More Related Content Similar to Harvard kennedy school_4th_paper Similar to Harvard kennedy school_4th_paper (20) Harvard kennedy school_4th_paper1. CHÆŻÆ NG TRĂNH CHĂU Ă CHÆŻÆ NG TRĂNH GI NG D Y KINH T FULBRIGHT
79 John F. Kennedy Street, Cambridge, MA 02138 232/6 VĂ” Th SĂĄu, Qu n 3, TP. H ChĂ Minh
Tel: (617) 495-1134 Fax: (617) 495-4948 Tel: (848) 3932-5103 Fax: (848) 3932-5104
BĂI TH O LU N CHĂNH SĂCH S 41
THAY Ă° I CÆ C U: GI I PHĂP KĂCH THĂCH CĂ HI U L C DUY NH T
*** KHĂNG PH BI N VĂ TRĂCH D N TRONG VĂNG 45 NGĂY ***
T ng quan
BĂ i vi t nĂ y Ă±Æ° c th c hi n theo yĂȘu c u c a ChĂnh ph Vi t Nam nh m phĂąn tĂch tĂĄc
ñ ng c a kh ng ho ng kinh t toĂ n c u ñ i v i n n kinh t Vi t Nam vĂ Ă±Æ°a ra nh ng
khuy n ngh chĂnh sĂĄch giĂșp chĂnh ph kĂch thĂch tÄng trÆ° ng vĂ gi m thi u r i ro c a
kh ng ho ng tĂ i chĂnh. ChĂnh ph ñã ñ xu t m t gĂłi kĂch thĂch tr giĂĄ 6 t USD, tuy
nhiĂȘn chi ti t c a b n k ho ch nĂ y cho ñ n nay v n chÆ°a Ă±Æ° c cĂŽng b chĂnh th c.
Trong nh ng bĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch trÆ° c ñùy, chĂșng tĂŽi ñã ch ra r ng tĂŹnh tr ng b t n
vÄ© mĂŽ c a Vi t Nam xu t phĂĄt t nh ng nguyĂȘn nhĂąn sĂąu xa bĂȘn trong vĂ do v y, ph n
ng chĂnh sĂĄch thĂch h p ph i lĂ nh ng thay ñ i cĂł tĂnh cÆĄ c u. Trong bĂ i th o lu n chĂnh
sĂĄch nĂ y, chĂșng tĂŽi mu n ch ra r ng trong b i c nh suy gi m kinh t qu c t ngĂ y m t
sĂąu s c thĂŹ nhu c u c i cĂĄch cÆĄ c u c a Vi t Nam l i cĂ ng tr nĂȘn c p thi t. HÆĄn n a,
chĂșng tĂŽi lo ng i r ng gĂłi kĂch thĂch ti n t vĂ tĂ i khĂła do chĂnh ph ñ xu t khĂŽng nh ng
khĂŽng ñem l i tĂĄc ñ ng mong mu n mĂ cĂČn cĂł nguy cÆĄ lĂ m gia tÄng l m phĂĄt vĂ r i ro h
th ng cho khu v c tĂ i chĂnh. VĂŹ v y, chĂșng tĂŽi khuy n ngh m t nhĂłm cĂĄc chĂnh sĂĄch
thay th bao g m vi c t ng bÆ° c gi m giĂĄ VND và ñi u ch nh chÆ°ÆĄng trĂŹnh ñ u tÆ° cĂŽng
nh m gi m ti n ñ cĂĄc d ĂĄn thĂąm d ng v n vĂ nh p kh u nhi u, ñ ng th i khuy n khĂch
cåc d ån thùm d ng lao ñ ng và khÎng ph thu c nhi u và o nh p kh u. Ngay c khi ph i
ng phĂł v i tĂŹnh th kh n c p thĂŹ chĂnh ph cĆ©ng khĂŽng Ă±Æ° c sao nhĂŁng cĂĄc m c tiĂȘu dĂ i
h n và c n ñ m b o r ng khi kinh t th gi i ph c h i thÏ v th c nh tranh c a n n kinh t
Vi t Nam ñã Ă±Æ° c chu n b s n sĂ ng ñ tr l i qu ñ o tÄng trÆ° ng nhanh vĂ b n v ng.
Ă°i u nĂ y ñĂČi h i chĂnh ph ph i ti p t c gi i quy t cĂĄc ĂĄch t c c h u v cÆĄ s h t ng,
lao ñ ng, th ch và gi m thi u cåc r i ro h th ng.
1
Ă°Ăąy lĂ bĂ i Th o lu n chĂnh sĂĄch th tÆ° trong khuĂŽn kh ho t ñ ng ñ i tho i chĂnh sĂĄch v i ChĂnh ph Vi t
Nam do B Ngo i giao Vi t Nam ñi u ph i. BĂ i vi t nĂ y lĂ n l c c a ChÆ°ÆĄng trĂŹnh Vi t Nam t i Ă° i h c
Harvard nh m ñåp ng yĂȘu c u m i c a ChĂnh ph Vi t Nam v nh ng phĂąn tĂch chĂnh sĂĄch ñ c l p thÆ° ng
kỳ. BĂ i vi t do nhĂłm cĂĄc nhĂ phĂąn tĂch chĂnh sĂĄch c a TrÆ° ng Harvard Kennedy vĂ ChÆ°ÆĄng trĂŹnh gi ng d y
kinh t Fulbright th c hi n, bao g m Nguy n XuĂąn ThĂ nh (xuan_thanh_nguyen@ksg.harvard.edu), VĆ© ThĂ nh
T Anh (tu_anh_vu@ksg.harvard.edu), David Dapice (david_dapice@harvard.edu), Jonathan Pincus
(jonathan_pincus@harvard.edu) vĂ Ben Wilkinson (ben_wilkinson@harvard.edu). Nh ng quan ñi m Ă±Æ° c
trĂŹnh bĂ y trong bĂ i vi t nĂ y lĂ c a nhĂłm tĂĄc gi vĂ khĂŽng nh t thi t ph n ĂĄnh quan ñi m c a TrÆ° ng Harvard
Kennedy, Ă° i h c Harvard hay ChÆ°ÆĄng trĂŹnh gi ng d y kinh t Fulbright. Ă° ngh khĂŽng ph bi n hay trĂch
d n bĂ i vi t trong th i h n 45 ngĂ y k t khi nĂł Ă±Æ° c chuy n cho ChĂnh ph Vi t Nam n u khĂŽng Ă±Æ° c s
ñ ng Ăœ chĂnh th c c a ChÆ°ÆĄng trĂŹnh Vi t Nam t i TrÆ° ng Harvard Kennedy.
Ă° I H C HARVARD
2. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 2/28
NÄm lu n ñi m chĂnh c a bĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch nĂ y lĂ :
1. Cu c suy thoĂĄi toĂ n c u hi n nay cĂł th lĂ cu c suy thoĂĄi nghiĂȘm tr ng nh t k t
nh ng nÄm 1930. S n lÆ° ng c a m t s n n kinh t l n nh t th gi i s suy gi m
trong nÄm 2009, kĂ©o theo ñà suy gi m c a kinh t toĂ n c u. Kim ng ch thÆ°ÆĄng m i
qu c t , cĂĄc dĂČng v n và ñ u tÆ° s thu h p. H gia ñÏnh s c t gi m tiĂȘu dĂčng vĂ
doanh nghi p s c t gi m ñ u tÆ° khi ngĂąn hĂ ng khĂŽng mu n cho vay do ñang thua
l l n. CĂĄc bi n phĂĄp h lĂŁi su t, khĂŽi ph c thanh kho n và ñ y m nh chi tiĂȘu ngĂąn
sĂĄch M , chĂąu Ău vĂ Nh t B n s giĂșp h n ch nhÆ°ng khĂŽng th ñ o ngÆ° c
Ă±Æ° c ñà ñi xu ng c a nÄm 2009. T c ñ tÄng trÆ° ng c a cĂĄc nÆ° c ñang phĂĄt tri n
trong nÄm 2009 cĂł th ch n m trong kho ng t m t n a ñ n hai ph n ba m c tÄng
trÆ° ng nÄm c a 2007.
2. Ch s giĂĄ tiĂȘu dĂčng c a Vi t Nam ti p t c gi m lĂ m t tĂn hi u tĂch c c, ch y u lĂ
thĂ nh qu c a n l c gi m tÄng trÆ° ng tĂn d ng vĂ giĂŁn ñ u tÆ° cĂŽng c a chĂnh ph
trong sĂĄu thĂĄng cu i nÄm 2008. M c dĂč m t s t p ñoĂ n vĂ t ng cĂŽng ty t cho lĂ
mĂŹnh cĂł cĂŽng trong vi c ch ng l m phĂĄt, chĂșng tĂŽi cho r ng n l c ki m soĂĄt l m
phĂĄt b ng nh ng bi n phĂĄp hĂ nh chĂnh c a h khĂŽng cĂł hi u l c, th m chĂ trong
m t s trÆ° ng h p cĂČn ph n tĂĄc d ng. BĂ i h c quan tr ng t kinh nghi m nĂ y lĂ
m i quan h ch t ch gi a cung ti n vĂ l m phĂĄt, cĆ©ng nhÆ° nh ng r i ro l m phĂĄt
do tÄng trÆ° ng tĂn d ng quĂĄ cao.
3. Là m t n n kinh t nh v i t giå h i ñoåi c ñ nh và thùm h t ngùn såch l n,
nh ng l a ch n chĂnh sĂĄch c a Vi t Nam b h n ch hÆĄn r t nhi u so v i cĂĄc n n
kinh t l n nhÆ° Trung Qu c. V i Trung Qu c, vi c th c hi n gĂłi kĂch thĂch l n lĂ
h p lĂœ vĂŹ h cĂł xu t phĂĄt ñi m m nh hÆĄn Vi t Nam r t nhi u. Trung Qu c cĂł th ng
dÆ° thÆ°ÆĄng m i kh ng l trong khi Vi t Nam ñang thĂąm h t thÆ°ÆĄng m i n ng n .
Trung Qu c cĂł 1.500 USD d tr ngo i h i trĂȘn ñ u ngÆ° i trong khi con s nĂ y
c a Vi t Nam ch lĂ 250 USD. Ch s l m phĂĄt c a Trung Qu c cĆ©ng th p hÆĄn
Vi t Nam r t nhi u. GĂłi kĂch thĂch c a Trung Qu c s ch y u ñi vĂ o n n kinh t
n i ñ a vĂŹ t l nh p kh u trĂȘn GDP c a h nh hÆĄn nhi u so v i Vi t Nam. Nh ng
bi n phĂĄp kĂch thĂch ti n t vĂ ngĂąn sĂĄch c a Vi t Nam r t cĂł th s gia tÄng l m
phĂĄt vĂ n i r ng thĂąm h t thÆ°ÆĄng m i. Vi t Nam cĆ©ng s khĂł cĂł th tĂ i tr cho
thĂąm h t thÆ°ÆĄng m i l n trong nÄm 2009 vĂŹ s suy gi m c a xu t kh u vĂ dĂČng
v n FDI.
4. Ă°ĂČn b y chĂnh sĂĄch ch y u c a chĂnh ph trong giai ño n nĂ y lĂ t giĂĄ vĂ cÆĄ c u
ñ u tÆ° cĂŽng. Ă° ng ti n Vi t Nam (VND) ph i Ă±Æ° c phĂ©p t ng bÆ° c gi m giĂĄ vĂ
chÆ°ÆĄng trĂŹnh ñ u tÆ° cĂŽng ph i hoĂŁn ti n ñ cĂĄc d ĂĄn thĂąm d ng v n vĂ nh p kh u
nhi u, ñ ng th i ñ y m nh cåc d ån thùm d ng lao ñ ng và khÎng ph thu c
nhi u vĂ o nh p kh u. Ă° ñ y nhanh ti n ñ c a nh ng d ĂĄn ñ u tÆ° cĂŽng cĂł hi u
qu , thay b ng vi c ch ñ nh th u nhÆ° ñ xu t c a m t s t p ñoĂ n nhĂ nÆ° c, chĂșng
tĂŽi ñ ngh thĂ nh l p m t t cĂŽng tĂĄc ch u trĂĄch nhi m Ă±ÆĄn gi n hĂła th t c xĂ©t
duy t ñ u tÆ° nhÆ°ng v n ñ m b o tĂnh minh b ch vĂ trĂĄch nhi m gi i trĂŹnh.
3. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 3/28
5. Ngay t bĂąy gi , Vi t Nam c n chu n b cho s ph c h i tÄng trÆ° ng cĂł th di n ra
vĂ o cu i nÄm 2009 hay ñ u nÄm 2010. Ă° u tÆ° cĂŽng ph i t p trung vĂ o vi c kh c
ph c nh ng ânĂșt th t c chaiâ trong cÆĄ s h t ng ch khĂŽng nĂȘn lĂŁng phĂ vĂ o
nh ng d ĂĄn hoĂ nh trĂĄng vĂ cĂĄc ngĂ nh cĂŽng nghi p ñĂČi h i nhĂ nÆ° c ph i tr c p
n ng n . ChĂnh ph cĆ©ng c n c ng c khu v c ngĂąn hĂ ng ñ gi m r i ro h th ng.
C u trĂșc c a bĂ i vi t nĂ y nhÆ° sau. Ph n I trĂŹnh bĂ y m t cĂĄch khĂĄi quĂĄt vĂ ng n g n v
cu c kh ng ho ng kinh t toà n c u. Nh ng di n bi n m i ñùy cho th y tÏnh tr ng suy
thoĂĄi c a M vĂ ChĂąu Ău s kĂ©o dĂ i vĂ sĂąu s c hÆĄn so v i nh ng d bĂĄo trÆ° c ñùy. ChĂnh
sĂĄch kinh t c a Vi t Nam ph i b t ñ u t k ch b n cho âtĂŹnh hu ng x u nh tâ trong ñó
nhu c u ñ i v i hĂ ng xu t kh u vĂ lu ng v n ñ u tÆ° nÆ° c ngoĂ i ti p t c suy gi m trong
su t nÄm 2009 vĂ kĂ©o dĂ i t i t n 2010. Ph n II ñånh giĂĄ l i nh ng nguyĂȘn nhĂąn gĂąy ra
l m phĂĄt trong nÄm 2008 ñ t ñó rĂșt ra bĂ i h c cho nÄm 2009. Ph n III th o lu n ph m
vi c a chĂnh sĂĄch n i l ng tĂ i khĂła vĂ ti n t c a Vi t Nam trong b i c nh kh ng ho ng
toĂ n c u. V i ch ñ t giĂĄ c ñ nh, thĂąm h t ngĂąn sĂĄch vĂ thÆ°ÆĄng m i l n, d tr ngo i
h i th p, ñ ng ti n b ñ nh giå cao, h th ng ngùn hà ng y u kém và n n kinh t ph thu c
nhi u vĂ o dĂČng v n t bĂȘn ngoĂ i, Vi t Nam khĂŽng th d p khuĂŽn chĂnh sĂĄch m r ng tĂ i
khĂła vĂ ti n t c a cĂĄc n n kinh t l n nhÆ° Trung Qu c, M vĂ Anh. Nh ng chĂnh sĂĄch
thĂch h p hÆĄn cho tĂŹnh hĂŹnh hi n t i c a Vi t Nam bao g m vi c t ng bÆ° c gi m giĂĄ
VND, tĂĄi phĂąn b ñ u tÆ° cĂŽng cho cĂĄc d ĂĄn thĂąm d ng lao ñ ng vĂ khĂŽng ph thu c
nhi u vĂ o nh p kh u vĂ thĂ nh l p T cĂŽng tĂĄc ñ u tÆ° cĂŽng v i nhi m v ñ xu t cĂĄc gi i
phĂĄp c i cĂĄch nh m Ă±ÆĄn gi n hĂła cÆĄ ch , th t c ñ u tÆ° cĂŽng nhÆ°ng v n ñ m b o Ă±Æ° c
tĂnh minh b ch vĂ trĂĄch nhi m gi i trĂŹnh. Ph n IV trĂŹnh bĂ y nh ng khuy n ngh chĂnh
sĂĄch giĂșp Vi t Nam chu n b cho s ph c h i c a tÄng trÆ° ng toĂ n c u vĂ o cu i 2009 hay
ñ u 2010. Hai ph l c cĂł tĂnh k thu t cu i bĂ i s th o lu n v ngu n g c c a s suy
thoĂĄi kinh t M vĂ khĂŽng gian chĂnh sĂĄch kinh t vÄ© mĂŽ c a Vi t Nam trong b i c nh
suy gi m kinh t toĂ n c u.
