Đống Đa về bồi
thường giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất.
- Thực trạng thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng khi
Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà Nội.
- Các kết quả nghiên cứu khoa học về bồi thường, GPMB khi Nhà nước thu
hồi đất ở Việt Nam đã công bố trong và ngoài nước thời gian qua,…
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu việc thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng
mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, thành phố Hà
Nội từ năm 2012 đến hết năm 2016.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu luận văn
5.1. Phương pháp luận
Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa
Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và những quan điểm, đường lối của
Đảng, Nhà nước về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất cũng như
thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Quá trình nghiên cứu, luận văn đã sử dụng các phương pháp cụ thể sau:
- Phương pháp phân tích và tổng kết: Hệ thống các văn bản hướng dẫn,
các tài liệu tham khảo, giáo trình, sách, công trình nghiên cứu, bài viết đã
được công bố liên quan bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất. Thực
tiễn thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất trên
địa bàn Thủ Đô nói chung và trên địa bàn quận Đống Đa nói riêng, kết quả

12. 10
đã đạt được, hạn chế thiếu sót và nguyên nhân, những yếu tố tác động và
phân tích đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu công tác này.
- Phương pháp thống kê về cán bộ thực hiện pháp luật về bồi thường
giải phóng mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa và kết quả thực
hiện công tác này.
- Phương pháp chuyên gia qua gặp gỡ, trao đổi với các nhà khoa học,
cán bộ thực tiễn công tác trong thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng
mặt bằng thu hồi đất.
6. Những đóng góp mới của luận văn
- Làm phong phú lý luận về thực hiện pháp luật về bồi thường giải
phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất.
- Đánh giá đúng thực trạng việc thực hiện pháp luật về bồi thường giải
phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, thành
phố Hà Nội.
- Đề xuất các giải pháp các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp
luật về bồi thường giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn
quận Đống Đa, thành phố Hà Nội trong thời gian tới.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
được cấu trúc làm 3 chương
- Chương 1. Lý luận thực hiện pháp luật về bồi thường khi nhà nước
thu hồi đất
- Chương 2. Thực trạng thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng
mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội
- Chương 3. Giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật về bồi thường giải
phóng mặt bằng thu hồi đất trên địa bàn quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội.

13. 11
Chương 1
LÝ LUẬN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BỒI KHI NHÀ NƯỚC
THU HỒI ĐẤT
1.1. Những khái niệm cơ bản
1.1.1. Khái niệm về bồi thường thu hồi đất
Theo Từ điển Tiếng Việt thông dụng: "Bồi thường: đền bù những tổn
hại đã gây ra". [12, tr. 30]
Trong lĩnh vực pháp luật, trách nhiệm bồi thường được đặt ra khi một
chủ thể có hành vi gây thiệt hại cho chủ thể khác trong xã hội. Trách nhiệm
này được nhiều ngành luật đề cập như trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài
hợp đồng trong lĩnh vực pháp luật dân sự; trách nhiệm bồi thường oan, sai do
hành vi của các cơ quan tố tụng gây ra trong lĩnh vực pháp luật hình sự; trách
nhiệm vật chất do hành vi của người lao động gây ra trong lĩnh vực pháp luật
lao động...
Trong lĩnh vực pháp luật đất đai, thuật ngữ bồi thường (hay đền bù)
thiệt hại để thực hiện GPMB ở Việt Nam được đặt ra từ rất sớm. Nghị định
số 151/TTg ngày 14/01/1959 của Hội đồng Chính phủ (nay là Chính phủ)
"Quy định thể lệ tạm thời về trưng dụng ruộng đất", tại Chương II đề cập đến
việc "Bồi thường cho người có ruộng đất bị trưng dụng"; Thông tư số
1792/TTg ngày 11/01/1970 của Thủ tướng Chính phủ về "Quy định một số
điểm tạm thời về bồi thường nhà cửa, đất đai, cây cối lưu niên, các hoa mầu
cho nhân dân ở những vùng xây dựng kinh tế mở rộng thành phố" cũng đề
cập đến vấn đề bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất... Tuy nhiên, Luật đất
đai năm 1993 và các văn bản hướng dẫn thi hành được ban hành lại sử dụng
thuật ngữ đền bù. Chỉ đến khi Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật đất
đai năm 2001 ra đời, thuật ngữ bồi thường mới được sử dụng trở lại và tiếp

14. 12
tục xuất hiện trong Luật đất đai năm 2003 và các văn bản hướng dẫn thi
hành. Luật đất đai năm 2013 và các nghị định hướng dẫn thi hành ra đời kế
thừa thuật ngữ bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất... Vậy hiểu như thế
nào là bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất?. Theo quan niệm của Luật đất
đai năm 2013: "Bồi thường về đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử
dụng đất đối với diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất" (Khoản 12
Điều 3). Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất mang một số đặc trưng cơ
bản sau đây:
- Vấn đề bồi thường chỉ đặt ra khi Nhà nước thu hồi đất của người sử
dụng đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế -
xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng;
- Việc bồi thường cho người sử dụng đất không do lỗi của Nhà nước
gây ra mà xuất phát từ nhu cầu chung của xã hội, của cộng đồng;
- Việc bồi thường về đất thực hiện không căn cứ vào giá chuyển
nhượng QSDĐ thực tế trên thị trường (trao đổi ngang giá) mà dựa vào giá đất
cụ thể do Nhà nước xác định tại thời điểm thu hồi đất;
Để hiểu rõ hơn bản chất của bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất,
chúng ta hãy phân biệt nó với các loại bồi thường trong một số lĩnh vực pháp
luật khác.
1.1.2. Khái nhiệm về bồi thường khi nhà nước thu hồi đất
Công việc bồi thường giải phóng mặt bằng thường là những việc nặng
nề nhất của các dự án đầu tư. Trong nhiều trường hợp do không chuẩn bị tốt
việc táiđịnh cư, không xác định giá cả bồi thường hợp lý, không kiên quyết
thực hiện cưỡng chế giải phóng mặt bằng đã làm nhiều công trình bị ách tắc.
Từ đó nhiều người đã ngộ nhận rằng việc bồi thường giải tỏa là trở lực của
các dự án phát triển. Quan niệm không đúng này dễ dẫn đến các giải pháp sai
lầm khi thực hiện giải phóng mặt bằng để cải tạo và phát triển đô thị.

15. 13
Nước ta đang trong quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa. Đây cũng
là quá trình phát triển đô thị hóa và phát triển toàn diện đất nước. Toàn bộ
quá trình này có 4 tiến trình song hành:
Một là tiến trình di dân từ nông thôn về đô thị và vùng kinh tế mới.
Hiện nay mức độ đô thị hóa của nước ta mới đạt 25%. Khi việc công nghiệp
hóa thành công (vào khoảng năm 2020), mức độ đô thị hóa có thể đạt tới 40 –
45%, lúc ấy dân sống trong các đô thị sẽ tăng lên đến khoảng 40 triệu người.
Đây là quá trình tái định cư vào đô thị theo nhu cầu phát triển đất nước.
Ngoài di dân vào đô thị,việc khai hoang mở các nông trại, các lâm trường
cũng là một khâu quan trọng trong việc tái bố trí dân cư nhằm mục đích khai
thác tốt hơn tài nguyên và bảo vệ môi trường sinh thái.
Hai là tiến trình tái bố trí mục đích sử dụng đất theo quy hoạch. Việc
quy hoạch cải tạo và phát triển các đô thị để phục vụ quá trình công nghiệp
hóa hiện đại hóa là một công việc tất yếu.
Tiến trình này ở đô thị có 2 nội dung: cải tạo chỉnh trang đô thị cũ và
quy hoạch phát triển các khu đô thị mới. Khi thực hiện các quy hoạch này
không tránh khỏi việc di dời tái định cư.
Ba là tiến trình nâng cao năng suất lao động, đồng thời với nó là nâng
cao khả năng cạnh tranh của nền kinh tế vì năng suất lao động công nghiệp
cao hơn năng suất lao động nông nghiệp giản đơn. Quá trình công nghiệp hóa
đòi hỏi đào tạo và đào tạo lại lao động. Việc tái định cư phải đảm bảo việc
này để phục vụ công nghiệp hóa đất nước.
Bốn là tiến trình cải thiện đời sống nhân dân. Nâng cao mọi mặt đời
sống của nhân dân là mục tiêu cơ bản của phát triển. Phương châm chỉ đạo cơ
bản của công tác bồi thường tái định cư là đảm bảo cuộc sống của người dân
bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ.
Mỗi người dân sẽ được hưởng lợi từ 2 nguồn: từ sự bồi thường táiđịnh

16. 14
cư trực tiếp khi thực hiện dự án và từ sự phát triển chung của đô thị do dự án
mang lại. Đời sống của người dân không ngừng nâng cao là biểu hiện của
phát triển.
Dựa trên những khái niệm đã nêu và những phân tích ở trên chúng ta có
thể thấy: Bồi thường giải phóng mặt bằng là quá trình các cơ quan nhà nước
tiến hành quyết định thu lại quyền sử dụng đất của người được Nhà nước trao
quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử dụng đất vi phạm pháp luật
về đất đai và Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất
thu hồi cho người sử dụng đất nhằm tạo lập quỹ đất "sạch" để sử dụng vào
mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia,
công cộng.
1.1.3. Khái niệm thực hiện pháp luật về bồi thường thu hồi đất
Trong bồi thường giải phóng mặt bằng và thu hồi đất thì việc thực hiện
đúng các quy định của pháp luật và một đòi hỏi hết sức quan trọng và nó xuất
phát từ một số lý do sau:
Thứ nhất, xét về bản chất, pháp luật mang giá trị công bằng. Điều này
thể hiện, trước pháp luật không có bất kỳ một tổ chức, cá nhân nào có được
ưu đãi, đặc quyền hơn so với các chủ thể khác trong xã hội. Mọi tổ chức, cá
nhân đều được hưởng quyền và thực hiện nghĩa vụ pháp lý khi tham gia quan
hệ pháp luật. Quyền và nghĩa vụ của chủ thể quan hệ pháp luật được ghi nhận
bởi các quy định của pháp luật và được đảm bảo thực hiện bằng sức mạnh
cưỡng chế của Nhà nước. Mọi hành vi vi phạm pháp luật đều được phát hiện
kịp thời và xử lý nghiêm minh nhằm bảo đảm sự thượng tôn của pháp luật.
Trên cơ sở đó, trật tự xã hội được duy trì và bảo đảm. Chính vì vậy, mọi
người trong xã hội đều lấy pháp luật làm tấm gương để soi chiếu, so sánh và
tự điều chỉnh hành vi xử sự của mình. Hơn nữa, pháp luật còn là sự phản ánh
ý nguyện, tâm tư, nguyện vọng của các thành viên trong xã hội. Cho dù pháp

