ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α3 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΧ, ΕΤΟΣ 2017-18 Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Αγγελική Σουμαλά

1. YΠΟΔΕΙΓΜΑ Ι: Σχέδιο για την προετοιμασία εκπόνησης Δημιουργικής
Εργασίας
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΥ/ΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ: ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ Ι
ΜΑΘΗΜΑ:
ΣΟΥΜΑΛΑ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟ
ΣΠΕ02
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΑΑ΄ΛΥΚΕΙΟΥ
«Παράδοση και μοντερνισμός
στη νεοελληνική ποίηση»
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ/-ΟΥΣΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ/-ΤΡΙΩΝ
Α/Α ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΤΑΞΗ/ΤΜΗΜΑ
ΟΛΟΙ/ΕΣ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ/ΤΡΙΕΣ ΤΟΥ Α3
1. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
1.1 ΤΙΤΛΟΣ
Ο Μοντερνισμός στην Ποίηση [ Ένα ενδεικτικό παράδειγμα: Η Σονάτα του
Σεληνόφωτος του Γιάννη Ρίτσου]
1.2 ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ
Κοινωνικό και Ιδεολογικό Πλαίσιο του Μοντερνισμού- Υπερρεαλισμού,
Χαρακτηριστικά της ποίησης του Ρίτσου, Σύμβολα, Εκφραστικά Μέσα,
Αυτοαναφορικότητα, Δραματικότητα, Νέοι – Τρίτη Ηλικία
1.3 ΣΚΟΠΟΣ
Βασικός σκοπός της εργασίας είναι να εμβαθύνουν οι μαθητές/τριες στο έργο μιας από
τις πλέον επιφανείς προσωπικότητες της μοντέρνας ποίησης και να αναδείξουν τα
χαρακτηριστικά του μοντερνισμού – υπερρεαλισμού μέσα από αυτό. Παράλληλα είναι
σημαντικό να κατανοήσουν το ιδεολογικό και κοινωνικό πλαίσιο του οποίου δημιούργημα
είναι ο ποιητικός λόγος, να διακρίνουν το ψυχολογικό πορτραίτο των δύο ηλικιών στον
ποιητικό λόγο (Νεοελληνική Γλώσσα Α΄Λυκείου: Νέοι- Τρίτη Ηλικία), να προβληματιστούν
για το ρόλο της ποίησης, τη θέση της γυναίκας στην ελληνική κοινωνία του ΄50 - ΄60 (Τα
φύλλα στην Λογοτεχνία) να δημιουργήσουν δικά τους κείμενα ( ποιήματα-σελίδες
ημερολογίου- επιστολές), και να αναπαραστήσουν θεατρικά μια σκηνή του έργου. Έτσι, οι

2. μαθητές/τριες θα έχουν την ευκαιρία να προσεγγίσουν το κείμενο πολυδιάστατα και να
το ‘’προσαρμόσουν’’ στη δική τους εμπειρία.
Επιδιώκεται, επιπλέον, οι μαθητές/τριες:
 να ικανοποιηθούν από τον συνεργατικό τρόπο προσέγγισης του θέματος,
 να αναπτύξουν δεξιότητες διαλόγου και διαχείρισης του χρόνου,
 να προσεγγίσουν βαθύτερα το κείμενο μέσα από συγκριτική προσέγγιση
(συνεξέταση με ποιήματα του Καβάφη και σύμφυρση στίχων των δύο ποιητών),
 να καλλιεργήσουν τη δημιουργική τους σκέψη και τη λογοτεχνική τους γραφή με
βιωματικές μεταγραφές του λόγου,
 να αναπτύξουν την κριτική σκέψη τους,
 Να απολαύσουν τη δραματοποίηση ή και την εικαστική αποτύπωση εικόνων του
ποιήματος
1.4 ΜΑΘΗΜΑ/ ΚΕΦΑΛΑΙΟ/ΕΝΟΤΗΤΑ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ : «Παράδοση και μοντερνισμός στη
νεοελληνική ποίηση», «Τα φύλλα στην Λογοτεχνία»
Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ ΓΕΛ : Επιστολή, Ημερολογιακές σελίδες, Νέοι – Τρίτη Ηλικία,
Πολυτροπικά κείμενα
Ιστορία της Τέχνης Γ΄Λυκείου , Κεφ. 16 & 17
1.5 ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ/ΠΗΓΕΣ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΘΟΥΝ
 Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄τεύχος Κεφ. Νεότερη Ποίηση
 Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ΄Λυκείου Κατεύθυνσης
 Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων
 Ιστορία της Τέχνης Γ΄Λυκείου , Κεφ. 16 & 17
 Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Λίνος Πολίτης
 Εισαγωγή στη Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία, Roderick Beaton
 Κ.Π. Καβάφη, Τα Ποιήματα, εκδ. Ικαρος
www.greek-language.gr
fotodendro.blogspot.com/2014/07/blog-post_13.html.

3. ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
1ο
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
1η
Ομάδα: Οι βιογράφοι - Λογοτέχνες
Βασικός θεματικός άξονας: Η ποιητική του Μοντερνισμού και το έργο του Ρίτσου
1. Πότε έκανε την εμφάνισή του το κίνημα του Μοντερνισμού και του
Υπερρεαλισμού; Ποιο το κοινωνικό – ιστορικό πλαίσιο δημιουργίας του και τι
διαφορετικό πρέσβευε σε σχέση με το παρελθόν; Ποιοι οι κύριοι εκπρόσωποί
του και τα χαρακτηριστικά του;
Να ανατρέξετε στα παρακάτω:
 Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων, σελ.113-114, 191
 Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄τεύχος Κεφ. Νεότερη
Ποίηση,σελ.197-198
2. Ποια χαρακτηριστικά της νεότερης ποίησης και της Γενιάς του ’30 βρίσκετε
στο συγκεκριμένο ποίημα;
3. Στη Σονάτα συναντάμε ορισμένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της
ποιητικής του Ρίτσου. Να τα εντοπίσετε στο συγκεκριμένο έργο, αφού πρώτα
ανατρέξετε :
fotodendro.blogspot.com/2014/07/blog-post_13.html.
Να εστιάσετε ιδιαίτερα την προσοχή σας στα παρακάτω δίνοντας
παραδείγματα :
 Διάχυτος λυρισμός
 Συχνές παρομοιώσεις
 Άφθονη χρήση υπερρεαλιστικών εικόνων: φυγή από την
πραγματικότητα
 Προβολή των ασήμαντων καθημερινών πραγμάτων και η συμβολική
τους λειτουργία
 Συνειρμική εκδίπλωση νοημάτων και συχνές παρεκβάσεις
4. Από πού εμπνέεται ο ποιητής τον τίτλο της Σονάτας του Σεληνόφωτος και
πώς συνδέεται ο τίτλος αυτός με το περιεχόμενο της σύνθεσης
5. Δημιουργικές δραστηριότητές:
 Ο Μαγικός Ρεαλισμός του Ρίτσου (εικονοποίηση στίχων)
 Ποιητικές λέξεις vs καθημερινό λεξιλόγιο

