Luận văn thạc sĩ ngành luật: Hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, cho các bạn tham khảo

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TƯ PHÁP
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI
NGÔ THỊ NGỌC VÂN
HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA CỦA LUẬT SƯ TRONG
GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
Chuyên ngành : Luật Hình sự và tố tụng hình sự
Mã số : 62 38 01 04
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI - 2016

2. Công trình được hoàn thành tại:
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS NGUYỄN VĂN HUYÊN
2. TS. PHAN THANH MAI
Phản biện 1: PGS.TS. Hồ Trọng Ngũ
Phản biện 2: TS. Nguyễn Ngọc Chí
Phản biện 3: TS. Nguyễn Đức Phúc
Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án tiến sĩ cấp trường,
họp tại Trường Đại học Luật Hà Nội, vào hồi h ngày tháng năm 2016
Có thể tìm hiểu luận án tại:
1) Thư viện Quốc gia;
2) Thư viện Trường Đại học Luật Hà Nội.

3. 1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm gần đây, đặc biệt sau khi ban hành Hiến pháp năm
2013, vấn đề mở rộng dân chủ, tăng cường pháp chế để bảo vệ có hiệu quả
các quyền con người, các quyền công dân càng trở nên cấp bách và trở
thành nhiệm vụ của toàn xã hội. Để đẩy mạnh công tác tư pháp cho ngang
tầm nhiệm vụ trong thời kỳ mới, ngày 02/01/2002, Bộ Chính trị Ban chấp
hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam đã ra Nghị quyết số 08/NQ-TW
về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới. Nghị
quyết đã chỉ ra những quan điểm chỉ đạo như “bảo đảm tranh tụng với Luật
sư, người bào chữa và những người tham gia tố tụng khác...”, “ các cơ
quan tư pháp có trách nhiệm tạo điều kiện để Luật sư tham gia vào quá
trình tố tụng: tham gia hỏi cung bị can, nghiên cứu hồ sơ vụ án, tranh luận
dân chủ tại phiên toà...”.
Hoạt động bào chữa của Luật sư trong tố tụng hình sự nói chung và
trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự nói riêng là cần thiết khách
quan. Khi tham gia giai đoạn xét xử sơ thẩm, trong phạm vi được pháp luật
cho phép, Luật sư bào chữa có trách nhiệm, nghĩa vụ thực hiện các hoạt động
nghề nghề nghiệp khác nhau nhằm bào chữa cho bị can, bị cáo một cách có
hiệu quả. Tuy nhiên, hoạt động bào chữa của Luật sư thời gian qua còn nhiều
bất cập, hạn chế. Nguyên nhân của các bất cập, hạn chế đó là do bất cập
trong quy định của pháp luật cũng như nhận thức và tổ chức thực hiện hoạt
động bào chữa trên thực tế. Trong quá trình tham khảo các tài liệu có liên
quan, nghiên cứu sinh nhận thấy mới chỉ có các công trình nghiên cứu ở cấp
độ thạc sỹ, tiến sỹ, đề tài khoa học cấp cớ sở, cấp Bộ, các bài viết viết trên
các tạp chí chuyên ngành của các nhà khoa học, những người làm công tác
thực tiễn về vai trò của người bào chữa trong tố tụng hình sự nói chung hoặc
vấn đề bảo đảm quyền con người, quyền của bị can, bị cáo …hay chỉ đề cập
đến khía cạnh hẹp của vấn đề mà chưa có công trình nào nghiên cứu một
cách trực diện, chuyên sâu về vấn đề hoạt động thực tế của luật sư đặc biệt
là hoạt động bào chữa của luật sư. Vì vậy, việc nghiên cứu làm rõ các vấn
đề lý luận liên quan đến hoạt động bào chữa của Luật sư trong xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự; đánh giá thực trạng hoạt động bào chữa của luật sư
trong giai đoạn này và đề ra các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động bào
chữa của Luật sư có ý nghĩa quan trọng cả trên phương diện lý luận và
phương diện thực tiễn.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu Đề tài “Hoạt động bào chữa của luật sư trong
giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự” là trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề

4. 2
lý luận, quy định của pháp luật và thực tiễn về hoạt động bào chữa của Luật
sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, đưa ra những kiến nghị hoàn
thiện quy định của pháp luật liên quan đến hoạt động bào chữa và các giải
pháp bảo đảm, nâng cao chất lượng hoạt động bào chữa của Luật sư trong tố
tụng hình sự.
Với mục đích đó, Đề tài nghiên cứu đặt ra các nhiệm vụ sau:
- Làm rõ vấn đề lý luận về hoạt động bào chữa của luật sư trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự như: xây dựng khái niệm hoạt động bào
chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, nội dung
hoạt động bào chữa, đặc điểm, mục đích, ý nghĩa của hoạt động này.
- Làm rõ cơ sở pháp lý và thực trạng hoạt động bào chữa của Luật sư
trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự (những kết quả đạt được, hạn
chế, vướng mắc, nguyên nhân của những hạn chế, vướng mắc).
- Kiến nghị các giải pháp cụ thể nhằm bảo đảm và nâng cao chất lượng
hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự .
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu những vấn đề lý
luận về hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự, quy định pháp luật liên quan đến hoạt động bào chữa của luật sư,
thực trạng hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn này.
Phạm vi nghiên cứu: tập trung làm rõ khái niệm hoạt động bào chữa
của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, cở sở pháp lý, nội
dung, đặc điểm và ý nghĩa của hoạt động này; làm rõ sự cần thiết phải hoàn
thiện pháp luật về hoạt động bào chữa của luật sư và những phương hướng, yêu
cầu đặt đối với việc kiến nghị hoàn thiện pháp luật và các giải pháp khác. Luận
án nghiên cứu nội dung hoạt động bào chữa và thực trạng của hoạt động này
trong giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự và tại phiên toà sơ thẩm
(không nghiên cứu hoạt động bào chữa của luật sư trong một số trường hợp đặc
thù như bào chữa cho người chưa thành niên, theo thủ tục rút gọn và sau phiên
toà sơ thẩm).
Về pháp luật, luận án tập trung nghiên cứu quy định của BLTTHS năm
2003 liên quan đến hoạt động bào chữa của luật sư. Ngoài ra, luận án cũng
nghiên cứu các văn bản pháp luật TTHS khác và văn bản pháp luật khác có liên
quan đến hoạt động bào chữa của luật sư. Việc nghiên cứu các quy định của
pháp luật quốc tế về vấn đề này cũng thuộc phạm vi nghiên cứu của đề tài ở
mức độ phù hợp với yêu cầu và điều kiện nghiên cứu.
Vấn đề thực trạng hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử
sơ thẩm vụ án hình sự, luận án sẽ đánh giá thông qua việc nghiên cứu, tổng kết
các vụ án đã xét xử sơ thẩm có sự tham gia của luật sư bào chữa từ năm 2005-

5. 3
2014 và hoạt động thực tế của luật sư bào chữa ở một số tỉnh, thành phố trên cơ
sở báo cáo của LĐLS Việt Nam, của VKSNDTC, TANDTC, phiếu khảo sát và
các thông tin, tài liệu khác.
4. Phương pháp nghiên cứu
Vận dụng quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng của triết học
Mác - Lê nin; quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về quyền con người,
về vấn đề cải cách tư pháp và về xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do
dân, vì dân làm phương pháp luận cho việc nghiên cứu. Tác giả chú trọng sử
dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học phù hợp với nội dung nghiên
cứu. Cụ thể:
- Sử dụng phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp trong tất cả các
chương của luận án để làm rõ các vấn đề về lý luận, thực trạng và giải pháp.
- Sử dụng phương pháp so sánh khi nghiên cứu vấn đề tổng quan tình
hình nghiên cứu trên thế giới và trong nước liên quan đến luận án; so sánh
với các chuẩn mực quốc tế; đánh giá tình hình luật sư tham gia bào chữa;
đánh giá thực trạng hoạt động bào chữa của luật sư.
- Sử dụng phương pháp thống kê khi tổng hợp các số liệu liên quan đến
luật sư tham gia bào chữa trong các vụ án hình sự; khảo sát, phỏng vấn đối
với các luật sư đang hành nghề, người tiến hành tố tụng đánh giá về chất
lượng hoạt động bào chữa của luật sư.
5. Những điểm mới của luận án
- Luận án làm rõ những vấn đề lý luận về hoạt động bào chữa của luật sư
như xây dựng khái niệm hoạt động bào chữa, chỉ ra các đặc điểm và ý nghĩa,
nội dung của hoạt động này trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
- Chỉ rõ những bất cập trong các quy định của pháp luật tố tụng hình sự và
pháp luật về hành nghề luật sư ảnh hưởng đến hoạt động bào chữa của luật sư.
- Làm rõ thực trạng hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự và nguyên nhân của những bất cập, hạn chế của
hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn này.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật, bảo đảm thực hiện và
nâng cao chất lượng hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
Luận án này là một công trình khoa học có ý nghĩa lớn lao cả về lý luận
và thực tiễn. Kết quả nghiên cứu của Luận án có thể bổ sung lý luận về hoạt
động bào chữa của luật sư nói chung và trong giai đoạn xét xử sơ thẩm nói
riêng. Điều này có ý nghĩa không chỉ với các nhà nghiên cứu và đào tạo mà
cả những người làm công tác xây dựng pháp luật và áp dụng pháp luật. Luận
án cung cấp một bức tranh tổng quan về hệ thống các quy phạm pháp luật,