17. 15
luật là sản phẩm do con người làm ra nên khó tránh khỏi sự ảnh hưởng của ý
chí chủ quan của nhà làm luật hoặc phản ánh ý chí của giai cấp cầm quyền
song pháp luật phải phản ánh được những yêu cầu khách quan của xã hội. Có
nghĩa là pháp luật muốn đi vào cuộc sống và muốn được người dân tự giác
tuân thủ chấp hành thì nó phải phản ánh ý nguyện của đại đa số quần chúng
nhân dân trong xã hội. Mặt khác, giá trị xã hội của pháp luật còn thể hiện ở
chỗ pháp luật không chỉ là công cụ quản lý xã hội của Nhà nước mà nó còn
có vai trò kiến tạo, điều tiết các quan hệ xã hội nói chung và quan hệ đất đai
nói riêng. Thông qua pháp luật, các chủ thể tham gia quan hệ đất đai dung
hòa, "thỏa hiệp" các mâu thuẫn về lợi ích nhằm bảo đảm việc sử dụng đất của
mình không làm phương hại, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích chính đáng của
người sử dụng đất có liên quan.
Thứ hai, thông qua cơ chế điều chỉnh của pháp luật giúp Nhà nước giải
quyết hài hòa mối quan hệ về lợi ích giữa các bên liên quan: Lợi ích của Nhà
nước, của cộng đồng; lợi ích của người bị thu hồi đất; lợi ích của doanh nghiệp,
chủ đầu tư. Bởi lẽ, pháp luật quy định quyền và nghĩa vụ cho các chủ thể tham
gia quan hệ đất đai. Điều này có nghĩa là không có bất kỳ chủ thể nào chỉ có
quyền mà không phải thực hiện nghĩa vụ và ngược lại khi tham gia quan hệ đất
đai. Trong trường hợp một chủ thể khi sử dụng đất thực hiện các quyền do pháp
luật quy định mà gây phương hại đến lợi ích chính đáng của chủ thể sử dụng đất
khác thì họ phải có nghĩa vụ khắc phục hoặc bồi thường do hành vi của mình
gây ra. Thông qua đó, các lợi ích khác nhau, thậm chí đối lập nhau của các chủ
thể được dung hòa trong khuôn khổ quy định của pháp luật.
Thứ ba, bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là lĩnh vực khó khăn,
phức tạp và nhạy cảm; bởi nó trực tiếp động chạm đến lợi ích thiết thực của
các bên liên quan mà trước hết là người sử dụng đất. Đối với một nước nông
nghiệp có khoảng 70% dân số là nông dân như nước ta thì mỗi một sự động

18. 16
chạm đến lợi ích của người nông dân sẽ gây ra những hậu quả khôn lường.
Đất đai nói chung và đất nông nghiệp nói riêng có một vai trò hết sức quan
trọng; nó không chỉ là cơ sở cho sự tồn tại và phát triển của nền sản xuất
nông nghiệp mà còn là điều kiện vật chất tạo việc làm, đem lại thu nhập đảm
bảo cuộc sống cho khoảng 56 triệu người sống ở khu vực nông thôn. Hơn
nữa, việc có đất hay mất đất nông nghiệp của người nông dân còn tiềm ẩn
nguy cơ đối với sự ổn định chính trị, trật tự xã hội. Vì vậy, trong thu hồi đất
nông nghiệp, điều trước tiên mà Nhà nước phải giải quyết đó là bảo đảm
quyền lợi hợp pháp cho người nông dân thông qua bồi thường. Tuy nhiên,
bồi thường như thế nào, bồi thường ra sao để không gây ra những xung đột
xã hội, được tạo ra bởi sự mâu thuẫn về lợi ích giữa Nhà nước với người bị
thu hồi đất nông nghiệp hoặc không gây ra những áp lực vượt quá khả năng tài
chính của Nhà nước, của xã hội... Lời giải cho những câu hỏi này nằm ở nội
dung các quy định của pháp luật; bởi lẽ, pháp luật suy cho cùng là một khế
ước thể hiện sự thỏa hiệp về quyền lợi giữa các giai tầng trong xã hội. Pháp
luật quy định quyền và nghĩa vụ của các chủ thể trong xã hội. Khi tham gia các
quan hệ xã hội, con người phải tuân thủ quyền và nghĩa vụ do pháp luật quy
định nhằm đảm bảo hài hòa các lợi ích khác nhau trong xã hội. Thông qua việc
tuân thủ các quy định của pháp luật, người bị thu hồi đất tự điều chỉnh hành vi
ứng xử của mình, nhằm nhận được sự bảo hộ đối với lợi ích hợp pháp của mình,
không gây phương hại cho Nhà nước, cho xã hội. Ngược lại, thông qua việc
tuân thủ pháp luật trong việc bồi thường cho người bị thu hồi đất, các cơ
quan nhà nước có thẩm quyền tự điều chỉnh hành vi ứng xử của mình để
không làm thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất. Có
như vậy mới không tạo ra những xung đột, mâu thuẫn về lợi ích giữa các bên
trong bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nhằm đáp ứng yêu cầu tiếp cận
vấn đề đất đai trong quá trình phát triển đất nước.

19. 17
Thứ tư, pháp luật quy định cụ thể các trường hợp thu hồi đất, mục
đích thu hồi đất, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thu hồi và phương thức giải
quyết hậu quả do việc thu hồi đất gây ra. Thông qua việc tuân thủ các quy
định này các cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét, cân nhắc đưa ra
hành vi ứng xử của mình cho phù hợp, nhằm bảo đảm hạn chế đến mức thấp
nhất việc thu hồi đất, cũng như việc thu hồi đất sử dụng vào các mục đích
chung phải đem lại hiệu quả cho toàn xã hội (trong đó có người bị thu hồi
đất), chống lại việc thu hồi đất vì lợi ích nhóm hoặc không đem lại lợi ích
chung cho xã hội. Có như vậy mới tạo được sự đồng thuận của người dân
đối với quyết định thu hồi đất. Ở một khía cạnh khác, thông qua các quy
định cụ thể và tường minh của pháp luật, người dân và dư luận xã hội theo
dõi, giám sát các hành vi ứng xử của công chức nhà nước, của cơ quan nhà
nước có thẩm quyền trong việc thực thi pháp luật về bồi thường khi Nhà
nước thu hồi đất để lên án, đấu tranh với các hiện tượng nhũng nhiễu, tham
nhũng, tiêu cực hoặc các hành vi vi phạm pháp luật… nhằm đảm bảo duy trì
kỷ cương, kỷ luật nhà nước và tăng cường pháp chế.
Từ những phân tích trên chúng ta có thể thấy: Thực hiện pháp luật về
bồi thường khi nhà nước thu hồi đất là quá trình các cơ quan nhà nước có
thẩm quyền căn cứ chủ trương, chính sách và căn cứ vào các quy định của
pháp luật hiện hành tiến hành thu lại quyền sử dụng đất của người được Nhà
nước giao quyền sử dụng đất và Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất
đối với diện tích thu hồi nhằm phục vụ phát triển xã hội và đáp ứng lợi ích
của nhân dân.
1.1.4. Phân biệt giữa bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất với bồi
thường trong một số lĩnh vực pháp luật khác
- Phân biệt giữa bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất với bồi thường
thiệt hại ngoài hợp đồng trong pháp luật dân sự.

20. 18
Nghiên cứu về bản chất của bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất với
bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng trong pháp luật dân sự có thể thấy giữa
hai loại trách nhiệm bồi thường này có sự khác nhau ở một số khía cạnh cơ
bản sau đây:
Một là, bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là trách nhiệm của Nhà
nước. Ở đây Nhà nước vừa là một tổ chức chính trị, quyền lực vừa là người
đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai thực hiện chức năng quản lý nhà nước
đối với đất đai. Trong khi đó, chủ thể của bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng
có phạm vi rộng hơn, bao gồm bất cứ tổ chức, hộ gia đình, cá nhân nào có
hành vi gây thiệt hại cho người khác.
Hai là, chủ thể được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là người sử
dụng đất hợp pháp bị thu hồi đất. Tức là người sử dụng đất được Nhà nước
cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) hay GCNQSDĐ,
quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất (gọi chung là
GCNQSDĐ) hoặc có một trong các loại giấy tờ về QSDĐ theo quy định tại
Điều 100 của Luật đất đai năm 2013 mà có đất đang sử dụng bị Nhà nước
thu hồi. Trong khi đó, chủ thể được bồi thường trong chế định bồi thường
thiệt hại ngoài hợp đồng là bất cứ tổ chức, hộ gia đình, cá nhân nào có thiệt
hại do hành vi vi phạm ngoài hợp đồng của chủ thể bồi thường gây ra.
Ba là, nguyên tắc bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng áp dụng trong
pháp luật dân sự là nguyên tắc tự nguyện thỏa thuận giữa người có trách
nhiệm bồi thường và người được bồi thường. Chỉ khi nào các bên không tự
thỏa thuận được với nhau thì mới yêu cầu các cơ quan Nhà nước có thẩm
quyền can thiệp giải quyết. Trong khi đó, nguyên tắc bồi thường khi Nhà
nước thu hồi đất lại có nét khác biệt. Việc bồi thường được thực hiện khi
người bị thu hồi đất thỏa mãn đầy đủ các điều kiện về bồi thường do pháp
luật quy định.

