Εργασίες μαθητών

1. Νεοελληνική Λογοτεχνία Β΄ Λυκείου
Γιώργος Σεφέρης
Επί ασπαλάθων
Εργασίες μαθητών

2. (Διαβάστε οπωσδήποτε το εισαγωγικό σημείωμα του βιβλίου σελ.
214)
Ο συγγραφέας-το ποίημα
1. Να δημιουργήσετε μια παρουσίαση με το PowerPoint ή το
www.prezi.com, στην οποία θα καταγράφετε τα σημαντικότερα
γεγονότα της ζωής και του έργου του ποιητή. Πληροφορίες
μπορείτε να αντλήσετε από τις παρακάτω σελίδες ή από όπου
εσείς κρίνετε κατάλληλο.
http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=46
1&t=365
http://www.potheg.gr/TT.aspx?lan=1&Type=WRITER&writerId=77
11255&TextType=BIO
2. α) Διαβάστε αργά και καθαρά το ποίημα και ηχογραφήστε το. β)
Επιλέξτε εικόνες που ανταποκρίνονται στο περιεχόμενο του κάθε
στίχου. Σκοπός μας είναι να οπτικοποιήσουμε το ποίημα,
δημιουργώντας βίντεο.
3. Διαβάστε και άλλα ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη και επιλέξτε
ένα που σας αρέσει. Παρουσιάστε το στους συμμαθητές σας μέσω
PowerPoint, το οποίο θα εμπλουτίσετε και με έναν ήχο.
http://www.griechische-
kultur.de/Autoren_Neuerscheinungen/Seferis/Seferis_gedichte.htm
http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/george_seferis/various.htm
Οι επιρροές
4. Η μυθική μέθοδος είναι χαρακτηριστικότης γραφής του Σεφέρη.
Τι αποκαλύπτει η χρήση του μύθου του Αρδιαίου για την
ποιητική πρόθεση του Γ.Σεφέρη, κατά την εποχή που γράφεται
το ποίημα;
Η χρήση του μύθου του Αρδιαίου μας αποκαλύπτει την ύβρη του και
την απόδοση θείας νέμεσης. Ο Σεφέρης αναφέρεται συγκεκριμένα
στον μύθο του Αρδιαίου, διότι νιώθει αγανακτισμένοςγια το
αντιδημοκρατικόκαθεστώς, που έχει επιβληθεί στις μέρες του. Αν
λάβουμε υπόψη επίσης ότι το ποίημα γράφτηκε τον πέμπτο χρόνοτης
δικτατορίας, καταλαβαίνουμε ότι εκείνη την περίοδοη στέρηση της
ελευθερίας είχε φτάσει σε ασφυκτικά όρια. Ο Σεφέρης με τον δικό
του τρόπο προσπαθεί να περάσει ένα μήνυμα εναντίον τωντυράννων
της δικής του εποχής, έχονταςτην πρόθεση να προσημάνει την
τιμωρία τους.
5. Να εντοπίσετε στο ποίημα το ηθικό σχήμα της αρχαίας
τραγωδίας «Ύβρις, Άτη, Νέμεσις».

3. Στο συγκεκριμένο ποίημα είναι έντονοτο ηθικό σχήμα της
αρχαίας τραγωδίας«Ύβρις,Άτη, Νέμεσις». Ύβρις είναι η αλαζονική
συμπεριφορά του ήρωα,ο οποίος καθώςυπερβαίνει τα όρια,
προσβάλλει την τιμή των άλλων. Στο ποίημα ο Αρδιαίος διαπράττει
ύβρη, διότι δείχνει ασέβεια απέναντι σε πολλούς πολίτες και κυρίως
απέναντι στην οικογένειά του, γιατί σκοτώνει μέλη της.
Άτη είναι η τύφλωση, το θόλωμα του νου, πουωθεί τους
ανθρώπουςσε λανθασμένες πράξει με καταστροφικές συνέπειες.Οι
πράξεις του Αρδιαίου δείχνουν ότι έχασε το νου του από την εξουσία,
τυφλώθηκε από αυτήν, με αποτέλεσμα να διαπράξει άνομεςπράξεις.