6. 4
những hạn chế và yêu cầu cần sửa đổi pháp luật về hoạt động bào chữa của
luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
7. Kết cấu của luận án
Với mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đã đặt ra, luận án có kết cấu gồm 4
chương chính như sau:
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phần nội
dung của luận án sẽ gồm 4 chương:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu.
Chương 2: Lý luận về hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn
xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
Chương 3: Cơ sở pháp lý và thực trạng hoạt động bào chữa của luật sư
trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
Chương 4: Giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động bào chữa của luật
sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
Ngoài 4 chương chính nêu trên, luận án còn bao gồm phần mở đầu, kết
luận và danh mục tài liệu tham khảo.
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRÊN THẾ GIỚI
Trên diễn đàn nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước, có không ít
bài báo, công trình nghiên cứu của các tác giả nước ngoài đề cập đến quyền
bào chữa và quyền có NBC. Những tác phẩm nổi bật, đáng chú ý bao gồm:
sách “ Brownlie’s document on the man right” của tác giả Lan Brownlie,
GuyS.Goodwin -Grill năm 2010; sách “Toward an international criminal
procedure” của tác giả Christoph Saffeling năm 2003; bài viết “Basic
principles on the role of lawyers” của tác giả Adam Paker năm 2008; bài viết
“Quá trình phát triển luật hình sự ở Hoa Kỳ” của GS.JamesB.Jacobs,
Warren.E.Burger tại tạp chí điện tử của Bộ ngoại giao Hoa Kỳ năm 2001.
Ngoài ra, có một số nghiên cứu có liên quan đến quyền tố tụng của người bị
buộc tội được tiếp cận ở góc độ pháp luật quốc tế về bảo đảm quyền con
người, trong đó bao gồm các nghiên cứu của tác giả Phạm Thị Thanh Nga về
quyền của người chưa thành niên bị buộc tội quy định trong Công ước về
Quyền trẻ em ví dụ/; “Developments in the Right to Defence for Juvenile
Offenders since Vietnam’s Ratification of the Convention on the Rights of
the Child” trên tạp chí East Asia Law Review (2014) and “Juvenile Offenders
in Vietnam and the Right to Defence” trên tạp chí Youth Justice.

7. 5
Nghiên cứu lý luận cơ bản về mô hình tố tụng cần kể đến cuốn sách
“Tư pháp hình sự so sánh” của Philip.L.Reichel (bản dịch tiếng Việt - Viện
nghiên cứu Khoa học Pháp lý); cuốn sách “Khái quát hệ thống pháp luật của
Hoa Kỳ” (dịch từ nguyên bản tiếng Anh Outline of the U.S. Legal System,
Congressional Quarterly, Inc, 2001); bài viết “Phân tích, so sánh hai hệ
thống pháp luật Mỹ và Pháp” của tác giả James Claude và Joseph Daly; sách
“Những mô hình tố tụng hình sự trên thế giới” của Jean -Philippe Rivaud;
sách “Nghiên cứu về tổ chức và hoạt động của hệ thống tư pháp Trung Quốc,
Indonesia, Nhật Bản, Hành Quốc và Nga” do Liên hợp quốc thực hiện năm
2010. Liên quan đến vấn đề hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn
xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, cuốn sách “Bào chữa trong các vụ án hình sự ở
Liên bang Nga” đăng trên trang web: http://bit.ly/ntMTwq của William
Burnham năm 2012, Giáo sư Luật; trong tài liệu tại Hội thảo quốc tế về Bộ
luật TTHS năm 2003 và quyền của luật sư bào chữa năm 2012, tác giả Tian
Wen Chang - chuyên gia Trung Quốc công bố bài viết “Suy nghĩ và đánh giá
tổng thể về bản dự thảo sửa đổi Luật tố tụng hình sự Trung Quốc”.
1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Ở VIỆT NAM
1.2.1. Nhóm các công trình liên quan đến cơ sở lý luận của luận án
Những nghiên cứu về quyền con người có thể kể đến các cuốn sách
chuyên khảo: “Quyền con người - tiếp cận đa ngành và liên ngành Luật
học”- GS.TS. Võ Khánh Vinh chủ biên, Nxb KHXH, Hà Nội 2010 (2 tập);
“Cơ chế bảo đảm và bảo vệ quyền con người ”- G.TS Võ Khánh Vinh chủ
biên, Nxb KHXH, Hà Nội 2011; “Giáo trình lý luận và pháp luật về quyền
con người” của nhóm tác giả gồm GS.TS Nguyễn Đăng Dung, TS. Vũ Công
Giao và Th.S Lã Khánh Tùng chủ biên, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, 2011
và bài viết “ Những vấn đề lý luận về bảo vệ quyền con người bằng pháp luật
trong lĩnh vực tư pháp hình sự ” của PGS. TSKH. Lê Cảm, Tạp chí TAND
số 11, 13 và 14/2006. Những nghiên cứu trực tiếp về bảo đảm quyền có NBC
còn khá khiêm tốn, đặc biệt chưa có nghiên cứu nào được thực hiện dưới góc
độ so sánh pháp luật. Ở Việt Nam, các nghiên cứu có liên quan đến quyền
bào chữa và bảo đảm quyền có NBC như: “nghiên cứu QBC trong pháp luật
TTHS và thực tiễn tại Việt Nam” do nhóm nghiên cứu Nguyễn Hưng Quang
và cộng sự năm 2012; Luận văn thạc sỹ “Thực hiện pháp luật về quyền bào
chữa của bị can, bị cáo ở Việt Nam” của tác giả Nguyễn Tường Vi; luận án
tiến sỹ “Bảo đảm quyền có người bào chữa của người bị buộc tội - So sánh
giữa luật tố tụng hình sự Việt Nam, Mỹ và Đức” của tác giả Lương Thị Mỹ
Quỳnh; cuốn “Bảo đảm quyền bào chữa của người bị buộc tội” của tác giả
Phạm Hồng Hải xuất bản năm 1999; cuốn“Địa vị pháp lý và mối quan hệ
của người bào chữa với bị can, bị cáo trong tố tụng hình sự” của tác giả

8. 6
Nguyễn Văn Tuân năm 2003….
Những công trình khoa học nghiên cứu lý luận về chức năng của TTHS,
trong đó có chức năng gỡ tội cũng góp phần quan trọng trong việc nghiên
cứu đề tài luận án. Có thể kể đến các công trình nghiên cứu như “Mô hình
TTHS Việt Nam” do VKSNDTC chủ trì soạn thảo trong Đề án về Mô hình
TTHS Việt Nam; Luận án tiến sĩ “Các chức năng trong TTHS Việt Nam -
Những vấn đề lý luận và thực tiễn” của tác giả Nguyễn Mạnh Hùng, năm
2012; bài viết “Phân định rành mạch các chức năng cơ bản của TTHS: Buộc
tội, bào chữa và xét xử” của tác giả Hà An.
Các nghiên cứu về thủ tục, phương thức thực hiện các hoạt động tố
tụng, trong đó có hoạt động bào chữa của luật sư cũng là những nghiên cứu
liên quan đến đề tài luận án, đặc biệt là các nghiên cứu về tranh tụng. Có thể
kể đến luận án tiến sĩ “Nguyên tắc tranh tụng trong TTHS Việt Nam - những
vấn đề lý luận và thực tiễn” của tác giả Nguyễn Văn Hiển, năm 2010; bài
viết “Một số vấn đề về tranh tụng trong TTHS” của tác giả Lê Tiến Châu, tạp
chí Khoa học pháp lý số 1, năm 2003; bài Nguyên tắc tranh tụng trong hệ
thống nguyên tắc cơ bản của luật TTHS của PGS.TSKH. Lê Cảm, tạp chí
Luật học, số 6, năm 2004; bài “Thực trạng tranh tụng và vấn đề nâng cao vai
trò của luật sư trong tranh tụng trước yêu cầu cải cách tư pháp” của TS.
Nguyễn Văn Tuân, tạp chí Dân chủ và Pháp luật số tháng 3/2010 (216);
bài“Bảo đảm quyền của bị cáo trong phiên toà mở rộng tranh tụng” của TS.
Nguyễn Văn Huyên, tạp chí Dân chủ và Pháp luật số chuyên để về tranh tụng
năm 2003, luận văn thạc sỹ “Tranh tụng tại phiên toà sơ thẩm hình sự,
những vấn đề lý luận và thực tiễn” của tác giả Lưu Bình Dương năm 2004…
1.2.2. Nhóm công trình liên quan trực tiếp đến nội dung luận án
Những vấn đề liên quan trực tiếp đến đề tài cũng được nghiên cứu ở
nhiều phạm vi và mức độ khác nhau. Ở mức độ đại cương, “Giáo trình Luật
TTHS” của Trường Đại học Luật Hà Nội, “Giáo trình Luật TTHS” của Học
viện Tư pháp cũng như giáo trình của các cơ sở đào tạo luật khác; Giáo trình
“Kỹ năng hành nghề luật sư” của Học viện Tư pháp (năm 2001), giáo trình
“Kỹ năng tham gia giải quyết các vụ án hình sự” của Học viện Tư pháp được
sửa đổi, bổ sung năm 2013, giáo trình “Kỹ năng chuyên sâu của Luật sư trong
một số vụ án hình sự” năm 2015. Nghiên cứu chuyên sâu có liên quan đến vấn
đề này có thể kể đến luận án tiến sĩ “Thực hiện quyền bào chữa của bị can, bị
cáo trong TTHS” của TS. Hoàng Thị Sơn, Trường Đại học Luật Hà Nội, năm
2003; sách chuyên khảo “Vai trò của luật sư trong TTHS” của TS. Nguyễn Văn
Tuân, Nhà xuất bản Đại học quốc gia, năm 2001; đề tài khoa học “Hoàn thiện
pháp luật TTHS nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động bào chữa của luật sư” năm
2003 của trường ĐH Luật Hà Nội năm 2013. Trên các tạp chí chuyên ngành