4. 2ο
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
2η
Ομάδα: Οι Κοινωνιολόγοι
Βασικός θεματικός άξονας: Το Κοινωνικό και Ιδεολογικό περιεχόμενο του έργου
του Ρίτσου
Βιογραφικά - εργογραφικά του ποιητή (σε σχέση πάντα με το θέμα σας)
Οι μαθητές / μαθήτριες οφείλουν, αφού μελετήσουν τις εργοβιογραφικές
πληροφορίες για τον ποιητή (σχολικό εγχειρίδιο σελ. 33 και σελ. 296 – 298 καθώς
και βιβλίο του καθηγητή σελ. 93 – 106 και σελ. 111 – 113), να εντοπίσουν εκείνα τα
στοιχεία που σχετίζονται με τη σύνθεση του ποιήματος.
1. Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το κοινωνικό και ιδεολογικό υπόβαθρο της
Σονάτας του Σεληνόφωτος. Να αναζητήσετε και να σχολιάσετε τα σχετικά
χωρία.
2. Πώς παρουσιάζεται η πολιτεία στη «Σονάτα του Σεληνόφωτος» και πώς το
σπίτι της Γυναίκας; Ποιο το κοινωνικό μήνυμα του Ρίτσου;
3. Ποια προβλήματα που απασχολούν τον άνθρωπο θίγει η Σονάτα του
Σεληνόφωτος και σε ποιους στίχους εντοπίζονται;
4. «Ο Ρίτσος συνηθίζει να παρεμβάλλει μέσα στο ποίημα ένα λόγο για την ίδια
την ποίηση, ακόμα και την ποιητική (του)» Ποιος ο ρόλος της Ποίησης
σύμφωνα με τον Ρίτσο; Μπορεί η «Σονάτα του Σεληνόφωτος» να διαβαστεί ως
ποίημα για την ποίηση και σε ποιους στίχους εντοπίζεται η
αυτοαναφορικότητα του ποιήματος;
5. Δημιουργική δραστηριότητα:
 Σπίτι vs Πολιτεία (εικονοποίηση στίχων)
 Εικονοποίηση στίχων με θετικές – αρνητικές μνήμες και αντιθέσεις

5. 3ο
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
3η
Ομάδα: Οι Ψυχολόγοι (1)
Βασικός θεματικός άξονας: Το ψυχολογικό πορτραίτο της Γυναίκας
1. Σε ποια κοινωνική τάξη πιστεύετε ότι ανήκει η γυναίκα; Ποια χαρακτηριστικά
και ποιες συνήθειές της το φανερώνουν; Να επισημάνετε στο κείμενο που
σας δόθηκε τις εικόνες, οι οποίες περιγράφουν τη γυναίκα της Σονάτας και
να τις σχολιάσετε.
2. Στους στίχους 135 – 160 υπάρχει ο συμβολισμός της αρκούδας. Μπορείτε να
εντοπίσετε αναλογίες ανάμεσα στην πορεία της «αρκούδας» και εκείνη της
Γυναίκας;
3. Έχετε τη γνώμη ότι ο ρόλος της ηρωίδας αποκτά μέσα στη σύνθεση
διαστάσεις συμβόλου; Ποιου κατά τη γνώμη σας; Γιατί ο ρόλος αυτός έχει
αποδοθεί σε γυναίκα;
4. Ποιες αναλογίες εντοπίζετε ανάμεσα στη Γυναίκα της Σονάτας και τον
καβαφικό ήρωα στα παρακάτω ποιήματα;
Τείχη- Καβάφης
Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κι υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.
Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη
διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.
Ά όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.
Αλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Ανεπαισθήτως μ' έκλεισαν από τον κόσμο έξω.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
Η Πόλις-Καβάφης
Είπες: "Θα πάγω σ' άλλη γη, θα πάγω σ' άλλη θάλασσα.
Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή.
Κάθε προσπάθεια μου μια καταδίκη είναι γραφτή
κ'ειν’ η καρδιά μου-σα νεκρός-θαμμένη.
Ο νους μου ως πότε μες στον μαρασμόν αυτόν θα μένει.
Όπου το μάτι μου γυρίσω, όπου κι αν δω
ερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ,
που τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα".

6. Καινούργιους τόπους δεν θα βρεις, δε θα’ βρεις άλλες θάλασσες.
Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς
τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδιες θα γερνάς
και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ' ασπρίζεις.
Πάντα στην πόλι αυτή θα φθάνεις. Για τα αλλού-μη ελπίζεις-
δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό.
Έτσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ
στην κώχη τούτη τη μικρή, σ' όλην την γη την χάλασες
5. Δημιουργική δραστηριότητα:
 Σύμφυρση στίχων
 Γράμμα προς τον Νέο
 ημερολογιακές σελίδες της Γυναίκας / καταγραφή συναισθημάτων