21. 19
Bốn là, vấn đề bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất chỉ đặt ra khi Nhà
nước ban hành một quyết định hành chính về thu hồi đất làm chấm dứt
QSDĐ của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân đối với một diện tích đất xác định.
Hậu quả thiệt hại do việc thu hồi đất của Nhà nước gây ra chỉ có ý nghĩa
trong việc xác định mức độ bồi thường. Hơn nữa, việc Nhà nước thu hồi đất
xuất phát từ nhu cầu khách quan của xã hội. Vì vậy, trong nhiều trường hợp
việc Nhà nước bồi thường cho người bị thu hồi đất chưa hẳn là do lỗi của
mình gây ra mà ở đây Nhà nước thực hiện nghĩa vụ bồi thường của xã hội đối
với người sử dụng đất. Để thực hiện trách nhiệm xã hội, Nhà nước không chỉ
bồi thường về đất, thiệt hại về tài sản trên đất mà còn thực hiện việc hỗ trợ ổn
định đời sống, hỗ trợ di chuyển chỗ ở; giải quyết vấn đề tái định cư; đào tạo
chuyển đổi nghề, bố trí việc làm mới cho người bị thu hồi đất.
Trong khi đó, việc bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng được đặt ra khi
người có trách nhiệm bồi thường có hành vi gây thiệt hại cho người khác.
Việc bồi thường trong trường hợp này được thực hiện dựa trên yếu tố lỗi và
thiệt hại thực tế xảy ra. Hơn nữa, người có trách nhiệm bồi thường chỉ chịu
trách nhiệm cá nhân đối với người bị thiệt hại. Điều này có nghĩa là họ chỉ có
trách nhiệm bồi thường toàn bộ thiệt hại do lỗi của mình gây ra mà thôi.
Năm là, bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng chỉ thuần túy mang tính
chất dân sự giữa cá nhân hoặc tổ chức với nhau. Trong khi đó, bồi thường khi
Nhà nước thu hồi đất lại hàm chứa cả tính chất hành chính và tính chất dân sự:
Tính chất hành chính của bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất thể hiện ở việc
cơ quan nhà nước có thẩm quyền ra một quyết định hành chính làm chấm dứt
QSDĐ của người sử dụng đối với một diện tích đất nhất định. Tính chất dân sự
của loại bồi thường này thể hiện các thiệt hại thực tế của người sử dụng đất về
tài sản gắn liền với đất bị thu hồi được Nhà nước bồi thường toàn bộ.
- Phân biệt giữa bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất với bồi thường

22. 20
oan sai trong pháp luật hình sự.
Nghiên cứu, tìm hiểu về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất với bồi
thường oan sai trong pháp luật hình sự cho thấy giữa chúng cũng có những sự
khác nhau cơ bản như sau:
Một là, bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phát sinh do một hành vi
hành chính là quyết định thu hồi đất của cơ quan hành chính gây ra. Trong
khi đó, bồi thường oan sai trong pháp luật hình sự lại phát sinh từ một hành
vi của cơ quan, tố tụng như hành vi truy tố, xét xử... oan sai gây ra.
Hai là, trong nhiều trường hợp, bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất
chưa chắc đã phải do lỗi của Nhà nước gây ra mà xuất phát từ nhu cầu khách
quan của xã hội. Trong khi đó, bồi thường oan sai trong pháp luật hình sự lại
do lỗi hoặc hành vi vi phạm (hành vi vi phạm có thể xuất phát từ năng lực,
trình độ yếu kém; do thái độ chủ quan, cẩu thả...) của cơ quan tố tụng gây nên.
Ba là, bồi thường oan sai trong pháp luật hình sự được thực hiện dựa trên
nguyên tắc:
Thiệt hại được bồi thường bao gồm thiệt hại về tinh thần và thiệt hại về
vật chất (Khoản 3, Điều 3, Nghị quyết số 388/2003/NQ-UBTVQH11 ngày
17/03/2003 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội).
Việc bồi thường thiệt hại được tiến hành trên cơ sở thương lượng giữa
đại diện cơ quan có trách nhiệm bồi thường thiệt hại với người bị oan, sai;
thân nhân hoặc đại diện hợp pháp của họ.
Trong khi đó, bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất được thực hiện dựa
trên nguyên tắc người bị thu hồi đất phải thỏa mãn các điều kiện về bồi
thường do pháp luật quy định. Hơn nữa, phạm vi của trách nhiệm bồi thường
này không xem xét đến yếu tố thiệt hại về tinh thần của người sử dụng đất.
Bốn là, chế định bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất không chỉ xem
xét trách nhiệm của Nhà nước trong việc bồi thường thiệt hại do hành vi thu

23. 21
hồi đất của mình gây ra mà còn giải quyết các vấn đề mang tính xã hội như
vấn đề hỗ trợ đời sống gặp khó khăn, đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp và bố
trí tái định cư cho người bị thu hồi đất... Trong khi đó, bồi thường oan sai
trong pháp luật hình sự chỉ xem xét bồi thường thiệt hại về vật chất và tinh
thần do hành vi của chủ thể có trách nhiệm bồi thường gây ra cho người bị
oan sai.
- Phân biệt giữa bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất với trách nhiệm
vật chất trong pháp luật lao động.
Nghiên cứu về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất với trách nhiệm
vật chất trong pháp luật lao động cho thấy giữa hai loại trách nhiệm này có
những điểm khác nhau chủ yếu sau đây:
Một là, trách nhiệm vật chất được đặt ra khi người lao động có hành vi
vi phạm nội quy, kỷ luật lao động gây ra trong thời gian làm việc. Trong khi
đó vấn đề bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất được đặt ra khi Nhà nước có
hành vi thu hồi đất của người sử dụng đất; đồng thời Nhà nước là chủ thể có
trách nhiệm bồi thường cho người sử dụng đất.
Hai là, chế định trách nhiệm vật chất trong pháp luật lao động quy
định người lao động có hành vi vi phạm nội quy, kỷ luật lao động mà gây
thiệt hại cho đơn vị sử dụng lao động thì chỉ phải bồi thường thiệt hại với
mức tối đa không quá 3 tháng lương (trường hợp gia đình họ gặp hoàn cảnh
khó khăn còn được xem xét miễn, giảm mức bồi thường). Trong khi đó, bồi
thường do Nhà nước thu hồi đất thực hiện phải bồi thường toàn bộ thiệt hại
thực tế về tài sản gắn liền với đất bị thu hồi và bồi thường về đất cho người bị
thu hồi đất.
Ba là, chế định bồi thường về trách nhiệm vật chất trong pháp luật lao
động không đặt ra trách nhiệm cho người gây ra thiệt hại phải giải quyết các
vấn đề mang tính xã hội do lỗi vi phạm của mình gây ra cho người bị thiệt

24. 22
hại. Trong khi đó, trách nhiệm bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất lại đặt ra
trách nhiệm cho Nhà nước không chỉ bồi thường mà còn giải quyết những
vấn đề mang tính xã hội phát sinh từ việc thu hồi đất cho người bị thu hồi đất.
1.2. Ý nghĩa của việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất
- Bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất nhằm bảo đảm lợi ích
quốc gia, công cộng.
Thu hồi đất là biện pháp của Nhà nước nhằm chấm dứt quan hệ pháp
luật về sử dụng đất giữa một bên là tổ chức, hộ gia đình, cá nhân được giao
đất, cho thuê đất và một bên là Nhà nước với tư cách đại diện chủ sở hữu về
đất đai. Thông qua việc thu hồi đất, Nhà nước có được một quỹ đất cần thiết
đáp ứng nhu cầu xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ; phát triển
các cơ sở kinh tế, công nghiệp, các cơ sở sản xuất - kinh doanh, khu đô thị...
Qua đó, làm tăng tính hấp dẫn của môi trường đầu tư; kêu gọi sự đầu tư của
các nhà đầu tư trong và ngoài nước phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước.
Đồng thời, ở một mức độ nhất định, việc bồi thường, hỗ trợ khi Nhà
nước thu hồi đất cũng góp phần gián tiếp vào việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế
theo hướng giảm tỷ trọng sản xuất nông nghiệp, tăng tỷ trọng sản xuất công
nghiệp, dịch vụ. Khi diện tích đất nông nghiệp ngày càng bị thu hẹp, Nhà
nước thực hiện các biện pháp hỗ trợ cho người nông dân bị mất đất sản xuất
trong việc đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp, tìm kiếm việc làm mới. Qua đó,
góp phần rút bớt một lực lượng lao động ở nông thôn chuyển sang làm việc
trong khu vực sản xuất phi nông nghiệp và dịch vụ.
- Bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đấy bảo đảm giải quyết hài
hòa lợi ích của Nhà nước, lợi ích của người bị thu hồi đất và lợi ích của nhà
đầu tư.
Vì lợi ích chung, lợi ích của cả cộng đồng, Nhà nước thực hiện thu hồi