9. 7
luật đã có một số bài viết liên quan như Tạp chí luật học số 5/2003, PTS. TS.
Phạm Hồng Hải, Viện Nghiên cứu Nhà nước và pháp luật, Trung tâm
KHXH&NV quốc gia đã có bài viết “Vị trí của luật sư bào chữa trong phiên
tòa xét xử”; bài viết “Thực trạng hoạt động của luật sư - Người bào chữa qua
hơn một năm thì hành Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003” trên Tạp chí kiểm sát
số 24 (12-2005) của PGS.TS. luật sư Phạm Hồng Hải; trên Tạp chí Dân chủ và
Pháp luật (Số 5 - 2008), ThS. Nguyễn Văn Trượng, Tòa án Quân sự Trung
ương có bài viết “Bàn về việc bảo đảm quyền bình đẳng của luật sư bào chữa
khi tham gia tranh tụng tại phiên tòa hình sự”; năm 2009, ThS. Lê Văn Thảo,
Đại học Vinh có bài viết “Coi trọng hoạt động nghề nghiệp của luật sư và
phiên tòa tranh tụng nhằm nâng cao chất lượng xét xử các vụ án hình sự ở
nước ta hiện nay” trên Tạp chí Dân chủ và Pháp luật (Số 4 - 2009).
Bàn về các quy định pháp luật liên quan đến hoạt động của luật sư bào
chữa, bài viết “Thực trạng quy định của pháp luật về hoạt động tham gia tố
tụng của luật sư với tư cách là người bào chữa và hướng hoàn thiện” trên
Tạp chí Tòa án nhân dân (kỳ II, tháng 4/2012, số 08) của ThS. Vũ Huy
Khánh, Vụ Pháp chế, Bộ Công an; ThS. Thẩm phán Nguyễn Hữu Chính, Phó
Chánh án, TAND Tp.Hà Nội có bài viết “Những thuận lợi, khó khăn đối với
hoạt động hành nghề luật sư trong giai đoạn xét xử tại Tòa án và một số giải
pháp hoàn thiện” trên Tạp chí Tòa án nhân dân, kỳ II tháng 9/2012 (số 18);
ThS. Đào Thị Nga, Phó Chánh tòa - Tòa phúc thẩm TANDTC tại HN và ThS.
Nguyễn Trí Chinh, Trưởng phòng TKTH - Tòa phúc thẩm TANDTC tại HN
đã có bài viết “Hoạt động của luật sư trong giai đoạn xét xử” trên Tạp chí
Tòa án nhân dân, kỳ I tháng 10/2012 (số 19); đầu năm 2012, TS. Lê Hữu Thể,
Phó Viện trưởng VKSNDTC và Ths Lê Thị Thủy, VKSNDTC có bài viết
“Hoàn thiện chế định người bào chữa trong Bộ luật TTHS năm 2003 đáp ứng
các yêu cầu cải cách tư pháp” công bố trong tài liệu Hội thảo quốc tế về Bộ
luật TTHS năm 2003 và quyền của luật sư bào chữa; tài liệu tại Hội thảo quốc
tế về Bộ luật TTHS năm 2003 và quyền của luật sư bào chữa năm 2012, Luật
sư Nguyễn Huy Thiệp, Phó CN Đoàn luật sư Tp.HN công bố bài viết “Hoàn
thiện các quy định của bộ luật TTHS năm 2003 về bảo đảm quyền bào chữa
của luật sư”. Bên cạnh những bài viết có liên quan khá mật thiết đến luận án
của các tác giả nêu trên, đã có một số công trình đăng tải trên các tạp chí có tính
liên quan nhất định đến đề tài như bài viết “Vai trò của luật sư trong giai đoạn
điều tra vụ án hình sự” đăng trên tạp chí công an nhân dân số 5/2006” của
TS.Nguyễn Văn Huyên, bài viết “Đào tạo nghề luật sư - nhiệm vụ quan trọng
của Bộ Tư pháp” trên tạp chí Nghề luật số 3/2006 của TS.Nguyễn Văn Huyên;
bài viết “Hoàn thiện chế định người bào chữa trong Bộ luật Tố tụng hình sự
năm 2003 đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp” của TS.Lê Hữu Thể- Phó viện

10. 8
trưởng VKSNDTC, đăng trên websitewww.liendoanluatsu.org.vn; “Vai trò của
luật sư bào chữa trong tố tụng hình sự theo mô hình tranh tụng của một số
nước” của TS.Nguyễn Ngọc Khánh-Phó tổng biên tập tạp chí Kiểm sát, đăng
trên website www.tapchikiemsat.org.vn. Bài báo “bảo đảm quyền bào chữa”
của tác giả Phan Thương và Tiến Hiểu, đăng trên website www.phapluattp.vn;
quyền bào chữa: “Rào cản” do con người, đăng trên website
www.phapluattp.vn; đặc điểm tâm lý của hoạt động bào chữa đăng trên
website www.luathoc.cafeluat.com; bảo đảm quyền bào chữa của luật sư
trong giai đoạn xét xử tại tòa án của tác giả Thu Hằng, đăng trên website
www.dangcongsan.vn; báo cáo đánh giá thực trạng bảo đảm quyền bào chữa
và quan điểm sửa đổi, bổ sung BLTTHS năm 2003 của Liên đoàn Luật sư
Việt Nam đăng trên websitewww.liendoanluatsu.org.vn;
Những bài báo nội dung nghiên cứu chủ yếu về lý luận như bài “Địa vị
pháp lý và mối quan hệ của người bào chữa với bị can, bị cáo trong TTHS”
củaTS. Nguyễn Văn Tuân, tạp chí Dân chủ và pháp luật, số 11/2008; bài
“Bàn về sự tham gia bắt buộc của người bào chữa trong TTHS” củaTS.
Nguyễn Thái Phúc, tạp chí Kiểm sát, số Xuân 1/2009; bài “Nâng cao vị thế
của người bào chữa tại phiên toà hình sự” của tác giả Nguyễn Ngọc Khanh,
tạp chí Luật học, số 7/2008; bài “Bàn về sự tham gia bắt buộc của người bào
chữa trong giai đoạn điều tra trong TTHS” của Nguyễn Trương Tín, tạp chí
Nhà nước và pháp luật, số 12/2010; bài “Về sự tham gia của người bào chữa
vào quá trình TTHS theo BLTTHS năm 2003” của Nguyễn Duy Hưng, Tạp
chí Khoa học pháp lý, số 3/2004. Những nghiên cứu của các nhà khoa học về
thực trạng hoạt động bào chữa có thể kể đến một số bài như bài “Người bào
chữa trong vụ án hình sự” của TS. Nguyễn Mai Bộ, tạp chí Nhà nước và
pháp luật, số 2/1999; và bài “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn trong việc
thực thi các quy định của pháp luật nhằm đảm bảo quyền của luật sư trong
quá trình tham gia TTHS, dân sự” củaTS. Phan Trung Hoài, Tạp chí Kiểm
sát, số 4/2007; “Thực trạng hoạt động của luật sư - người bào chữa qua hơn
một năm thi hành Bộ luật TTHS; LĐLS Việt Nam cũng đã tổ chức những
Hội thảo khoa học nghiên cứu hoạt động bào chữa của luật sư như hội thảo
“Cải cách tư pháp và phòng chống oan sai trong hoạt động tố tụng” tổ chức
tại Hà Nội ngày 2-3/11/2009; Hội thảo “Hoàn thiện các quy định của
BLTTHS năm 2003 về bảo đảm quyền bào chữa và quyền hành nghề của luật
sư” tổ chức trong hai ngày 29 và 30/03/2012 tại Hà Nội.
1.3. ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ
TÀI LUẬN ÁN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LUẬN ÁN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU
1.3.1. Về khái niệm, đặc điểm, nội dung và ý nghĩa của hoạt động
bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự

11. 9
Phần lớn các công trình khoa học đã công bố đều chưa đưa ra được
khái niệm hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ
án hình sự cũng như làm rõ đặc điểm, nội dung, ý nghĩa của hoạt động này.
Nhiều công trình mới chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu và xây dựng khái niệm
quyền bào chữa, người bào chữa và làm rõ vai trò của người bào chữa hay
luật sư. Việc nghiên cứu nội hàm hoạt động bào chữa chưa được chú trọng,
đặc biệt chưa đề cập tới vấn đề xây dựng khái niệm hoạt động bào chữa của
luật sư nói chung và hoạt động bào chữa của luật sư nói riêng trong một giai
đoạn cụ thể như giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Bởi vậy, việc nghiên
cứu, xây dựng khái niệm hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự là cần thiết. Nghiên cứu sinh dự định xây dựng
khái niệm và xác định ý nghĩa của hoạt động bào chữa của luật sư trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự trên cơ sở làm rõ các vấn đề chủ thể thực
hiện, cách thức tiến hành hoạt động, đặc điểm của hoạt động, thời điểm thực
hiện, cơ sở pháp lý để tiến hành hoạt động, mục đích của hoạt động, ý nghĩa
của hoạt động.
1.3.2. Về thực trạng hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn
xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
Trong số các công trình khoa học đã được công bố, vấn đề thực trạng
hoạt động bào chữa của luật sư nhận được ít nhất sự quan tâm, bình luận của
các học giả. Phần lớn các tác giả có đưa ra những nhận định chung rằng chất
lượng hoạt động bào chữa chưa thực sự tốt, mà thiếu các chứng cứ chứng
minh một cách đầy đủ và rõ ràng. Đặc biệt, những tác phẩm này thường
đánh giá “hoạt động” nói chung, mà chưa nhận định chất lượng công việc,
thao tác cụ thể mà luật sư phải thực hiện. Về nguyên nhân của những hạn chế
trong hoạt động bào chữa của luật sư cũng được tập trung nghiên cứu. Nhiều
bài viết đều nhận định hoạt động bào chữa của luật sư chưa thực sự hiệu quả
bởi nhiều lý do trong đó bao gồm: pháp luật chưa hoàn thiện; trình độ chuyên
môn, nghiệp vụ của người tiến hành tố tụng còn hạn chế; trình độ chuyên
môn nghiệp vụ của Luật sư chưa đáp ứng yêu cầu; vấn đề đạo đức nghề
nghiệp của các Luật sư; chế độ, chính sách; cơ chế giám sát và xử lý vi phạm
đối với người tiến hành tố tụng và luật sư khi có vi phạm… Phần lớn các
công trình được công bố phân tích, bình luận các quy định của pháp luật về
bảo đảm quyền bào chữa của người bị buộc tội; vị trí tố tụng của luật sư;
quyền hành nghề của luật sư và những thuận lợi, khó khăn khi luật sư hành
nghề. Tuy nhiên, các nghiên cứu này chưa có những phân tích cụ thể và đánh
giá xác đáng về thực trạng hoạt động bào chữa của luật sư thông qua đánh
giá các công việc, thao tác nghề nghiệp mà luật sư thực hiện trên thực tế.
Bởi vậy, luận án sẽ tập trung làm rõ cơ sở pháp lý của hoạt động bào chữa
của luật sư, đánh giá việc thực hiện hoạt động này trên nền quy định của