7. 4ο
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
4η
Ομάδα: Οι ψυχολόγοι (2)
Βασικός θεματικός άξονας: Το ψυχολογικό πορτραίτο του Νέου
1. Πώς σκιαγραφείται η μορφή και η συμπεριφορά του Νέου στο ποίημα και
σε τι εξυπηρετεί τη δομή και το περιεχόμενο του ποιήματος η παρουσία του;
Ο (βουβός) ρόλος του νέου άνδρα αποκτά διαστάσεις συμβόλου;
2. Στη Σονάτα του Σεληνόφωτος υπάρχει “μια σχέση σύγκρουσης και μια
σχέση έλξης”. Πώς επιβεβαιώνεται η άποψη αυτή από το ποίημα; Ποιο
αντρικό πρότυπο ενσαρκώνει ο Νέος;
3. «δε θα καταλάβεις» λέει η Γυναίκα στον Νέο // “Η παρακμή μιας εποχής”
λέει ο Νέος. Πώς αντιλαμβάνεσθε το περιεχόμενο των παραπάνω
φράσεων;
4. Το στοχαστικό ύφος. Ο Ρίτσος μέσα από την ποίησή του αντιμετωπίζει
θέματα που αφορούν τον άνθρωπο , μετατρέποντας πολλούς στίχους του σε
αποφθεγματικές ρήσεις. Να συγκεντρώσετε και να σχολιάσετε τις
παροιμιακές και αποφθεγματικές εκφράσεις του ποιήματος.
5. Δημιουργική/ εικαστική δραστηριότητα:
 Γράμμα από τον Νέο προς την Γυναίκα που να δικαιολογεί την
αναχώρησή του
 Η σοφία του Ρίτσου
 Εικόνες νιότης vs εικόνες παραίτησης
 Είμαι νέος σημαίνει…

8. 5ο
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
5η
Ομάδα: Οι Δραματουργοί
Βασικός θεματικός άξονας: Η δραματικότητα ως στοιχείο Μοντερνισμού
1. Η Σονάτα του Σεληνόφωτος του Γιάννη Ρίτσου ανήκει στη συλλογή Τέταρτη
Διάσταση, η οποία αποτελείται από 17 «σκηνικούς» μονολόγους, που
εκφράζουν βαθύτερες αναζητήσεις του ποιητή πάνω στα μεγάλα
προβλήματα της ζωής. Ποια στοιχεία της Σονάτας του Σεληνόφωτος την
εντάσσουν οργανικά σ’ αυτή τη συλλογή
2. Ποιος είναι ο ρόλος του προλόγου της ποιητικής σύνθεσης; Ποια είναι τα
πρόσωπα της Σονάτας του Σεληνόφωτος; Γιατί, κατά τη γνώμη σας, είναι
ανώνυμα και γραμμένα με κεφαλαίο γράμμα; Ποια είναι η λειτουργία των
επιλογικών σχολίων του αφηγητή στην ποιητική σύνθεση;
3. Ποιος είναι ο ρόλος του φεγγαριού στο ποίημα και πώς διαφοροποιείται σ’
όλη την ποιητική σύνθεση;
4. Ποιος είναι ο ρόλος της επαναλαμβανόμενης παράκλησης: “Άφησέ με
να’ρθω μαζί σου” στην αρχιτεκτονική διάρθρωση του ποιήματος και ποιες
σημασιολογικές αποχρώσεις έχει;
5. Δημιουργική δραστηριότητα:
 Δραματοποίηση
 Δραματική αναπαράσταση της ψυχολογικής κούρασης του Νέου από
την εξομολόγηση της Γυναίκας

9. ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΑΘΗΤΩΝ
1η
Ομάδα: Οι Βιογράφοι - Λογοτέχνες
Βασικός θεματικός άξονας: Η ποιητική του Μοντερνισμού και το έργο του Ρίτσου
1) Πότε έκανε την εμφάνιση του το κίνημα του Μοντερνισμού και του
Υπερρεαλισμού; Ποιο το κοινωνικό -ιστορικό πλαίσιο δημιουργίας του και τι
διαφορετικό πρεσβεύει σε σχέση με το παρελθόν ; Ποιοι οι κύριοι εκπρόσωποι
του και τα χαρακτηριστικά του ;
Δυο από τα σημαντικότερα κινήματα που εμφανίζονται στην ποίηση είναι ο
μοντερνισμός και ο υπερρεαλισμός.
ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ Ο Μοντερνισμός εμφανίστηκε στην Ευρώπη το δεύτερο μισό του
19ου αιώνα με την πλήρη ανάπτυξη του στις 4 πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα ,
δηλαδή διήρκησε μέχρι έως τα μέσα του ‘ίδιου αιώνα . Ο Μοντερνισμός ή
Νευρικότητα στην Ελλάδα συσχετίζεται , όχι όμως απολυτά , με την εμφάνιση της
γενιάς του 30΄ , η οποία διαμορφώθηκε στις ιδιαίτερες συνθήκες που προήλθαν
από την Μικρασιατική καταστροφή του 1922 καθώς και από τις κοινωνικοπολιτικές
και ιδεολογικές αναταράξεις των δικτατόρων του μεσοπολέμου .Η παρουσία του
στην Ελλάδα είναι αισθητή στην λογοτεχνία μετά το Παγκόσμιο πόλεμο στην κατοχή
και τον εμφύλιο . Ήταν μια αντίδραση στις συντηρητικές άξιες του ρεαλισμού .
Αδιαμφισβήτητα το πιο παραδειγματικό κίνητρο του ήταν η απόρριψη της
παράδοσης και η παρωδία της παρόλα αυτά και η χρήση της υπό νέες οπτικές
γωνίες και ερμηνεύσεις . Ακόμα απέρριπτε την¨ σιγουριά ¨ της Αναγέννησης καθώς
και την έννοια ενός συμπονετικού , παντοδύναμου θεού και επικρατούσαν τα
αφηρημένα , αντισυμβατικά , νέα ήθη οπού κατέφθασαν με την αλλαγή του αιώνα
μέσω της συνεχώς εξελισσόμενης τεχνολογίας και των επιπτώσεων που είχε ο
Παγκόσμιος πόλεμος στον ψυχισμό των καλλιτεχνών . Βασίστηκε και σε
προηγούμενα επαναστατικά κινήματα , μεταξύ των οποίων ο φιλελευθερισμός και ο
κουμμουνισμός . Όσον αφορά την ποίηση ο Μοντερνισμός εξεγέρθηκε ενάντια σε
κάθε τι παραδοσιακό και εναντιώθηκε ορθό του Διαφωτισμού καταργώντας τις
καθιερωμένες αξίες και συμβάσεις .
Κάποια χαρακτηριστικά του Μοντερνισμού είναι
• Αρνείται τους παραδοσιακούς κανόνες .
• Απελευθερώνει από στιχουργικές δεσμεύσεις , στίχος ελεύθερος
ανομοιοκατάληκτος
• Χρησιμοποιεί σύμβολα που συγκροτούν μια νέα σημασία μέσω της σύγκρισης του
παραλληλισμού και της αναλογίας