25. 23
đất của người sử dụng đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh; phát
triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Điều này sẽ gây ra thiệt hại
và ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của những người bị thu hồi đất. Nếu
không thực hiện tốt việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho người bị thu hồi
đất sẽ dẫn đến tình trạng là trong khi các công trình phúc lợi công cộng được
xây dựng trên những diện tích đất bị thu hồi mang lại lợi ích cho số đông dân
chúng trong xã hội thì ở thái cực ngược lại người bị thu hồi đất lại rơi vào tình
trạng khó khăn về sản xuất và đời sống do bị mất đất sản xuất hoặc bị mất nhà
ở. Do đó, vấn đề bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải giải quyết hài hòa
các mối quan hệ về lợi ích của người bị thu hồi đất với lợi ích của Nhà nước,
của xã hội để vừa bảo đảm nhu cầu sử dụng đất phục vụ cho nhu cầu quốc
phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; vừa bảo vệ quyền và
lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất, bồi hoàn cho họ những thành quả lao
động, kết quả đầu tư bị thiệt hại do việc thu hồi đất gây ra.
Ở một khía cạnh khác, nếu việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất
thực hiện không có hiệu quả hoặc không công khai, minh bạch, dân chủ và
đúng pháp luật khiến người bị thu hồi đất không đồng thuận dẫn đến việc
chậm bàn giao đất để thực hiện dự án; phát sinh tranh chấp, khiếu kiện kéo
dài v.v... Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích của nhà đầu tư do chậm
tiến độ triển khai dự án và làm lỡ cơ hội kinh doanh gây trở ngại đến tốc độ
và chất lượng tăng trưởng của nền kinh tế. Tuy nhiên, chúng ta cũng không
thể coi trọng phát triển kinh tế, dành nhiều ưu đãi, thuận lợi cho doanh
nghiệp, các nhà đầu tư mà coi nhẹ, không quan tâm đúng mức đến vấn đề bảo
đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất mà phải giải quyết hài
hòa giữa lợi ích của doanh nghiệp, chủ đầu tư với lợi ích của người bị thu hồi
đất. Có như vậy thì việc phát triển mới mang tính bền vững vừa đảm bảo phát
triển kinh tế vừa chú trọng giải quyết các vấn đề an sinh xã hội.

26. 24
- Bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất góp phần vào việc duy trì
ổn định tình hình chính trị, kinh tế và trật tự xã hội.
Cho dù thu hồi đất để sử dụng vào bất kỳ mục đích gì thì đây cũng là
hành vi "động chạm" trực tiếp đến quyền và lợi ích của người sử dụng đất.
Chính vì vậy, thu hồi đất luôn luôn là vấn đề nhạy cảm, tiềm ẩn nhiều nguy
cơ mâu thuẫn, tranh chấp về lợi ích giữa Nhà nước, người bị thu hồi đất và
người được hưởng lợi từ việc thu hồi đất. Thực tế giải quyết các tranh chấp,
khiếu kiện từ việc thực hiện bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất cho thấy
nếu không giải quyết tốt việc bồi thường tổn thất, hỗ trợ, tái định cư cho
người bị thu hồi đất nhằm giúp họ vượt qua khó khăn nhanh chóng ổn định
đời sống và sản xuất thì sẽ phát sinh nhiều tranh chấp, khiếu kiện kéo dài,
vượt cấp với số đông người dân tham gia. Đây là nguyên nhân cơ bản làm
phát sinh những "điểm nóng" gây mất ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội
và dễ bị kẻ xấu lợi dụng kích động, lôi kéo người dân không đồng thuận với
quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về thu hồi đất để
thực hiện các dự án đầu tư, các công trình hạ tầng công cộng... phục vụ lợi
ích của cộng đồng. Do đó, thực hiện tốt bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi
Nhà nước thu hồi đất có vai trò quan trọng góp phần duy trì ổn định chính trị,
trật tự an toàn xã hội; tránh nguy cơ nảy sinh các xung đột xã hội.
1.3. Nội dung thực hiên pháp luật về bồi thường khi nhà nước thu hồi đất
1.3.1. Cơ sở pháp lý
Các nguyên tắc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi
đất được quy định cụ thể tại Điều 74, Điều 88 Luật Đất Đai 2013, hướng dẫn
thực hiện tại Nghị định 47/2014/NĐ-CP.
Nhằm đảm bảo tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp cho người bị thu hồi
đất, khắc phục bất cập và điều tiết hài hòa giữa lợi ích Nhà nước, người sử

27. 25
dụng đất và nhà đầu tư, đồng thời giảm thiểu và hạn chế các khiếu kiện của
công dân trong việc bồi thường, giải phóng mặt bằng khi bị thu hồi đất. Luật
Đất đai năm 2013 vừa tiếp tục kế thừa, luật hóa những quy định còn phù hợp
đã và đang đi vào cuộc sống của pháp luật đất đai năm 2003, nhưng đồng thời
đã sửa đổi, bổ sung một số quy định định mới nhằm tháo gỡ những hạn chế,
bất cập của Luật Đất đai năm 2003. Về nguyên tắc khi thực hiện thu hồi đất:
Luật khẳng đi ̣nh một cách rõ ràng nguyên tắc công khai, minh ba ̣ch và dân
chủ trong công tác thu hồi đất thông qua các quy đi ̣nh về các trường hợp Nhà
nước thu hồi đất; quy định trình tự, thủ tục thu hồi đất; bồi thường, hỗ trợ, tái
đi ̣nh cư khi Nhà nước thu hồi đất; Để đảm bảo nguyên tắc dân chủ, công khai,
Luâ ̣t này đã quy đi ̣nh theo hướng tăng cường hơn sựtham gia trực tiếp của
nhân dân trong viê ̣c đo đa ̣c, kiểm đếm đất đai, tài sản gắn liền với đất và xây
dựng phương án bồi thường, hỗ trợvà tái đi ̣nh cư; trách nhiê ̣m đối thoa ̣i và
giải trình của cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi người dân chưa có ý kiến
đồng thuâ ̣n.
1.3. 2. Nguyên tắc bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu
hồi đất
* Nguyên tắc bồi thường
Các chế định bồi thường về đất, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu
hồi đất trong Luật Đất đai năm 2013 được quy định tại 2 điều (Điều 41, 42 và
43) và trên thực tế không thể thể chế, truyền tải hết các quy định mang tính
nguyên tắc để thực hiện thống nhất khi xử lý những vấn đề phức tạp phát sinh
trong thực tiễn thu hồi đất, bồi thường về đất, hỗ trợ và tái định cư tại các địa
phương, các bộ, ngành. Khắc phục hạn chế này, Luật Đất đai năm 2013 đã
tách nguyên tắc bồi thường về đất và nguyên tắc bồi thường thiệt hại về tài
sản, ngừng sản xuất, kinh doanh khi Nhà nước thu hồi đất thành 02 điều riêng

28. 26
biệt (Điều 74 và Điều 88). Trong đó quy định cụ thể các nguyên tắc bồi
thường về đất và các nguyên tắc bồi thường thiệt hại về tài sản gắn liền với
đất khi Nhà nước thu hồi đất để các bộ, ngành, địa phương và người thu hồi
đất căn cứ vào đó thống nhất thực hiện. Nội dung cụ thể nguyên tắc bồi
thường như sau:
“Điều 74. Nguyên tắc bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất
1. Người sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất nếu có đủ điều kiện được bồi
thường quy định tại Điều 75 của Luật này thì được bồi thường.
2. Việc bồi thường được thực hiện bằng việc giao đất có cùng mục đích sử
dụng với loại đất thu hồi, nếu không có đất để bồi thường thì được bồi thường
bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh
quyết định tại thời điểm quyết định thu hồi đất.
3. Việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải bảo đảm dân chủ, khách
quan, công bằng, công khai, kịp thời và đúng quy định của pháp luật”.
Nguyên tắc trên thể hiện khi nhà nước lấy đi phần lợi ích của người dân mà
người dân có đầy đủ điều kiện được bồi thường thì Nhà nước có trách nhiệm
phải bồi thường thiệt hại. Quy định trên phù hợp với nguyên tắc dân sự được
quy định trong Bộ luật dân sự 2005. Khi Nhà nước lấy đất thì bồi thường
bằng đất cùng loại, nếu không có đất cùng loại thì bồi thường bằng tiền với
giá trị tương đương. Cách tiếp cận này xuất phát từ quan niệm coi đất đai là
tài sản có thể được trả thay bằng tiền bồi thường để mua được một thửa đất
tương đương. Quy định này cũng nhằm ngăn ngừa tình trạng người bị THĐ
đòi hỏi giá bồi thường quá cao do giá trị của đất đai tăng lên từ việc chuyển
mục đích SDĐ hoặc do sự đầu tư của Nhà nước mang lại.