Νέμεσις είναι η θεία δίκη, η τιμωρία που επιβάλλεται από τους
θεούς όταν κάποιοςπαραβαίνει τους ηθικούςνόμους. Ητιμωρία του
Αρδιαίου όταν έφτασε στον κάτω κόσμο ήταν τρομερή,καθώς τον
έδεσαν χειροπόδαρα,τον έριξαν πάνω σε ασπάλαθουςκαι αφού τον
ξέσκισαν στα αγκάθια, τον έριξαν στα Τάρταρα.
6. Με δεδομένο ότι το ποίημα ανήκει στο συμβολισμό και έχει
διδακτικόχαρακτήρα, ποια είναι τα στοιχεία που
χρησιμοποιούνται αλληγορικά, τι συμβολίζουνκαι τι διδάσκουν
διαχρονικά;
Μερικά στοιχεία του ποιήματος χρησιμοποιούνται αλληγορικά,
καθένα από τα οποία έχει το δικό του συμβολισμό. Στον πρώτο στίχο,
η φράση «τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού» συμβολίζει την ημέρα
εορτασμούτης επανάστασηςκαι ταυτόχρονατην σημαντική και
ελπιδοφόρα ημέρα για το χριστιανισμό. Η επαναστατική διάθεση και
η προσμονή χαρμόσυνηςείδησης είναι τα μηνύματα που θέλει να μας
μεταδώσει ο ποιητής.
Στον δεύτερο στίχο, η φράση «πάλι με την άνοιξη» λειτουργεί ως
μήνυμα αισιοδοξίας, καθώςεπίσης η αναφορά στην άνοιξη μάς
παραπέμπει στην «άνοιξη του έθνους», στο να καταφέρει δηλαδή η
πατρίδα να απαλλαγεί από τους τυράννους.
Στον τέταρτο στίχο, οι ασπάλαθοι, θάμνοι με μεγάλα αγκάθια και
κίτρινα λουλούδια, συμβολίζουντην τιμωρία των τυράννων, οι οποίοι
στέρησαν την ελευθερία των Ελλήνων, καθώς πάνω στους
ασπάλαθους γδάρθηκε και ο τύραννος Αρδιαίος.
Τέλος ο Αρδιαίος συμβολίζει τους τυράννουςτης εποχής του
ποιητή, στους οποίουςυπενθυμίζει την τιμωρία του Αρδιαίουκαι
τους προειδοποιεί ότι τους αντιστοιχεί ανάλογη τιμωρία.
Όλα αυτά τα σύμβολα έχουν ως στόχο να διδάξουνπως όλοι
εκείνοι οι οποίοι καταχρώνται την δημοκρατία πρέπει να τιμωρούνται
παραδειγματικά.
7. Να δημιουργήσετε (σε χαρτόνι)έναν εννοιολογικό χάρτη με τα
γνωρίσματα του μοντερνισμού, ως λογοτεχνικούρεύματοςστην

4. ποίηση. Να εξηγήσετε στους συμμαθητές σας με λόγο προφορικό
ποια στοιχεία μοντερνισμού ανιχνεύετε στο ποίημα.
http://latistor.blogspot.gr/2014/02/blog-post_4.html
http://fotodendro.blogspot.gr/2014/05/blog-post.html
Ο τόπος-ο χρόνος
8. α) Πώς πιστεύετε ότι λειτουργεί ο συγκεκριμένος χώρος του
Σουνίου στην ποιητική έμπνευση; β) Ποια μηνύματα δέχεται το
ποιητικό υποκείμενο από τον αρχαίο ναό και πώς τα μεταδίδει;
(αναφέρατε τη σχετική εικόνα)
α) Ο ποιητής στο κείμενό του επιλέγει το Σούνιο ως χώρο και την
ημέρα του Ευαγγελισμού ως χρόνο. Η επιλογή του τόπου δεν είναι
τυχαία, επειδή μέσω αυτού μεταβαίνει από το σήμερα στην εποχή του
Αρδιαίου. Αυτό γίνεται επειδή βλέπει τουςασπάλαθους στο Σούνιο·
έτσι συνειρμικά θυμάται την τιμωρία του Αρδιαίου.