12. 10
BLTTHS năm 2003 và quy định mới của BLTTHS năm 2015 (có hiệu lực
vào ngày 1/7/2016); làm rõ thực trạng hoạt động bào chữa của luật sư
trong giai đoạn chuẩn bị xét xử và tại phiên toà xét xử sơ thẩm vụ án hình
sự, từ đó chỉ ra nguyên nhân của những hạn chế trong hoạt động bào chữa
của luật sư nói chung và trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự nói
riêng. Do đó, nội dung đánh giá thực trạng hoạt động bào chữa của luật sư
trong luận án sẽ không trùng lặp với phần viết của các công trình đã công
bố vì đề cập tới thực trạng hoạt động bào chữa cụ thể của luật sư trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Luận án sẽ tiếp thu những điểm có liên
quan trong các công trình đã công bố để làm giàu thêm nguồn tư liệu đánh
giá về thực trạng.
1.3.3. Giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động bào chữa của luật
sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
Cho tới thời điểm luận án được hoàn thành, các nghiên cứu đã công bố
tập trung chủ yếu vào giải pháp hoàn thiện pháp luật. Đây là nhóm giải pháp
có nhiều điểm tương đồng với những giải pháp được phân tích trong luận án
này. Tuy nhiên, phần lớn các công trình đã công bố chỉ ra một số giải pháp
nhưng thiếu các phân tích sâu về những yếu tố liên quan cần thiết. Những
yếu tố cần được phân tích bao gồm: cơ chế đảm bảo cho các quy định của
pháp luật về quyền của luật sư, các chế tài áp dụng đối với những người có
hành vi cản trở; các hoạt động nâng cao trình độ nghiệp vụ và kỹ năng tranh
tụng cho các luật sư bào chữa, và nâng cao chất lượng hoạt động của người
tiến hành tố tụng, và thay đổi nhận thức của những đối tượng có quyền bào
chữa và người thân của họ. Điểm khác biệt nổi bật của luận án này so với các
bài viết đã công bố là luận án sẽ không chỉ liệt kê tên các giải pháp, mà phân
tích rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của mỗi đề xuất, kiến nghị. Đồng thời, luận
án cũng chỉ ra các giải pháp mới như: nâng cao trách nhiệm của người tiến
hành tố tụng trong việc bảo đảm cho luật sư thực hiện các quyền; xử lý
nghiêm những hành vi gây cản trở hoạt động của người bào chữa; tăng cường
chất lượng đội ngũ luật sư; giám sát phát hiện người tiến hành tố tụng gây
khó khăn, vi phạm pháp luật, không tạo điều kiện cho luật sư thực hiện
quyền và chế tài xử lý; giám sát phát hiện luật sư vi phạm pháp luật và chế
tài xử lý; đổi mới chế độ, chính sách, tuyên truyền giáo dục pháp luật.
Kết luận chương 1
Mặc dù đã có nhiều công trình khoa học được công bố và đề cập đến
hoạt động bào chữa của luật sư ở cả trong và ngoài nước nhưng do bị giới
hạn về phạm vi nghiên cứu cũng như cấp độ nghiên cứu nên các vấn đề liên
quan đến hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ
án hình sự thường không được trình bày riêng biệt mà chỉ được đề cập ở một
số khía cạnh khi viết về người bào chữa nói chung. Với một số công trình

13. 11
nghiên cứu riêng về hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự,các vấn đề lý luận chuyên sâu cũng chưa được đề cập đến
một cách toàn diện và có hệ thống. Chính vì vậy, với tư cách là một công
trình nghiên cứu toàn diện về hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn
xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, luận án tiếp tục nghiên cứu ở mức độ sâu hơn
để trở thành một công trình nghiên cứu toàn diện, có tính hệ thống và tính
mới trong lĩnh vực này tại Việt Nam.

14. 12
Chương 2
LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA CỦA LUẬT SƯ
TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
2.1. KHÁI NIỆM HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA CỦA LUẬT SƯ TRONG
GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
2.1.1. Hoạt động bào chữa của luật sư
2.1.1.1. Khái niệm hoạt động bào chữa của luật sư
Hoạt động bào chữa của luật sư là các công việc do luật sư tiến hành
trên cơ sở phù hợp với quy định của pháp luật nhằm loại bỏ một phần hoặc
toàn bộ sự buộc tội từ phía cơ quan điều tra, viện kiểm sát hoặc người bị hại,
tìm ra các căn cứ giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho người bị buộc tội, bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của họ.
2.1.1.2. Đặc điểm hoạt động bào chữa của luật sư
Hoạt động bào chữa của luật sư có những đặc điểm cơ bản sau:
- Hoạt động bào chữa của luật sư thể hiện tính chuyên nghiệp, tuân thủ
quy tắc đạo đức, không có khuôn mẫu, dựa vào sự nhạy bén, linh hoạt, năng
động của luật sư, thể hiện ứng xử có văn hóa, tôn trọng người tiến hành và
tham gia tố tụng và thể hiện sự tận tâm bảo vệ cho thân chủ, kiên trì thuyết
phục Hội đồng xét xử nhằm bảo vệ tốt nhất cho thân chủ của mình.
- Hoạt động bào chữa của luật sư còn thể hiện tính độc lập và tự chịu
trách nhiệm cá nhân trước khách hàng về hoạt động nghề nghiệp của mình.
- Hoạt động bào chữa của luật sư phụ thuộc vào thời điểm tham gia tố
tụng và chỉ mang tính đề xuất, kiến nghị, phụ thuộc nhiều vào cơ quan tiến
hành tố tụng.
- Hoạt động bào chữa của luật sư được thực hiện trên cơ sở nguyên tắc, thủ
tục luật định và quy định của pháp luật về quyền, nghĩa vụ của người bào chữa
2.1.1.3. Cơ sở pháp lý của hoạt động bào chữa của luật sư
- Các nguyên tắc mang tính chất định hướng cho hoạt động bào chữa
như nguyên tắc “bảo đảm quyền bào chữa của người bị buộc tội” nguyên tắc
“tranh tụng trong xét xử”; các nguyên tắc khác nhằm đảm bảo cho hoạt động
bào chữa của luật sư có hiệu quả.
- BLTTHS cũng quy định cụ thể trình tự, thủ tục tiếp nhận, giải quyết
thông tin về tội phạm cũng như quá trình giải quyết vụ án hình sự. Việc giải
quyết mọi vụ án đều được thực hiện theo đúng thủ tục tố tụng mà BLTTHS
quy định.
- Các quy định về bào chữa nói chung và quyền, nghĩa vụ của người
bào chữa nói riêng là căn cứ pháp lý quan trọng để luật sư thực hiện hoạt
động bào chữa.

15. 13
2.1.1.4. Mục đích hoạt động bào chữa của luật sư
- Hoạt động bào chữa của luật sư có mục đích trước hết là bảo vệ
quyền lợi cho cho người bị buộc tội hay nói cách khác là bảo vệ quyền và
lợi ích chính đáng của thân chủ.
- Hoạt động bào chữa của Luật sư còn hướng tới việc hạn chế đến
mức thấp nhất những vi phạm pháp luật của các cơ quan THTT., hoạt động
bào chữa của luật sư cũng đạt được
- Xác định sự thật vụ án, góp phần đảm bảo giải quyết vụ án khách
quan, toàn diện, đúng pháp luật, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan
người vô tội.
2.1.2. Hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự
2.1.2.1. Giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
Giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là một giai đoạn của tố tụng
hình sự, trong đó Toà án có thẩm quyền tiến hành xem xét, giải quyết vụ án,
ra bản án, quyết định tố tụng theo quy định của pháp luật. Giai đoạn xét xử
sơ thẩm vụ án hình sự có những đặc trưng cơ bản sau:
- Giai đoạn xét xử sơ thẩm bắt đầu từ khi hồ sơ vụ án cùng bản cáo
trạng của Viện kiểm sát được chuyển sang Toà án có thẩm quyền. Sau khi vụ
án đã được thụ lý, chánh án Toà án phân công thẩm phán (hoặc một nhóm
thẩm phán) nghiên cứu hồ sơ vụ án và tham gia tố tụng tại phiên toà với tư
cách là chủ tọa hoặc thẩm phán xét xử;
- Giai đoạn xét xử sơ thẩm kết thúc khi hết thời hạn kháng cáo, kháng nghị;
- Nhiệm vụ của giai đoạn xét xử sơ thẩm là xem xét và giải quyết tất cả
các vấn đề về nội dung vụ án theo quy định của pháp luật, bảo vệ pháp chế xã
hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước; bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp
của công dân;
- Chủ thể cơ bản tiến hành tố tụng trong giai đoạn này là Toà án. Chỉ có
Toà án mới có thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Ngoài ra, còn có sự
tham gia của các chủ thể khác theo quy định của pháp luật như kiểm sát viên,
người bào chữa, người bị hại, người làm chứng…
2.1.2.2. Nội dung hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự
Trong thời gian toà án chuẩn bị xét xử, Luật sư đã phải thể hiện tính
năng động, tinh thần trách nhiệm của mình. Cho dù Luật sư đã được mời và
tham gia vào các giai đoạn tố tụng trước đó thì Luật sư vẫn phải nghiên cứu
kỹ hồ sơ, gặp người bị buộc tội (nếu chưa có quyết định đưa vụ án ra xét xử)
để hiểu rõ nội dung vụ án, hiểu được các tình tiết mà Viện kiểm sát cũng như
Cơ quan điều tra trước đó dùng làm chứng cứ buộc tội họ và giúp đỡ họ về