29. 27
Việc bồi thường phải dân chủ khách quan, tức là phải đảm bảo khi
người dân bị thu hồi đất mà có các đủ điều kiện nhận bồi thường, họ phải
được bồi thường. Đây là quyền liên quan tới lợi ích chính đáng mà không một
ai hay tổ chức cá nhân nào không cho họ thực hiện.
“ Điều 88. Nguyên tắc bồi thường thiệt hại về tài sản sản xuất, kinh doanh khi
Nhà nước thu hồi đất
1. Khi Nhà nước thu hồi đất mà chủ sở hữu tài sản hợp pháp gắn liền với đất
bị thiệt hại về tài sản thì được bồi thường.
2. Khi Nhà nước thu hồi đất mà tổ chức, hộ gia đình, cá nhân, người Việt
Nam định cư ở nước ngoài, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài phải
ngừng sản xuất, kinh doanh mà có thiệt hại thì được bồi thường thiệt hại”.
Đây là môt điểm mới của luật đất đai 2013 khi đã bắt đầu xem xét bồi
thường về đất không chỉ với tư cách là tài sản mà còn là tài nguyên và tư liệu
sản xuất. Trên thực tế, ngoài ý nghĩa là tài sản, đất đai còn là tài nguyên thiên
nhiên, tư liệu sản xuất và nguồn sống của con người. Vì đất là tư liệu sản xuất
của người bị thu hồi đất nên nhà đầu tư ngoài việc bồi thường giá trị như một
tài sản còn phải bồi thường về thu nhập, sinh kế cho người mất đất. Nếu chỉ là
khoản hỗ trợ trong một thời gian nhất định thì coi như đã phó mặc việc tìm
sinh kế mới cho người mất đất. Do đó, thay vì phó mặc gánh nặng hỗ trợ đào
tạo nghề đối với người mất đất cho Nhà nước, nhà đầu tư cần phải được yêu
cầu cùng bàn bạc với người mất đất về cơ hội tìm sinh kế mới cho họ; đồng
thời, nhà đầu tư phải chi trả cho người mất đất một khoản tiền tương ứng với
mức thu từ sử dụng đất trước đây cho tới khi người bị mất đất có nguồn thu
nhập mới và theo nguyên tắc, càng để lâu, chi phí bồi thường càng lớn để bắt
buộc nhà đầu tư không thể trì hoãn. Theo nguyên tắc này, nhà đầu tư cần

30. 28
nghiên cứu rất kỹ lưỡng đất đai trong bài toán đầu tư để chi phí ít nhất, chính
quyền địa phương cũng khó đánh đổi mọi giá cho sự phát triển, như vậy chắc
chắn sẽ giảm được tham nhũng từ đất đai và bảo vệ được nguồn lực đất đai.
* Nguyên tắc hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất:
a) Người sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất ngoài việc được bồi thường
theo quy định của Luật này còn được Nhà nước xem xét hỗ trợ;
b) Việc hỗ trợ phải bảo đảm khách quan, công bằng, kịp thời, công khai và
đúng quy định của pháp luật.”
Thứ nhất, quy định về hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm
cho hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp khi Nhà nước thu hồi
đất nông nghiệp mà không có đất nông nghiệp để bồi thường
Thứ hai, quy định về hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm
cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất ở kết hợp kinh doanh, dịch vụ mà nguồn
thu nhập chính từ hoạt động kinh doanh dịch vụ khi Nhà nước thu hồi đất ở
mà phải di chuyển chổ ở.
Thứ ba, một trong các hình thức hỗ trợ là hỗ trợ về chỗ ở, tái định cư. Nhằm
khắc phục tình trạng một số khu vực tái định cư chất lượng còn thấp, không
đồng bộ về cơ sở hạ tầng, chưa đảm bảo tiêu chí có điều kiện phát triển bằng
hoặc tố hơn nơi ở cũ. Nhiều địa phương chưa lập khu tái định cư chung cho
các dự án tại địa bàn nên nhiều dự án chưa có khu tái định cư đã thực hiện thu
hồi đất ở, thậm chí có những dự án mà người có đất bị thu hồi phải đi thuê
nhà để ở nhiều năm mà vẫn chưa được bồ trí vào khu tái định cư, Luật Đất đai
năm 2013 đã quy định về lập và thực hiện dự án tái định cư, bố trí tái định cư
cho người bị thu hồi đất ở mà phải di chuyển chỗ ở .

31. 29
Tính dân chủ, công bằng, kịp thời, công khai và đúng quy định của pháp luật
Ở cả trong nguyên tắc về bồi thường cũng như hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất
đều đề cập tới tính bảo đảm khách quan, công bằng, kịp thời, công khai minh
bạch, dân chủ, đúng pháp luật. Đây là một đòi hỏi khách quan trong quá trình
thực thi các quy định của pháp luật về bồi thường hỗ trợ tái định cư khi nhà
nước thu hồi đất, vừa là cơ chế để kiểm soát hoạt động này. Bởi tất cả nội
dung, phạm vi, giới hạn, trình tự, thủ tục…bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi
nhà nước thu hồi đất đều do pháp luật quy định. Việc thực hiện công khai
minh bạch, dân chủ được thể hiện như sau:
- Quy định cụ thể những trường hợp Nhà nước THĐ do lỗi của người SDĐ
gây ra hoặc những trường hợp THĐ vì lý do đương nhiên; Trên cơ sở đó, Nhà
nước thực thi chính sách bồi thường, hỗ trợ, TĐC không giống nhau đối với
các trường hợp THĐ: (i) trường hợp THĐ sử dụng vào mục đích quốc phòng,
an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và mục đích phát triển kinh tế thì
người bị THĐ được Nhà nước bồi thường về đất và bồi thường thiệt hại về tài
sản gắn liền với đất bị thu hồi. Đối với trường hợp thu hồi đất ở (THĐƠ),
người bị THĐ ngoài việc được Nhà nước bồi thường về đất và tài sản gắn liền
với đất bị thu hồi còn được hưởng chính sách TĐC. Trường hợp THĐ nông
nghiệp của người trực tiếp sản xuất nông nghiệp mà không có đất để giao cho
họ tiếp tục sản xuất, người bị THĐ nông nghiệp ngoài việc được bồi thường
về đất và tài sản trên đất còn được Nhà nước hỗ trợ trong việc ổn định cuộc
sống, đào tạo, chuyển đổi nghề nghiệp; (ii) trường hợp THĐ do lỗi của người
SDĐ gây ra thì người bị THĐ không được bồi thường về đất mà chỉ được bồi
thường thiệt hại về tài sản gắn liền với đất bị thu hồi.
- Quy định cụ thể thời hạn thông báo cho người bị THĐ biết về quyết định
THĐ nhằm tạo điều kiện để họ chủ động trong việc thu hoạch mùa màng, thu

32. 30
dọn đồ đạc, di chuyển chỗ ở để sớm bàn giao mặt bằng cho chủ đầu tư Quy
định cụ thể các trường hợp Nhà nước THĐ để sử dụng vào mục đích phát
triển kinh tế và trường hợp người sử dụng đất trong khu vực có đất thu hồi
không phối hợp với tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng
trong việc điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm thì Ủy ban nhân dân cấp xã,
Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã nơi có đất thu hồi và tổ chức làm
nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng tổ chức vận động, thuyết phục để
người sử dụng đất thực hiện.
- Quy định cụ thể điều kiện được bồi thường khi Nhà nước THĐ tại Điều 75
Luật Đất Đai 2013. Điều này góp phần làm giảm những tranh chấp, khiếu
kiện không cần thiết xung quanh việc bồi thường khi Nhà nước THĐ.
- Pháp luật đất đai hiện hành quy định rõ ràng trách nhiệm của Ủy ban nhân
dân (UBND) tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trong việc lập và thực
hiện các dự án TĐC trước khi THĐ để bồi thường bằng nhà ở, đất ở cho
người bị THĐ ở mà phải di chuyển chỗ ở. Khu TĐC được quy hoạch chung
cho nhiều dự án trên cùng một địa bàn và phải có điều kiện phát triển bằng
hoặc tốt hơn nơi ở cũ.
1.3.3. Chủ thể thực hiện pháp luật về thu hồi đất
Khi tham gia quan hệ pháp luật về thu hồi đất chủ thể bao gồm: Cơ quan
nhà nước; Tổ chức phát triển quỹ đất; Người có đất bị thu hồi;
Cơ quan nhà nước: tham gia vào quá trình thực hiện pháp luật về thu hồi
đất gồm UBND cấp tỉnh và UBND cấp huyện và UBND cấp xã.
UBND cấp tỉnh thu hồi đất của các tổ chức. UBND cấp huyện thu hồi đất
của hộ gia đình và cá nhân. UBND cấp xã thu hồi đất công ích của xã bị lấn
chiếm, hoặc cho thuê đã hết thời hạn mà không giao lại.

33. 31
UBND cấp tỉnh căn cứ vào tình hình địa phương giao việc bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư cho Hội đồng bồi thường, hỗ trợ, tái định cư huyện và tổ
chức phát triển quỹ đất. UBND cấp huyện và cấp xã tham gia trực tiếp vào
Hội đồng bồi thường, hỗ trợ, tái định cư huyện. Thành viên của Hội đồng này
gồm: Chủ tịch là lãnh đạo UBND cấp huyện; Các thành viên là: đại diện cơ
quan tài chính; đại diện cơ quan tài nguyên và môi trường; đại diện cơ quan
kế hoạch và đầu tư; chủ đầu tư; đại diện UBND cấp xã có đất bị thu hồi; đại
diện của những hộ gia đình bị thu hồi đất từ 1 đến 2 người; một số thành viên
khác do Chủ tịch Hội đồng quyết định cho phù hợp với thực tế địa phương.
Trách nhiệm của Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư: giúp UBND
cùng cấp lập và tổ chức thực hiện phương án bồi thường, hỗ trợ và bố trí tái
định cư; Chủ tịch Hội đồng chỉ đạo các thành viên Hội đồng lập, trình duyệt
và tổ chức thực hiện phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; Chủ đầu tư có
trách nhiệm giúp Chủ tịch Hội đồng lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư và bảo đảm đầy đủ kinh phí để chi trả kịp thời tiền bồi thường, hỗ trợ,
tái định cư; đại diện những người bị thu hồi đất có trách nhiệm phản ánh
nguyện vọng của người bị thu hồi đất, người phải di chuyển chỗ ở và vận
động những người bị thu hồi đất thực hiện di chuyển giải phóng mặt bằng
đúng tiến độ; các thành viên khác thực hiện nhiệm vụ theo sự phân công và
chỉ đạo của Chủ tịch Hội đồng phù hợp với trách nhiệm của ngành. Hội đồng
bồi thường, hỗ trợ, tái định cư chịu trách nhiệm về tính chính xác, hợp lý của
số liệu kiểm kê, tính pháp lý của đất đai, tài sản được bồi thường, hỗ trợ.
Tổ chức phát triển quỹ đất: là đơn vị sự nghiệp có thu do UBND cấp tỉnh
quyết định thành lập ở cấp tỉnh, cấp huyện. Tổ chức này có nhiệm vụ: tạo quỹ
đất để đấu giá quyền sử dụng đất; quản lý quỹ đất đã được giải phóng mặt
bằng; tổ chức thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất theo quy định pháp luật;
chủ trì hoặc phối hợp với Hội đồng bồi thường, hỗ trợ, tái định cư để giải