Ph n I. Kh ng ho ng tĂ i chĂnh toĂ n c u vĂ nh ng h l y ñ i v i Vi t Nam
âKhĂŽng cĂł gi i phĂĄp nhanh chĂłng hay d dĂ ng cho cu c kh ng ho ng v n ñã hĂŹnh thĂ nh
trong nhi u nÄm, vĂ tĂŹnh hĂŹnh cĂł th s x u ñi trÆ° c khi b t ñ u h i ph c.â
Barack Obama â T ng th ng ñ c c c a M
RĂ” rĂ ng lĂ tĂŹnh tr ng suy thoĂĄi do kh ng ho ng tĂ i chĂnh toĂ n c u gĂąy ra s kĂ©o dĂ i vĂ sĂąu
s c hÆĄn so v i nh ng d bĂĄo trÆ° c ñùy. Olivier Blanchard, nhĂ kinh t trÆ° ng c a IMF
cho r ng cu c kh ng ho ng nĂ y lĂ ât i t nh t trong vĂČng 60 nÄmâ.2 Vi c Citigroup rÆĄi
t i b v c c a s s p ñ vĂ sau ñó Ă±Æ° c chĂnh ph M gi i c u lĂ m t l i nh c nh r ng
th trÆ° ng tĂn d ng v n cĂČn m y u. CĂĄc nhà ñ u tÆ° v n cĂČn s n lĂČng mua trĂĄi phi u
chĂnh ph M v i l i su t 0% ch nh m b o toĂ n v n ch khĂŽng dĂĄm m o hi m gi ti n
cĂĄc ngĂąn hĂ ng d t n thÆ°ÆĄng, mua trĂĄi phi u cĂŽng ty r i ro, hay ñ u tÆ° vĂ o th trÆ° ng
ch ng khoån ñang ñi xu ng. Tåc ñ ng c a tÏnh tr ng c n ki t thanh kho n và suy gi m
2
Olivier Blanchard, âNh ng r n n t trong h th ng: S a ch a nh ng ñ v c a n n kinh t toĂ n c uâ. NguyĂȘn
b n: âRepairing the Damaged Global Economy,â Finance and Development, 12/2008, p. 8.
4. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 4/28
nhu c u ñã khi n toà n b ngà nh cÎng nghi p Î tÎ c a M ti n g n t i b v c c a s phå
s n. CĂĄc hĂŁng s n xu t ĂŽ tĂŽ ChĂąu Ău, Nh t B n, HĂ n Qu c vĂ Trung Qu c cĆ©ng ñang
ti p nh n hay yĂȘu c u s h tr c a chĂnh ph . M c gi m doanh s bĂĄn l ĂŽ tĂŽ M trong
thĂĄng 11/2008 ñ t m c k l c trong 30 nÄm tr l i ñùy. N n kinh t M c t gi m hÆĄn n a
tri u vi c lĂ m trong thĂĄng 11/2008, ñ y t l th t nghi p lĂȘn t i 6,7% vĂ s vi c lĂ m c t
gi m lĂȘn t i g n 2 tri u k t cu i 2007. Nh ng Æ° c tĂnh trÆ° c ñùy cho r ng trong quĂœ 4,
n n kinh t M s suy gi m v i t c ñ nhanh nh t k t cu c suy thoĂĄi nÄm 1982. M c dĂč
r t khĂł cĂł th d ñoĂĄn chĂnh xĂĄc nhÆ°ng h u h t cĂĄc nhĂ kinh t h c ñ u cho r ng n n
kinh t M s tÄng trÆ° ng Ăąm cho t i cu i nÄm 2009 hay ñ u nÄm 2010 (Ph l c I trĂŹnh
bĂ y chi ti t cu c kh ng ho ng tĂ i chĂnh M vĂ tri n v ng ph c h i).
TÏnh tr ng m ñ m nà y khÎng ch xu t hi n M . Theo d båo c a Bundesbank (Ngùn
hĂ ng Trung Æ°ÆĄng Ă° c) thĂŹ n n kinh t Ă° c s suy gi m 0,8% trong nÄm 2009. NhĂ kinh
t trÆ° ng c a Deutsch Bank cho r ng d bĂĄo nĂ y quĂĄ l c quan, ñ ng th i d bĂĄo r ng
m c ñ suy gi m cĂł th lĂȘn t i 4%. T c ñ tÄng trÆ° ng c a n n kinh t Nh t B n gi m
0,5% trong quĂœ 3 hay 1,8% cho c nÄm 2008. Theo s li u th ng kĂȘ thĂĄng 11/2008, xu t
kh u c a Nh t B n gi m 27% so v i cĂčng kỳ nÄm trÆ° c, m t m c gi m k l c. N n kinh
t c a Sing-ga-po vĂ H ng-kĂŽng cĆ©ng ñã suy gi m trong hai quĂœ liĂȘn ti p. Trong thĂĄng
11/2008, Trung Qu c l n ñ u tiĂȘn sau b y nÄm ch ng ki n m c suy gi m xu t kh u, cĂČn
xu t kh u c a Ă°Ă i Loan vĂ HĂ n Qu c gi m l n lÆ° t lĂ 24% vĂ 18%. GiĂĄ nhĂ (tĂnh theo
nÄm) gi m 20% Ai-len, 17% M , 14% Anh, 10% Madrid vĂ Barcelona (TĂąy-ban-
nha). Ngay c Trung Qu c cĆ©ng khĂŽng âmi n nhi mâ khi giĂĄ nhĂ dĂąn d ng ThÆ° ng H i
gi m 20% trong quĂœ 3 nÄm 2008. CĂŽng nghi p ch bi n c a M , khu v c ñ ng Euro,
Anh, Nh t B n, Trung Qu c ñ u suy gi m. Ai-xÆĄ-len, Pa-kis-tan vĂ U-crai-na ñ u ñã ph i
vi n t i s tr giĂșp c a IMF.
Cu c kh ng ho ng toĂ n c u ñã vĂ s ti p t c tĂĄc ñ ng ñ n n n kinh t Vi t Nam trong Ăt
nh t nÄm lÄ©nh v c. Th nh t, nhu c u ñ i v i hĂ ng xu t kh u c a Vi t Nam s suy gi m.
Cho ñ n th i ñi m nĂ y, thĂ nh thĂch xu t kh u c a Vi t Nam v n cĂČn khĂĄ t t, nhÆ°ng ñĂ
suy gi m là ñi u khĂŽng th trĂĄnh kh i. Kim ng ch xu t kh u c a Vi t Nam gi m liĂȘn t c
t thĂĄng 8/2008 vĂ nhÆ° minh h a trong HĂŹnh 1, kim ng ch xu t kh u c a thĂĄng 11/2008
ñã gi m 7% so v i cĂčng kỳ nÄm trÆ° c, ch y u lĂ do s s t gi m c a giĂĄ d u thĂŽ. GiĂĄ cĂĄc
hĂ ng xu t kh u cÆĄ b n khĂĄc c a Vi t Nam cĆ©ng s t gi m m nh (HĂŹnh 2). Ă°ĂŁ xu t hi n
nh ng b ng ch ng cho th y Ă±ÆĄn ñ t hĂ ng suy gi m nhanh ñ i v i cĂĄc s n ph m ch bi n
nhÆ° may m c, giĂ y dĂ©p và ñ g , ñ ng th i ngĂ nh th y s n cĆ©ng ñang ph i ch u s c Ă©p
suy gi m.3 Theo chi nhĂĄnh t i TP. H ChĂ Minh c a LiĂȘn ñoĂ n Lao ñ ng Vi t Nam,
kho ng 30.000 lao ñ ng c a thĂ nh ph trong nh ng ngĂ nh k trĂȘn ñã m t vi c.4 V i kim
3
BĂĄo Thanh NiĂȘn, âR i lo n c a ngĂ nh th y s n trong m bĂČng bong c a tĂŹnh tr ng h n lo n toĂ n c uâ.
NguyĂȘn b n: âSeafood Industry Tangled in the Nets of Global Turmoil,â Thanh Nien Daily, 8/12/2008, p. 6.
4
Deutsche Presse-Agentur, âS cĂł thĂȘm nhi u ngÆ° i Vi t Nam m t vi c lĂ m trong nÄm 2009â. NguyĂȘn b n:
âVietnam Says More Jobless in 2009,â 23/12/2008.
5. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 5/28
ng ch xu t kh u b ng 70% GDP vĂ hÆĄn 50% nhu c u xu t kh u ñ n t M , ChĂąu Ău vĂ
Nh t B n thĂŹ nguy cÆĄ thu h p xu t kh u c a Vi t Nam g n nhÆ° lĂ ch c ch n. 5
HĂŹnh 1. Xu t kh u thĂĄng 11/2007 vĂ 11/2008
5000
4500
4000
KhĂĄc
3500 1,950
2,055 Ă° g
3000
Tri u USD
2500 218 Thu s n
355
2000 227
360 364 Già y dép
1500
683 418
1000 May m c
690
500 982
465 D u khĂ
0
T11/2007 T11/2008
Ngu n: T ng c c Th ng kĂȘ
HĂŹnh 2: Xu hÆ° ng giĂĄ hĂ ng hoĂĄ cÆĄ b n (ch s nÄm 2007 = 100)
300
250
Ch s (nÄm 2007 = 100)
200
150
100
50
0
D u thĂŽ, b/q, giao G o ThĂĄi Lan, 5% CĂ phĂȘ, robusta Cao su, Singapore
ngay
T1-3/2008 T4-6/2008 T7-9/2008 T10/2008 T11/2008
Ngu n: NgĂąn hĂ ng Th gi i
5
Trong nÄm 2007, t tr ng kim ng ch xu t kh u c a Vi t Nam sang M , EU vĂ Nh t B n l n lÆ° t lĂ 26%,
19% vĂ 16%.
6. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 6/28
Th hai, ñ u tÆ° nÆ° c ngoĂ i s gi m trong ng n vĂ trung h n vĂŹ cĂĄc nhà ñ u tÆ° g p khĂł
khÄn v ngu n tĂ i tr vĂ ph i ñånh giĂĄ l i tri n v ng l i nhu n c a nÄm 2009 vĂ 2010.
T p chĂ Financial Times h i ñ u thĂĄng 12/2008 Ă±Æ°a tin v d bĂĄo cho r ng dĂČng v n ñ u
tÆ° tr c ti p nÆ° c ngoĂ i (FDI) toĂ n c u s gi m 15% trong nÄm 2009.6 M c dĂč quy t ñ nh
c a m i nhà ñ u tÆ° vĂ tri n v ng thu hĂșt FDI c a m i nÆ° c cĂł th l ch ra kh i xu th
chung c a th gi i, song Vi t Nam c n chu n b cho s s t gi m dĂČng v n gi i ngĂąn FDI
trong nÄm t i vĂ cĂł l trong c nÄm 2010 n a. V n FDI ñÄng kĂœ trong nÄm 2008 c a Vi t
Nam lĂȘn t i hÆĄn 60 t USD nhÆ°ng ch m t ph n nh trong lÆ° ng v n nĂ y th c s Ă±Æ° c
gi i ngĂąn. KhĂŽng nh ng th , do t l v n ch s h u trong cĂĄc d ĂĄn m i ñÄng kĂœ trong
nÄm 2008 r t th p, ch kho ng 28% (so v i 43% c a giai ño n 1988 â 2007) vĂ hÆĄn 70%
cĂČn l i lĂ v n vay nĂȘn tĂŹnh tr ng khan hi m tĂn d ng toĂ n c u s khi n nhi u d ĂĄn b
ch m ti n ñ , th m chĂ khĂŽng Ă±Æ° c th c hi n. Th trÆ° ng trĂĄi phi u trong nÆ° c cĆ©ng s
suy s p vĂŹ cĂĄc nhà ñ u tÆ° khĂŽng mu n n m nh ng kho n ñ u tÆ° r i ro. Vi c bĂĄn thĂĄo c a
cĂĄc qu ñ u cÆĄ (hedge funds) cĆ©ng ñã lĂ m cho trĂĄi phi u cĂŽng ty c a ChĂąu Ă gi m xu ng
m c k l c trong nÄm 2008. Ch trong vĂČng vĂ i thĂĄng, chi phĂ vay n nÆ° c ngoĂ i ñã tÄng
ñång k do ch n ñĂČi h i m c chi phĂ r i ro cao hÆĄn. H u h t cĂĄc doanh nghi p dĂąn
doanh c a Vi t Nam ñã g p ph i tĂŹnh tr ng khĂĄt tĂn d ng, cĂČn nh ng doanh nghi p cĂł th
ti p c n v i tĂn d ng thĂŹ ph i tr m c lĂŁi su t cao hÆĄn trÆ° c nhi u. TĂŹnh hĂŹnh ch m i hÆĄi
d u ñi g n ñùy khi lĂŁi su t cho vay trong h th ng ngĂąn hĂ ng Ă±Æ° c ñi u ch nh xu ng.
Th ba, lÆ° ng khĂĄch du l ch ñ n Vi t Nam cĆ©ng s gi m. B trÆ° ng B VÄn hĂła â Th
thao â Du l ch m i ñùy phĂĄt bi u r ng nÄm 2008 lĂ nÄm ñ u tiĂȘn k t khi d ch SARS
bĂčng phĂĄt vĂ o nÄm 2003 ngĂ nh du l ch c a Vi t Nam s khĂŽng ñ t m c tiĂȘu ñ ra. Du l ch
lĂ m t ngu n thu ngo i t vĂ ngu n t o vi c lĂ m quan tr ng c a Vi t Nam. CĂĄc ngĂąn
hà ng c a Vi t Nam ñã cho cåc d ån khåch s n, khu du l ch vay hà ng t USD vàs khÎng
th ñ ng v ng Ă±Æ° c n u nhÆ° nh ng d ĂĄn nĂ y th t b i.
Th tÆ°, ki u h i cĂł th cĆ©ng s gi m. R t cĂł th lĂ Vi t Ki u nÆ° c ngoĂ i cĆ©ng ñang cĂł
khĂł khÄn v thu nh p, tĂ i s n, vĂ tĂn d ng nhÆ° ngÆ° i dĂąn M hay ChĂąu Ău ñang g p
ph i. TĂŹnh tr ng nĂ y cĂł th lĂ m dĂČng ki u h i gi m hĂ ng t USD.
Cu i cĂčng, giĂĄ hĂ ng hĂła cÆĄ b n gi m s tĂĄc ñ ng tiĂȘu c c vĂ ngay l p t c t i ngĂąn sĂĄch
c a chĂnh ph . ChĂnh ph s ph i tĂnh toĂĄn l i ngĂąn sĂĄch c a nÄm t i vĂŹ trong b n d toĂĄn
ngĂąn sĂĄch 2009, giĂĄ d u Ă±Æ° c Æ° c tĂnh lĂ 90 USD/thĂčng. ÆŻ c tĂnh m c thi t h i ngĂąn
sĂĄch do s suy gi m giĂĄ d u cĂł th lĂȘn t i 2 t USD. ThĂȘm vĂ o ñó, nh ng ngu n thu khĂĄc
nhÆ° thu VAT, thu xu t nh p kh u, vĂ thu tiĂȘu th ñ c bi t ñånh trĂȘn hĂ ng nh p kh u â
chi m kho ng 16% t ng ngĂąn sĂĄch â cĆ©ng s gi m ñång k .
TĂłm l i, kh ng ho ng toĂ n c u s lĂ m gi m ñ u tÆ° trong nÆ° c vĂ gi m kim ng ch xu t
kh u, do ñó lĂ m gi m c u n i ñ a. Tuy nhiĂȘn, nhÆ° s Ă±Æ° c th o lu n ph n ti p theo, b t
kỳ m t n l c nĂ o nh m thay th nhu c u bĂȘn ngoĂ i b ng nhu c u n i ñ a ñ u s gia tÄng
s c Ă©p lĂȘn cĂĄn cĂąn thanh toĂĄn vĂŹ trĂȘn th c t , m t t tr ng r t l n hĂ ng tiĂȘu dĂčng Vi t
6
Stephen Fidler, âĂ° u tÆ° tr c ti p nÆ° c ngoĂ i gi m 15%â. NguyĂȘn b n: âForeign Direct Investment Faces
15% Fall,â Financial Times, 4/12/2008.
7. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 7/28
Nam lĂ hĂ ng nh p kh u vĂ vĂŹ s n xu t trong nÆ° c ph thu c r t nhi u vĂ o nh p kh u. H
qu lĂ v i s suy gi m c a dĂČng v n nÆ° c ngoĂ i, tĂŹnh tr ng cĂĄn cĂąn thanh toĂĄn c a Vi t
Nam có th s có v n ñ .