β) Το μήνυμα που δέχεται το ποιητικό υποκείμενοαπό το ναό δίδεται
μέσα από μια εικόνα «απόμακρα οι αρχαίες κολώνες, χορδές μιας
άρπας αντηχούνακόμη».Με αυτήν δείχνει ότι η τιμωρία των
τυράννωνείναι δεδομένη σε όλες τις εποχές.
9. α) Ποια πολιτική στάση του Γ. Σεφέρη καταγράφεταιστο
ποίημα;β) Γιατί επέλεξε «τη μέρα εκείνη του Ευαγγελισμού»ως
χρονολογία του ποιήματός του;
α) Το ποίημα χαρακτηρίζεται από έντονο διδακτισμό, λόγω της
ευδιάκριτηςπολιτικής διάστασης.Ο Σεφέρης θέλει να κάνει γνωστή
την πολιτική του στάση απέναντι στους δικτάτορεςτης εποχής του.
Μέσα από τη γραφή εκφράζει την οργή και το μίσος του για το
αντιδημοκρατικόκαθεστώςπου επικρατούσε με προειδοποιητικό
τόνο για τους τυράννουςκαι τους πιθανούςμιμητές του. Ο ποιητής
αναδεικνύει τον πολιτικόχαρακτήρα του συγγράμματοςτου
περίτεχνα, καθώς αυτόαποτελεί και μια μορφή υποθήκηςγια τις
σύγχρονες γενιές.
β) Ο ποιητής εύστοχα επιλέγει την ημέρα εκείνη του Ευαγγελισμού,
αφού την ίδια μέρα ξεκίνησε η επανάσταση του ’21. Κάνει μια λιτή
αλλά υπαινικτικήπεριγραφή της ειδυλλιακήςανοιξιάτικης
ατμόσφαιρας του Σουνίου,προσπαθώντας να δείξει την προσδοκία
του ότι η πατρίδαθα καταφέρει να απαλλαγεί ξανά από τους
τυράννους όπως τότε.Διαπιστώνουμε ότι δεν είναι καθόλου τυχαία η
επιλογή της ημέρας του Ευαγγελισμού, καθώς μέσα από την
περιγραφή της άνοιξης της φύσης και της άνοιξης του έθνους
δημιουργεί την αντίθεση σε σχέση με την πραγματικότητατης
εποχής, η οποία διακρίνεται από την παρουσία αδίστακτών
δικτατόρων.

5. 10.Ποια είναι τα χρονικά επίπεδα του ποιήματος και πώς συνδέονται
μεταξύ τους;
Το πρώτο χρονικόεπίπεδο τουποιήματος είναι η μέρα του
Ευαγγελισμού, όταν ο ποιητής πήγε στο Σούνιο και θαύμασε το
τοπίο. Το δεύτεροχρονικόεπίπεδοείναι το βράδυ τη στιγμή που ο
ποιητής βρισκότανσπίτι του και βρήκε την περικοπή του Πλάτωνα.
Τον τρίτο και τελευταίο χρονικόεπίπεδοείναι η αναφορά στο μυθικό
παρελθόν του Αρδιαίου,η οποία συναντάται σε μεγαλύτερη έκταση
στο ποίημα.
11.α) Πού σκηνοθετείται η δράση της δεύτερης στροφής;β) Πώς
συνδέεται το περιεχόμενό της με την πρώτη στροφή;
α) Η δράση της δεύτερηςστροφής σκηνοθετείται στο σπίτι του
ποιητή το βράδυ,σε αντίθεση με την πρώτη στροφήπου
σκηνοθετείται στο Σούνιο το πρωί.