34. 32
phóng mặt bằng và bồi thường; dịch vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng; tổ
chức phát triển các khu tái định cư; thực hiện các nhiệm vụ khác theo quyết
định của UBND cấp tỉnh.
Người có đất bị thu hồi: Là một chủ thể tham gia quan hệ pháp luật về
thu hồi đất. Khi tham gia phải thực hiện một số quyền và nghĩa vụ sau:
Quyền: Đăng ký đến nơi ở tái định cư bằng văn bản. Được ưu tiên đăng
ký hộ khẩu cho bản thân, các thành viên khác trong gia đình về nơi ở mới và
được ưu tiên chuyển trường cho các thành viên trong gia đình trong độ tuổi đi
học. Được từ chối vào khu tái định cư không đảm bảo các điều kiện như đã
thông báo và niêm yết công khai. Được cung cấp mẫu thiết kế nhà miễn phí.
Được quyền khiếu nại, tố cáo liên quan đến bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
Nghĩa vụ: Chấp hành nghiêm chỉnh quyết định thu hồi đất và giải phóng
mặt bằng. Thực hiện di chuyển vào khu tái định cư theo đúng thời gian quy định.
Xây dựng nhà, công trình đúng quy hoạch và thực hiện các nghĩa vụ khác
theo quy định của pháp luật. Nộp tiền mua nhà ở hoặc tiền sử dụng đất theo quy
định của pháp luật.
1.3.4. Khách thể của thực hiện pháp luật thu hồi đất
Đối với Nhà nước, khách thể mà nhà nước hướng tới khi thu hồi đất là
phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm cuộc sống tốt hơn cho người có đất bị thu
hồi, đồng thời bảo đảm trật tự xây dựng theo một quy hoạch nhất định làm
cho vùng đô thị cũng như vùng nông thôn của Việt nam văn minh hơn, thuận
lợi hơn, an toàn hơn. Đối với người sử dụng đất, khách thể mà họ hướng tới là
từng thửa đất của họ bị thu hồi có được đền bù hoặc được tái định cư một
cách công bằng và hợp lý.
Đối với mỗi chủ đầu tư, một khi họ đã nhận đất để đầu tư thì họ luôn
hướng tới mục tiêu “lợi nhuận tối đa, chi phí tối thiểu’. Như Mác đã từng viết

35. 33
rằng, đối với nhà tư bản, nếu lợi nhuận lên tới 130% thì có “treo cổ” họ vẫn
làm.
Xét tới khách thể, ta đã thấy mục đích của các chủ thể là khác nhau,
nhiều khi mâu thuẫn nhau, vì vậy Nhà nước cần điều tiết các mâu thuẫn này.
1.4. Hình thức về thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt
bằng thu hồi đất
1.4.1. Hình thức thực hiện pháp luật về bồi thường khi nhà nước thu
hồi đất
Thực hiện pháp luật là một quá trình hoạt động có mục đích làm cho
những quy định của pháp luật đi vào cuộc sống, trở thành những hành vi thực
tế hợp pháp của các chủ thể pháp luật.
Căn cứ vào tính chất của hoạt động thực hiện pháp luật, khoa học pháp
lý đã xác định những hình thức thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng
mặt bằng thu hồi đất như sau:
- Tuân thủ pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất
Tuân thủ pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất là
một hình thức thực hiện pháp luật, trong đó các chủ thể pháp luật kiềm chế
không tiến hành những hoạt động mà pháp luật cấm. Ở hình thức thực hiện
này đòi hỏi chủ thể thực hiện nghĩa vụ một cách thụ động, thực hiện các quy
phạm pháp luật dưới dạng không hành động.
Ví dụ: Một công dân không thực hiện những hành vi tội phạm được qui
định trong Luật đất đai, tức là công dân đó tuân thủ những qui định của luật này.
- Thi hành pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất
Thi hành pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất là
hình thức thực hiện những qui định trao nghĩa vụ bắt buộc của pháp luật một
cách tích cực trong đó các chủ thể thực hiện nghĩa vụ của mình bằng những
hành động tích cực.

36. 34
Khác với tuân thủ pháp luật, trong hình thức thi hành pháp luật đòi hỏi
chủ thể phải thực hiện nghĩa vụ pháp lý dưới dạng hành động tích cực.
Ví dụ: Một người thấy người khác đang lâm vào tình trạng có thể nguy
hiểm đến tính mạng và người đó cứu giúp, tức là người đó đã bằng hành động
tích cự thi hàng qui định về nghĩa vụ công dân của pháp luật nói chung và của
luật hình sự nói riêng.
- Sử dụng pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất
Sử dụng pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất là
một hình thức thực hiện pháp luật, trong đó các chủ thể pháp luật thực hiện
quyền chủ thể của mình (thực hiện những hành vi mà pháp luật cho phép).
Chẳng hạn như thực hiện các quyền khởi kiện, khiếu nại trong khuôn khổ
pháp luật quy định.
Hình thức này khác với các hình thức trên ở chỗ chủ thể pháp luật có
thể thực hiện hoặc không thực hiện quyền được pháp luật cho phép theo ý chí
của mình chứ không bị bắt buộc phải thực hiện.
- Áp dụng pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất
Áp dụng pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng thu hồi đất là
một hình thức thực hiện pháp luật, trong đó nhà nước thông qua các cơ quan
nhà nước có thẩm quyền hoặc nhà chức trách tổ chức cho các chủ thể pháp
luật thực hiện những quy định của pháp luật, hoặc tự mình căn cứ vào những
quy định của pháp luật để tạo ra các quyết định làm phát sinh, thay đổi, đình
chỉ hoặc chấm dứt những quan hệ pháp luật cụ thể.
Áp dụng pháp luật là hình thức luôn luôn đòi hỏi phải có sự tham gia
của các cơ quan nhà nước hoặc nhà chức trách có thẩm quyền.
Hoạt động áp dụng pháp luật được tiến hành trong các trường hợp sau:
Trường hợp thứ nhất, khi những quan hệ pháp luật với những quyền
và nghĩa vụ cụ thể không mặc nhiên phát sinh nếu thiếu sự can thiệp của

37. 35
nhà nước. Ví dụ: phát hiện một hành vi vi phạm pháp luật về đất đai, các
cơ có thẩm quyền có quyền yêu cầu người vi phạm buộc phải trả về trạng
thái ban đầu...
Trường hợp thứ hai, khi xảy ra tranh chấp về quyền chủ thể và nghĩa
vụ pháp lý giữa các bên tham gia vào quan hệ pháp luật mà các bên đó không
tự giải quyết được. Ví dụ: tranh chấp hoặc bồi thường thiệt hại ngoài quy định
hoặc thỏa thuận.
Trường hợp thứ ba, khi cần áp dụng các biện pháp cưỡng chế nhà nước
do các chế tài pháp luật quy định đối với những chủ thể có hành vi vi phạm.
Trường hợp thứ tư, trong một số quan hệ pháp luật mà nhà nước thấy
cần thiết phải tham gia để kiểm tra, giám sát hoạt động của các bên tham gia
quan hệ đó hoặc nhà nước xác nhận tồn tại hay không tồn tại một số vụ việc,
sự kiện thực tế. Chẳng hạn toà án tuyên bố mất tích, tuyên bố chết đối với một
người; tuyên bố không công nhận vợ chồng đối với nam nữ sống chung với
nhau không có đăng ký kết hôn hoặc đăng ký kết hôn tại cơ quan không có
thẩm quyền.
Áp dụng pháp luật có các đặc điểm sau:
Áp dụng pháp luật mang tính tổ chức, quyền lực nhà nước, cụ thể, hoạt
động này chỉ do những cơ quan nhà nước có thẩm quyền, người có thẩm
quyền tiến hành.
Áp dụng pháp luật là hoạt động được thực hiện theo thủ tục do pháp
luật quy định chặt chẽ.
Áp dụng pháp luật là hoạt động điều chỉnh cá biệt, cụ thể đối với các
quan hệ xã hội.
Áp dụng pháp luật là hoạt động có tính sáng tạo
1.4.2. Cơ chế thực hiện pháp luật về thu hồi đất

38. 36
Trong lĩnh vực thu hồi đất hiện nay có 2 cơ chế thực hiện gồm :
- Cơ chế Nhà nước thu hồi đất áp dụng đối với các trường hợp sau:
Thứ nhất, Nhà nước thực hiện thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an
ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng (quy định tại điều 39 Luật Đất đai
2003). Cụ thể thu hồi đất trong các trường hợp: Sử dụng đất vì mục đích an
ninh, quốc phòng; sử dụng đất để xây dựng trụ sở cơ quan, các công trình
được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất; đất dùng để xây dựng trụ
sở của tổ chức nước ngoài có chức năng ngoại giao; sử dụng đất phát triển
khu đô thị và khu dân cư nông thôn; sử dụng đất phát triển rừng phòng hộ,
rừng đặc dụng; sử dụng đất vào nghĩa trang, nghĩa địa; sử dụng đất cho các cơ
sở tôn giáo;
Điều 40 khoản 1 Luật Đất đai năm 2003 quy định: “Nhà nước thực hiện
việc thu hồi đất để sử dụng vào mục đích phát triển kinh tế trong trường hợp
đầu tư xây dựng khu công nghiệp, khu công nghệ cao, khu kinh tế và các dự
án đầu tư lớn theo quy định của Chính phủ. Việc thu hồi đất được thực hiện
theo quy định tại Điều 39 của Luật này.”
Trường hợp thứ nhất, Nhà nước thực hiện cơ chế hành chính từ khi ra
quyết định thu hồi và triển khai bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quy định
của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Người sử dụng đất phải chấp hành
quyết định thu hồi đất, được bồi thường, hỗ trợ và tái định cư theo quy định
của Nhà nước. Trường hợp nào không tuân thủ quyết định thu hồi của cơ
quan nhà nước có thẩm quyền sẽ bị áp dụng các biện pháp cưỡng chế.
Thứ hai, theo cơ chế tự thỏa thuận giữa nhà đầu tư và người sử dụng đất
áp dụng đối với các trường hợp sau đây:
Dự án sản xuất, kinh doanh phù hợp với quy hoạch sử dụng đất đã được
xét duyệt thì nhà đầu tư được nhận chuyển nhượng, thuê quyền sử dụng đất,