B ng 1. M t s d bĂĄo v t c ñ tÄng trÆ° ng c a Vi t Nam (%)
2008 2009
T c ñ tÄng trÆ° ng th c t 6,23 -
ChĂnh ph Vi t Nam 6,7 6,5
CĂĄc t ch c qu c t
NgĂąn hĂ ng Th gi i 6,5 6,5
NgĂąn hĂ ng PhĂĄt tri n ChĂąu Ă 6,3 5,0
Qu ti n t Qu c t 6,25 5,0
CĂĄc t ch c khĂĄc
BMI 6,0 5,0
Citigroup 6,3 5,2
CLSA 5,6 2,6
Deutsche Bank 6,1 4,1
Economist Intelligence Unit 6,1 4,3
S k t h p c a nh ng nhĂąn t nĂ y khi n h u h t cĂĄc nhĂ quan sĂĄt bĂȘn ngoĂ i h m c tÄng
trÆ° ng d bĂĄo c a Vi t Nam trong nÄm 2009. Duy ch cĂł NgĂąn hĂ ng Th gi i vĂ chĂnh
ph Vi t Nam d bĂĄo m c tÄng trÆ° ng c a Vi t Nam trong nÄm t i cao hÆĄn 6%, cĂČn t t
c cĂĄc t ch c khĂĄc ñ u th ng nh t v i nhau r ng tÄng trÆ° ng c a Vi t Nam ch xoay
quanh 5%. D bĂĄo v tÄng trÆ° ng chÆ°a bao gi lĂ m t khoa h c chĂnh xĂĄc, ñ c bi t lĂ
trong nÄm nay khi nh ng d bĂĄo nĂ y b nhi u lo n b i nh ng bi n ñ ng khĂŽn lÆ° ng trĂȘn
th trÆ° ng qu c t vĂ s nh y c m c a GDP ñ i v i cĂĄc thay ñ i chĂnh sĂĄch c a chĂnh
ph . Tuy nhiĂȘn, cĂĄc nhĂ kinh t ñ u ñ ng Ăœ v i nhau r ng nÄm 2009 s lĂ m t nÄm ñ y
khĂł khÄn vĂ chĂnh ph ph i ñ t Æ°u tiĂȘn hĂ ng ñ u cho nhi m v t o vi c lĂ m vĂ n ñ nh
giĂĄ c ñ b o v nh ng t ng l p dĂąn cÆ° d b t n thÆ°ÆĄng nh t.
Ph n II. NguyĂȘn nhĂąn c a l m phĂĄt vĂ chĂnh sĂĄch bĂŹnh n giĂĄ cĂł hi u l c
Trong nh ng bĂ i Th o lu n chĂnh sĂĄch trÆ° c, chĂșng tĂŽi ñã ch ra r ng s leo thang c a
l m phĂĄt giĂĄ trong nÄm 2008 lĂ do tÄng cung ti n vĂ tĂn d ng quĂĄ nhanh cĂčng v i thĂąm
h t ngĂąn sĂĄch quĂĄ l n gĂąy ra. Vi c tÄng giĂĄ hĂ ng cÆĄ b n trĂȘn th trÆ° ng th gi i cĆ©ng lĂ
m t nguyĂȘn nhĂąn, song v i th c t lĂ l m phĂĄt Vi t Nam cao hÆĄn h n so v i cĂĄc nÆ° c
lĂĄng gi ng cho th y t m quan tr ng c a cĂĄc nhĂąn t bĂȘn trong. PhĂč h p v i l p lu n nĂ y,
8. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 8/28
s suy gi m t c ñ tÄng cung ti n vĂ tĂn d ng cĂčng v i vi c gi m 45.000 t ñ u tÆ° c a
khu v c nhĂ nÆ° c trong n a cu i 2008 ñã giĂșp l m phĂĄt tÄng ch m l i, th m chĂ Ăąm nh
trong ba thĂĄng cu i nÄm. NhÆ° Ă±Æ° c minh h a trong HĂŹnh 3, ch s giĂĄ tiĂȘu dĂčng (CPI) c a
Vi t Nam b t ñ u h cĂčng v i ñà suy gi m c a giĂĄ d u. M c dĂč s suy gi m c a giĂĄ d u
vĂ lÆ°ÆĄng th c giĂșp h nhi t l m phĂĄt, song n u nhÆ° cĂł chĂnh sĂĄch th t ch t ti n t vĂ tĂ i
khóa thÏ ch c là ñ n nay Vi t Nam v n ph i ti p t c ñ i ñ u v i l m phåt cao.
HĂŹnh 3: TÄng trÆ° ng tĂn d ng, l m phĂĄt vĂ giĂĄ d u
160 70%
GiĂĄ d u thĂŽ Brent (USD/thĂčng) - Tr c trĂĄi
140
60%
L m phĂĄt so cĂčng kỳ (%) - Tr c ph i
120 TÄng tĂn d ng ngĂąn hĂ ng
so v i cĂčng kỳ (%) - Tr c ph i
TÄng tĂn d ng vĂ l m phĂĄt (%)
50%
GiĂĄ d u thĂŽ (USD/thĂčng)
100
40%
80
30%
60
20%
40
10%
20
0 0%
12/06
01/07
02/07
03/07
04/07
05/07
06/07
07/07
08/07
09/07
10/07
11/07
12/07
01/08
02/08
03/08
04/08
05/08
06/08
07/08
08/08
09/08
10/08
11/08
12/08
Ghi chĂș: S li u thĂĄng 12/2008 lĂ Æ° c tĂnh
Ngu n: S li u l m phĂĄt vĂ tÄng trÆ° ng tĂn d ng ngĂąn hĂ ng c a NgĂąn hĂ ng NhĂ nÆ° c
vĂ s li u giĂĄ d u thĂŽ c a S li u TĂ i chĂnh ToĂ n c u (Global Financial Data)
N l c ki m ch tÄng trÆ° ng tĂn d ng vĂ chi tiĂȘu cĂŽng c a chĂnh ph lĂ nh ng nhĂąn t
quan tr ng nh t gĂłp ph n gi m l m phĂĄt. NhÆ°ng cĆ©ng c n ph i lÆ°u Ăœ lĂ m c dĂč l m phĂĄt
ñã Ă±Æ° c ñ t trong t m ki m soĂĄt nhÆ°ng chÆ°a hoĂ n toĂ n bi n m t. N u nhÆ° chĂnh ph l i
b m t ki m soĂĄt ñ i v i tÄng trÆ° ng tĂn d ng â ngay c trong b i c nh suy gi m kinh t
toĂ n c u â thĂŹ k t qu cĂł th lĂ l m phĂĄt cao s tr l i. S gia tÄng thĂąm h t ngĂąn sĂĄch ñ t
ng t cĆ©ng cĂł th d n t i l m phĂĄt. BĂȘn c nh ñó, nhÆ° s l p lu n trong ph n t i, tÄng thĂąm
h t ngĂąn sĂĄch m t m t lĂ m tr m tr ng thĂȘm thĂąm h t thÆ°ÆĄng m i, m t khĂĄc cĂł th khĂŽng
kĂch thĂch Ă±Æ° c tÄng trÆ° ng kinh t .
M t bĂ i h c khĂĄc t kinh nghi m c a nÄm 2008 lĂ cĂĄc bi n phĂĄp ki m soĂĄt giĂĄ mang
n ng tĂnh hĂ nh chĂnh t ra khĂŽng cĂł hi u l c. M c dĂč cĂĄc t p ñoĂ n nhĂ nÆ° c t nh n r ng
h ñã góp ph n quan tr ng trong vi c bÏnh n giå c c a nh ng m t hà ng thi t y u, song
th c t cho th y ñi u ngÆ° c l i. Theo s li u minh h a trong HĂŹnh 4, giĂĄ bĂĄn l c a cĂĄc
9. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 9/28
hĂ ng hĂła n m trong danh m c ch u s ki m soĂĄt giĂĄ liĂȘn t c tÄng trong hai nÄm tr l i
ñùy. GiĂĄ bĂĄn l xÄng d u Vi t Nam m c dĂč khĂĄ c ng nh c nhÆ°ng nhĂŹn chung v n theo
tÆ°ÆĄng ñ i sĂĄt nh ng bi n ñ ng c a giĂĄ th gi i, nh t lĂ khi giĂĄ tÄng. Tuy nhiĂȘn, m c dĂč
khi giĂĄ xÄng d u th gi i hi n nay ñã tr v m c giĂĄ c a hai nÄm v trÆ° c nhÆ°ng giĂĄ bĂĄn
l xÄng c a Vi t Nam v n Ă±Æ° c duy trĂŹ m c khĂĄ cao. TÆ°ÆĄng t nhÆ° v y, trong khi giĂĄ
lĂșa khu v c nĂŽng thĂŽn ñã tr v m c c a thĂĄng 12/2007 thĂŹ giĂĄ bĂĄn l g o t i cĂĄc ñÎ th
l n c a Vi t Nam ñã xĂĄc l p m t m t b ng giĂĄ m i, cao hÆĄn kho ng 30% so v i thĂĄng
12/2007. Ă°i u nĂ y cho th y, m t m t ngÆ° i nĂŽng dĂąn khĂŽng h Ă±Æ° c l i t m c giĂĄ bĂĄn
l g o cao hÆĄn do s ñ c quy n c a hai t ng cĂŽng ty lÆ°ÆĄng th c; m t khĂĄc chĂnh s kĂ©m
hi u qu c a h th ng phĂąn ph i lĂșa g o n i ñ a ñã khi n ngÆ° i tiĂȘu dĂčng ph i tr giĂĄ cao
hÆĄn. Hai th c t nĂ y gĂłp ph n lĂ m cho giĂĄ lÆ°ÆĄng th c tÄng t i 50% trong nÄm 2008. CĂł
v nhÆ° tĂĄc ñ ng ch y u c a cĂĄc bi n phĂĄp qu n lĂœ hĂ nh chĂnh v giĂĄ c lĂ chĂșng mang
l i l i Ăch cho cĂĄc trung gian phĂąn ph i, cĂł l i cho nhi u doanh nghi p nhĂ nÆ° c (DNNN)
hÆĄn lĂ cho ngÆ° i tiĂȘu dĂčng cu i cĂčng.
HĂŹnh 4: GiĂĄ th trÆ° ng c a m t s hĂ ng hĂła trong di n ki m soĂĄt giĂĄ
XÄng A92
120
110
GiĂĄ xÄng (xu USD/lĂt)
100
90
80
70
60
50
40
May-07
May-08
Feb-07
Mar-07
Nov-07
Dec-07
Feb-08
Mar-08
Nov-08
Jan-07
Apr-07
Jun-07
Jul-07
Aug-07
Sep-07
Oct-07
Jan-08
Apr-08
Jun-08
Jul-08
Aug-08
Sep-08
Oct-08
GiĂĄ bĂĄn l New York (xu/lĂt) GiĂĄ bĂĄn l Vi t Nam (xu/lĂt)
Ngu n: B CĂŽng ThÆ°ÆĄng vĂ S li u TĂ i chĂnh ToĂ n c u (Global Financial Data)
10. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 10/28
ThĂłc vĂ g o
12000
11000
GiĂĄ thĂłc vĂ g o (VND/kg)
10000
9000
8000
7000
6000
5000
4000
12/07
01/08
02/08
03/08
04/08
05/08
06/08
07/08
08/08
09/08
10/08
11/08
GiĂĄ g o bĂĄn l (VND/kg) GiĂĄ thĂłc bĂĄn l (VND/kg)
Ngu n: http://www.agroviet.gov.vn, B NĂŽng nghi p vĂ PhĂĄt tri n NĂŽng thĂŽn
CĂĄc giĂĄm ñ c DNNN thÆ° ng cho r ng doanh nghi p c a h ph i hy sinh l i nhu n ñ bĂĄn
s n ph m dÆ° i m c giĂĄ thĂ nh, ñi u mĂ cĂĄc doanh nghi p tÆ° nhĂąn s khĂŽng ch p nh n. B t
ch p th c t lĂ nh ng bi n ñ ng trĂȘn th trÆ° ng cĂĄc y u t ñ u vĂ o then ch t nhÆ° s t thĂ©p,
xi-mÄng, ñi n, phĂąn bĂłn cho th y r ng cĂĄc DNNN khĂŽng hoĂ n thĂ nh trĂĄch nhi m bĂŹnh n
giĂĄ th trÆ° ng, thĂŹ l p lu n nĂ y c a cĂĄc DNNN cĂł tĂnh ng y bi n vĂ c n ph i Ă±Æ° c soi xĂ©t
k lÆ° ng. Duy trĂŹ m c giĂĄ th p ch lĂ m t m c tiĂȘu, ñ m b o ñ ngu n cung c p lĂ m t
m c tiĂȘu th hai. Trong trÆ° ng h p c a ngĂ nh ñi n, vi c kh ng ch giĂĄ lĂ m n n lĂČng cĂĄc
nhà ñ u tÆ° s n xu t ñi n. Ă°i u nĂ y, ñ n lÆ° t nĂł, lĂ m ngu n cung ñi n b thi u h t, gĂąy
c n tr vĂ thi t h i cho ho t ñ ng s n xu t, tiĂȘu dĂčng, vĂ cu i cĂčng s nh hÆ° ng tiĂȘu c c
t i tÄng trÆ° ng kinh t . Ă°i m c t lĂ”i trong l p lu n r ng cĂĄc DNNN gĂłp ph n bĂŹnh n giĂĄ
cho r ng DNNN lĂ thĂ nh trĂŹ ch ng l i nh ng l c lÆ° ng th trÆ° ng, nh ng l c lÆ° ng n u
khĂŽng b ki m soĂĄt s bĂłc l t ngÆ° i nghĂšo vĂ gĂąy nĂȘn b t bĂŹnh ñ ng xĂŁ h i. Ch c ch n lĂ
t t c cĂĄc n n kinh t hi n ñ i ñ u c n nh ng chĂnh sĂĄch t t ñ s a ch a th t b i c a th
trÆ° ng nhÆ° ñ c quy n, ngo i tĂĄc tiĂȘu c c, thĂŽng tin b t cĂąn x ng vĂ s thi u h t ngu n
cung ñ i v i cĂĄc hĂ ng hĂła cĂŽng. CĂąu h i cho cĂĄc nhĂ lĂ m chĂnh sĂĄch c a Vi t Nam lĂ li u
cĂĄc DNNN cĂł ph i lĂ cĂŽng c t t nh t ñ th c hi n cĂĄc m c tiĂȘu nĂ y. Ă°ĂŁ cĂł nhi u vĂ d
ngay t i Vi t Nam minh ch ng r ng c nh tranh, vĂ do ñó hi u qu cho c ngÆ° i s n xu t
vĂ tiĂȘu dĂčng, cĂł th Ă±Æ° c c i thi n ñång k nh vĂ o m t khuĂŽn kh th ch h p lĂœ. D ch
v vi n thĂŽng Vi t Nam phĂĄt tri n nhanh chĂłng trong nh ng nÄm g n ñùy khĂŽng nh
vĂ o s ñ c quy n c a cĂĄc DNNN mĂ trĂĄi l i, nh vĂ o ĂĄp l c c nh tranh khi n cĂĄc nhĂ
cung c p d ch v ph i khĂŽng ng ng t hoĂ n thi n ñ cĂł th th a mĂŁn t t hÆĄn nhu c u c a
khĂĄch hĂ ng.
HÆĄn n a, l i Ăch t nh ng kho n tr c p mĂ nhĂ nÆ° c dĂ nh cho cĂĄc t p ñoĂ n dÆ° i d ng
ñ t ñai, ngu n v n r cĂčng nh ng bi t ñãi khĂĄc th m chĂ cĂČn cao hÆĄn chi phĂ tr giĂĄ c a
cĂĄc t p ñoĂ n cho ngÆ° i tiĂȘu dĂčng. Khi m khuy t chĂnh c a h th ng nĂ y lĂ nĂł khĂŽng
11. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 11/28
minh b ch. C chĂnh ph l n cĂĄc t p ñoĂ n ñ u khĂŽng cung c p ñ thĂŽng tin cho cĂŽng
chĂșng ñ cĂł th ñånh giĂĄ Ă±Æ° c nh ng h l y t m vi mĂŽ vĂ vÄ© mĂŽ c a nh ng kho n tr
c p nĂ y. Lu n ñi m cho r ng cĂĄc t p ñoĂ n ñang tr giĂĄ cho ngÆ° i tiĂȘu dĂčng Ă±Æ° c l p ñi
l p l i nhi u l n nhÆ°ng chÆ°a h Ă±Æ° c ch ng minh. M c dĂč nh ng s li u t ng h p cho
th y tÏnh tr ng kém hi u qu c a khu v c DNNN so v i cåc khu v c khåc c a n n kinh
t , song vi c thi u thĂŽng tin chi ti t v t ng doanh nghi p ñã giĂșp che d u s kĂ©m hi u
qu c a nhi u DNNN.
Ph n III. Bi n phĂĄp kĂch thĂch nĂ o?
Trong ngĂ y 16/12/2008, chĂnh ph ñã tuyĂȘn b m t k ho ch kĂch c u tr giĂĄ 6 t USD.
M c dĂč cĂĄc chi ti t c a b n k ho ch nĂ y chÆ°a Ă±Æ° c cĂŽng b chĂnh th c, song thĂŽng tin
truy n thĂŽng cho th y chĂnh ph d ñ nh tĂ i tr cho cĂĄc d ĂĄn ñ u tÆ° cĂŽng, b o lĂŁnh tĂn
d ng cho m t s t p ñoĂ n l n c a nhĂ nÆ° c, bĂč lĂŁi su t, giĂŁn gi m thu , vĂ t o thanh
kho n cho khu v c ngĂąn hĂ ng.