10. • Χρησιμοποιεί νοητικές , μεταφορικές συμβολικές εικόνες που νοηματοδοτούν το
ποίημα
• Καινοτόμα και πρωτότυπα σχήματα λόγου που αποκλίνουν από τις λογικές
αναμονές του αναγνώστη
• Λόγος λιτός , πυκνός , ελλειπτικός , συνειρμικός υπαινικτικός πολύσημος .
Από τους σημαντικότερους ποιητές που ανάδειξαν έργα με μοντερνισμό ήταν ο
Γιώργος Σεφέρης ,στις δυο πρώτες συλλογές του και ο Γιάννης Ρίτσος στην συλλογή
τρακτέρ και του Επιταφίου . Ακόμη ο Οδυσσέας Ελύτης , ο Νικηφόρος Βρεττάκος , ο
Γιώργος Σαραντούρης κ.α
ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ Το κίνημα του Υπερρεαλισμού ήταν τολμηρό , επαναστατικό ,
λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό . Ιδρυτής του υπήρξε ο Αντρέας Μπρετόν που το 1924
έδωσε στην δημοσιότητα την πρώτη διακήρυξη για τον υπερρεαλισμό που είχε ως
σκοπό την υπέρβαση του πραγματικού κόσμου με την καταγραφή των
υποσυνείδητων ενεργειών της ψυχής και των ονειρικών της εντυπώσεων χωρίς την
επέμβαση της λογικής. Παράλληλα απέβλεπε και στην ανανέωση όλων των ηθικών
αξιών της Φιλοσοφίας και της επιστήμης . Φέρνοντας την επανάσταση στην ποίηση
εγκαταλείποντας τις ομοιόμορφες στροφές και την ομοιοκαταληξία που γινόταν
σύμφωνα με ορισμένους κανόνες και το μέτρο . Ακόμα απουσιάζει η στίξη και
υπάρχουν απρόσμενοι συνδυασμοί λέξεων και εντυπωσιακών εικόνων αφού
χρησιμοποιείτε η αυτόματη γραφή. Όσον αφορά τα εξωτερικά χαρακτηριστικά
υπάρχει απουσία θέματος , λογικού ειρμού και ελέγχου και εσωτερικός ρυθμός . Τα
ποιήματα λειτουργούν με τους μηχανισμούς των προεκτάσεων και των συνειρμών .
Τέλος επιστρατεύεται περισσότερο δημιουργική φαντασία και λιγότερο στη λογική
με κύριο θέμα τη φύση , το χιούμορ και τον ερωτισμό . Οι σημαντικότεροι
εκπρόσωποι του Ελληνικού υπερρεαλισμού είναι ο Νικόλαος Κάλας , ο Ανδρέας
Εμπειρίκος , ο Νίκος Εγγονόπουλος , ο Οδυσσέας Ελύτης , ο Νίκος Γκάτσος , ο
Γιάννης Ρίτσος κ.α
2) Ποια χαρακτηριστικά της νεώτερης ποίησης και της Γενιάς του 30΄ βρίσκεται
στο συγκεκριμένο ποίημα ;
Στο συγκεκριμένο ποίημα ,<<η Σονάτα του Σεληνόφωτος >> παρουσιάζονται
κάποια χαρακτηριστικά της νεότερης ποίηση; Και της ποίησης της γενιάς του 30
Αρνείται τους παραδοσιακούς κανόνες και απελευθερώνεται από στιχουργικές
δεσμεύσεις , έχει ελεύθερο στίχο και ανομοιοκατάληκτο στίχο ( ενδεικτικά ,
ηλικιωμένη – ανάψει , φεγγαρόφωτο – δυο τρείς ) χωρίς μέτρο και συγκεκριμένο
αριθμό συλλαβών σε κάθε στίχο ( ο στίχος 6 έχει 9 λέξεις , ο στίχος 7 έχει 7 λέξεις ),
Κυριαρχεί ο εξομολογητικός << κουβεντιασμός >> πλησιάζοντας τον πεζό λόγο .