39. 37
nhận góp vốn bằng quyền sử dụng đất của các tổ chức kinh tế, hộ gia đình, cá
nhân quy định tại khoản 2 Điều 40 Luật Đất đai năm 2003.
Điều 40 khoản 2 quy định: “Đối với dự án sản xuất, kinh doanh phù hợp
với quy hoạch sử dụng đất đã được xét duyệt thì nhà đầu tư được nhận
chuyển nhượng, thuê quyền sử dụng đất, nhận góp vốn bằng quyền sử dụng
đất của các tổ chức kinh tế, hộ gia đình, cá nhân mà không phải thực hiện thủ
tục thu hồi đất.”
Tại Điều 40 Nghị định số 84/2007 của Chính phủ quy định: các dự án
đầu tư thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất nhưng nhà đầu tư đề nghị và
UBND cấp tỉnh có văn bản chấp thuận cho thực hiện theo phương thức tự
thỏa thuận với người sử dụng đất để nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất,
thuê quyền sử dụng đất, góp vốn bằng quyền sử dụng đất.
Theo quy định Luật Đất đai năm 2003 cơ chế thu hồi đất đã góp phần
giải quyết tốt hơn mối quan hệ giữa Nhà nước, người sử dụng đất và nhà đầu
tư. Luật Đất đai năm 1993 chỉ theo cơ chế thu hồi đất bắt buộc. Việc Luật Đất
đai 2003 cho phép thực hiện cơ chế thỏa thuận để nhận chuyển nhượng, thuê
quyền sử dụng đất, góp vốn bằng quyền sử dụng đất đã thể hiện những ưu
điểm sau đây: Khi đạt được sự đồng thuận giữa nhà đầu tư và người sử dụng
đất thì cơ chế thực hiện thời gian ngăn hơn, tạo điều kiện cho nhà đầu tư chủ
động quỹ đất thực hiện dự án, rút ngắn thời gian giải phóng mặt bằng, hạn chế
khiếu kiện; tăng quyền lợi của người dân khi phải nhượng quyền cho dự án.
Trên cơ cở giải quyết tốt bài toán chia sẻ lợi ích, tạo ra sự ổn định để phát
triển kinh tế - xã hội. Khi thực hiện cơ chế này các nhà đầu tư và người đang
sử dụng đất có liên quan đất cơ quan công chứng và văn phòng đăng ký quyền
sử dụng đất làm giảm đáng kể chi phí, khắc phục được tình trạng quan liêu,
hách dịch, cửa quyền của bộ máy cơ quan hành chính, loại bỏ được các nhà

40. 38
đầu tư đưa ra dự án nhằm mục đích chiếm đất chờ giá tăng lên để chuyển
nhượng.
1.5. Một số điều kiện đảm bảo thực hiện pháp luật khi Nhà nước thu
hồi đất
1.5.1. Điều kiện đảm bảo về chính trị, tư tưởng
Để đảm bảo thực hiện pháp luật về thu hồi đất có hiệu quả, yêu cầu trước
hết là các đối tượng thuộc phạm vi điều chỉnh của pháp luật trong lĩnh vực này
thông suốt về chính trị, tư tưởng. Điều này đòi hỏi sự lãnh đạo của Đảng bằng
những đường lối chủ trương chính sách đúng đắn, phản ánh đúng các yêu cầu
thực tiễn đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước nói chung và công
tác thu hồi đất nói riêng. Đặc biệt là các chủ trương của Đảng và Nhà nước đối
với những người bị thu hồi đất. Đó là cơ sở chính trị quan trọng cho các cơ
quan nhà nước thể chế hoá thành hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên
quan đến thu hồi đất, tạo cơ sở pháp lý cho việc đưa những chủ trương, chính
sách của Đảng vào cuộc sống.
Đồng thời, Đảng còn quan tâm lãnh đạo xây dựng tổ chức bộ máy, đào
tạo cán bộ chuyên sâu về công tác thu hồi đất; lãnh đạo tuyên truyền chủ
trương đường lối của Đảng về công tác này để cho các đối tượng thuộc diện
Nhà nước thu hồi đất hiểu rõ, đầy đủ hơn quan điểm của Đảng cũng như
chính sách pháp luật của Nhà nước. Từ đó, chấp hành nghiêm chỉnh chủ
trương của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước khi thực hiện pháp
luật về thu hồi đất.
1.5.2. Điều kiện đảm bảo về pháp lý
Chất lượng của hệ thống pháp luật liên quan đến thu hồi đất là một trong
những điều kiện quan trọng cho việc thực hiện pháp luật về vấn đề này. Hiện
nay, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về thu hồi đất bao gồm: Hiến pháp

41. 39
1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001); Hiến pháp 2013 có hiệu lực pháp luật
1/1/2014; Luật Đất đai năm 2003 và các văn bản pháp quy hướng dẫn một số
quy định về thu hồi đất của Luật Đất đai năm 2003 như Nghị định số
181/2004/NĐ-CP về hướng dẫn thi hành Luật Đất đai; Nghị định số
197/2004/NĐ-CP về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi
đất; Nghị định số 84/2007/NĐ-CP quy định về việc cấp giấy chứng nhận
quyền sử dụng đất, thu hồi đất, trình tự, thủ tục bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
khi Nhà nước thu hồi đất; Nghị định số 69/2009/NĐ-CP, quy định bổ sung về
quy hoạch sử dụng đất, giá đất, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư,
cũng như một số thông tư liên tịch và các văn bản của chính quyền địa
phương quy định về vấn đề thu hồi đất... Đây là những cơ sở pháp lý quan
trọng để tổ chức thực hiện việc thu hồi đất. Nhưng để thực hiện pháp luật về
vấn đề này có hiệu quả thì hệ thống văn bản quy phạm pháp luật trên đây cần
đảm bảo một số yêu cầu cơ bản sau:
- Tính hợp hiến của văn bản: thể hiện ở chỗ các văn bản quy phạm pháp
luật nói chung không chỉ phù hợp với các quy định của Hiến pháp mà còn
phải phù hợp với tinh thần và nguyên tắc của Hiến pháp.
Bên cạnh yêu cầu tôn trọng các quy định của Hiến pháp, các văn bản quy
phạm pháp luật còn phải tuân thủ yêu cầu về thứ bậc hiệu lực pháp lý của văn
bản trong hệ thống pháp luật. Nguyên tắc này tồn tại song song với nguyên
tắc: văn bản quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nước cấp dưới ban hành phải
phù hợp với văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên.
- Tính toàn diện, đồng bộ: thể hiện ở chỗ từng quy định pháp luật có cấu
trúc chặt chẽ, mỗi chế định pháp luật có các quy phạm pháp luật để điều
chỉnh; thể hiện ở việc ban hành đầy đủ các văn bản hướng dẫn chi tiết để khi
văn bản luật có hiệu lực thì có thể tổ chức thực hiện ngay trên thực tế. Tránh

42. 40
trường hợp luật chờ nghị định. Thực tế đã chứng minh, nhiều văn bản luật
chưa thể đi vào cuộc sống vì chưa có văn bản dưới luật hướng dẫn.
- Tính thống nhất: được thể hiện các văn bản do cùng một cơ quan ban
hành không được mâu thuẫn với nhau; văn bản do cơ quan nhà nước cấp dưới
ban hành không được mâu thuẫn với văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên.
Tính thống nhất còn phải được thể hiện trong cùng một văn bản - nghĩa là
thống nhất giữa các nội dung trong cùng văn bản, thống nhất giữa nội dung
với hình thức của văn bản.
- Sự phù hợp của pháp luật với đường lối, chính sách của Đảng.
- Sự tương thích của pháp luật với các công cụ điều chỉnh xã hội khác.
Ngoài ra, chất lượng của hệ thống pháp luật tốt còn phải đáp ứng yêu cầu
về thể thức, kỹ thuật trình bày.
1.5.3. Điều kiện đảm bảo về kinh tế và việc làm cho người bị thu hồi
đất
Thực hiện pháp luật đất đai nói chung và thực hiện pháp luật về thu hồi
đất nói riêng đòi hỏi phải có nguồn kinh phí, vật chất khá lớn. Những chi phí
này bao gồm chi phí cho công tác tuyên truyền giáo dục pháp luật; chi phí cho
cơ quan nhà nước tổ chức triển khai thực hiện và xử lý vi phạm pháp luật, đặc
biệt là các chi phí cho bồi thường, hỗ trợ và xây dựng các khu vực tái định cư
cho người bị thu hồi đất. Như vậy, để có nguồn kinh phí này Nhà nước cần
phải có nguồn vốn lớn; đồng thời cần phải có các chủ trương phát triển kinh
tế tốt, có chính sách tạo công ăn việc làm cho những người bị thu hồi đất. Đây
là bảo đảm quan trọng cho thực hiện có hiệu quả pháp luật về thu hồi đất
trong đời sống.
1.5.4. Điều kiện đảm bảo về cơ chế chính sách và trình độ, năng lực,
phẩm chất của cán bộ, công chức