Tho t nhĂŹn, Ăœ tÆ° ng v m t k ho ch kĂch thĂch tĂ i khĂła vĂ ti n t t ra r t lĂŽ-gic vĂ tÆ°ÆĄng
t nhÆ° hĂ nh ñ ng c a cĂĄc chĂnh ph trong khu v c vĂ trĂȘn kh p th gi i. Tuy nhiĂȘn, m i
qu c gia ñ u cĂł nh ng hoĂ n c nh ñ c thĂč vĂ do v y, cĂŽng c vĂ li u lÆ° ng kĂch thĂch c a
m i nÆ° c cĆ©ng khĂŽng th d p khuĂŽn. Nh ng n n kinh t nh cĂł t l nh p kh u trong
t ng tiĂȘu dĂčng cao khĂŽng th kĂch c u Ă±ÆĄn gi n ch b ng cĂĄch tÄng chi tiĂȘu cĂŽng vĂ h lĂŁi
su t vĂŹ khi y, nhu c u tÄng thĂȘm s Ă±Æ° c th a mĂŁn b i hĂ ng nh p kh u vĂ vi c tÄng cung
ti n s d n t i l m phĂĄt. TÆ°ÆĄng t nhÆ° v y, nh ng nÆ° c cĂł ch ñ t giĂĄ c ñ nh, khi lĂŁi
su t gi m doanh nghi p vĂ ngÆ° i dĂąn s khĂŽng tiĂȘu ti n mĂ thay vĂ o ñó s tĂch tr vĂ ng
vĂ ngo i t m nh.
CĂĄc l a ch n chĂnh sĂĄch c a Vi t Nam h n ch hÆĄn r t nhi u so v i Trung Qu c â m t
n n kinh t l n v i th ng dÆ° thÆ°ÆĄng m i vĂ d d ngo i h i kh ng l . Trong khi th ng dÆ°
thÆ°ÆĄng m i c a Trung Qu c trong nÄm 2008 lĂ 11% GDP thĂŹ thĂąm h t thÆ°ÆĄng m i c a
Vi t Nam là 20% GDP. K t qu là Trung Qu c có ngu n ngo i t d i dà o ñ b sung cho
d tr ngo i h i, th m chĂ xu t kh u v n trong khi Vi t Nam ph i tĂŹm ngu n ti t ki m t
bĂȘn ngoĂ i ñ tĂ i tr cho thĂąm h t tĂ i kho n vĂŁng lai. M c d tr ngo i h i trĂȘn ñ u ngÆ° i
c a Trung Qu c lĂ 1.500 USD, trong khi con s nĂ y c a Vi t Nam ch lĂ 250 USD. Ă°i u
nĂ y cĂł nghÄ©a lĂ Vi t Nam s d b t n thÆ°ÆĄng hÆĄn khi dĂČng v n nÆ° c ngoĂ i ñ o chi u ñ t
ng t. L m phĂĄt c a Trung Qu c cĆ©ng th p hÆĄn r t nhi u so v i Vi t Nam. HÆĄn n a, vĂŹ lĂ
m t n n kinh t l n nĂȘn Trung Qu c cĂł th ñåp ng Ă±Æ° c h u h t m i nhu c u tiĂȘu dĂčng
trong nÆ° c, vĂ do ñó ph n l n nhu c u tÄng thĂȘm t gĂłi kĂch c u s ñi th ng vĂ o GDP c a
nÆ° c nĂ y.
Nh ng phĂąn tĂch vÄ© mĂŽ, cĂł tĂnh k thu t v chĂnh sĂĄch tĂ i khĂła vĂ ti n t nh m kĂch thĂch
n n kinh t s Ă±Æ° c trĂŹnh bĂ y trong Ph l c 2. DÆ° i ñùy, chĂșng tĂŽi s t p trung trĂŹnh bĂ y
m t s l a ch n chĂnh sĂĄch mĂ chĂnh ph Vi t Nam cĂł th th c hi n ñ kĂch thĂch tÄng
trÆ° ng kinh t trong b i c nh suy thoĂĄi toĂ n c u nghiĂȘm tr ng vĂ kĂ©o dĂ i.
12. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 12/28
L a ch n chĂnh sĂĄch 1: T ng bÆ° c gi m giĂĄ VND
Trong hai nÄm 2007 vĂ 2008, Vi t Nam ti p nh n m t lÆ° ng v n r t l n t bĂȘn ngoĂ i.
Ă° ng th i, ñ ñ t m c tiĂȘu tÄng trÆ° ng ñ y tham v ng, chĂnh ph ñã khĂŽng ng ng ñ y
m nh ñ u tÆ°. H qu c a hai s ki n nĂ y lĂ thĂąm h t ngĂąn sĂĄch n ng n , thĂąm h t thÆ°ÆĄng
m i ñ t m c k l c vĂ n n kinh t tr nĂȘn quĂĄ nĂłng. M t nguyĂȘn nhĂąn n a c a tĂŹnh tr ng
thĂąm h t thÆ°ÆĄng m i lĂ VND ñã tr nĂȘn quĂĄ m nh so v i cĂĄc ñ ng ti n c a cĂĄc ñ i tĂĄc
thÆ°ÆĄng m i ch y u. HĂŹnh 5 bi u di n t giĂĄ hi u d ng th c (REER) â lĂ t giĂĄ c a VND
so v i ñ ng ti n c a cĂĄc ñ i tĂĄc thÆ°ÆĄng m i ch y u sau khi ñã ñi u ch nh l m phĂĄt â t
thång 1/2000 cho t i thång 9/2008.7 Có th th y r ng t giå hi u d ng th c c a VND ñã
gi m trong giai ño n 2000 ñ n 2003, nhÆ°ng sau ñó tÄng g n nhÆ° liĂȘn t c (tr m t giai
ño n gi m giĂĄ ng n trong n a ñ u 2006) khi l m phĂĄt trong nÆ° c b t ñ u tÄng nhanh. K t
qu lĂ t gi th c c a VND vĂ o thĂĄng 9/2008 cao hÆĄn m c c a thĂĄng 1/2000 lĂ 20% vĂ
cao hÆĄn m c c a thĂĄng 1/2004 t i 33%. LÆ°u Ăœ lĂ xu hÆ° ng tÄng t giĂĄ th c c a VND v n
Ă±Æ° c duy trĂŹ trong ba thĂĄng g n ñùy (t thĂĄng 10-12/2008) do ñ ng USD m nh lĂȘn so v i
ñ ng Euro cĆ©ng nhÆ° v i h u h t cĂĄc ñ ng ti n c a ChĂąu Ă.
Khi ñ ng ti n Ă±Æ° c ñ nh giĂĄ cao, nh p kh u s tr nĂȘn r hÆĄn cĂČn xu t kh u s tr nĂȘn ñ t
hÆĄn, do v y l i nhu n t ho t ñ ng xu t kh u s gi m. VĂŹ lĂ m t n n kinh t d a r t nhi u
vĂ o xu t kh u vĂ ngĂ y cĂ ng tr nĂȘn m c a ñ i v i hĂ ng nh p kh u nĂȘn Vi t Nam khĂŽng
th gi t giå th c c a VND quå cao trong m t th i gian quå dà i, ñ c bi t trong b i c nh
suy gi m kinh t toĂ n c u c a nÄm 2009. BĂȘn c nh ñó, thĂąm h t thÆ°ÆĄng m i c a Vi t
Nam hi n ñang r t cao. Vi c Ă±ÆĄn gi n tÄng chi tiĂȘu c a chĂnh ph trong khi gi t giĂĄ c
ñ nh s n i r ng thĂąm h t thÆ°ÆĄng m i trong khi khĂŽng giĂșp kĂch c u n i ñ a ñång k .
KhĂŽng nh ng th , cĂĄc doanh nghi p trong nÆ° c cĆ©ng s ph i ch u r i ro c nh tranh t
hĂ ng nh p kh u r ti n.
T gĂłc ñ nĂ y, chĂnh ph c n dĂ nh Æ°u tiĂȘn cao cho vi c t ng bÆ° c gi m giĂĄ VND vĂ chĂș
tr ng ñĂșng m c t i xu th vĂ m c t giĂĄ hi u d ng th c. Quy t ñ nh n i r ng biĂȘn ñ
giao d ch t giĂĄ thĂȘm 3% (mĂ th c ch t lĂ gi m giĂĄ VND 3%) m i ñùy c a chĂnh ph
hĂŽm 25/12/2008 lĂ m t s kh i ñ u ñĂșng hÆ° ng. TrĂȘn th c t , th trÆ° ng ñã ph n ng
m t cĂĄch tĂch c c. T giĂĄ kỳ h n khĂŽng chuy n giao (NDF) c a VND ñã gi m sau s ñi u
ch nh chĂnh sĂĄch. Tuy nhiĂȘn, th c t lĂ t giĂĄ trĂȘn th trÆ° ng ngay l p t c ñ ng tr n cho
th y s c n thĂȘm nh ng ñ t n i r ng t giĂĄ ti p theo.
7
TĂnh toĂĄn nĂ y d a theo t giĂĄ gi a VND và ñ ng ti n c a 15 ñ i tĂĄc thÆ°ÆĄng m i l n nh t c a Vi t Nam,
cĂčng nhau chi m t i hÆĄn 90% t ng kim ng ch thÆ°ÆĄng m i.
13. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 13/28
HĂŹnh 5. Ch s t giĂĄ hi u d ng th c (1/2000 â 9/2008)
120
115
110
105
Ch s
100
95
90
85
80
01/00
07/00
01/01
07/01
01/02
07/02
01/03
07/03
01/04
07/04
01/05
07/05
01/06
07/06
01/07
07/07
01/08
07/08
Ngu n: TĂnh toĂĄn c a cĂĄc tĂĄc gi d a vĂ o s li u c a T ng c c Th ng kĂȘ
vĂ Th ng kĂȘ TĂ i chĂnh Qu c t (IMF)
ChĂnh sĂĄch gi m giĂĄ cĂł ki m soĂĄt VND lĂ c n thi t nhÆ°ng khĂŽng trĂĄnh kh i m t s r i ro
nh t ñ nh. Th nh t, nhi u cÎng ty c a Vi t Nam ñã vay USD t cåc ngùn hà ng trong
nÆ° c vĂ qu c t . N u ngu n thu nh p chĂnh c a h b ng VND nhÆ°ng l i ph i tr n b ng
USD thĂŹ khi t giĂĄ USD/VND tÄng, l i nhu n c a cĂĄc doanh nghi p nĂ y s gi m, th m
chĂ m t s doanh nghi p cĂł th khĂŽng tr Ă±Æ° c n vĂ ngĂąn hĂ ng ph i ch u thĂȘm nhi u
kho n n x u. VĂŹ lĂœ do nĂ y, vi c ñi u ch nh t giĂĄ nĂȘn ti n hĂ nh theo t ng bÆ° c vĂ
NHNN ph i phĂĄt ñi nh ng tĂn hi u rĂ” rĂ ng ñ nh ng ngÆ° i vay ngo i t cĂł th i gian ñi u
ch nh.
R i ro th hai lĂ l m phĂĄt. GiĂĄ n i t gi m lĂ m hĂ ng nh p kh u tr nĂȘn ñ t hÆĄn m t cĂĄch
tÆ°ÆĄng ñ i. Khi y, n u cĂĄc nhĂ s n xu t trong nÆ° c cĂł th cung c p nh ng hĂ ng hĂła thay
th hĂ ng nh p kh u v i giĂĄ r hÆĄn thĂŹ ngÆ° i tiĂȘu dĂčng vĂ doanh nghi p s chuy n sang
mua nh ng hĂ ng hĂła nĂ y. Tuy nhiĂȘn, th c t lĂ nhi u hĂ ng hĂła mĂ ngÆ° i dĂąn vĂ doanh
nghi p Vi t Nam c n trong nÆ° c l i khĂŽng s n xu t Ă±Æ° c, hay n u s n xu t Ă±Æ° c thĂŹ v i
m c giĂĄ cao hÆĄn hay ch t lÆ° ng th p hÆĄn hĂ ng nh p kh u. K t qu lĂ n n kinh t s
ânh p kh uâ l m phĂĄt t bĂȘn ngoĂ i khi VND gi m giĂĄ. Ă°Ăąy lĂ m t nguyĂȘn nhĂąn khi n
cho vi c tÄng thĂąm h t ngĂąn sĂĄch t i th i ñi m nĂ y tr nĂȘn r t r i ro. N u ĂĄp l c l m phĂĄt
cao tr l i, vi c gi m giĂĄ VND s d n t i tĂŹnh tr ng leo thang giĂĄ c . Ă° i v i m t n n
kinh t nh vĂ m nhÆ° Vi t Nam, chĂnh sĂĄch gi m giĂĄ ñ ng n i t t ra h p lĂœ hÆĄn vi c
gia tÄng thĂąm h t ngĂąn sĂĄch. N u hai ñi u nĂ y x y ra cĂčng m t lĂșc thĂŹ l m phĂĄt s cĂČn
tÄng nhanh hÆĄn n a.
14. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 14/28
Th ba, t giĂĄ USD/VND cĂł th b âtÄng quĂĄ m câ khi ngÆ° i trong nÆ° c vĂ cĂĄc nhà ñ u
tÆ° nÆ° c ngoĂ i m t ni m tin vĂ o kh nÄng qu n lĂœ cung ti n c a cĂĄc cÆĄ quan ñi u hĂ nh
chĂnh sĂĄch ti n t . NgÆ° i dĂąn vĂ doanh nghi p s tranh nhau mua ngo i t m nh hay vĂ ng
khi ñ ng n i t b t ñ u m t giĂĄ. Khi y, trong n l c b o toĂ n tĂ i s n, ngÆ° i ta cĂł th ch p
nh n tr m t m c giĂĄ cao b t thÆ° ng mi n lĂ mua Ă±Æ° c ngo i t , vĂ khĂŽng m t m c lĂŁi
su t nĂ o ñ cao ñ kĂ©o h tr l i v i ñ ng n i t . VĂŹ lĂœ do nĂ y, chĂnh ph khĂŽng th v a
c t lĂŁi su t v a gi m giĂĄ ñ ng ti n. NgÆ° i ti t ki m b ng VND ph i Ă±Æ° c hÆ° ng lĂŁi su t
cao hÆĄn ñ bĂč ñ p cho vi c VND m t giĂĄ. NĂłi cĂĄch khĂĄc, t c ñ gi m giĂĄ hĂ ng nÄm c a
VND ph i ph n ĂĄnh s khĂĄc bi t v lĂŁi su t ti t ki m gi a USD vĂ VND.
L a ch n chĂnh sĂĄch 2: Ă°i u ch nh Æ°u tiĂȘn c a ñ u tÆ° cĂŽng
Thùm h t ngùn såch c a Vi t Nam ñang r t cao. N u ti p t c ñà thùm h t nà y thÏ có nguy
cÆĄ lĂ l m phĂĄt vĂ thĂąm h t thÆ°ÆĄng m i s l i gia tÄng. Trong nÄm 2009, khi kinh t th
gi i cĂČn nhi u khĂł khÄn, Vi t Nam s khĂŽng th bĂč ñ p thĂąm h t tĂ i kho n vĂŁng lai l n
mà khÎng vi n ñ n nh ng bi n phåp c p båch.
M c dĂč chĂnh ph khĂŽng th ñ tĂŹnh tr ng thĂąm h t ngĂąn sĂĄch tr nĂȘn tr m tr ng hÆĄn,
nhÆ°ng ñi u nĂ y khĂŽng cĂł nghÄ©a lĂ chĂnh sĂĄch tĂ i khĂła s hoĂ n toĂ n m t hi u l c. Theo s
li u th ng kĂȘ chĂnh th c, ñ u tÆ° cĂŽng chi m kho ng 18% GDP vĂ 45% t ng ñ u tÆ° toĂ n
xĂŁ h i. TrĂȘn th c t , con s nĂ y cĂł th cĂČn cao hÆĄn do vai trĂČ quan tr ng c a nhĂ nÆ° c
trong nhi u cĂŽng ty c ph n. VĂŹ v y, chĂnh ph cĂł th vĂ c n tĂĄc ñ ng t i ho t ñ ng ñ u
tÆ° cĂŽng thĂŽng qua vi c xĂĄc l p l i Æ°u tiĂȘn trong ñ u tÆ°.