16. 14
mặt pháp lý. Chính trong thời gian nghiên cứu hồ sơ tại Toà án khi chưa có
quyết định đưa vụ án ra xét xử, Luật sư được trình bày quan điểm bước đầu
và nêu yêu cầu, đề nghị thẩm phán được phân công làm chủ toạ phiên toà
thực hiện những hành vi tố tụng khác nhau theo quy định của pháp luật.
Cùng với những hoạt động này, luật sư còn thực hiện các hoạt động khác như
chuẩn bị luận cứ bào chữa, dự kiến kế hoạch hỏi của luật sư tại phiên toà,
trao đổi với thân chủ trước khi ra phiên toà. Tại phiên toà, trên cơ sở các
quyền mà pháp luật quy định cho mình, luật sư thực hiện các hoạt động nhằm
làm sáng tỏ những điểm có lợi cho người bị buộc tội, phủ nhận hay giảm
thiểu những điểm bất lợi cho họ nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của họ.
Luật sư thực hiện việc hỏi, tranh luận, đối đáp và đưa ra những đề xuất cần
thiết tại phiên toà. Như vậy, có thể phân chia hoạt động bào chữa của Luật sư
thành hai nhóm cụ thể, nhóm những công việc, thao tác nghề nghiệp được
thực hiện trên cơ sở quy định của pháp luật tố tụng hình sự (đề nghị thay đổi
người tiến hành tố tụng, người giám định, người phiên dịch; thu thập tài liệu,
đồ vật, tình tiết liên quan đến việc bào chữa; đưa ra tài liệu, đồ vật, yêu
cầu; gặp người bị buộc tội đang bị tạm giam; đọc, ghi chép và sao chụp
những tài liệu trong hồ sơ vụ án liên quan đến việc bào chữa; hỏi, tranh
luận tại phiên toà) và nhóm những công việc, thao tác nghề nghiệp khác
không trái luật (trao đổi với người bị buộc tội; nghiên cứu hồ sơ vụ án;
trao đổi, đề xuất với toà án; chuẩn bị luận cứ bào chữa, dự kiến kế hoạch
hỏi…). Hai nhóm hoạt động này có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, bổ trợ
cho nhau và cùng hướng tới mục đích bảo vệ tốt nhất quyền lợi hợp pháp
cho người bị buộc tội trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.
Từ những phân tích nêu trên về các khái niệm liên quan, đặc điểm, nội
dung, cơ sở pháp lý và mục đích của hoạt động bào chữa của luật sư, giai
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự có thể đưa ra khái niệm hoạt động bào
chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự: là các công
việc, thao tác nghề nghiệp do luật sư tiến hành trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự trên cơ sở quy định của pháp luật và quy tắc đạo đức luật
sư nhằm chống lại việc buộc tội, xác định sự vô tội của người bị buộc tội
hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho họ, bảo vệ các quyền, lợi ích hợp
pháp của người bị buộc tội, góp phần xác định sự thật vụ án.
2.2. Ý NGHĨA HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA CỦA LUẬT SƯ TRONG
GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
2.2.1. Ý nghĩa chính trị, xã hội
- Thực hiện hoạt động bào chữa chính là nhằm thực hiện chủ trương,
chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước về vấn đề bảo đảm quyền con
người, vấn đề cải cách tư pháp và xây dựng nhà nước pháp quyền.

17. 15
- Góp phần vào việc bảo đảm pháp chế, bảo đảm pháp luật được tôn
trọng và thực thi một cách nghiêm chỉnh, góp phần bảo đảm quyền con người
trong TTHS.
- Góp phần bảo đảm cho công lý được thực thi, bảo đảm việc thực hiện
công bằng, dân chủ trong tố tụng TTHS, không làm oan người vô tội, qua đó
bảo đảm công bằng trong xã hội.
- Giúp những người quan tâm đến việc giải quyết vụ án thấu hiểu
quyền và nghĩa vụ của mình; giúp nhiều công dân hiểu được cái giá phải trả
khi có hành vi vi phạm pháp luật.
2.2.2. Ý nghĩa pháp lý
- Hoạt động bào chữa của luật sự không chỉ là công cụ hữu hiệu để bảo
vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị buộc tội mà còn góp phần quan
trọng trong việc xác định sự thật của vụ án, đảm bảo việc giải quyết vụ án
khách quan, toàn diện, đầy đủ và đúng pháp luật, đảm bảo không làm oan
người vô tội.
- Góp phần tích cực vào việc thực hiện các nhiệm vụ của TTHS đó là
phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm, phát hiện chính xác, nhanh chóng và xử lý
công minh, kịp thời mọi hành vi phạm tội, không để lọt tội phạm, không làm
oan người vô tội, góp phần bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của
Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức, bảo vệ trật tự
pháp luật xã hội chủ nghĩa, đồng thời giáo dục mọi người ý thức tuân theo
pháp luật, đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm
Kết luận chương 2
Hoạt động bào chữa của Luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự được thực hiện trên cơ sở các quyền được quy định trong BLTTHS
và quy tắc đạo đức nghề nghiệp của luật sư. Trong luận án này, hoạt động
bào chữa được hiểu là hoạt động của người bào chữa trong đó có luật sư
trong việc đưa ra các chứng cứ, tài liệu nhằm bác bỏ một phần hay toàn bộ sự
buộc tội và giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho người bị buộc tội; là phương
thức hoạt động của chủ thể nhằm loại bỏ một phần hoặc toàn bộ sự buộc tội
từ phía cơ quan điều tra, viện kiểm sát hoặc người bị hại, tìm ra các căn cứ
giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị cáo và bảo vệ quyền lợi của người bị
buộc tội. Với nhận thức như vậy, Luận án đưa ra khái niệm: Hoạt động bào
chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là các công
việc, thao tác nghề nghiệp do luật sư tiến hành trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự trên cơ sở quy định của pháp luật và quy tắc đạo đức luật
sư nhằm chống lại việc buộc tội, xác định sự vô tội của người bị buộc tội
hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho họ, bảo vệ các quyền, lợi ích hợp
pháp của người bị buộc tội, góp phần xác định sự thật vụ án. Đồng thời, luận

18. 16
án cũng phân tích các đặc điểm cơ bản, cơ sở pháp lý, mục đích, ý nghĩa và
nội dung của hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm
vụ án hình sự.
Chương 3
CƠ SỞ PHÁP LÝ VÀ THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA
CỦA LUẬT SƯ TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN
HÌNH SỰ
3.1. CƠ SỞ PHÁP LÝ CỦA HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA CỦA LUẬT
SƯ TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
3.1.1. Mối quan hệ pháp lý giữa luật sư và bị can, bị cáo trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
3.1.2. Cơ sở pháp lý để luật sư thực hiện hoạt động bào chữa trong
giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
Quyền của người bào chữa nói chung, của Luật sư nói riêng được quy
định cụ thể tại điều 56, 57, 58 BLTTHS năm 2003, đồng thời quy định rải rác
trong các điều luật khác tại các chương quy định về trình tự, thủ tục tố tụng.
Những quy định này được hình thành từ các nguyên tắc hiến định và là yếu
tố cấu thành nên chế định người bào chữa trong tố tụng hình sự. Cùng với
các quyền được pháp luật ghi nhận, Luật sư còn có những nghĩa vụ nhất định.
Bên cạnh những điểm tiến bộ của BLTTHS 2003, quy định về chế định
người bào chữa trong tố tụng hình sự Việt Nam vẫn còn một số bất cập. Pháp
luật đã quy định một số quyền của người bào chữa nhưng lại thiếu các cơ chế
để người bào chữa thực hiện đầy đủ, hiệu quả các quyền mà pháp luật tố
tụng hình sự quy định. Đặc biệt, BLTTHS còn chưa quy định một số
quyền quan trọng làm cơ sở cho hoạt động bào chữa như quyền thu thập
chứng cứ, nếu có khó khăn trong việc thu thập chứng cứ thì cơ quan tiến
hành tố tụng phải hỗ trợ luật sư trong việc thu thập chứng cứ như ra lệnh
triệu tập người làm chứng hay yêu cầu cơ quan, tổ chức chung cấp chứng
cứ, quyền được nhận các quyết định tố tụng liên quan đến người mà luật
sư bào chữa, quyền được chất vấn, đối chất người làm chứng, người bị hại
trong các giai đoạn tố tụng …; một số thủ tục tố tụng hiện hành chưa tạo
điều kiện để luật sư nhanh chóng tiếp cận với quá trình giải quyết vụ án;
pháp luật đã có những quy định về trách nhiệm của các cơ quan tiến hành
tố tụng và người tiến hành tố tụng trong việc đáp ứng các yêu cầu, đề nghị
của luật sư nhưng lại thiếu thời hạn ràng buộc trách nhiệm của các chủ thể
tiến hành tố tụng trong việc đáp ứng quyền của luật sư được luật định; các
vi phạm quyền của người bào chữa từ phía cơ quan tiến hành tố tụng,