11. Χρησιμοποιεί καθημερινό λεξιλόγιο ( φεγγάρι , αέρας δόξα ) αλλά και ποιητικές
φράσεις και εικόνες . Ακόμα ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά της
νεωτερικής ποίησης είναι η ιδιαίτερη μορφή τους ποιήματος με τον σκηνοθετικό
του πρόλογο και επίλογο σε πεζό λόγο , μια ποιητική εξομολόγηση που θυμίζει
θεατρικό μονόπρακτο . Η ηρωίδα χρησιμοποιεί ιδιαίτερα την συνειρμική σκέψη σε
πολλές περιπτώσεις όπως στην περίπτωση της παλιάς φθαρμένης πολυθρόνας που
δεν ήταν από πάντα φθαρμένη παραλληλίζοντας τη με την ζωή της . Βλέπουμε
λοιπόν πως λειτουργεί ως σύμβολο καθώς η λειτουργία απλών αντικειμένων της
καθημερινής ζωής ως σύμβολα είναι πολύ συχνή . Σύμβολο είναι ο καθρέπτης,
παρουσιάζει την αυτογνωσία όντας ραγισμένος δηλώνει την κακοτυχία και το
κομματιασμένο είδωλο της γυναίκας με τα μαύρα μέσα στον κατεστραμμένο
εσωτερικό της κόσμο . Άλλο σύμβολο που χρησιμοποιείται είναι η αρκούδα
φανερώνοντας υποταγή ενώ σύμβολο είναι το ίδιο το σπίτι της γυναίκας , φθοράς
και θανάτου . Επιπρόσθετος παρουσιάζονται τολμηρές εικόνες που όπως αυτή στην
κουζίνα που ξεπερνούν τα όρια της λογικής και θυμίζει σκηνή παραμυθιού με όχι
και τόσο ευχάριστο τέλος . Εικόνα που εντυπωσιάζει και προκαλεί τον αναγνώστη
όπως την εικόνα των φαντασμάτων γυναικών στην αρχή του ποιήματος , ή οι
εικόνες στις οποίες εμφανίζεται ο θεός ως λευκή άχνα . . παρουσιάζεται ακόμα
ιδιαίτερη έμφαση στο τοπίο και το φως όπως δηλώνει και ο τίτλος << Η Σονάτα του
σεληνόφωτος >> ενώ η λέξη φεγγαρόφωτο εμφανίζεται σε επανάληψη όπως και η
φράση << άφησε με να έρθω μαζί σου >> χαρακτηριστικό παράδειγμα των
ανεκπλήρωτων επιθυμιών της ηρωίδας . Τέλος το ύφος του ποιήματος που είναι
ένας ύμνος αυτογνωσίας της γυναίκας με τα μαύρα που ξεχειλίζει η μελαγχολία και
η απόγνωση , χαρακτηριστικό παράδειγμα της έννοιας της τραγικής θεώρησης της
ιστορίας .
3) Στη σονάτα του Σεληνόφωτος συναντάμε ορισμένα από τα βασικά
χαρακτηριστικά της ποίησης του Ρίτσου . Να τα εντοπίσετε στο συγκεκριμένο
έργο . Το πολύστιχο ποίημα του Γιάννη Ρίτσου έχει κάποια συγκεκριμένα
χαρακτηριστικά της γραφής του Ρίτσου τα βασικότερα είναι . Η ποίηση του
χρησιμοποιεί απλά αντικείμενα , χρώματα και φυσικά στοιχεία όπως ακριβώς και
στη << Σονάτα >> , υπάρχει διάχυτος λυρισμός , ο ποιητής εκφράζει άμεσα ή μέσω
των ηρώων του τού την κατάσταση του εσωτερικού του κόσμου . Συγκεκριμένα
υπάρχει εξομολογητικός χαρακτήρας αυτό φαίνεται από τον επαναλαμβανόμενο
στίχο << άφησε με να έρθω μαζί σου >> , μέσα από τα λόγια της ηλικιωμένης
γυναίκας εκφράζει το παράπονο του ο ποιητής και πιθανότατα την επιθυμία για
απελευθέρωση από τα πρέπει και τα μη της εποχής σπάζοντας το κοινωνικά
αποδεκτό . Επίσης οι συνεχείς παρομοιώσεις συνδυασμένες με τολμηρές εικόνες
χαρακτηρίζουν τη γραφή του Ρίτσου π.χ << ακούω τον θόρυβο του φουστανιού μου
σαν τον θόρυβο δυο δυνατών φτερών που ανοιγοκλείνουν .

12. 4) Από πού εμπνέεται ο ποιητής τον τίτλο της Σονάτας του Σεληνόφωτος και πώς ο
τίτλος αυτός με το περιεχόμενο της σύνθεσης ;
Ο Γιάννης Ρίτσος ήταν ένας πνευματικός άνθρωπος με ευρύτατη καλλιέργεια .
Ασχολήθηκε , εκτός από την ποίηση του με τη μουσική και το θέατρο . Η
ενασχολήσεις του είναι μουσικές συνθέσεις ή θεατρικά έργα που συναντάμε στο
ποιητικό του έργο . Έτσι στο ποίημα που εξετάζουμε επιλέγει τη μουσική σύνθεση
του Λούντβιχ Μπετόβεν << Σονάτα του Σεληνόφωτος>> , όχι μόνο ως μουσική
υπόκρουση του μονολόγου της γυναίκας αλλά και ως τίτλο του ποιήματος . Για τους
λόγους αυτής της επιλογής που ανήκουν στη σφαίρα των προθέσεων του ποιητή ,
μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε , βασιζόμενοι βέβαια στα στοιχεία που δίνει
το ίδιο το ποίημα .
Δημιουργικές δραστηριότητές:
 Ο Μαγικός Ρεαλισμός του Ρίτσου (εικονοποίηση στίχων)
Ποιητικές λέξεις vs καθημερινό λεξιλόγιο

14. Συντελεστές : Χαροκοπάκη Πηνελόπη, Πολάκη Αφροδίτη, Φραγκούλης Φίλλιπος, Χατζάκης
Ηρακλής Σταθάκης Σήφης