β) Το περιεχόμενο της δεύτερης στροφής, δηλαδή το μυθικό στοιχείο
της ιστορίας του Αρδιαίουσυνδέεται με το πραγματικό τοπίοστο
Σούνιο με τη συνειρμική μετάβαση. Η εικόνα των ασπάλαθων στο
Σούνιο κάνει τον ποιητή να θυμηθεί συνειρμικά την τιμωρία του
τυράννουΑρδιαίουπάνω στους ασπάλαθους, κατά την πλατωνική
περικοπή.
Η γλώσσα-η δομή
12.α) Ποιες αισθήσεις σας κινητοποιούνταικαι ποιες σκέψεις σας
δημιουργούνται από τηνα΄ στροφή;β) Εκτιμήστε την
εικονοπλαστική δύναμη του ποιητή.
α) Στο ποίημα ο συγγραφέας παρουσιάζει ένα ανοιξιάτικοτοπίοτου
Σουνίου τη μέρα του Ευαγγελισμού. Μέσα από αυτό κινητοποιούνται
οι αισθήσεις της όρασης, της όσφρησης και της ακοής. Ο αναγνώστης
βλέπει τα πράσινα φύλλα γύρω από τις σκουριασμένες πέτρες,τις
αρχαίες κολόνες, μυρίζει τα λουλούδια και ακούει την άρπα.
Ταυτόχρονασκέφτεται πώς το τοπίοαυτό είναι σκλαβωμένο.
β) Οι εικόνες του ποιήματοςέχουν πολύ μεγάλη δύναμη,
δημιουργούν γαλήνη και ευχαρίστησή. Με την παραστατικότητα
στην περιγραφή ενεργοποιείται ακόμη και η φαντασία μας, ώστε να
συμμετέχουμε στην περιγραφή του τοπίου.
13.Ποιος ρυθμός του λόγου επικρατεί στους στίχους 14-18 και γιατί;
Στους στίχους 14-18 του ποιήματοςο ρυθμός μοιάζει γρήγορος,
ζωηρός και έντονος.Ο ρυθμός αυτόςκλιμακώνει την ένταση του
ποιητή, που ικανοποιείται από την τιμωρία του Αρδιαίου.Έτσι
δίνεται έμφαση στην τιμωρία των τυράννων.
14.α) Με ποιες λέξεις από το ποίημα ο Γ. Σεφέρης αναφέρεται στην
τιμωρία του Αρδιαίου;(υπογραμμίστε τες με διαφορετικόχρώμα
στο κείμενο)β) Ποια ψυχική διάθεση του ποιητή αποκαλύπτουν

6. αυτές οι λέξεις; Τι συναισθήματα γεννιούνται σε σας για την
τιμωρία του;
O Γ.Σεφέρης στο ποίημα του αναφέρεται στην ιστορία του Αρδιαίου,
ενός τυράννουτης αρχαίας Ελλάδας. Όταν αναφέρεται στην τιμωρία
του Αρδιαίου χρησιμοποιεί εκφράσειςόπως τον έδεσαν χειροπόδαρα,
τον έριξαν χάμω, τον καταξέσκισαν κ.ά. ενώ τον ίδιο τον αναφέρει ως
ο πανάθλιος Τύραννος. Μέσα από το ποίημα του, ο Σεφέρης
περιγράφει τα πρόσωπα της χούνταςκαι εκφράζει το μίσος και την
αποστροφήπου νιώθει γι’ αυτούς.Παρόμοια συναισθήματα προκαλεί
και στους αναγνώστες.
15.Ποια είναι η δομή του ποιήματος;Από τι υπαγορεύεται η
διάρθρωση του ποιήματος στις συγκεκριμένες ενότητες;
Διαθεματικότητα-Προεκτάσεις
16.Ο μύθος για τον Αρδιαίο (Πολιτεία Πλάτωνα, 616)παραπέμπει σε
σύγχρονα πρόσωπα και καταστάσεις και με ποιον τρόπο;
Ο μύθος για τον Αρδιαίο παραπέμπει σε σύγχρονα πρόσωπα και
καταστάσεις. Η τιμωρία του τυράννουΑρδιαίουπαίρνει πολιτική
διάσταση, καθώς ο Σεφέρης διάλεξε αυτό τον τρόπογια να εκφράσει
την οργή του για το αντιδημοκρατικόκαθεστώς. Στη σύγχρονη
ιστορία υπάρχουν περιπτώσεις πουεπιβλήθηκανδικτατορικά
καθεστώτα τα οποία καταπίεζαντου ανθρώπους,όπως η δικτατορία
του Μεταξά και του Παπαδόπουλου. Κατά τον ποιητή, οι τύραννοι
πρέπει να τιμωρούνται για τον αυταρχικό τρόπο διακυβέρνησης,στον
οποίο οι άνθρωποι πρέπει να αντιδράσουν,για να ζουν ελεύθεροι.