Trong nÄm 2009, Æ°u tiĂȘn trong ñ u tÆ° c a chĂnh ph ph i Ă±Æ° c dĂ nh cho cĂĄc d ĂĄn t o
vi c lĂ m ñ b o v thu nh p cho ngÆ° i lao ñ ng, duy trĂŹ nhu c u n i ñ a ñ gi m thi u
thĂąm h t thÆ°ÆĄng m i vĂ khuy n khĂch s n xu t trong nÆ° c. Ă° u tÆ° cĂŽng cĆ©ng ph i t p
trung vĂ o vi c cung ng nh ng cÆĄ s h t ng cÆĄ b n cho nh ng khu v c vĂ ngĂ nh kinh t
thĂąm d ng lao ñ ng nhi u nh t vĂ t o ra kim ng ch xu t kh u. Ch ng h n nhÆ°, s b t c p
vĂ ch m tr trong ho t ñ ng b o dÆ° ng, c i t o h th ng th y l i vĂ thoĂĄt nÆ° c ñã lĂ m
xĂłi mĂČn hi u qu c a ñ u tÆ° cĂŽng trong lÄ©nh v c nĂŽng nghi p.8 Xu hÆ° ng ph bi n hi n
nay lĂ chĂș tr ng quĂĄ m c t i vi c xĂąy m i trong khi khĂŽng quan tĂąm ñĂșng m c t i vi c
b o dÆ° ng vĂ duy trĂŹ h th ng tÆ° i tiĂȘu hi n cĂł; trong khi ñó, ho t ñ ng b o dÆ° ng vĂ
qu n lĂœ h th ng th y l i vĂ tÆ° i tiĂȘu khĂŽng ch t o ra nhi u vi c lĂ m mĂ cĂČn giĂșp nĂąng
cao nÄng su t nĂŽng nghi p.
m t thĂĄi c c khĂĄc, chĂnh ph ñã phĂȘ duy t k ho ch xĂąy d ng nhĂ mĂĄy l c d u th tÆ°
v i t ng ñ u tÆ° lĂȘn t i 4,4 â 4,8 t USD. ChĂnh ph v n chÆ°a cĂŽng b nghiĂȘn c u kh thi
ñ ch ng minh cho l i Ăch kinh t c a d ĂĄn nĂ y, mĂ theo Æ° c tĂnh sÆĄ b ch c s th p n u
khĂŽng nĂłi lĂ cĂł th Ăąm. CĂĄc cĂŽng ty d u m trĂȘn kh p th gi i ñã gi m cĂŽng su t ngay t
8
Randolph Barker, Claudia Ringler, Nguy n Minh Ti n vĂ Mark Rosegrant, âCĂĄc chĂnh sĂĄch vÄ© mĂŽ vĂ Æ°u tiĂȘn
ñ u tÆ° cho n n nĂŽng nghi p tÆ° i tiĂȘu Vi t Namâ. NguyĂȘn b n: âMacro Policies and Investment Priorities for
Irrigated Agriculture in Vietnam,â Comprehensive Assessment of Water Management in Agriculture Report 6,
International Water Management Institute, 2004.
15. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 15/28
khi giĂĄ d u cĂČn cao khi th y biĂȘn lĂŁi su t b thu h p d n. ChĂnh ph cĆ©ng ñã cĂŽng b k
ho ch xĂąy d ng t h p cĂŽng nghi p - d ch v - c ng bi n H i HĂ t nh Qu ng Ninh.
Trong nh ng bĂ i nghien c u trÆ° c ñùy, chĂșng tĂŽi ñã phĂȘ phĂĄn tĂŹnh tr ng ñ u tÆ° quĂĄ m c
vĂ o c ng bi n Vi t Nam. Nh ng d ĂĄn lo i nĂ y v a s d ng v n khĂŽng hi u qu , v a
khĂŽng t o ra nhi u vi c lĂ m m i, v a d n t i thĂąm h t ngĂąn sĂĄch vĂ thÆ°ÆĄng m i.
L a ch n chĂnh sĂĄch 3: ThĂ nh l p t cĂŽng tĂĄc ñ c bi t v ñ u tÆ° cĂŽng
Nh ng vĂ d Ă±Æ° c nĂȘu trĂȘn vĂ nhi u vĂ d tÆ°ÆĄng t cho th y chÆ°ÆĄng trĂŹnh ñ u tÆ° cĂŽng
c a chĂnh ph khĂŽng chĂș tr ng ñĂșng m c t i hi u qu cĆ©ng nhÆ° tĂĄc ñ ng vÄ© mĂŽ t ng th
c a cĂĄc d ĂĄn ñ u tÆ° cĂŽng. CĂł v nhÆ° cĂĄc quy t ñ nh ñ u tÆ° cĂŽng ñang ch y theo nh ng
Æ°u tiĂȘn cĂł tĂnh c c b ñ a phÆ°ÆĄng hay ngĂ nh thay vĂŹ ph n ĂĄnh nh ng Æ°u tiĂȘn c a qu c
gia. Nh ng ch tiĂȘu kinh t khĂŽng Ă±Æ° c coi tr ng, nh ng phĂąn tĂch l i Ăch â chi phĂ vĂ
ho t ñ ng th m ñ nh d ĂĄn nghiĂȘm tĂșc lĂ ngo i l ch khĂŽng ph i thĂŽng l . M c dĂč th
t c xĂ©t duy t vĂ th c hi n ñ u tÆ° hi n nay r t phi n hĂ vĂ t n kĂ©m nhÆ°ng ch t lÆ° ng c a
quĂĄ trĂŹnh ra quy t ñ nh thĂŹ l i khĂŽng h Ă±Æ° c c i thi n cho tÆ°ÆĄng x ng v i quy mĂŽ c a
chÆ°ÆĄng trĂŹnh ñ u tÆ° cĂŽng
Theo ñ xu t c a lĂŁnh ñ o cĂĄc t ng cĂŽng ty vĂ t p ñoĂ n nhĂ nÆ° c, gi i phĂĄp cho tĂŹnh hĂŹnh
nĂ y lĂ chĂnh ph tÄng quy n ch ñ nh th u cho DNNN, ñi u nĂ y cĆ©ng cĂł nghÄ©a lĂ ho t
ñ ng giĂĄm sĂĄt c a cĂĄc cÆĄ quan h u quan s b n i l ng.9 Gi i phĂĄp nĂ y tuy cĂł th giĂșp
ñ y nhanh ti n ñ phĂȘ duy t vĂ th c hi n d ĂĄn nhÆ°ng cĂł l s khĂŽng giĂșp c i thi n hi u
qu c a quĂĄ trĂŹnh ra quy t ñ nh ñ u tÆ° cĂŽng.
C i cĂĄch th t c ñ u tÆ° cĂŽng lĂ r t quan tr ng, vĂ trĂȘn th c t c i cĂĄch nĂ y quan tr ng ñ n
n i chĂnh ph khĂŽng th cho phĂ©p nĂł b nhĂ o n n tĂčy thĂch ch ñ ph c v l i Ăch c c b
c a m t vĂ i doanh nghi p. ChĂnh ph c n th c hi n nh ng nghiĂȘn c u nghiĂȘm tĂșc ñ cĂł
th phĂĄt hi n nh ng ĂĄch t c quan tr ng nh t trong quĂĄ trĂŹnh xĂ©t duy t ñ u tÆ° vĂ t ñó Ă±Æ°a
ra nh ng ki n ngh c i cĂĄch nh m tÄng cÆ° ng (ch khĂŽng ph i lĂ m xĂłi mĂČn) tĂnh minh
b ch vĂ ch u trĂĄch nhi m c a cĂĄc d ĂĄn ñ u tÆ° cĂŽng. ChĂșng tĂŽi ki n ngh ho t ñ ng
nghiĂȘn c u nĂ y Ă±Æ° c giao cho m t t cĂŽng tĂĄc ñ c bi t v ñ u tÆ° cĂŽng, bao g m ñ i di n
c a cĂĄc cÆĄ quan h u quan cĂł kh nÄng th c hi n nh ng cu c ñi u tra v ho t ñ ng l p k
ho ch, xĂ©t duy t, th c hi n và ñånh giĂĄ cĂĄc d ĂĄn ñ u tÆ° cĂŽng. PhÆ°ÆĄng th c ho t ñ ng
c a t cĂŽng tĂĄc nĂ y s tÆ°ÆĄng t nhÆ° T cĂŽng tĂĄc thi hĂ nh Lu t doanh nghi p vĂ Lu t ñ u
tÆ°, m t sĂĄng ki n quan tr ng nh m rĂ soĂĄt l i vĂ trĂȘn cÆĄ s ñó ñ xu t c t gi m cĂĄc th
t c giĂșp b t h p lĂœ liĂȘn quan ñ n vi c th c thi Lu t doanh nghi p vĂ Lu t ñ u tÆ°.
T cĂŽng tĂĄc s t n t i nhÆ° m t cÆĄ quan tham mÆ°u ch khĂŽng ph i lĂ m t cÆĄ quan ñi u
ti t. T cĂŽng tĂĄc s th c hi n nghiĂȘn c u v toĂ n b quĂĄ trĂŹnh t l p k ho ch cho ñ n
ñånh giĂĄ d ĂĄn ñ u tÆ° cĂŽng, trĂȘn cÆĄ s ñó ñ xu t nh ng thay ñ i chĂnh sĂĄch tr c ti p t i
Th tÆ° ng chĂnh ph . Trong trÆ° ng h p cĂł ki n ngh s a ñ i lu t, t cĂŽng tĂĄc s g i ñ
xu t t i cĂĄc b ph n cĂł trĂĄch nhi m c a qu c h i.
9
Xem âS m kh i ñ ng kĂch c u 6 t USD,â Tu i Tr , 17/12/2008.
16. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 16/28
Ph n III. Chu n b cho s ph c h i tÄng trÆ° ng
Ă° i v i cĂĄc n n kinh t nh , mĂŽi trÆ° ng kinh t bĂȘn ngoĂ i nhÆ° lĂ th i ti t vĂŹ nĂł n m ngoĂ i
t m ki m soĂĄt, vĂ do v y cĂĄc n n kinh t nĂ y nĂȘn chu n b s n sĂ ng cho nh ng tĂŹnh hu ng
x u nh t. Cåch t t nh t ñ th c hi n s chu n b nà y là c g ng h n ch nh ng thi t h i
do bĂŁo t bĂȘn ngoĂ i gĂąy ra, ñ ng th i chu n b cho lĂșc tr i h ng n ng tr l i.
ChĂșng tĂŽi ñã th o lu n nh ng bÆ° c ñi mĂ Vi t Nam c n th c hi n trong th i gian trÆ° c
m t ñ thĂch ng v i nh ng khĂł khÄn ñ n t mĂŽi trÆ° ng bĂȘn ngoĂ i trong nÄm t i. Trong
ph n nĂ y, chĂșng tĂŽi s ñ xu t m t s bi n phĂĄp mĂ Vi t Nam nĂȘn chu n b ñ cĂł th khai
thĂĄc Ă±Æ° c nh ng cÆĄ h i trong trung vĂ dĂ i h n khi n n kinh t Vi t Nam vĂ th gi i ph c
h i. Ă° c gi c a bĂ i nghiĂȘn c u âL a ch n thĂ nh cĂŽngâ vĂ c a ba bĂ i th o lu n chĂnh
sĂĄch trÆ° c s th y nh ng ki n ngh c a chĂșng tĂŽi dÆ° i ñùy r t quen thu c.10 M t cĂĄch v n
t t, chĂnh ph c n duy trĂŹ s n ñ nh kinh t vÄ© mĂŽ, xĂąy d ng nh ng cÆĄ s h t ng thi t
y u, m r ng cÆĄ h i ti p c n v i giĂĄo d c ph thĂŽng và ñ i h c ñ ng th i nĂąng cao ch t
lÆ° ng giĂĄo d c cĂĄc c p, h n ch r i ro cĂł tĂnh h th ng trong khu v c ngĂąn hĂ ng vĂ tÄng
cÆ° ng nÄng l c c nh tranh qu c t c a doanh nghi p vĂ n n kinh t thĂŽng qua vi c xĂła b
v th ñ c quy n vĂ nh ng ñ c quy n c a cĂĄc cĂŽng ty cĂł th l c trĂȘn th trÆ° ng n i ñ a.
Trong khi ph i gi i quy t nh ng thĂĄch th c kinh t trÆ° c m t, chĂnh ph khĂŽng Ă±Æ° c sao
nhĂŁng cĂĄc m c tiĂȘu kinh t dĂ i h n. ChĂnh sĂĄch khuy n khĂch s hĂŹnh thĂ nh vĂ phĂĄt tri n
c a cĂĄc cĂŽng ty cĂł nÄng l c c nh tranh b t k thĂ nh ph n kinh t ñóng vai tr ng tĂąm trong
n l c nĂąng cao t c ñ tÄng trÆ° ng. Khi ñånh giĂĄ cĂĄc l a ch n chĂnh sĂĄch, cĂĄc nhĂ lĂ m
chĂnh sĂĄch c a Vi t Nam ph i tr l i m t s cĂąu h i cÆĄ b n. M t cĂąu h i c n Ă±Æ° c ñ t ra
thÆ° ng xuyĂȘn hÆĄn lĂ li u nh ng thay ñ i chĂnh sĂĄch ñang Ă±Æ° c ñ xu t cĂł gĂłp ph n giĂșp
cĂĄc doanh nghi p trong nÆ° c tr nĂȘn c nh tranh hÆĄn hay khĂŽng? T gĂłc ñ nĂ y, m t s
chĂnh sĂĄch hi n ñang Ă±Æ° c chĂnh ph xem xĂ©t tuy cĂł th gi i t a m t vĂ i khĂł khÄn trÆ° c
m t nhÆ°ng l i ph n tĂĄc d ng trong dĂ i h n. Ch ng h n nhÆ° vi c tÄng quy n ch ñ nh th u
r t cĂł th s lĂ m tr m tr ng thĂȘm cÆĄ ch âxin choâ phi c nh tranh trong ñ u tÆ° cĂŽng hi n
nay. TÆ°ÆĄng t nhÆ° v y, vi c kĂȘu g i cĂĄc ngĂąn hĂ ng thÆ°ÆĄng m i nhĂ nÆ° c ñóng gĂłp vĂ o
gĂłi kĂch thĂch b ng cĂĄch gi m lĂŁi su t hay ñ o n s khĂŽng giĂșp c i thi n h th ng qu n
tr n i b vĂ nÄng l c c n thi t ñ t o nĂȘn m t khu v c tĂ i chĂnh c nh tranh vĂ hi u qu .
NgÆ° c l i, chĂnh sĂĄch nĂ y cĂł th lĂ m cho vi c cho vay theo quan h vĂ tĂŹnh tr ng n x u
tr nĂȘn tr m tr ng hÆĄn.
CĂąu h i quan tr ng th hai lĂ tĂĄc ñ ng c a chĂnh sĂĄch ñ i v i vi c lĂ m m i. B ng 2 cho
th y h s co giĂŁn c a lao ñ ng theo t c ñ tÄng trÆ° ng phi nĂŽng nghi p trong ba khu v c
nhĂ nÆ° c, dĂąn doanh và ñ u tÆ° nÆ° c ngoĂ i.11 H s co giĂŁn nĂ y ño lÆ° ng s ph n trÄm lao
10
âL a ch n ThĂ nh cĂŽng: BĂ i h c t Ă°ĂŽng Ă vĂ Ă°ĂŽng Nam Ă cho tÆ°ÆĄng lai c a Vi t Nam,â Ă±Æ° c ñ t t i ñ a
ch http://www.fetp.edu.vn/index.cfm?rframe=/research_casestudy/research_caseintrov.htm. CĂĄc bĂ i th o lu n
chĂnh sĂĄch khĂĄc cĆ©ng Ă±Æ° c ñ t trang web nĂ y.
11
Ă°o n vÄn nĂ y vĂ b ng d li u ñi kĂšm d a theo baĂŹ vi t c a Alex Warren-Rodriguez nhan ñ âTĂĄc ñ ng c a
suy gi m kinh t toĂ n c u ñ i v i vi c lĂ m Vi t Namâ. NguyĂȘn b n: âThe Impact of the Global Economic
Downturn on Employment Levels in Vietnam: An Elasticity Approach,â Hanoi: UNDP Vietnam Technical
Note, 18/12/2008.
17. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 17/28
ñ ng m i Ă±Æ° c t o ra trong m i khu v c khi t c ñ tÄng trÆ° ng c a khu v c y tÄng thĂȘm
m t ph n trÄm. VĂ d nhÆ° trong nÄm 2007, tÄng trÆ° ng lao ñ ng vĂ giĂĄ tr gia tÄng phi
nĂŽng nghi p c a khu v c dĂąn doanh l n lÆ° t lĂ 5,4% vĂ 13%. H s co giĂŁn c a lao ñ ng
theo t c ñ tÄng trÆ° ng c a khu v c nĂ y lĂ 0,42 cĂł nghÄ©a lĂ n u nhÆ° giĂĄ tr gia tÄng c a
khu v c dĂąn doanh tÄng thĂȘm 1% thĂŹ s lao ñ ng m i do khu v c nĂ y t o ra s tÄng thĂȘm
0,42% (tÆ°ÆĄng Ă±Æ°ÆĄng 70.000 lao ñ ng). S li u trong B ng 2 Ă±Æ°a ñ n m t s k t lu n
ñång lo ng i. Th nh t, so v i vĂ i nÄm trÆ° c, t l vi c lĂ m m i do m t Ă±ÆĄn v tÄng
trÆ° ng t o ra ñã gi m ñi r t nhi u. Th hai, t l s vi c lĂ m m i tÄng thĂȘm khi khu v c
nhĂ nÆ° c tÄng trÆ° ng thĂȘm m t ph n trÄm ñã gi m nhanh trong b n nÄm tr l i ñùy vĂ
th p hÆĄn nhi u so v i hai khu v c cĂČn l i. Th c t lĂ trong giai ño n 2005 â 2007, tÄng
trÆ° ng c a khu v c nhĂ nÆ° c khĂŽng h t o ra vi c lĂ m m i.