15. 2η
Ομάδα: Οι Κοινωνιολόγοι
Βασικός θεματικός άξονας: Το Κοινωνικό και Ιδεολογικό περιεχόμενο του
έργου του Ρίτσου
Εργοβιογραφικές πληροφορίες για τον ποιητή
Αφού μελετήσαμε τις εργοβιογραφικές πληροφορίες για τον ποιητή εντοπίσαμε
εκείνα τα στοιχεία που σχετίζονται με την σύνθεση του ποιήματος. Ο Γιάννης Ρίτσος
ήταν γιος μεγαλοκτηματία, τελείωσε στην γενέτειρά του το Δημοτικό Σχολείο και το
σχολαρχείο. Μετά από λίγα χρόνια η οικογένεια του ξέπεσε οικονομικά και κάπως
έτσι άρχισαν τα πρώτα προβλήματα στην ζωή του. Μετά από μικρό διάστημα
αποφασίζει να παρακολουθήσει τα μαθήματα του Γυμνασίου, τα όποια δεν
πρόλαβε να τα ολοκληρώσει καθώς πήγε στην Αθήνα επειδή είχε προσβληθεί από
φυματίωση. Εκεί όταν βγήκε από το νοσοκομείο δούλεψε ως ηθοποιός, χορευτής,
διορθωτής και μετά άρχισε μια σειρά από δουλείες γραφείου. Όταν ήταν πλέον 29
χρονών πέθανε η μητέρα του και ο μεγαλύτερος του αδελφός, ενώ λίγα χρόνια
αργότερα νοσηλεύτηκε ο πατέρας του και η αδελφή του σε ψυχιατρική κλινική.
Αργότερα πέρασε πολλά χρόνια της ζωής του σε σανατόρια, σε φυλακές και σε
τόπους εξορίας λόγο των αριστερών του ιδεών. Μετά από αυτό το ισχυρό σοκ
νοσηλεύτηκε το 1927-1930 σε ψυχιατρική κλινική. Μόλις βγήκε πέρασε 2 περιόδους
φυλάκισης που διέκοψαν την μεταπολεμική του ποιητική σταδιοδρομία. Το 1968
εισάγεται στο Αντικαρκινικό νοσοκομείο και χειρουργείται και δυο χρόνια μετά το
1970 υποτροπίασε και χειρουργείτε ξανά. Τέλος το 1973 παντρεύεται και ένα χρόνο
μετά αποκτά την μονάκριβη κόρη του την Ελευθερία, ωστόσο τον ίδιο χρόνο του
απονέμεται το Α’ κρατικό βραβείο ποίησης.
1) Ποιο είναι κατά τη γνώμη σας, το κοινωνικό και ιδεολογικό υπόβαθρο της
Σονάτας του Σεληνόφωτος. Να αναζητήσετε και να σχολιάσετε τα σχετικά χωρία.
Κατά την γνώμη μας το κοινωνικό και ιδεολογικό υπόβαθρο του ποιήματος μας
είναι ότι μας παρουσιάζει ένα ανθρώπινο ψυχόδραμα, δηλαδή μας παρουσιάζει μια
σειρά από ανησυχίες, φόβους, αγωνίες αλλά και αναζητήσεις που έχουν να κάνουν
με την ύπαρξη του ανθρώπου. Στην συνεχεία το κοινωνικό υπόβαθρο προβάλλεται
έμμεσα από τις ανακατατάξεις των μεταπολεμικών και μετεμφυλιακών χρονών. Έτσι
αποκαλύπτεται ο αστικός τρόπος ζωής και η πολιτεία των ανθρώπων που ζουν μέσα
στην καθημερινή τους πάλι για να την βελτιώσουν. Κάποια σχετικά χωρία είναι στον
στοίχο (14) που μας αναφέρει το πιάνο, στον στοίχο (78) που μας μιλάει για το
ωδείο και στον στοίχο (172) που μας λέει για την μοναξιά και τέλος στον στοίχο
(206) το χαρακτηριστικό ‘’ Βαριέμαι’’ που μας λέει.

16. 2) Πως παρουσιάζεται η πολιτεία στη <<Σονάτα του Σεληνόφωτος>> και πως το
σπίτι της γυναίκας; Ποιο το κοινωνικό μήνυμα του Ρίτσου;
Η πολιτεία μας παρουσιάζεται ως ο χώρος που με την ατμόσφαιρα του έρχεται σε
αντίθεση με την πνιγηρή ατμόσφαιρα που επικρατεί στο σπίτι. Παρουσιάζεται
ακόμα τσιμεντένια, δηλαδή πραγματική, αέρινη, άυλη και αδιάφορη. Επίσης, η
παρομοίωση θετική σαν μεταφυσική ολοκληρώνει την εικόνα της πολιτείας και
αποδεικνύει ότι η γυναίκα τη βλέπει σαν κάτι υπαρκτό και μη υπαρκτό ταυτόχρονο.
Τέλος, η πολιτεία προσωποποιείται και παρουσιάζεται με ροζιασμένα χεριά στην
όποια οι άνθρωποι τελικά με την σκληρή και κοπιαστική τους εργασία προχωρούν
προς το μέλλον. Είναι ο χώρος, στον οποίο οι άνθρωποι, παρά τα μίση και τις έχθρες
καταφέρνουν να προκόψουν και να μεγαλουργήσουν. Επομένως η εικόνα της
πολιτείας στο ποίημα είναι πολυδιάσταση. Είναι ο χώρος της δράσης, του μόχθου
και της βιοπάλης, αλλά και ο χώρος στον οποίο η γυναίκα θα ξεχάσει το χρόνο που
τη φθείρει και την έχει καταδικάσει στη δυστυχία.
Το σπίτι της γυναίκας μας παρουσιάζεται ως ένα παλιό, κλειστώ στοιχειωμένο σπίτι
με σκόνες, γεμάτο με παλιά αντικείμενα στο εσωτερικό του. Ακόμα το σπίτι μας
παρουσιάζεται ως φορέας του παρελθόντος και των παλιών ονείρων, δηλαδή που
προκαλεί εφιάλτες και αναστατώνει. Το κοινωνικό μήνυμα που θέλει να περάσει ο
Ρίτσος είναι ότι το σπίτι προσδιορίζει και τη στάση της γυναίκας απέναντι στη ζωή
που πέρασε και έχει μεταβληθεί πλέον σε αποκρουστικό βίωμα.
3) Ποια προβλήματα που απασχολούν τον άνθρωπο θίγει η Σονάτα του
Σεληνόφωτος και σε ποιους στίχους εντοπίζονται;
Το πρόβλημα που θίγει η ‘’Σονάτα του Σεληνοφώτος’’ είναι η μοναξιά στον στίχο
172 η όποια υποδηλώνεται με τη σιωπή του νέου σε όλη τη διάρκεια του
μονολόγου, μια εξομολόγηση μέσα από τα βάθη της ψυχής, μια παρατεταμένη
ικεσία που μοιάζει με παραλήρημα (στ. 16-25). Η αποξένωση από καθετί ζωντανό
που βρίσκεται στους στοίχους 45-54 και τέλος η απελπισία που φαίνεται μέσα στην
ένταση του παραληρήματος της γυναίκας.
4) Ποιος ο ρόλος της Ποίησης σύμφωνα με τον Ρίτσο; Μπορεί η <<Σονάτα του
Σεληνόφωτος>> να διαβαστεί ως ποίημα για την ποίηση και σε ποιους στίχους
εντοπίζεται η αυτοαναφορικότητα του ποιήματος;
Συμφώνα με το Ρίτσο, ο ρόλος της ποίησης ήταν να υπηρέτει τον άνθρωπο και την
κοινωνία. Η Σονάτα παραβάλλει σκέψεις σχετικές με της ποίηση και την ποιητική