19. 17
người tiến hành tố tụng chưa được ghi nhận là các vi phạm nghiêm trọng
thủ tục tố tụng…. Khắc phục những hạn chế, bất cập trong quy định về chế
định người bào chữa của BLTTHS năm 2003, BLTTHS năm 2015 đã có
những thay đổi căn bản, tạo hành lang pháp lý cho luật sư thực hiện hoạt
động bào chữa của mình. Tuy nhiên, quy định pháp lý mới chỉ đảm bảo về
mặt luật định còn việc đảm các quyền đó có tính khả thi trên thực tế là điều
vô cùng quan trọng.
3.2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA CỦA LUẬT SƯ
TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
3.2.1.Tình hình luật sư tham gia bào chữa trong các vụ án hình sự
3.2.2. Thực trạng hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn
chuẩn bị xét xử và tại phiên toà xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
3.2.2.1. Thực trạng hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn
chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
* Thực trạng hoạt động nghiên cứu hồ sơ của luật sư
Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động nghiên cứu hồ sơ của luật
sư cũng tồn tại những điểm hạn chế, vướng mắc như: Luật sư không phát
hiện được các vi phạm thủ tục tố tụng, chưa nhận thức được sự vi phạm đó
có ảnh hưởng đến việc xác định sự thật khách quan của vụ án, quyền và lợi
ích hợp pháp của người mà mình bào chữa hay không; việc đọc để hiểu thấu
đáo nội dung bản cáo trạng, bản kết luận điều tra, các biên bản hỏi cung, biên
bản lấy lời khai … nhằm xác định hành vi của thân chủ có cấu thành tội
phạm hay không, vấn đề yêu cầu giải quyết bồi thường thiệt hại (nếu có)
chưa được thực hiện có hiệu quả.
* Thực trạng hoạt động gặp, trao đổi với bị can, bị cáo của luật sư
Hoạt động gặp, trao đổi với bị can, bị cáo của luật sư vẫn còn những
hạn chế:
- Một số luật sư chưa dự kiến được kế hoạch trao đổi với thân chủ một
cách thoả đáng nên bỏ sót những vấn đề cần phải làm rõ liên quan đến chứng
cứ có lợi cho thân chủ.
- Do thời gian gặp bị can, bị cáo còn hạn chế nên luật sư không thể hỏi
kỹ được các vấn đề đã dự kiến trong kế hoạch trao đổi.
- Có những trường hợp luật sư đặt nhiều câu hỏi đa nghĩa, sử dụng từ
địa phương khiến thân chủ khó trả lời hoặc trả lời không đúng trọng tâm, trả
lời thiếu nhưng luật sư không phát hiện ra.
* Thực trạng hoạt động thu thập tài liệu, đồ vật, tình tiết liên quan đến
việc bào chữa của luật sư
Trên thực tế, hoạt động thu thập tài liệu, đồ vật, tình tiết liên quan đến
việc bào chữa của luật sư vẫn còn những vướng mắc nhất định như: không ít

20. 18
trường hợp luật sư chưa xác định được cụ thể tài liệu muốn thu thập; việc
chuẩn bị kế hoạch thu thập thông tin chưa cụ thể, cách thức thu thập chưa
phù hợp với đối tượng có khả năng cung cấp thông tin; việc thu thập tài liệu
từ phía các cơ quan tổ chức có liên quan rất khó khăn.
* Thực trạng hoạt động đề xuất với Tòa án của luật sư
Thực tiễn cho thấy, hoạt động đề xuất với toà án của luật sư vẫn còn
những hạn chế. Cụ thể: một số luật sư chưa biết cách soạn thảo văn bản kiến
nghị, đề xuất có tính thuyết phục cả về hình thức và nội dung nên không
được Thẩm phán được phân công chủ toạ phiên toà chấp nhận; chưa đưa ra
được lý do của việc không cần thiết phải trả hồ sơ để điều tra bổ sung khi
nhận thấy thiếu chứng cứ nhưng không phải là chứng cứ quan trọng, có vi
phạm thủ tục tố tụng nhưng chỉ là vi phạm thủ tục tố tụng không nghiêm
trọng; đề nghị nhập hoặc tách vụ án khi không có căn cứ do pháp luật quy
định; chưa đề xuất kịp thời với TA để triệu tập những người làm chứng đó;
chưa cân nhắc kỹ lưỡng để lựa chọn biện pháp ngăn chặn có lợi nhất cho
thân chủ của mình khi đề xuất thay đổi.
* Thực trạng hoạt động dự kiến kế hoạch hỏi tại phiên toà của luật sư
Hoạt động dự kiến kế hoạch hỏi của luật sư vẫn còn những hạn chế. Cụ
thể: một số Luật sư chưa bám sát nội dung vụ án, các hành vi và tội danh mà
VKS truy tố nên; một số câu hỏi phức tạp do chưa chuẩn bị trước cho bị cáo
luật sư đặt ra trở thành phản tác dụng sau khi được chính thân chủ của mình
trả lời; kế hoạch hỏi chưa rõ ràng, cụ thể, đầy đủ và chính xác, hợp lý đối với
các đối tượng xét hỏi, chưa linh hoạt trong việc dự kiến các tình huống có thể
xảy ra tại phiên toà.
* Thực trạng hoạt động chuẩn bị luận cứ bào chữa của luật sư
Tuy nhiên, hoạt động chuẩn bị luận cứ bào chữa của luật sư vẫn còn một
số hạn chế như: Luận cứ bào chữa được chuẩn bị với nội dung sơ sài, hô khẩu
hiệu, chưa chỉ ra được chứng cứ chứng minh những điểm có lợi mà thân chủ
mình đáng được hưởng. Có trường hợp, luật sư còn bình luận và viện dẫn sai cơ
sở pháp lý khi đề xuất.
3.2.2.2. Thực trạng hoạt động bào chữa của luật sư tại phiên toà xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự
* Thực trạng hoạt động bào chữa của luật sư trong phần thủ tục bắt
đầu phiên toà sơ thẩm.
Hoạt động bào chữa của một số luật sư trong phần thủ tục bắt đầu
phiên toà vẫn còn những hạn chế. Cụ thể: không phát hiện sự vắng mặt của
những người có lời khai buộc tội cho bị cáo nhưng lời khai của họ mâu thuẫn
với các chứng cứ trong vụ án; không kịp thời phát hiện những thiếu sót của
HĐXX khi điều khiển phần thủ tục bắt đầu phiên toà; đưa ra đề xuất hoãn

21. 19
phiên toà không phù hợp, thậm chí không đem lại lợi ích cho bị cáo họ bảo
vệ hoặc trường hợp cần đề xuất hoãn phiên toà lại không đề xuất; không đề
nghị cho thân chủ được thực hiện đúng các quyền tố tụng; không phản đối
các đề xuất bất lợi của đại diện viện kiểm sát hay luật sư đối phương.
* Thực trạng hoạt động bào chữa của luật sư trong phần xét hỏi tại
phiên tòa sơ thẩm
Trong thực tế, việc thực hiện hoạt động bào chữa của luật sư trong phần
xét hỏi vẫn tồn tại những hạn chế nhất định bởi một số luật sư chưa thực hiện
tốt hoạt động của mình trong một số trường hợp. Cụ thể: chưa kịp thời giúp đỡ
thân chủ của mình về mặt pháp lý trong việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ tố
tụng, bảo vệ thân chủ của mình khỏi những trường hợp dụ cung, mớm cung,
bức cung hoặc những câu hỏi xâm phạm đến nhân phẩm, danh dự của thân chủ
từ phía những người xét hỏi khác …; chưa yêu cầu Chủ toạ phiên toà ngăn chặn
kịp thời các vi phạm thủ tục tố tụng trong xét hỏi của HĐXX, KSV hay của
Luật sư khác; chưa đặt được các câu hỏi để khẳng định về các tình tiết gỡ tội,
tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự trong vụ án; làm rõ các tình tiết thuộc
nhân thân người phạm tội và động cơ, mục đích, hoàn cảnh phạm tội, thái độ
đối với việc phạm tội… có giá trị giảm nhẹ trách nhiệm hình sự đối với bị cáo.
* Thực trạng hoạt động bào chữa của luật sư trong phần tranh luận tại
phiên tòa sơ thẩm
Bên cạnh những luật sư đã thực hiện có hiệu quả hoạt động bào chữa
trong phần tranh luận tại phiên toà, một bộ phận luật sư vẫn còn hạn chế
trong quá trình thực hiện hoạt động này. Cụ thể: chưa có sự chuẩn bị kỹ
lưỡng luận cứ bào chữa (dù là sơ bộ) để sử dụng khi cần thiết tại toà; chưa
linh hoạt trong việc kịp thời bổ sung những tình tiết có lợi tại toà vào luận cứ
bào chữa hay thay đổi định hướng bào chữa cho phù hợp với diễn biến của
phiên toà; quan điểm bào chữa tại toà giữa luật sư và bị cáo chưa có sự thống
nhất; khi trình bày quan điểm bào chữa của mình, luật sư không đưa ra
những chứng cứ gỡ tội cho bị cáo hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị
cáo mà lại nhận xét thái độ, tác phong của Kiểm sát viên... đưa ra những đề
nghị không phù hợp thậm chí còn làm ảnh hưởng đến quyền lợi của bị cáo;
một số luận cứ bào chữa của Luật sư không thể hiện sự nhất quán; mới chỉ
tập trung vào việc phân tích, đánh giá hoàn cảnh khách quan để từ đó cho
rằng hành vi của bị cáo thuộc trường hợp loại trừ tính chất tội phạm của hành
vi chứ chưa đưa ra được những tài liệu, chứng cứ, đồ vật có tính bất ngờ,
chắc chắn để thuyết phục Hội đồng xét xử.
* Thực trạng hoạt động bào chữa của luật sư trong phần tuyên án
Nhiều luật sư khẳng định, ngay ở phần tuyên án, Luật sư cũng cần thực
hiện những hoạt động cụ thể nhằm tiếp tục giúp đỡ cho thân chủ. Luật sư