43. 41
Lĩnh vực thu hồi đất rất nhạy cảm dễ bị lợi dụng, cám dỗ. Do đó, để thực
hiện tốt pháp luật trong lĩnh vực này đồi hỏi đội ngũ cán bộ, công chức phải
trung thực, tận tâm trong công việc. Đồng thời phải có trình độ chuyên môn,
nghiệp vụ, có phẩm chất chính trị đạo đức tốt…Muốn như vậy, phải xây dựng
được hệ thống cơ chế chính sách đồng bộ từ quy hoạch, đến đào tạo, bồi
dưỡng cán bộ, công chức cả về phẩm chất chính trị, cả về chuyên môn và khả
năng thực thi công việc. Bên cạnh đó, cần phải có chế độ tiền lương phù hợp.
1.6. Kinh nghiệm thu hồi đất của một số địa phương
- Kinh nghiệm thực hiện pháp luật về bồi thường giải phóng mặt bằng
thu hồi đất ở TP Thanh Hóa
Những năm gần đây, trên địa bàn đã và đang triển khai nhiều dự án,
tổng diện tích đất thu hồi lớn, số hộ dân bị ảnh hưởng nhiều, như: Dự án phát
triển toàn diện kinh tế - xã hội TP Thanh Hóa; dự án xây dựng hệ thống tiêu
úng Đông Sơn; dự án xây dựng khu đô thị số 1 trung tâm TP Thanh Hóa; Tiểu
dự án 2, dự án nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 1A - đoạn Dốc Xây - TP Thanh
Hóa; Thư viện tỉnh; xây dựng đường giao thông từ ngã ba Voi đi thị xã Sầm
Sơn; đường vành đai phía Tây thành phố...
Thực tế, trong quá trình triển khai thực hiện các dự án, công tác bồi
thường, GPMB trên địa bàn TP Thanh Hóa gặp không ít khó khăn, như: Công
tác quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn trước đây bị buông lỏng; những
khó khăn, vướng mắc, phát sinh của từng dự án nhưng không được giải quyết
kịp thời, trong đó có không ít trường hợp chủ sở hữu nhưng lại không có giấy
chứng nhận quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật về đất đai... Bên
cạnh đó, chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư bằng tiền còn có sự
chênh lệch giữa các loại đất, các hộ dân, các phường, xã liền kề trong cùng
một khu vực làm cho người dân cảm thấy bị thiệt thòi, kiến nghị tăng tiền bồi
thường. Ngoài ra, một số hộ dân có đất bị thu hồi kiến nghị bồi thường không

44. 42
đúng chế độ, chính sách theo quy định; không hợp tác với cán bộ làm công
tác GPMB để kiểm đếm tài sản trên đất; không chấp nhận phương án bồi
thường được phê duyệt dẫn đến chậm tiến độ thực hiện các dự án...
Căn cứ tình hình thực tế của từng dự án, TP Thanh Hóa đã tổ chức
nhiều cuộc họp để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cụ thể. Đồng thời,
giao nhiệm vụ cho hội đồng GPMB, từng cán bộ làm công tác GPMB thực
hiện bảo đảm tiến độ GPMB của dự án, nhất là những dự án khó khăn, vướng
mắc. Một mặt, thành phố tăng cường tuyên truyền, vận động các hộ dân, mặt
khác tổng hợp những kiến nghị, đề xuất của các hộ dân để báo cáo UBND
tỉnh. Trên cơ sở báo cáo, đề xuất của UBND TP Thanh Hóa, tỉnh đã thực hiện
hỗ trợ các hộ dân bị ảnh hưởng bởi dự án, như: Ngoài hỗ trợ tài sản trên đất
theo quy định, hỗ trợ tái định cư; hỗ trợ để các hộ dân thuê nhà ở trong thời
gian chờ; hỗ trợ tiền... Thông qua công tác tuyên truyền và hỗ trợ của tỉnh,
đến nay, toàn bộ các hộ dân và tập thể bị ảnh hưởng đã thống nhất bàn giao
mặt bằng.
Ngoài công tác lãnh, chỉ đạo quyết liệt, linh hoạt, sáng tạo của thành
phố; các sở, ban, ngành trong tỉnh đã tham vấn và đề xuất các phương án giải
quyết kịp thời những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện. Điều
cốt yếu trong quá trình triển khai công tác bồi thường GPMB của các dự án là
phải tính toán đủ và bảo đảm nguồn vốn để thực hiện. Đồng thời, thực hiện
bảo đảm trình tự, thủ tục, công khai, minh bạch, áp dụng đúng, đủ các chế độ
bồi thường, hỗ trợ và tái định cư theo quy định của Nhà nước. Cán bộ làm
công tác bồi thường, GPMB cần có năng lực, trình độ, kinh nghiệm được
trang bị đầy đủ kiến thức, am hiểu các chế độ, chính sách, quy định của pháp
luật để giải đáp những ý kiến, kiến nghị của người dân và đề xuất hướng giải
quyết đúng đắn các vướng mắc khi thực hiện dự án.

45. 43
- Kinh nghiệp thực hiện pháp luật bồi thường giải phóng mặt bằng thu
hồi đất tỉnh Ninh Thuận
Tính từ đầu tháng 7-2014 đến nay, trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận đã
triển khai công tác bồi thường, hỗ trợ, GPMB đất để thực hiện 130 dự án
thuộc các lĩnh vực: Hạ tầng giao thông, thủy lợi, công nghiệp, du lịch, đô thị,
phục vụ dân sinh,... với tổng diện tích đất đã thu hồi là 930,82 ha của 10.502
hộ, với tổng số tiền bồi thường, hỗ trợ được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt
trên 1.428 tỷ đồng. Trong số này đã thực hiện chi trả với tổng số tiền trên
1.231,52 tỷ đồng. Qua đó, tính đến nay đã có 8.688 hộ đã bàn giao mặt bằng
với diện tích là 560,83 ha; còn lại 1.814 hộ chưa bàn giao mặt bằng, nguyên
nhân chủ yếu là do dự án đang thực hiện, chủ đầu tư chưa có kinh phí để chi
trả, dự án đang niêm yết công khai, đang hoàn chỉnh hồ sơ pháp lý có liên
quan để xét bồi thường...
Theo đánh giá của lãnh đạo Sở Tài nguyên và Môi trường (TN&MT),
đối với tỉnh Ninh Thuận việc thực hiện nhiệm vụ nêu trên có những thuận lợi
cơ bản như: Quy định của pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ngày
càng được hoàn thiện và phù hợp hơn; đối tượng được bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư được xác định đầy đủ, chính xác, phù hợp với tình hình thực tế; mức
bồi thường, hỗ trợ ngày càng cao tạo điều kiện cho người có đất bị thu hồi
khôi phục sản xuất, ổn định đời sống; biện pháp hỗ trợ khác đã được bổ sung
kịp thời, phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương, nhằm giúp cho người
dân ổn định đời sống và sản xuất. Việc thu hồi đất, bồi thường, giải phóng
mặt bằng được triển khai thực hiện theo đúng quy hoạch, kế hoạch sử dụng
đất tạo quỹ đất sạch đầu tư cơ sở hạ tầng, thu hút đầu tư để phát triển kinh tế -
xã hội của tỉnh. Quy định về trình tự, thủ tục, trách nhiệm thực hiện công tác
bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đã được cụ thể hóa giúp công tác thu hồi đất,
bồi thường, GPMB đất được thực hiện nhanh chóng, đúng quy định của pháp

46. 44
luật và đạt hiệu quả. Đồng thời, các vướng mắc về bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư đã được Chủ tịch UBND tỉnh kịp thời chỉ đạo xử lý theo thẩm quyền và
theo quy định của pháp luật...
Bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn những hạn chế, vướng mắc
đã làm công tác bồi thường, GPMB vẫn còn kéo dài, ảnh hưởng đến tiến độ
triển khai của các công trình, dự án; viê ̣c khiếu kiê ̣n liên quan đến bồi thường,
hỗ trợ, tái đi ̣nh cư khi Nhà nước thu hồi đất vẫn còn xảy ra và khá phổ biến.
Theo lãnh đạo ngành TN&MT, ngoài những nguyên nhân khách quan
về chính sách nói chung, xét về mặt thực tiễn vấn đề nổi lên đó là: Do khó
khăn về ngân sách nên công tác chuẩn bị các điều kiện cần thiết theo quy định
của pháp luật trước khi triển khai công tác thu hồi đất, bồi thường, GPMB còn
hạn chế, nhất là chưa đầu tư trước các khu tái định cư cho người có đất bị thu
hồi. Trên thực tế, công tác này được thực hiện song song với quá trình thu hồi
đất của dự án, người có đất ở, nhà ở bị giải tỏa gặp khó khăn trong việc xác
định và tạo dựng nơi ở mới, từ đó dẫn đến việc chậm bàn giao mặt bằng đất
cho dự án. Một số địa phương chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các
ngành, chưa làm tốt công tác vận động, giải thích cho người dân hiểu rõ quy
định của pháp luật hoặc né tránh, thiếu cương quyết, không giải quyết dứt
điểm, làm cho công tác thu hồi đất, GPMB bị kéo dài. Hồ sơ địa chính trong
một thời gian dài chưa được quan tâm đúng mức, công tác cập nhật, chỉnh lý
hồ sơ địa chính chưa được coi trọng hoặc không đầy đủ nên việc quy chủ, xác
nhận nguồn gốc, thời điểm sử dụng đất chưa chính xác về đối tượng dẫn đến
bồi thường sai, gây thất thoát kinh phí. Một số cán bộ làm công tác bồi
thường, GPMB còn hạn chế về năng lực và thiếu chuyên nghiệp, thậm chí tiêu
cực nên dẫn đến những hệ lụy phải khắc phục sau khi thực hiện. Mặt khác, về
phía người có đất bị thu hồi ý thức chấp hành pháp luật chưa cao do tính toán
lợi ích cá nhân nên không chấp hành các quyết định của cơ quan nhà nước có