17.Να αναλύσετε το διαχρονικόμήνυμα του ποιήματος για τον
πολιτικό ρόλο και την ευθύνη του Έλληνα πολίτη (και του
πολιτικού ποιητή), όσοναφορά τη λειτουργία του δημοκρατικού
πολιτεύματος.
Το ποίημα αναφέρεται στη φοβερή μεταθανάτια τιμωρίαόσων
διαπράττουναδικίες. Το διαχρονικό μήνυμα τουποιήματος είναι πως
υπάρχει η ελπίδα ότι η δικαιοσύνη θα νικήσει και ότι όλοι οι άδικοι
και οι κακοί θα τιμωρηθούν το αργότερο μετά θάνατον. Όσον αφορά
το μήνυμα του ποιήματος για τον πολιτικό ρόλο και την ευθύνη του
Έλληνα πολίτη είναι ότι όλοι οι Έλληνες πολίτες θα πρέπει να
αντιστέκονται και να πολεμούν τουςτυράννουςκαι τους δικτάτορες.
Την εποχή που έγραψε το ποίημα αυτό ο Σεφέρης η Ελλάδα ήταν
κάτω από το δικτατορικόπολίτευμα και το μήνυμα που περνάει ο
Σεφέρης σας πολιτικός ποιητής είναι ξεκάθαρα αντιδικτατορικό.
Μέσα από αυτό το ποίημα ο Σεφέρης εκφράζει την ελπίδα ότι ο
ελληνικός λαός θα ξεσηκωθεί εναντίον της δικτατορίας όπως έκανε
το 1821 στις 25 Μαρτίου την ημέρα του Ευαγγελισμού, όταν
ξεκίνησε την επανάσταση για την ελευθερία του.

7. Φυσικά ως πολιτικός ποιητής ο Σεφέρης θέλει να έρθει αλλαγή
στα πολιτικά πράγματα, για να επιστρέψει το φιλελεύθερο πολίτευμα
στην Ελλάδα. Είναι σίγουρο ότι αυτό το ποίημα «Επί Ασπαλάθων»
ήταν ένα ισχυρό κίνητρο για τους Έλληνες πολίτες να φέρουν την
ανατροπήτου δικτατορικού καθεστώτοςπου υπήρχε τότε, με σκοπό
να βοηθήσουνστην επιστροφή της δημοκρατίας και της ελευθερίας
στον τόπο.
18.Να συσχετίσετε το περιεχόμενο του ποιήματος με την γνωστή
πολιτική Δήλωση του Γιώργου Σεφέρη (28-3-1969)στο BBC.
http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/george_seferis/manifest.htm
Η δήλωση του Γιώργου Σεφέρη,που εκφωνήθηκε από τον αγγλικό
ραδιοφωνικό σταθμό του ΒΒC το 1969, καταδικάζει το δικτατορικό
καθεστώς που επιβλήθηκε πραξικοπηματικά στην Ελλάδα το 1967.
Για αυτό το λόγο παρουσιάζει πολλέςομοιότητεςμε το ποίημα «Επί
Ασπαλάθων..», διότι σ’ αυτό ο Σεφέρης διαπλέκονταςτο παρόν με το
παρελθόν, καταλήγει έμμεσα σε ένα αντιδικτατορικό μήνυμα, που
θέλει να περάσει.