17. του τέχνη. Συνεπώς η Σονάτα μπορεί να θεωρηθεί ποίημα για την ποίηση. Ο ποιητής
πληροφορεί τους αναγνώστες ότι η γυναίκα είναι ποιήτρια, αναφέρεται διεξοδικά
στην προσφορά της ποίησης, στην ψυχική ικανοποίηση που αυτή αισθάνεται από
την ενασχόληση της με την ποίηση, ενώ κάνει λόγο και για τα δώρα της ποίησης και
την αδυναμία των ανθρώπων. Σε ορισμένους στίχους ο ποιητής προσδιορίζει το
ρόλο του ποιητή ως διαμεσολαβητή ανάμεσα στο ποιητικό έργο και στον αποδέκτη
του και υπονοεί την απουσία του κοινωνικού ρόλου της ποίησης. Μια ακόμα
αναφορά είναι στους στίχους 98-100, όπου η γυναίκα με τα μαύρα αναφέρει ότι η
ποίηση αποτέλεσε για εκείνη καταφύγιο και διέξοδο. Επίσης, η γυναίκα ζητά
συγνώμη από το Νέο για τη συνήθεια της να εκφράζεται ποιητικά, υπονοώντας έτσι
τη δυσαρέσκεια που έδειχνε αυτός κάθε φορά που η γυναίκα χρησιμοποιούσε στο
λόγο της ποιητικές εκφράσεις. Από τα παραπάνω προκύπτει το συμπέρασμα ότι η
<<Σονάτα του Σεληνόφωτος>> μπορεί να διαβαστεί ως ποίημα για την Ποίηση,
καθώς οι αναφορές που κάνει ο ποιητής στην ποίηση και τον ρόλο της γυναίκας
είναι πολλές.
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΟΜΑΔΑΣ
 Σπίτι vs Πολιτεία (εικονοποίηση στίχων)
 Εικονοποίηση στίχων με θετικές – αρνητικές μνήμες και αντιθέσεις

19. ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ: Άρτεμις Φρατζεσκάκη, Γιώργος Πολέντας ,Μίτρο Τσίκο, Κέιντι Τότα
Αργυρώ Χειλαδάκη

20. 3η
Ομάδα: Οι Ψυχολόγοι (1)
Βασικός θεματικός άξονας: Το ψυχολογικό πορτραίτο της Γυναίκας
1. Σε ποια κοινωνική τάξη πιστεύετε ότι ανήκει η γυναίκα ; Ποια χαρακτηριστικά
και ποιες συνήθειές της το φανερώνουν; Να επισημάνετε στο κείμενο που σας
δόθηκε τις εικόνες, οι οποίες περιγράφουν την γυναίκα της Σονάτας και να τις
σχολιάσετε.
Η ηλικιωμένη αυτή γυναίκα , σύμφωνα με την περιγραφή του σπιτιού της ,
φαίνεται ότι ανήκει σε μια ανώτερη κοινωνική τάξη , μάλλον μεγαλοαστική. Αυτό
φανερώνεται μέσα από τις πολλές εικόνες που χρησιμοποιεί ο ποιητής, όπως ο
μεγάλος μπουφές , το σκαλιστό ξύλινο τραπέζι , το μαύρο πιάνο και γενικά το
μεγάλο σπίτι που σιγά – σιγά καταρρέει , δείχνουν ότι η γυναίκα προέρχεται από
μία παλιά πλούσια ξεπεσμένη οικογένεια. Επιπρόσθετα η μόρφωση της είναι άλλο
ένα χαρακτηριστικό που φανερώνει την κοινωνική τάξη της εξηντατετράχρονης
γυναίκας με τα μαύρα και συγκεκριμένα αποδεικνύεται από τις τρεις ποιητικές
συλλογές θρησκευτικής πνοής.
2. Στους στίχους 135-160 υπάρχει ο συμβολισμός της αρκούδας. Μπορείτε να
εντοπίσετε αναλογίες ανάμεσα στην πορεία της <<αρκούδας>> και εκείνη της
Γυναίκας ;
Η ηλικιωμένη γυναίκα νιώθει να παραλληλίζεται η ζωή της με αυτήν της
σκλαβωμένης αρκούδας , το φυλακισμένο αυτό ζώο όταν ήταν νέο είχε μία
ζωντάνια και μπορούσε έτσι να διασκεδάζει τους περαστικούς. Είχε έτσι μία
χρησιμότητα . Ανάλογα συναισθήματα ένιωθε και η γυναίκα . Όταν ήταν νέα , ήταν
δυναμική και την είχε ανάγκη ο περίγυρος της. Ωστόσο τώρα νιώθει μοναξιά και ότι
πλέον δεν μπορεί να δώσει χαρά σε κανέναν . Όπως και η αρκούδα , περιμένει τον
θάνατο.
3. Έχετε την γνώμη σας ότι ο ρόλος της ηρωίδας αποκτά μέσα στη σύνθεση
διαστάσεις συμβόλου; Ποιου κατά την γνώμη σας; Γιατί ο ρόλος αυτός έχει
αποδοθεί σε γυναίκα;
Κατά την γνώμη μας η γυναίκα ως σύμβολο εύκολα ‘’ επωμίζεται ‘’ την
εκπροσώπηση πολλών. Συγκεκριμένα αυτών που υπήρξαν καταπιεσμένοι και
απομονωμένοι από την κοινωνία. Ακόμα και εκείνων που έχασαν τις ελπίδες τους ,
μένοντας μόνοι και ζούσαν έντονη εσωτερική ζωή. Επιπλέον παραπέμπει στους
ανθρώπους , οι οποίοι έζησαν μία άχαρη ζωή για την οποία μετάνιωσαν και

21. ταλαντεύονται ανάμεσα στην απραξία και στην δράση με αποτέλεσμα να αλλάξουν
την ζωή τους. Εξάλλου η Γυναίκα με τα μαύρα συμβολίζει την κάθε γυναίκα που ζει
τον καταναγκασμό μέσα στο σπίτι και στην οικογένεια της , επιλέγοντας την
απάρνηση κάθε προσωπικής ευχαρίστησης της ζωής. Τέλος υποχρεώνεται να ζει στη
σκιά και στο περιθώριο.
4. Ποιες αναλογίες εντοπίζεται ανάμεσα στη Γυναίκα της Σονάτας και τον
καβαφικό ήρωα στα παρακάτω ποιήματα;
Τείχη – Καβάφης
Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κ' υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.
Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη
διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.
A όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.
Aλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Aνεπαισθήτως μ' έκλεισαν από τον κόσμον έξω.
Η Πόλις – Καβάφης
Είπες: «Θα πάγω σ' άλλη γη, θα πάγω σ' άλλη θάλασσα.
Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή.
Κάθε προσπάθεια μου μια καταδίκη είναι γραφτή
κ' είν' η καρδιά μου -- σαν νεκρός -- θαμμένη.
Ο νους μου ως πότε μες στον μαρασμό αυτόν θα μένει.
Όπου το μάτι μου γυρίσω, όπου κι αν δω
ερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ,
που τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα».