B ng 2: Ă° co giĂŁn c a vi c lĂ m so v i tÄng trÆ° ng khu v c phi nĂŽng nghi p
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Kinh t phi nĂŽng nghi p 0,915 0,972 0,822 0,727 0,654 0,640 0,542
Khu v c nhĂ nÆ° c 0,412 0,613 1,036 0,264 -0,213 -0,344 0,121
Khu v c dĂąn doanh* 0,877 0,836 0,631 0,738 0,678 0,625 0,419
Khu v c FDI** 2,775 4,411 2,987 1,981 1,431 1,233 1,209
* Bao g m c nh ng cĂŽng ty c ph n cĂł m t ph n s h u c a nhĂ nÆ° c.
** Bao g m cĂĄc doanh nghi p cĂł t l v n nÆ° c ngoĂ i t 30% tr lĂȘn.
Ngu n: TĂnh toĂĄn c a cĂĄc tĂĄc gi t s li u c a T ng c c Th ng kĂȘ.
VĂŹ tÄng trÆ° ng c a khu v c nhĂ nÆ° c khĂŽng giĂșp t o ra vi c lĂ m m i nĂȘn gĂłi kĂch thĂch
n u ch nh m ch y u ñ n khu v c nĂ y thĂŹ s khĂŽng t o ra nhi u cÆĄ h i vi c lĂ m n ñ nh.
Ă° u tÆ° c a cĂĄc DNNN Vi t Nam chi m t i m t n a t ng ñ u tÆ° c a khu v c doanh
nghi p. TĂŹnh tr ng khĂĄt v n ñ u tÆ° c a cĂĄc DNNN cĂčng v i kh nÄng t o vi c lĂ m r t h n
ch lĂ nguyĂȘn nhĂąn khi n n n kinh t khĂŽng t o thĂȘm Ă±Æ° c nhi u vi c lĂ m. V i th c
tr ng nĂ y, bÆĄm thĂȘm v n cho h cĆ©ng s khĂŽng ñ o ngÆ° c Ă±Æ° c tĂŹnh hĂŹnh. TrĂĄi l i, chĂnh
ph ph i s d ng cĂĄc ngu n l c c a mĂŹnh ñ t o l p nh ng ñi u ki n c n thi t giĂșp tÄng
cÆ° ng nÄng l c cho m i doanh nghi p b t k thĂ nh ph n s h u, lĂ m ti n ñ cho tÄng
trÆ° ng cĂŽng b ng vĂ b n v ng.
ñùy cƩng v y, vi c thi t k và th c thi Lu t doanh nghi p có th là m t mÎ hÏnh t t ñ
tham kh o. Nh ng âki n trĂșc sÆ°â c a Lu t doanh nghi p ñã th c hi n m t phĂąn tĂch cĂŽng
phu v cĂĄc chi phĂ bĂȘn ngoĂ i mĂ cĂĄc cĂŽng ty ph i gĂĄnh ch u, ñ t ñó thi t k nĂȘn m t
khuĂŽn kh th ch m i, Ă±ÆĄn gi n, cĂł kh nÄng lo i b cĂ ng nhi u quy ñ nh b t h p lĂœ
cĂ ng t t. Vi t Nam nĂȘn ĂĄp d ng lo i hĂŹnh phĂąn tĂch hi u qu nĂ y cho cĂĄc lÄ©nh v c chĂnh
sĂĄch khĂĄc, bao g m ñ u tÆ° c a nhĂ nÆ° c cho cĂĄc DNNN, cÆĄ s h t ng vĂ hĂ ng hĂła cĂŽng.
ChĂnh ph cĆ©ng c n chĂș tr ng t i vi c gi m b t r i ro cĂł tĂnh h th ng cho khu v c tĂ i
chĂnh. Trong th i gian qua, chĂnh ph ñã cho phĂ©p m t s doanh nghi p, ñ c bi t lĂ cĂĄc
t p ñoĂ n nhĂ nÆ° c bĂ nh trÆ° ng ho t ñ ng sang khu v c tĂ i chĂnh. H ñã chi m gi cĂĄc v
trĂ chi n lÆ° c trong m t s ngĂąn hĂ ng, m thĂȘm ngĂąn hĂ ng, cĂŽng ty tĂ i chĂnh, b o hi m,
thuĂȘ mua vĂ ch ng khoĂĄn m i. Ă°Ăąy lĂ m t mĂŽ th c thÆ° ng g p t i cĂĄc nÆ° c ñang phĂĄt
18. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 18/28
tri n cĂł h th ng ñi u ti t y u kĂ©m, vĂ th c t lĂ b t kỳ nÆ° c nĂ o th nghi m mĂŽ th c nĂ y
ñ u Ă±Æ°a ñ n nh ng th t b i trĂ n tr . T mĂŽ hĂŹnh t p ñoĂ n gia ñÏnh c a In-ñÎ-nĂȘ-xia t i
cĂĄc grupos (t p ñoĂ n) c a Chi-lĂȘ, s c u k t c a cĂĄc l i Ăch kinh t vĂ doanh nghi p ñ u
d n ñ n ho t ñ ng cho vay chéo trong t p ñoà n, s t p trung (ch khÎng ph i phùn tån)
r i ro, tĂŹnh tr ng m t ki m soĂĄt cung ti n vĂ cu i cĂčng lĂ kh ng ho ng tĂ i chĂnh. Vi t
Nam, m t và d m i ñùy là Vietnam Airlines và T ng cÎng ty L p måy Vi t Nam
(Lilama) ñã cĂčng nhau thĂ nh l p m t cĂŽng ty b o hi m. RĂ” rĂ ng lĂ t gĂłc ñ qu n lĂœ r i
ro và qu n tr n i b doanh nghi p thÏ vi c m t cÎng ty thà nh l p cÎng ty b o hi m ñ t
b o hi m cho chĂnh mĂŹnh là ñi u h t s c phi lĂœ. HÆĄn n a, c hai cĂŽng ty nĂ y ñ u khĂŽng
h cĂł nÄng l c tĂ i chĂnh hay chuyĂȘn mĂŽn trong lÄ©nh v c b o hi m, vĂŹ v y ch c ch n lĂ
cĂŽng ty con c a chĂșng s ph i mua h p ñ ng tĂĄi b o hi m t m t cĂŽng ty b o hi m khĂĄc.
Ă°Ăąy lĂ m t vĂ d v cĂĄc DNNN ki m Ă±Æ° c l i nhu n m t cĂĄch d dĂ ng nh m i quan h
hÆĄn lĂ nh nÄng l c c nh tranh trĂȘn th trÆ° ng trong nÆ° c cĆ©ng nhÆ° qu c t vĂ kh nÄng
t o ra giĂĄ tr thĂŽng qua sĂĄng t o vĂ lao ñ ng nghiĂȘm tĂșc.
M t h th ng tĂ i chĂnh t t là ñi u ki n tiĂȘn quy t cho tÄng trÆ° ng n ñ nh. CĂĄc ngĂąn hĂ ng
vĂ cĂĄc t ch c khĂĄc c a khu v c tĂ i chĂnh s ho t ñ ng t t hÆĄn khi nh ng ngÆ° i ch s
h u t p trung nÄng l c c a h ñ t o l i nhu n cho t ch c ch khĂŽng nh m ph c v
nh ng l i Ăch khĂĄc c a h . VĂŹ v y, nhi u qu c gia ĂĄp ñ t nh ng quy ñ nh v s h u ñ
ñ m b o r ng m t s cå nhùn hay nhóm nh khÎng th chi ph i quy t ñ nh quan tr ng c a
ngĂąn hĂ ng. NgĂąn hĂ ng vĂ cĂĄc t ch c tĂ i chĂnh khĂĄc cĆ©ng ph i cĂł c u trĂșc qu n tr n i b
thĂch h p ñ cĂł th ñ m b o r ng l i Ăch c a t ch c Ă±Æ° c ñ t lĂȘn trĂȘn cĂčng, cao hÆĄn l i
Ăch c a cĂĄc c ñÎng chi n lÆ° c. VĂŹ v y, Vi t Nam c n xĂșc ti n quĂĄ trĂŹnh tĂĄch b ch cĂĄc l i
Ăch tĂ i chĂnh kh i cĂĄc l i Ăch doanh nghi p. NHNN c n kiĂȘn quy t ng ng c p gi y phĂ©p
thĂ nh l p m i ngĂąn hĂ ng, cĂŽng ty b o hi m, cĂŽng ty tĂ i chĂnh và ñånh giĂĄ l i m t cĂĄch
toĂ n di n cÆĄ c u s h u c a nh ng t ch c tĂ i chĂnh hi n h u.
Ph n IV. K t lu n vĂ khuy n ngh chĂnh sĂĄch
ThĂŽng ñi p chĂnh c a bĂ i vi t nĂ y lĂ trong tĂŹnh tr ng kinh t vÄ© mĂŽ ñång lo ng i c a Vi t
Nam vĂ trong b i c nh suy gi m kinh t toĂ n c u hi n nay, nh ng l a ch n chĂnh sĂĄch
c a Vi t Nam lĂ r t h n ch . M c dĂč gĂłi kĂch thĂch tĂ i khĂła do chĂnh ph ñ xu t ñang
thu hĂșt Ă±Æ° c r t nhi u s chĂș Ăœ c a gi i truy n thĂŽng, song vĂŹ nhi u lĂœ do khĂĄc nhau, gĂłi
kĂch thĂch nĂ y cĂł l s khĂŽng mang l i nh ng tĂĄc ñ ng ñång k cho n n kinh t , th m chĂ
cĂł th cĂČn gĂąy ra nh ng h l y tiĂȘu c c n u nhÆ° gĂłi kĂch thĂch t p trung vĂ o nh ng d ĂĄn
ñ u tÆ° thĂąm d ng v n và ñĂČi h i nh p kh u nhi u. Trong giai ño n nĂ y, ñi u ch nh t giĂĄ
h i ñoĂĄi vĂ phĂąn b l i danh m c chi tiĂȘu lĂ hai cĂŽng c chĂnh sĂĄch hi u qu nh t mĂ
chĂnh ph Vi t Nam cĂł th s d ng. Trong khi Ă±Æ°ÆĄng ñ u v i cĂĄc khĂł khÄn trÆ° c m t,
cĂĄc nhĂ lĂ m chĂnh sĂĄch c a Vi t Nam khĂŽng Ă±Æ° c quĂȘn nhi m v kh c ph c cĂĄc nhĂąn t
kĂ©m hi u qu cĂł tĂnh cÆĄ c u â nguyĂȘn nhĂąn sĂąu xa c a tĂŹnh tr ng b t n vÄ© mĂŽ trong th i
gian qua. Ă° c bi t lĂ nh ng phÆ°ÆĄng ĂĄn nh m ch ng ch i v i kh ng ho ng kinh t toĂ n
c u khĂŽng Ă±Æ° c phĂ©p lĂ m phÆ°ÆĄng h i ñ n nÄng l c dĂ i h n c a n n kinh t ñ cĂł th t n
d ng Ă±Æ° c cÆĄ h i khi n n kinh t th gi i Ă±Æ° c c i thi n.
19. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 19/28
1. T ng bÆ° c gi m giĂĄ VND. Vi c gi m giĂĄ cĂł ki m soĂĄt VND so v i ñ ng ti n c a
cĂĄc ñ i tĂĄc thÆ°ÆĄng m i chĂnh ph i Ă±Æ° c ti n hĂ nh song song v i vi c ki m soĂĄt ch t thĂąm
h t ngùn såch và theo dÔi c n th n lãi su t ti t ki m. C n ph i hi u r ng vi c åp d ng
chĂnh sĂĄch nĂ y s ñ t m t gĂĄnh n ng r t l n lĂȘn vai c a NgĂąn hĂ ng NhĂ nÆ° c và ñĂČi h i
m t l trĂŹnh tĂĄi c u trĂșc toĂ n di n t ch c nĂ y nhÆ° chĂșng tĂŽi ñã ñ xu t trong m t s bĂ i
th o lu n chĂnh sĂĄch trÆ° c ñùy. Ă° ng th i, NHNN cĆ©ng ph i truy n t i thĂŽng ñi p chĂnh
sĂĄch m t cĂĄch rĂ” rĂ ng vĂ thuy t ph c t i th trÆ° ng vĂ cĂŽng chĂșng, giĂșp h cĂł ñ th i
gian và thÎng tin ñ ñi u ch nh ho t ñ ng c a mÏnh.
2. Xem xĂ©t l i Æ°u tiĂȘn c a ñ u tÆ° cĂŽng. ChÆ°ÆĄng trĂŹnh ñ u tÆ° cĂŽng c a Vi t Nam ph i
t p trung vĂ o cĂĄc d ĂĄn thĂąm d ng lao ñ ng, khĂŽng ñĂČi h i ph i nh p kh u nhi u vĂ giĂșp
kh c ph c nh ng åch t c ch y u trong n n kinh t . ði u nà y có nghĩa là c n t p trung
vĂ o cĂĄc d ĂĄn cĂĄc trung tĂąm kinh t l n v i vai trĂČ t o ra tÄng trÆ° ng vĂ vi c lĂ m cho
toĂ n n n kinh t . ChĂnh ph nĂȘn t m d ng nh ng d ĂĄn thĂąm d ng v n vĂ ph i nh p kh u
nhi u. CĂĄc d ĂĄn khĂŽng cĂł lu n ch ng kinh t thuy t ph c nhÆ° l c d u vĂ t h p c ng c n
ph i b h y b .
3. ThĂ nh l p t cĂŽng tĂĄc ñ c bi t v ñ u tÆ° cĂŽng: Nhi m v c a t cĂŽng tĂĄc ñ u tÆ°
cĂŽng nĂ y là ñ xu t nh ng c i cĂĄch th t c liĂȘn quan t i quĂĄ trĂŹnh ho ch ñ nh, xĂ©t duy t,
th c hi n và ñånh giĂĄ cĂĄc d ĂĄn ñ u tÆ° cĂŽng ñ giĂșp ñ y nhanh ti n ñ gi i ngĂąn nhÆ°ng
ñ ng th i v n ñ m b o tĂnh minh b ch, trĂĄch nhi m gi i trĂŹnh vĂ t su t l i nhu n nh t
ñ nh.
4. Ng ng c p gi y phĂ©p thĂ nh l p m i ngĂąn hĂ ng, cĂŽng ty tĂ i chĂnh, b o hi m,
và ñånh giĂĄ l i cÆĄ c u s h u c a nh ng t ch c tĂ i chĂnh hi n h u. BĂąy gi
chĂnh lĂ lĂșc ph i c ng c h th ng tĂ i chĂnh b ng cĂĄch lo i tr vi c cho vay trong n i b
t p ñoĂ n vĂ cĂĄc hĂ nh ñ ng t p trung quy n l c tĂ i chĂnh vĂ r i ro vĂ o trong tay m t vĂ i
t p ñoĂ n l n c a nhĂ nÆ° c.
5. KhĂŽng nĂȘn tÄng thĂąm h t ngĂąn sĂĄch. ThĂąm h t ngĂąn sĂĄch c a Vi t Nam hi n ñã
m c r t cao. NhÆ° ñã gi i thĂch trĂȘn, ñi u nĂ y cĂł nghÄ©a lĂ dÆ° ñ a cho vi c th c hi n gĂłi
kĂch thĂch thĂŽng qua chĂnh sĂĄch tĂ i khĂła lĂ r t h n ch vĂ vi c cho phĂ©p gia tÄng thĂąm h t
ngĂąn sĂĄch ñ ng nghÄ©a v i m c r i ro cao hÆĄn ñ i v i n n kinh t .