Κατά δύο κείμενα αντανακλούν το φιλελεύθερο και το δημοκρατικό
του φρόνημα, καθώςκαι την απέχθειά του προς τα ολοκληρωτικά
καθεστώτα, εκφράζοντας την επιθυμία επιβολή της δικαιοσύνης,
ενάντια στις αυθαιρεσίες των τυράννων. Ειδικά στη δήλωσή του,
αντιδρά δυναμικά, τονίζοντας ότι η πολιτική κατάσταση δεν
ανταποκρίνεται στα ιδεώδη για τα οποία πολέμησε ο λαός. Επίσης,
αναφέρει ότι η δικτατορία επέδρασε αρνητικά ακόμα και στον
πνευματικότομέα, επειδή σημαντικέςαξίες ενδέχεται να έχουν
καταστραφεί.Στη συνέχεια, δηλώνει ότι, ενώ το πολίτευμα αυτό
αρχικά φαίνεται εύκολο, στο τέλος οδηγεί σε τραγικές καταστάσεις,
τις οποίες όμως οι άνθρωποι μπορούν εξαλείψουν. Το μήνυμα λοιπόν
που μεταδίδει, και με τη δήλωση και το ποίημα, είναι ότι ο λαός
πρέπει να κινητοποιηθεί, για να αλλάξει το καταπιεστικόκαθεστώς
και να κερδίσει την ελευθερία του.
19.Να εντοπίσετε δύο ομοιότητες ανάμεσα στο ποίημα και το
ανάγνωσμα η «Μεγάλη Έξοδος»του Οδυσσέα Ελύτη.
http://www.45dimpatras.gr/axion_esti/axion_esti_5.htm
ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ
Να διαβάσετε απόσπασμααπό τη Ρωμιοσύνη του Γιάννη Ρίτσου(σελίδα
234 του σχολικού βιβλίου)και να ηχογραφήσετε την ανάγνωση.
Εξηγήστε στους συμμαθητέςσας την αναλογία ανάμεσα στα δύο
ποιήματα.

8. Με θέμα τη δημοκρατία ή την ειρήνη δημιουργήστε:εικόνα, ποίημα,
κολάζ, κόμικ, άρθρο.
Ειρήνη μια λέξη τόσα συναισθήματα
Ειρήνη μια λέξη λεηλατημένη
Άσπρη ολόλευκη σκιά
σκεπάζει την ακρογιαλιά
είναι μόνη… νιώθει μοναξιά.
Προσπαθεί να σώσει τα παιδιά
απ’ του χάρου την ολόνυχτη αγκαλιά.
Προσπαθεί να φτάσει πιο ψηλά
κι όλο πέφτει ξαφνικά
σαν το περιστέρι που χάνει τα φτερά.
Και φωνάζει μ’ όλη την καρδιά,τόσο δυνατά
Ειρήνη έλα δώσε μια πνοή σε τούτη την ψυχή!
Σαν τον ήλιο έλαμπες ψηλά
Ω μονάκριβή μου ειρήνη
Συγχώρεσε τα λάθη μας
συγχώρα τους ανθρώπους
Τυφλώθηκαναπό το μίσος.
Δεν σκέφτονται πια καθαρά
Ως μονάκριβή μου ειρήνη
Έλα δείξ’ τους τι πάει να πει αγκαλιά
έλα δώσε μας μια ηλιαχτίδα
Να λάμψουμε ξανά.

9. Δημοκρατία
Στον τόπο που γεννήθηκα
στον τόπο που “πλημμύρισες”
για μια ιδεολογία
το όνομά σου Δημοκρατία
Ήρωες εθρέψαμε πολέμουςαντέξαμε
κι εγώ όσο μεγαλώνω
χωρίς αυτούς
ελεύθερη δηλώνω
Πίστη ειρήνη ελευθερία
όλα για μια Δημοκρατία
και κάθε μέρα που περνά
νιώθω ότι χάνονται κι αυτά
Κι όμως κάτι προσδοκώ
γιατί όλα τα μπορώ
όλα θα τα παλέψω
(πίσω ξανά να επιστρέψω);