22. 20
tuân theo sự điều khiển của Chủ toạ phiên toà khi Toà tuyên án; chú ý lắng
nghe để nắm bắt toàn bộ nội dung cũng như hình thức bản án, nhất là các
quyết định liên quan đến thân chủ của mình để kịp thời trao đổi với thân chủ
về việc thực hiện hay không quyền kháng cáo theo quy định của pháp luật;
trường hợp cần thiết thì chuẩn bị kháng cáo theo trình tự phúc thẩm theo quy
định của pháp luật.
3.3. NGUYÊN NHÂN CỦA NHỮNG HẠN CHẾ TRONG HOẠT
ĐỘNG BÀO CHỮA CỦA LUẬT SƯ TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ
THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ
3.3.1. Nguyên nhân pháp luật
Thứ nhất, BLTTHS năm 2015 vẫn chưa có quy định để bảo đảm cho sự
chủ động thu thập chứng cứ của luật sư khi cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên
quan không cung cấp; chưa quy định rõ trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố
tụng trong việc thông báo, tống đạt cho người bào chữa các quyết định, văn
bản tố tụng liên quan đến quyền và lợi ích của người bị tạm giữ, bị can, bị
cáo mà họ bào chữa, cũng như các văn bản về sự thay đổi trình tự tố tụng
hình sự; không quy định các trường hợp luật sư được chủ động đề xuất người
làm chứng, chứng cứ cũng như triệu tập những người có liên quan khác có
mặt tại toà nếu không được sự chấp thuận của toà án…. ; quy định người bào
chữa được tham gia vào các hoạt động điều tra khác là chưa cụ thể; chưa quy
định rõ ràng, cụ thể quyền sao chụp hồ sơ, tài liệu vụ án ở các giai đoạn tố
tụng của người bào chữa; quy định người bào chữa chỉ được hỏi người bị
tạm giữ, bị can nếu Điều tra viên đồng ý đã hạn chế quyền của người bào
chữa vì phụ thuộc nhiều vào quan điểm chủ quan của Điều tra viên; chưa
quy định rõ trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng (Điều tra viên,
Kiểm sát viên..) phải thông báo về thời gian, địa điểm hỏi cung để luật sư
tham dự thực hiện quyền bào chữa; chưa có quy định về thủ tục người bào
chữa gặp người bị tạm giữ, bị can, bị cáo; quyền người bào chữa được gặp
riêng người bị tạm giữ, bị can, bị cáo trong các giai đoạn tố tụng, được bảo
mật thông tin trao đổi giữa luật sư và người được bào chữa, không bị hạn chế
số lần gặp, thời gian gặp, không bị kiểm soát về nội dung cuộc trao đổi mà
chỉ kiểm soát về tầm nhìn; bảo đảm quyền gặp gỡ, thông tin liên lạc với
người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, bị án và người bào chữa; trách nhiệm Cơ
quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án và cơ quan giam giữ có nghĩa vụ bảo
đảm các cuộc gặp mặt và việc thông tin liên lạc giữa người bị tạm giữ, bị can,
bị cáo, bị án với người bào chữa của họ một cách riêng tư và độc lập; chưa có
quy định về quyền miễn trừ trách nhiệm hình sự và dân sự của người bào
chữa; chưa quy định trách nhiệm của cơ quan và người tiến hành tố tụng phải
tôn trọng kết quả bào chữa; xem xét các tài liệu, đồ vật do bên bào chữa cung

23. 21
cấp; các tình tiết và những lập luận do bên bào chữa nêu ra. Các vi phạm quyền
của người bào chữa từ phía các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố
tụng phải bị xem là những vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng và không có
giá trị chứng minh tại phiên toà. BLTTHS chưa quy định về cơ chế bảo đảm
thực hiện các quyền của người bào chữa; chế tài theo hướng quy định hậu quả
pháp lý, theo đó nếu các cơ quan tiến hành tố tụng có vi phạm thì người tham
gia tố tụng không phải gánh chịu hậu quả;
Thứ hai: chưa quy định chế tài nghiêm ngặt để ràng buộc trách nhiệm
cá nhân của người bào chữa; thiếu cơ sở pháp lý để xác định trách nhiệm của
Cơ quan điều tra, VKS trong việc đảm bảo sự tham gia của người bào chữa
trong các hoạt động điều tra khác;
Thứ ba: một số quy định về thủ tục xét xử còn chưa thực sự bảo đảm
nguyên tắc bình đẳng trước tòa án và chưa đảm bảo tăng cường tranh tụng; quy
định trong phần tranh luận tại phiên tòa sơ thẩm chưa cụ thể hóa được chức
năng buộc tội của Viện kiểm sát, chưa nhấn mạnh được vai trò của luật sư
bào chữa, chưa nâng cao được vị thế của luật sư cũng như trách nhiệm của
luật sư với tư cách là chủ thể của bên gỡ tội.
3.3.2. Nguyên nhân khác
3.3.2.1. Từ phía luật sư
- Trong hoạt động bào chữa của mình, nhiều Luật sư còn thiếu tinh
thần trách nhiệm với thân chủ, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng hành
nghề của Luật sư bào chữa còn chưa đồng đều;
- Do không hiểu thấu đáo quyền và nghĩa vụ mà pháp luật quy định,
Luật sư đã không thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của mình khi làm nhiệm
vụ bào chữa cho bị can, bị cáo.
- Nhiều Luật sư có trình độ chuyên môn nghiệp vụ nhưng chưa có được
một môi trường cạnh tranh lành mạnh; tổ chức Luật sư (các văn phòng Luật
sư) chưa được tổ chức đầy đủ ở các địa phương; các tổ chức này phân bố
không đồng đều ở các địa phương không đáp ứng nhu cầu bào chữa ở nhiều
tỉnh, nhất là ở vùng sâu, vùng xa.
3.3.2.2. Từ phía cơ quan tiến hành tố tụng
- Cơ quan tiến hành tố tụng còn gây khó khăn, không tạo điều kiện để
luật sư thực hiện các quyền bào chữa theo quy định của pháp luật, nhận thức
của người tiến hành tố tụng về hoạt động bào chữa của luật sư chưa đúng đắn,
trình độ chuyên môn nghiệp vụ của người tiến hành tố tụng chưa đồng đều.
- Phẩm chất đạo đức và ứng xử nghề nghiệp của các chủ thể tiến hành
tố tụng còn nhiều hạn chế.
- Trong quá trình tham gia tố tụng và liên quan đến việc hành nghề,
nhiều luật sư bị xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự,

24. 22
LĐLSVN đã can thiệp rất mạnh mẽ, kiên quyết nhưng nhiều vụ việc không
được Cơ quan tố tụng khẩn trương làm rõ, khiến cho quyền hành nghề của
luật sư bị ảnh hưởng, giảm sút sự tin cậy của xã hội đối với vị trí, vai trò của
đội ngũ luật sư.
3.3.2.3. Tuyên truyền giáo dục pháp luật
Trên thực tế, hoạt động tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật chưa
thực sự hiệu quả. Bởi lẽ, một số cơ quan, tổ chức có thẩm quyền chưa nhận
thức đầy đủ về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của hoạt động này; chưa chủ
động, tích cực trong tổ chức thực hiện; chưa linh hoạt trong việc tìm kiếm
các mô hình, phương pháp, cách làm phù hợp với điều kiện của địa phương;
lực lượng thực hiện công tác phổ biến giáo dục pháp luật chủ yếu là kiêm
nhiệm nên chưa chuyên tâm với công việc.
Kết luận chương 3
Hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự đã thực sự mang lại hiệu quả không chỉ đối với bị can, bị cáo họ bảo
vệ mà còn góp phần làm sáng tỏ vụ án, giúp Toà án có những phán quyết
chính xác, đúng pháp luật. Mặc dù còn có những khó khăn nhất định nhưng
nhìn chung hoạt động bào chữa của Luật sư đã đáp ứng được những yêu cầu
bào chữa và đạt được những kết quả đáng kể. Tuy nhiên, chất lượng bào
chữa của Luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự vẫn còn
những hạn chế. Nguyên nhân của tình trạng kém hiệu quả trong hoạt động
bào chữa của Luật sư nước ta hiện nay xuất phát từ những nguyên nhân chủ
quan và những điều kiện khách như quy định của pháp luật tố tụng hình sự
và một số văn bản khác có liên quan chưa rõ ràng, đầy đủ; hạn chế về nhận
thức, trình độ chuyên môn, kỹ năng hành nghề, đạo đức nghề nghiệp của
người tiến hành tố tụng và từ phía luật sư; nhận thức của người dân (cả công
dân nói chung và người bị buộc tội nói riêng).
Chương 4
GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA
CỦA LUẬT SƯ TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN
HÌNH SỰ
4.1. YÊU CẦU CỦA CẢI CÁCH TƯ PHÁP VÀ VẤN ĐỀ NÂNG CAO
CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG BÀO CHỮA CỦA LUẬT SƯ
4.2. GIẢI PHÁP VỀ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ
- Thứ nhất: hoàn thiện các quy định về quyền, nghĩa vụ của người bào
chữa và việc đảm bảo thực hiện như bổ sung điều luật mới về trình tự và thủ
tục gặp gỡ, trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng trong việc bảo đảm