6. KhĂŽng Ă±Æ° c ñånh m t s ki m soĂĄt ñ i v i tÄng trÆ° ng cung ti n vĂ tĂn d ng.
L m phĂĄt ñã gi m nhÆ°ng chÆ°a hoĂ n toĂ n bi n m t vĂŹ nh ng nguyĂȘn nhĂąn cĂł tĂnh cÆĄ c u
c a nĂł v n chÆ°a b lo i tr . ViĂȘck tÄng tĂn d ng ñ t ng t s lĂ m l m phĂĄt quay tr l i vĂ
khuy n khĂch nh p kh u trong khi ngu n ngo i t ñ tĂ i tr nh p kh u c a Vi t Nam
th i ñi m nĂ y r t h n ch . TĂn d ng tÄng nhanh cĆ©ng cĂł th s d n ñ n bong bĂłng tĂ i s n,
nh hÆ° ng t i s b n v ng c a tÄng trÆ° ng. T t c nh ng phĂąn tĂch nĂ y cĂčng d n ñ n m t
k t lu n, ñó lĂ dÆ° ñ a cho vi c th c hi n gĂłi kĂch thĂch thĂŽng qua chĂnh sĂĄch ti n t Vi t
Nam cƩng khå h n ch .
20. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 20/28
7. C n ph i khuy n khĂch c nh tranh. CĂĄc doanh nghi p c a Vi t Nam, ñ c bi t lĂ cĂĄc
DNNN, s khĂŽng th cĂł nÄng l c c nh tranh trĂȘn th trÆ° ng th gi i n u nhÆ° chĂșng khĂŽng
Ă±Æ° c t p dÆ° t c nh tranh trĂȘn th trÆ° ng n i ñ a. Nh ng khĂł khÄn kinh t hi n th i khĂŽng
th b l i d ng ñ quay tr l i nh ng chĂnh sĂĄch phi c nh tranh, ch ng h n nhÆ° h n ch
ñ u th u c nh tranh vĂ tÄng quy n ch ñ nh ñ nh th u cho cĂĄc DNNN.
21. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 21/28
Ph l c I. Ngu n g c suy thoĂĄi c a M
LĂ m t n n kinh t nh vĂ theo hÆ° ng xu t kh u, Vi t Nam ph thu c nhi u vĂ o nhu c u c a th
gi i vĂ v n nÆ° c ngoĂ i ch y vĂ o ñ t o ra tÄng trÆ° ng kinh t . Do ñó, m t cu c suy thoĂĄi toĂ n
c u sĂąu r ng vĂ kĂ©o dĂ i s cĂł tĂĄc ñ ng tiĂȘu c c lĂȘn tÄng trÆ° ng kinh t Vi t Nam. M t s nhĂ
bÏnh lu n Vi t Nam ñã cho r ng nh ng gÏ t h i nh t c a cu c kh ng ho ng hi n nay s k t
thĂșc vĂ o gi a nÄm 2009. Theo quan ñi m c a chĂșng tĂŽi, nĂłi nhÆ° v y lĂ quĂĄ l c quan. Ă° gi i
thĂch t i sao chĂșng tĂŽi nghÄ© nhÆ° v y, ph n ph l c nĂ y s tĂłm lÆ° c ngu n g c c a cu c kh ng
ho ng tĂ i chĂnh M . Ta c n ph i n m rĂ” nh ng v n ñ cÄn b n M ñ cĂł th ñånh giĂĄ m t cĂĄch
khĂĄch quan hÆĄn v kh nÄng kĂ©o dĂ i và ñ sĂąu c a cu c kh ng ho ng nĂ y.
Sau nÄm 2001, ñ c bi t lĂ trong giai ño n 2004-2006, hĂ ng tri u h gia ñÏnh M ñã vay ñ mua
nhĂ mĂ h khĂŽng cĂł kh nÄng chi tr . T l s h u nhĂ tÄng t 64% t ng s h gia ñÏnh nÄm
2000 lĂȘn 70% nÄm 2007. Nhu c u nhĂ tÄng thĂȘm ñã ñ y m c giĂĄ nhĂ trung v lĂȘn 40% trong
giai ño n 2000-2006, vĂ t l gi a giĂĄ nhĂ trung v vĂ thu nh p h gia ñÏnh tÄng t 3 l n trong
giai ño n 1970-2000 lĂȘn 5 l n vĂ o nÄm 2006. NĂłi m t cĂĄch Ă±ÆĄn gi n, ngÆ° i M ñã vay ti n quĂĄ
nhi u ñ mua nhà v i giå quå cao mà b n thùn h khÎng th v i t i.
HĂŹnh 6: TĂn d ng BĂ°S dÆ° i chu n M (t ng vĂ t tr ng c a t t c tĂn d ng BĂ°S)
700 25
600
TiÌ Ă±ĂŽ-la (truc trai) 20
500 Ì
% tin dung BĂ°S (truc phai)
15
400
Ty USD
Ty lĂȘ %
Ì
Ì
300
10
200
5
100
0 0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Ngu n: Trung tĂąm t p h p cĂĄc nghiĂȘn c u nhĂ c a Harvard (Harvard Joint Center for Housing Studies)
NhÆ° chĂșng ta gi ñùy ñã th y, ho t ñ ng tĂ i tr ñ ng sau lĂ n sĂłng mua nhĂ nĂ y lĂ khĂŽng b n
v ng. Theo hĂŹnh 6, v n vay tĂn d ng b t ñ ng s n dÆ° i chu n (lĂ v n cho ngÆ° i vay cĂł r i ro)
chi m ñ n 1/5 t ng d n cho vay b t ñ ng s n M nÄm 2005 vĂ 2006, trong khi t l nĂ y vĂ o
nÄm 2001 ch lĂ 7%. CĂĄc ngĂąn hĂ ng sau ñó bĂĄn g n h t nh ng kho n cho vay r i ro nĂ y cho
nh ng nhà ñ u tÆ° dÆ° i nhi u hĂŹnh th c ch ng khoĂĄn Ă±Æ° c ñ m b o b ng b t ñ ng s nâ (g i t t lĂ
MBS). CĂĄc ngĂąn hĂ ng ñ u tÆ° vĂ ngĂąn hĂ ng thÆ°ÆĄng m i v a mua MBS, v a cho cĂĄc qu ñ u tÆ°
r i ro vĂ cĂĄc nhà ñ u tÆ° khĂĄc vay ti n ñ mua MBS. Khi giĂĄ nhĂ b t ñ u gi m vĂ o nÄm 2007, th
trÆ° ng ch ng khoĂĄn b t ñ ng s n ñóng bÄng. CĂĄc ngĂąn hĂ ng phĂĄt hi n trong s sĂĄch c a h cĂł
ñ n 600 t USD tĂ i s n ho c lĂ ch ng khoĂĄn Ă±Æ° c thi t k t vi c chia nh cĂĄc MBS (g i t t lĂ
CDO) ho c lĂ ch ng khoĂĄn Ă±Æ° c ñ m b o b ng CDO, cĂčng cĂĄc lo i ch ng khoĂĄn khĂĄc mĂ hi n
22. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 22/28
nay khĂŽng ai bi t giĂĄ tr lĂ bao nhiĂȘu. M nh giĂĄ c a nh ng tĂ i s n nĂ y (do t t c cĂĄc bĂȘn n m
gi ) lĂ kho ng 2.500 t USD, l n hÆĄn nhi u gĂłi gi i c u 700 t USD mĂ ChĂnh ph M ñã thĂŽng
qua (hĂŹnh 7).
HÏnh 7: T ng m nh giå ch ng khoån ñ m b o b ng tà i s n M (nghÏn t USD)
2.5
2.0
1.5
1.0
0.5
0.0
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Ngu n: www.economist.com
HoĂ n toĂ n khĂŽng h phĂłng ñ i khi nĂłi r ng ngÆ° i tiĂȘu dĂčng M ñã thĂșc ñ y s bĂčng n kinh t
toĂ n c u t 2002 ñ n 2007. Vi c d dĂ ng ti p c n tĂn d ng, giĂĄ nhĂ gia tÄng vĂ hĂ ng nh p kh u
giĂĄ r , t t c ñã d n ñ n s vung tay chi tiĂȘu v i t l k l c. N c a cĂĄc h gia ñÏnh M tÄng ñ u
ñ n t 94% thu nh p kh d ng nÄm 1998 lĂȘn 140% nÄm 2007. GiĂĄ nhĂ s t gi m ñã kĂch ho t lĂ n
sĂłng n x u vĂ xi t n ngĂ y cĂ ng l n. GiĂĄ cĂ ng gi m, thĂŹ th trÆ° ng cĂ ng cĂł nhi u nhĂ khĂŽng
bĂĄn Ă±Æ° c. VĂ o lĂșc nĂ y, cĂĄc h gia ñÏnh M lĂșc nĂ y ñã khĂŽng cĂČn cĂł th vay ti n ñ mua nhĂ , vĂ
trong b t kỳ trÆ° ng h p nĂ o thĂŹ ngĂąn hĂ ng cĆ©ng khĂŽng cho vay. Do ñó giĂĄ nhĂ gi m nhi u hÆĄn
vĂ n cĆ©ng nhÆ° chi tiĂȘu c a h gia ñÏnh ñang suy gi m th c s .
Khi nĂ o thĂŹ giĂĄ nhĂ thĂŽi khĂŽng gi m n a? M c dĂč khĂł cĂł th nĂłi khi nĂ o, nhÆ°ng s khĂŽng s m
x y ra. Gi s n u cĂĄc ngĂąn hĂ ng ngÆ°ng khĂŽng cung c p tĂn d ng b t ñ ng s n dÆ° i chu n thĂŹ t
l h gia ñÏnh s h u nhàs quay tr l i t l dà i h n 64-65%. ði u nà y có nghĩa là t ng s b t
ñ ng s n cĂČn t n ñ ng chÆ°a bĂĄn Ă±Æ° c s lĂȘn ñ n 5 tri u cÄn nhĂ , ñĂșng vĂ o lĂșc mĂ gi i ngĂąn hĂ ng
khĂŽng th ho c khĂŽng mu n cho vay. Do ñó, cĂł kh nÄng dÆ° cung s ti p t c t o ĂĄp l c nhi u
hÆĄn lĂȘn giĂĄ nhĂ M trong 2 nÄm t i vĂ cĂł th lĂąu hÆĄn. Th t v y, c mÆ° i kho n tĂn d ng b t
ñ ng s n M thĂŹ cĂł m t kho n ñang tr h n tr n ho c ñang b xi t n , vĂ 12 tri u ch nhĂ
ñang âng p n â, nghÄ©a lĂ h n ngĂąn hĂ ng nhi u ti n hÆĄn lĂ giĂĄ tr cÄn nhĂ c a h trĂȘn th trÆ° ng.
Nhi u ngÆ° i trong s h s Ă±ÆĄn gi n b c a ch y l y ngÆ° i.
N b t ñ ng s n dÆ° i chu n vĂ ch ng khoĂĄn ñ m b o b ng tĂn d ng b t ñ ng s n khĂŽng ph i lĂ
ngu n g c duy nh t gĂąy ra n x u trong h th ng tĂ i chĂnh qu c t . M t khi r c r i x y ra, thĂŹ giĂĄ
23. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 23/28
tr n n t ng c a nhi u lo i cĂŽng c tĂ i chĂnh b t ñ u b soi xĂ©t. NÄm 1997, giĂĄ tr th trÆ° ng c a
t t c nh ng h p ñ ng phĂĄi sinh (h p ñ ng tÆ°ÆĄng lai, quy n ch n, hoĂĄn ñ i, v.vâŠ) lĂ x p x
75.000 t USD, hay 2,5 l n GDP toĂ n c u. VĂ o th i ñi m ñó nĂł Ă±Æ° c xem lĂ con s cĂł nguy cÆĄ
gùy b t n do b n ch t khÎng b ki m soåt c a h u h t nh ng h p ñ ng nà y. Th c t là trong m t
s trÆ° ng h p (vĂ d h p ñ ng hoĂĄn ñ i ñ b o hi m v n tĂn d ng - CDS), m c r i ro kh ng l
cĂł th Ă±Æ° c t o ra t m t v th ñ u tÆ° nh nhoi ban ñ u. NhÆ°ng ñ n 2007, con s nĂ y ñã vÆ° t
600.000 t USD, hay g p 11 l n GDP toĂ n c u.
CĂĄc ngĂąn hĂ ng b tĂĄc ñ ng theo 3 hÆ° ng. Th nh t, nhi u t ch c n m gi nh ng cĂŽng c nĂ y
trong danh m c tĂ i s n ñ u tÆ° c a mĂŹnh, vĂ bu c ph i b sung v n khi cĂĄc tĂ i s n nĂ y m t giĂĄ tr .
Th hai, cĂĄc ngĂąn hĂ ng r ng tay cung c p tĂn d ng cho cĂĄc qu ñ u tÆ° r i ro vĂ cĂĄc doanh nghi p
khĂĄc ñ mua CDO, quy n ch n vĂ h p ñ ng b o hi m tĂn d ng, nhi u kho n vay nĂ y ñã khĂŽng
th thu h i. Cu i cĂčng, vĂ cĂł l lĂ quan tr ng nh t, cĂĄc ngĂąn hĂ ng d a vĂ o ngu n thanh kho n
trĂȘn th trÆ° ng liĂȘn ngĂąn hĂ ng. Nh ng ngĂąn hĂ ng ñ u tÆ° nhÆ° Lehman Brothers, Bear Stearns vĂ
Merrill Lynch v n hĂ nh theo mĂŽ hĂŹnh ñĂČi h i t l n trĂȘn tĂ i s n cao vĂ kh nÄng ti p c n d
dĂ ng v i v n vay ng n h n t cĂĄc ngĂąn hĂ ng khĂĄc ñ bĂč ñ p cho nh ng thi u h t ti n m t t c
th i. Khi kh ng ho ng n ra, cĂĄc ngĂąn hĂ ng l p t c tr ti n m t vĂ ngÆ°ng cho ngĂąn hĂ ng khĂĄc
vay. Ă°i u nĂ y khĂŽng ch h y ho i mĂŽ hĂŹnh ngĂąn hĂ ng ñ u tÆ° M mĂ cĂČn lĂ m phĂĄ s n cĂĄc ngĂąn
hĂ ng nhÆ° Northern Rock vĂ HBOS c a Anh vĂŹ ñã cung c p v n ng n h n cho cĂĄc kho n ñ u tÆ°
dĂ i h n.
CĂł kh nÄng chĂnh quy n m i c a M s m r ng m t s hĂŹnh th c h tr ngÆ° i s h u nhĂ .
Ă°i u nĂ y s rĂșt ng n th i gian c n thi t ñ d n d p th trÆ° ng nhĂ vĂ tĂĄi l p ho t ñ ng cho vay.
ChĂnh ph s th c hi n m t lo t bi n phĂĄp kĂch thĂch ñ khuy n khĂch cĂĄc h gia ñÏnh M tiĂȘu
ti n. M t trong nh ng v n ñ mĂ chĂnh quy n m i ph i ñ i m t lĂ n n n quĂĄ cao c a cĂĄc h gia
ñÏnh. NgÆ° i M cĂł th s ti t ki m nhi u hÆĄn lĂ chi tiĂȘu s ti n Ă±Æ° c hoĂ n thu (ñó lĂ lĂœ do t i
sao gĂłi kĂch thĂch ngĂąn sĂĄch c a chĂnh quy n Bush khĂŽng thĂ nh cĂŽng). Khi cĂĄc h gia ñÏnh gi i
n , h s lĂ m m c c u th gi i m t ñi hĂ ng trÄm t ñÎ-la. Ă° ng th i, cĂĄc doanh nghi p cĆ©ng
ñang gi i n , trĂŹ hoĂŁn cĂĄc d ĂĄn ñ u tÆ°, tĂch tr ti n m t ñ gi i quy t nh ng nghÄ©a v trÆ° c m t
(ti n lÆ°ÆĄng vĂ chi phà ñ u vĂ o), vĂ tr h t n . ChĂnh ph s ph i chi tiĂȘu nhi u hÆĄn ñ kĂch c u.
Tuy nhiĂȘn, nhÆ° minh h a trong hĂŹnh 8, thĂąm h t ngĂąn sĂĄch v n ñã r t l n (kho ng 2% GDP)
th i ñi m trÆ° c khi b t ñ u cĂĄc gĂłi gi i c u tĂ i chĂnh. ThĂąm h t ch c ch n s tÄng, nhÆ°ng nĂł
cĆ©ng khĂŽng ñ ñ thay th t t c s c c u b l y ñi kh i n n kinh t do t l ti t ki m cao hÆĄn, t
l ñ u tÆ° th p hÆĄn vĂ chi tiĂȘu c a ngÆ° i tiĂȘu dĂčng gi m.
HĂŹnh 8 cĆ©ng cho th y rĂ” th t thoĂĄt t ng c u l n nh t c a M chĂnh lĂ thĂąm h t ngĂąn sĂĄch, v n
hÆĄn 5% GDP. Khi n n kinh t ch m l i, M s nh p kh u Ăt ñi. Ă°i u nĂ y cĂł hĂ m Ăœ r t l n v i
Trung Qu c, Vi t Nam vĂ nh ng nÆ° c khĂĄc ñang ph thu c nhi u vĂ o nhu c u hĂ ng xu t kh u
M . C th Trung Qu c c n ph i chuy n d ch nhanh chĂłng t vi c ph thu c vĂ s c c u c a M
sang chĂș tr ng hÆĄn vĂ o th trÆ° ng trong nÆ° c. GĂłi kĂch thĂch 500 t USD mĂ chĂnh ph Trung
Qu c cĂŽng b ch lĂ kh i ñ u, nhÆ°ng khĂŽng ñ ñ h tr cho c u c a c th gi i th i ñi m mĂ
M ñang nhanh chĂłng rĂșt lui kh i vai trĂČ lĂ ângÆ° i tiĂȘu dĂčng c u cĂĄnhâ
24. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 24/28
HĂŹnh 8: CĂĄc ngu n t ng c u M , 1982-2007
6
4
2
0
Ty lĂȘ %
Ì
-2
-4 Ì
ThĂąm hut ngĂąn sach/GDP (%)
CĂĄn cĂąn thÆ°ÆĄng mai/GDP (%)
-6
Ì
TiĂȘt kiĂȘm tÆ° nhĂąn/GDP (%)
-8
1982
1984
1986
1988
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
Ngu n: C c PhĂąn tĂch Kinh t Hoa Kỳ (US Bureau of Economic Analysis) (www.bea.gov)
Ngay c s kĂch thĂch ngĂąn sĂĄch l n cĆ©ng s khĂŽng khĂŽi ph c Ă±Æ° c tÄng trÆ° ng kinh t c a M
vĂ th gi i vĂ o nÄm sau. CĂĄc h gia ñÏnh vĂ doanh nghi p s ti p t c gi i n cho ñ n khi n n n
gi m xu ng m c b n v ng hÆĄn. Theo cĂĄc d bĂĄo g n ñùy nh t c a IMF, n n kinh t M s gi m
0,7% trong nÄm sau, trong khi khu v c ñ ng euro s gi m 0,5% (b ng 3). NhÆ°ng ngay c ñi u
nĂ y cĆ©ng lĂ quĂĄ l c quan n u giĂĄ nhĂ ti p t c gi m vĂ n u Trung Qu c khĂŽng th ñ t Ă±Æ° c t c ñ
tÄng trÆ° ng 8,5% nhÆ° IMF d bĂĄo. Trung Qu c ph i tĂŹm ñ i tr ng cho s c c u tiĂȘu dĂčng y u ñi
M vĂ chĂąu Ău mĂ khĂŽng ph i d a vĂ o xu t kh u ñ duy trĂŹ s c c u. Mu n v y, Trung Qu c
ph i chuy n d ch kh i chi n lÆ° c xu t kh u - l i nhu n - ñ u tÆ° mĂ h ñã theo ñu i r t thĂ nh
cĂŽng trong nh ng nÄm g n ñùy sang m t chi n lÆ° c khĂĄc d a nhi u hÆĄn vĂ o ngÆ° i tiĂȘu dĂčng
Trung Qu c vĂ chi tiĂȘu xĂŁ h i.
Khi cu c kh ng ho ng b t ñ u t th trÆ° ng nhĂ M , ña s cĂĄc nhĂ kinh t ñ ng Ăœ r ng s ph c
h i kinh t s khĂŽng di n ra cho t i khi giĂĄ nhĂ M ñã tĂŹm Ă±Æ° c ñåy. NhÆ°ng ñi u nĂ y dÆ° ng
nhÆ° v n chÆ°a x y ra. LÆ° ng nhĂ xĂąy m i gi m 19% vĂ o thĂĄng 11/2008 xu ng m c th p nh t k
t 1959. S h sÆĄ xi t n nhĂ trong cĂčng thĂĄng ñã cao hÆĄn nÄm ngoĂĄi 28%. Kho ng 12 tri u
ngÆ° i M hi n nay cĂł n b t ñ ng s n l n hÆĄn giĂĄ tr th trÆ° ng cÄn nhĂ c a h . Chi tiĂȘu tiĂȘu
dĂčng s khĂŽng ph c h i cho t i khi giĂĄ tr nhĂ thĂŽi khĂŽng gi m n a vĂ ch nhĂ cĂł th gi m qui
mĂŽ n c a h ng v i giĂĄ tr lĂąu dĂ i c a cÄn nhĂ , mà ñ i v i nhi u h gia ñÏnh thĂŹ cÄn nhĂ lĂ tĂ i
s n v n quan tr ng nh t.
25. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 25/28
B ng 3: Nh ng d bĂĄo tÄng trÆ° ng (%) m i nh t c a IMF, 2008 vĂ 2009
2006 2007 2008 2009
Th gi i 5,1 5,0 3,7 2,2
CĂĄc nÆ° c phĂĄt tri n 3,0 2,6 1,4 -0,3
USA 2,8 2,0 1,4 -0,7
Khu v c Euro 2,8 2,6 1,2 -0,5
Nh t B n 2,4 2,1 0,5 -0,2
CĂĄc nÆ° c ñang phĂĄt tri n vĂ m i n i 7,9 8,0 6,6 5,1
Trung Qu c 11,6 11,9 9,7 8,5
Vi t Nam 8,2 8,5 6,25 5,0
ASEAN 5 5,7 6,3 5,4 4,2
Ngu n: IMF
Khi nĂ o thĂŹ ñi u nĂ y m i x y ra? M c dĂč khĂł bi t ch c ch n, ña s cĂĄc nhĂ quan sĂĄt M ñ u
cho r ng ñi u ki n trong th trÆ° ng nhĂ s ti p t c suy gi m trong su t 2009 vĂ cĂł th qua ñ n
h t 2010 ho c dĂ i hÆĄn. TĂnh chung c nÆ° c M , giĂĄ nhà ñã gi m 19% so v i ñ nh, nhÆ°ng v n
cao hÆĄn 17% so v i m i quan h dĂ i h n gi a giĂĄ nhĂ v i thu nh p h gia ñÏnh. N u chi u theo
l ch s thĂŹ s m t Ăt nh t 2 vĂ cĂł l lĂ 5 nÄm rĂČng trÆ° c khi th trÆ° ng nĂ y b t ñ u n ñ nh vĂ
ph c h i.
26. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 26/28
Ph l c II: KhĂa c nh kinh t vÄ© mĂŽ c a bi n phĂĄp kĂch thĂch
Vi t Nam lĂ n n kinh t nh nhÆ°ng m c a v i ngo i thÆ°ÆĄng vĂ duy trĂŹ t giĂĄ h i ñoĂĄi c ñ nh.
CĂĄc ch n l a v chĂnh sĂĄch kinh t vÄ© mĂŽ ñ i v i m t n n kinh t nhÆ° v y s khĂŽng gi ng nhÆ°
ch n l a chĂnh sĂĄch s n cĂł cĂĄc n n kinh t l n v i ho t ñ ng s n xu t ph n l n ñ ph c v th
trÆ° ng n i ñ a vĂ t giĂĄ linh ho t. Ph n ph l c nĂ y s tĂłm t t Ăœ nghÄ©a kinh t c a cĂĄc gĂłi kĂch
c u, vĂ lĂœ gi i t i sao Vi t Nam ph i th n tr ng ñ ĂĄp d ng cĂĄc chĂnh sĂĄch phĂč h p v i ñi u ki n
khĂĄch quan trong nÆ° c.
A. KĂch thĂch b ng chĂnh sĂĄch ti n t
Vi c h th p lĂŁi su t vĂ bÆĄm thanh kho n vĂ o ngĂąn hĂ ng s cĂł Ăœ nghÄ©a cĂĄc nÆ° c ñåp ng Ă±Æ° c
nh ng tiĂȘu chĂ sau: i) nh ng t n th t to l n bu c cĂĄc ngĂąn hĂ ng ph i tĂch tr ti n m t, ñi u nĂ y
xi t ch t ñi u ki n cho vay trĂȘn th trÆ° ng tĂn d ng, ñ c bi t lĂ th trÆ° ng liĂȘn ngĂąn hĂ ng; ii) t
giĂĄ h i ñoĂĄi linh ho t; iii) qu c gia ph i ñ l n ñ cho tÄng cung ti n lĂ m gi m lĂŁi su t th c vĂ t
giĂĄ h i ñoĂĄi th c ( n n kinh t nh vĂ m thĂŹ s gia tÄng cung ti n s cĂł k t qu gi m giĂĄ t giĂĄ
h i ñoĂĄi th c nhÆ°ng khĂŽng lĂ m gi m lĂŁi su t th c); vĂ iv) vi c cho vay và ñi vay di n ra ph n
l n b ng ñ ng n i t .
Vi t Nam khĂŽng ñåp ng Ă±Æ° c b t kỳ tiĂȘu chĂ nĂ o ñùy. Ă°Ășng lĂ nhi u ngĂąn hĂ ng Vi t Nam
ñang n m nhi u kho n v n vay khĂŽng hi u qu , ña s do tham gia quĂĄ nhi u vĂ o th trÆ° ng b t
ñ ng s n. NhÆ°ng ph n l n ngĂąn hĂ ng Vi t Nam khĂŽng thi u thanh kho n vĂ hi n cĆ©ng khĂŽng
tĂch tr ti n m t. Th trÆ° ng liĂȘn ngĂąn hĂ ng cĂł tĂnh thanh kho n t t vĂ ho t ñ ng bĂŹnh thÆ° ng.
Theo ĂŽng VĆ© Ti n L c, Ch t ch PhĂČng CĂŽng nghi p vĂ ThÆ°ÆĄng m i Vi t Nam, thĂŹ v n ñ l n
nh t khĂŽng ph i lĂ lĂŁi su t cho vay mĂ lĂ th c t r ng cĂĄc ngĂąn hĂ ng khĂŽng tĂŹm ra ñ ngÆ° i ñi
vay phĂč h p.12 NgĂąn hĂ ng NhĂ nÆ° c Vi t Nam (NHNN) khĂŽng c n bÆĄm ti n vĂ o cĂĄc ngĂąn hĂ ng
nhÆ° C c D tr LiĂȘn bang MĂŁy, NgĂąn hĂ ng Anh Qu c hay NgĂąn hĂ ng Trung Æ°ÆĄng chĂąu Ău ñã
lĂ m.
Vi t Nam, NHNN c ñ nh t giĂĄ h i ñoĂĄi. Do ñó chĂnh sĂĄch ti n t cĂł tĂĄc ñ ng m t cĂĄch h n
ch lĂȘn GDP. Theo cÆĄ ch t giĂĄ h i ñoĂĄi linh ho t, cung ti n tÄng s lĂ m m t giĂĄ ñ ng n i t ,
ñ y m nh c u n i ñ a thĂŽng qua tĂĄi ñ nh hÆ° ng chi tiĂȘu sang th trÆ° ng n i ñ a vĂ kĂch thĂch xu t
kh u. Theo cÆĄ ch t giĂĄ h i ñoĂĄi c ñ nh, tÄng cung ti n khĂŽng lĂ m cho ñ ng n i t gi m giĂĄ.
V i t giĂĄ c ñ nh, lĂŁi su t th c (nĂłi cĂĄch khĂĄc, lĂŁi su t danh nghÄ©a Ă±Æ° c ñi u ch nh theo l m
phĂĄt Vi t Nam) s xu ng m c th p hÆĄn lĂŁi su t qu c t (lĂŁi su t ñÎ-la ñi u ch nh theo l m phĂĄt
ñÎ-la). NgÆ° i dĂąn trong nÆ° c s chuy n sang n m gi nh ng tĂ i s n theo m nh giĂĄ ngo i t , vĂ
n u nh ng tĂ i s n nĂ y khĂŽng cĂł h s chuy n sang cĂĄc tĂ i s n nhÆ° vĂ ng và ñ t ñai. CÆĄ quan qu n
lĂœ ti n t trong nÆ° c s mua ñ ng n i t vĂ o ñ b o v t giĂĄ, vĂ nhÆ° th lĂ lĂ m gi m cung ti n.
N u NHNN khÎng can thi p ñ b o v t giå thÏ k t qu là l m phåt và tÏnh tr ng mua ngo i t
cĂł ph n ho ng lo n mĂ chĂșng ta ñã th y h i gi a nÄm 2008. V i t ng cĂĄc phÆ°ÆĄng ti n thanh
toĂĄn tÆ°ÆĄng Ă±Æ°ÆĄng hÆĄn 100 t USD vĂ chÆ°a t i 25 t USD d tr ngo i h i, vi c b o v t giĂĄ h i
ñoĂĄi s là ñi u khĂł khÄn trong giai ño n th t nghi p tÄng, l m phĂĄt v n cao vĂ xu t kh u trĂŹ tr .
NĂłi cĂĄch khĂĄc, dÆ° i cÆĄ ch t giĂĄ c ñ nh, vi c n i l ng ti n t ch cĂł k t qu chuy n d ch tĂ i s n
thay vĂŹ t o nhi u ho t ñ ng kinh t hÆĄn. RĂ” rĂ ng ñùy lĂ trÆ° ng h p c a Vi t Nam. LĂŁi su t th c
12
âKĂch c u 1 t USD: nĂȘn chi vĂ o ñùu?â Tu i Tr , December 11, 2008.
27. BĂ i th o lu n chĂnh sĂĄch s 4
1/1/2009
Trang 27/28
nĂłi chung v n Ăąm Vi t Nam, và ñã nhÆ° v y trong g n c nÄm 2008. LĂŁi su t th c Ăąm ñã khĂŽng
c n Ă±Æ° c s ch m l i c a tÄng trÆ° ng kinh t , nhÆ°ng nĂł l i thĂșc ñ y l m phĂĄt.
Ă°i u quan tr ng c n nh lĂ Vi t Nam lĂ qu c gia nh r t m c a v i ngo i thÆ°ÆĄng. CĂĄc n n kinh
t l n nhÆ° M , khu v c Euro vĂ Trung Qu c ñ u cĂł m t s ñ c tĂnh c a n n kinh t ñóng vĂŹ
ph n l n cĂĄc giao d ch trĂȘn th trÆ° ng hĂ ng hĂła vĂ th trÆ° ng v n lĂ di n ra trong nÆ° c. T l
nh p kh u/GDP cĂČn th p hÆĄn nhi u, t ñó cho th y nh ng kho n tiĂȘu dĂčng tÄng thĂȘm cĂł kh
nÄng v n trong nÆ° c. Do v y, vi c n i l ng ti n t lĂ cĂĄch th c hi u qu ñ cĂĄc n n kinh t l n
kĂch thĂch tiĂȘu dĂčng và ñ u tÆ°. CĂĄc nÆ° c nh , b t k t giĂĄ h i ñoĂĄi lĂ c ñ nh hay th n i thĂŹ th t
s khĂŽng cĂł ch n l a nĂ y. M t nÆ° c nh c g ng t o ra kho ng cĂĄch gi a lĂŁi su t n i ñ a v i lĂŁi
su t qu c t s ch u tĂĄc ñ ng b t n c a dĂČng v n qu c t , bu c cĂĄc cÆĄ quan qu n lĂœ ti n t cu i
cĂčng ph i ch nh ñ n l i. N u d tr ngo i h i c a ngĂąn hĂ ng trung Æ°ÆĄng nh thĂŹ biĂȘn ñ sai sĂłt
cĂł th lĂ r t nh .
âĂ°ĂŽ-la hĂłaâ lĂ m t lĂœ do khĂĄc lĂ m cho vi c n i l ng ti n t khĂŽng kĂch thĂch Ă±Æ° c n n kinh t
Vi t Nam. Vi c h th p lĂŁi su t ti n ñ ng khi n ngÆ° i g i ti n ñang cĂł tĂ i kho n ti t ki m ti n
ñ ng chuy n sang gi vĂ ng hay ñÎ-la, v i tĂĄc ñ ng lĂ gi m c u ti n. S b t cĂąn ñ i gi a cung vĂ
c u ti n ñ ng s t o ra l m phĂĄt, vĂ nhu c u ñÎ-la tÄng s t o ĂĄp l c khi n ti n ñ ng b m t giĂĄ.
ChĂșng ta bi t r ng kho ng 25% v n vay ngĂąn hĂ ng Vi t Nam lĂ b ng ñÎ-la ch khĂŽng ph i
ti n Ă° ng. S gi m giĂĄ m nh vĂ b t ng c a ti n ñ ng so v i ñÎ-la s gĂąy khĂł khÄn cho vi c tr
n c a nhi u ñ i tÆ° ng ñi vay nĂ y. Ă°i u nĂ y cĂł th gĂąy r c r i cho h th ng ngĂąn hĂ ng, v n dÄ©
ñang ch t v t v i t l n khĂł ñĂČi cao.
HÏnh 9: Cåc ch båo kinh t vĩ mÎ c a Vi t Nam
20
Ì
ThĂąm hut ngĂąn sach
Ì Ì Ì
ThĂąm hut tai khoan vang lai
Ì
Lam phat
15 Ì Ì
Lai suĂąt cho vay
10
T l %
5
0
-5
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008*
*S li u 2008 lĂ Æ° c tĂnh.
Ngu n: IMF; lĂŁi su t cho vay bĂŹnh quĂąn 2008 lĂ Æ° c tĂnh c a tĂĄc gi