25. 23
quyền gặp gỡ giữa người bào chữa và người bị giam, giữ; quy định rõ ràng,
cụ thể quyền sao chụp hồ sơ, tài liệu của vụ án ở các giai đoạn tố tụng của
người bào chữa, quy định cụ thể trình tự, thủ tục và việc bảo đảm thực hiện
quyền của người bào chữa về đọc, sao chụp hồ sơ vụ án; quy định về cơ chế
bảo đảm thực hiện các quyền của người bào chữa và chế tài cần thiết đối với
cơ quan, người tiến hành tố tụng có hành vi vi phạm; xây dựng chế tài
nghiêm ngặt để ràng buộc trách nhiệm cá nhân của người bào chữa ...
BLTTHS cũng cần quy định luật sư bào chữa phải được có mặt trong lần lấy
lời khai đầu tiên của người bị tạm giữ hoặc bị can để đảm bảo tính khách
quan, chính xác của lời khai;
- Thứ hai: bảo đảm nguyên tắc tranh tụng trong xét xử, thực hiện các
quyền tư pháp; quy định trách nhiệm thông báo của người tiến hành tố tụng
đối với các đối tượng thực hiện quyền bào chữa;
- Thứ ba: quy định trách nhiệm, chế tài cụ thể của Đoàn luật sư, Văn
phòng luật sư trong việc không cử người bào chữa sau khi cơ quan tiến hành
tố tụng đã yêu cầu; bổ sung những trường hợp bắt buộc phải có người bào
chữa; trách nhiệm của Nhà nước trong việc hỗ trợ chi phí cho người bào
chữa trong các trường hợp bắt buộc và trường hợp người bào chữa có mặt
trong lần đầu tiên lấy lời khai của người bị tạm giữ hoặc bị can.
4.3. CÁC GIẢI PHÁP KHÁC
4.3.1. Đối với đội ngũ luật sư
Xây dựng đội ngũ Luật sư theo hướng nắm vững luật pháp, giỏi về
chuyên môn nghiệp vụ, có đạo đức nghề nghiệp, đáp ứng nhu cầu bảo vệ
chân lý khách quan trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền; nhanh
chóng xây dựng đội ngũ Luật sư với số lượng và chất lượng cao nhằm đáp
ứng yêu cầu tham gia bào chữa đối với tất cả các vụ án không chỉ ở những
thành phố lớn như hiện nay. Luật sư bào chữa tại phiên toà phải được coi như
một bên tranh tụng thực sự bình đẳng với cơ quan công tố; cần tăng cường
công tác đào tạo và rèn luyện phẩm chất đạo đức của đội ngũ Luật sư, nâng
cao chất lượng các khoá đào tạo nguồn luật sư đặc biệt chú trọng đào tạo về
kỹ năng hành nghề nói chung và kỹ năng tranh tụng tại phiên toà nói riêng và
tạo điều kiện để Luật sư được thử thách trong thực tiễn; thu hút chuyên gia
giỏi về pháp luật tham gia đội ngũ Luật sư; hoàn thiện thể chế về luật sư và
hành nghề luật sư; tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý về luật sư
và hành nghề luật sư, nâng cao năng lực bộ máy cơ quan quản lý nhà nước,
đội ngũ cán bộ tư pháp thực hiện công tác quản lý luật sư và hành nghề luật
sư; có chính sách kích thích nhu cầu sử dụng dịch vụ pháp lý của cá nhân, cơ
quan, tổ chức; ban hành chính sách thu hút nguồn nhân lực tham gia hoạt
động hành nghề luật sư; có phương thức cung cấp thông tin và tiếp cận thông
tin dễ dàng, thuận lợi giữa công dân, cơ quan, tổ chức với tổ chức, hoạt động
luật sư; có chính sách ưu đãi đối với tổ chức, hoạt động luật sư ở các địa

26. 24
phương vùng sâu, vùng xa có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn; nâng cao
vị trí, vai trò của đội ngũ luật sư trong việc tham gia hoạch định chính sách,
xây dựng, giám sát thực thi pháp luật, thực hiện trách nhiệm xã hội, góp phần
bảo đảm thực hiện chức năng bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân,
cơ quan, tổ chức, bảo vệ công lý, xây dựng xã hội dân chủ, công bằng, văn; chế
độ đãi ngộ đối với luật sư, nhất là luật sư chỉ định cần được quan tâm; cho phép
người tập sự hành nghề luật sư được tham gia một số hoạt động tố tụng hình sự
dưới sự kèm cặp, giám sát của luật sư hướng dẫn để tránh tình trạng thiếu vắng
việc thực hành kỹ năng thực tế trong quá trình tập sự…
4.3.2. Đối với người tiến hành tố tụng
Cần xoá bỏ tư tưởng hạ thấp vai trò của Luật sư trong nhận thức của
những người tiến hành tố tụng, thay đổi nhận thức “việc Luật sư tham gia chỉ
là sự trang trí cho phiên toà”; phải tự trau dồi cho mình những kiến thức
chuyên môn nghiệp vụ vững vàng, nắm chắc các văn bản pháp luật, đặc biệt
các văn bản pháp luật chuyên ngành để từ đó nâng cao năng lực chuyên môn,
đáp ứng yêu cầu của tình hình mới; cơ quan tiến hành tố tụng cũng cần
thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng về kiến thức pháp luật,
nghiệp vụ, kinh nghiệm thực tế cho những người tiến hành tố tụng; người
tiến hành tố tụng phải tuân thủ các quy tắc đạo đức nghề nghiệp trong quá
trình thực thi nhiệm vụ và cơ quan tiến hành tố tụng phải đặt ra các yêu cầu
cụ thể về việc thường xuyên trau dồi đạo đức nghề nghiệp và chế tài áp dụng
đối với những trường hợp vi phạm. Các cơ quan tiến hành tố tụng cần xây
dựng cơ chế thu hút người có năng lực vào ngành tư pháp; phối hợp với
những cơ sở đào tạo các chức đanh tư pháp xây dựng các chương trình đào
tạo chức danh tư pháp chất lượng cao đáp ứng đòi hỏi của thực tế.
4.3.3. Tăng cường tuyên truyền giáo dục pháp luật
- Làm tốt công tác tuyên truyền, nâng cao hiểu biết của người dân về
kiến thức pháp luật. Qua đó giúp người dân có ý thức tuân thủ pháp luật,
nhận thức được và tự bảo vệ những lợi ích chính đáng của bản thân.
- Cần xây dựng thói quen sống và làm việc theo pháp luật của công
dân; nâng cao trình độ dân trí; phổ biến, giáo dục pháp luật trực tiếp hoặc
thông qua phương tiện thông tin đại chúng bằng các hình thức đơn giản, dễ
tiếp cận, lôi cuốn được sự chú ý của nhiều người như xây dựng những bộ
phim trong đó đề cao vai trò của luật sư bảo vệ có hiệu quả cho người bị
buộc tội không bị oan.
Kết luận chương 4
Trong bối cảnh cải cách tư pháp tập trung vào việc tăng cường tranh
tụng trong tố tụng hình sự, trọng tâm là đổi mới hoạt động xét xử, vai trò của
luật sư trong hoạt động tranh tụng càng phải được xem xét một cách toàn
diện cùng với các yếu tố đảm bảo cho luật sư phát huy vai trò của mình trong
thực tiễn. Hoạt động bào chữa của luật sư là vấn đề được quan tâm sâu sắc

27. 25
trong quá trình thực hiện yêu cầu cải cách tư pháp. Để góp phần nâng cao
chất lượng hoạt động bào chữa của luật sư trong tố tụng hình sự nói chung và
trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự nói riêng, chúng tôi cho rằng
cần tiến hành đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao nhận thức và xác định
đúng vai trò, vị trí của người bào chữa trong tố tụng hình sự; hoàn thiện pháp
luật tố tụng hình sự theo hướng bổ sung thêm quyền của người bào chữa khi
tham gia tố tụng; có cơ chế đảm bảo cho các quy định của pháp luật về quyền
của luật sư được thực hiện trên thực tế; nâng cao trình độ và kỹ năng nghiệp
vụ, trau dồi đạo đức cho các luật sư.
KẾT LUẬN
Hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự là các công việc, thao tác nghề nghiệp do luật sư tiến hành trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự trên cơ sở quy định của pháp luật và quy
tắc đạo đức luật sư nhằm chống lại việc buộc tội, xác định sự vô tội của
người bị buộc tội hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho họ, bảo vệ các
quyền, lợi ích hợp pháp của người bị buộc tội, góp phần xác định sự thật vụ
án. Thực tiễn cho thấy, những năm qua hoạt động bào chữa của Luật sư đã có
đóng góp quan trọng góp phần xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật;
thực hiện việc dân chủ hoá hoạt động tố tụng, tăng cường tranh tụng và bảo
vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị can, bị cáo. Tuy nhiên, hoạt động bào
chữa của Luật sư thời gian qua còn nhiều bất cập, hạn chế. Nguyên nhân của
các bất cập, hạn chế đó là do bất cập trong quy định của pháp luật cũng như
nhận thức và tổ chức thực hiện hoạt động bào chữa trên thực tế. Việc nâng
cao chất lượng hoạt động bào chữa của Luật sư trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm vụ án hình sự đòi hỏi phải có nhận thức đúng đắn về vị trí, vai trò của
Luật sư trong tố tụng hình sự; làm rõ chức năng xét xử, chức năng buộc tội
và chú trọng chức năng gỡ tội. Theo đó, vị trí của Luật sư phải được xem là
một bên tham gia tố tụng, ngang hàng với Viện kiểm sát tại phiên toà nói
chung và phiên toà sơ thẩm nói riêng. Nhận thức đó phải được quán triệt
trong đội ngũ cán bộ làm công tác tư pháp, đặc biệt là những người tiến hành
tố tụng và mọi công dân. Đồng thời, cần có giải pháp hoàn thiện pháp luật tố
tụng hình sự, nâng cao phẩm chất đạo đức và trình độ chuyên môn của Luật
sư; chú ý đến vai trò của tổ chức Luật sư trong việc nâng cao hiệu quả hoạt
động tư pháp; Nhà nước phải tạo hành lang pháp lý và điều kiện cần thiết để
khuyến khích Luật sư trong hoạt động nghề nghiệp, đồng thời nâng cao vai
trò tự quản của Đoàn Luật sư. Trong quá trình cải cách tư pháp cần củng cố,
tăng cường tổ chức và hoạt động của Luật sư. Sự đổi mới này phải đặt trong tổng
thể cải cách tư pháp, trên cơ sở quán triệt quan điểm của Đảng về xây dựng Nhà
nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam.

28. 26
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ
LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ
1. Ngô Thị Ngọc Vân (2015), “Hoạt động bào chữa của luật sư trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ở mô hình tố tụng thẩm vấn và tố
tụng tranh tụng”, Tạp chí Nghề luật, (5).
2. Ngô Thị Ngọc Vân (2015), “Cơ sở pháp lý để tiến hành hoạt động bào
chữa và nội dung hoạt động bào chữa của luật sư trong giai đoạn xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự”, Tạp chí Nghề luật, (6).
3. Ngô Thị Ngọc Vân (2015), “Một số vấn đề về quyền bào chữa của người
bị buộc tội theo quy định của pháp luật quốc tế”, Tạp chí Dân chủ và
pháp luật, (12).