22. Δημιουργική Εργασία : Σύμφυρση στίχων Καβάφη - Ρίτσου
Εκ βαθέων εξομολόγηση
Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην.
Είπες: «Θα πάγω σ' άλλη γη, θα πάγω σ' άλλη θάλασσα.
Λησμονημένα λόγια δε θέλω να τ’ ακούσω. Σώπα.
Άφησε με να έρθω μαζί σου.
Μια πόλις άλλη θα βρεθεί καλλίτερη από αυτή.
διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.
Που μπορείς επιτέλους να πιστέψεις.
Πως υπάρχεις και δεν υπάρχεις .
Τούτο το σπίτι στοίχειωσε , με διώχνει.
Ερείπια μαύρα της ζωής μου βλέπω εδώ.
Τα κάδρα ρίχνονται σα να βουτάνε στο κενό,
Τα κάδρα ξεκολλάνε.
Μεγάλα κι υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.
Τούτο το σπίτι δεν με σηκώνει πια,
Άλλο δεν σκέφτομαι πια: Τον νου μου τρώγει αυτή η τύχη.
Α, φεύγεις; Καληνύχτα. Όχι , δεν θα έρθω. Καληνύχτα.
Εγώ θα βγω σε λίγο. Ευχαριστώ.
Τόσα χρόνια πέρασα και ρήμαξα και χάλασα,
Με έκλεισαν από τον κόσμο έξω,
Επιτέλους πρέπει να βγω από τούτο εδώ,
Το τσακισμένο σπίτι.
Να δω λιγάκι πολιτεία.
Γιάννης Ρίτσος

23. Κωνσταντίνος Καβάφης

24. Συντελεστές: Πούπα Κωνσταντίνα, Ρεβελάκη Μαρία, Σιμονάι Κασάνδρα,
Σταυγιανουδάκη Ξένια, Τσιτσιρίδη Αναστασία

25. 4η
Ομάδα: Οι ψυχολόγοι (2)
Βασικός θεματικός άξονας: Το ψυχολογικό πορτραίτο του Νέου
Δημιουργική/ εικαστική δραστηριότητα:
 Η σοφία του Ρίτσου
 Είμαι Νέος σημαίνει…

26. Συντελεστές: Πατσουράκη Γεωργία, Παυλάκης Νίκος, Τζιφάκη Εμμανουέλα,
Φουφουδάκη Νικολέτα, Φουφουδάκη Φραντζέσκα

27. 5η
Ομάδα: Οι Δραματουργοί
Βασικός θεματικός άξονας: Η δραματικότητα ως στοιχείο Μοντερνισμού
Άσκηση 1η
: Η Σονάτα του Σεληνόφωτος του Γιάννη Ρίτσου ανήκει στην συλλογή
Τέταρτη Διάσταση, η οποία αποτελείται από 17 «σκηνικούς» μονολόγους, που
εκφράζουν βαθύτερες αναζητήσεις του ποιητή πάνω στα μεγάλα προβλήματα της
ζωής. Ποια στοιχεία της Σονάτας του Σεληνόφωτους την εντάσσουν οργανικά σ‘
αυτή τη συλλογή;
Απάντηση:
Τέταρτη Διάσταση:
 Η δομή και η τεχνική τους
 Η σύνδεση με τον αρχαίο μύθο και ο τρόπος που τα αξιοποιεί ο ποιητής
 Η κριτική στάση του ποιητή απέναντι στην πρακτική της κοσμοθεωρίας του
συνειδησιακές ενστάσεις του πάνω στο ίδιο θέμα
 Η καταλυτική πορεία του χρόνου
Στοιχεία:
 Μακροσκελείς ελεύθερος στοίχος : ΄΄Όταν έχει φεγγάρι…σώπα΄΄
 Απαγγέλλεται μπροστά σ` ένα βαθύ πρόσωπο από τον πρωταγωνιστή: Ο
νέος
 Ο μονόλογος πλαισιώνεται από έναν «σκηνοθετικό»+ πρόλογο:
``Αναξιόπιστο βράδυ… μιλάει στον Νέο`` + ορίζεται ο τόπος ,ο χρόνος, τα
πρόσωπα
 Από του ήρωες απουσιάζει η δράση
 Λυρική ευαισθησία εξαιτίας των ζωντανών και πλούσιων εικόνων
………………………………………………………………………
Άσκηση 2: Ποιος είναι ο ρόλος του προλόγου της ποιητικής σύνθεσης; Ποια
είναι τα πρόσωπα της Σονάτας του Σεληνόφωτους; Γιατί κατά την γνώμη σας,
είναι ανώνυμα και γραμμένα με κεφαλαίο γράμμα; Ποια είναι η λειτουργία
των επιλογικών σχολίων του αφηγητή στην ποιητική σύνθεση;
Απάντηση:
Τα πρόσωπα του κειμένου είναι η γυναίκα με τα μαύρα και ο νέος. Η γυναίκα
με τα μαύρα προσωποποιεί μια μελαγχολική φιγούρα, η οποία φαίνεται να έχει

28. κουραστεί από τις δυσκολίες της ζωής. Επίσης απ` το κείμενο συμπεραίνουμε
ότι αυτή η γυναίκα έχει χάσει τον σύζυγό της και ζει μόνη της σε ένα ερημωμένο
σπίτι ·το οποίο φαίνεται να επιδιώκει την στεναχώρια της και την μοναξιά της.
Μια γυναίκα της υψηλής τάξης η οποία μπορεί να είχε μόρφωση και χρήματα
παρόλα αυτά καταπιέζεται σε όλη της την ζωή και δεν γοητεύτηκε καμία
ουσιαστική χαρά ενώ αυτό αποτυπώνεται στην συμπεριφορά της και επομένως
στον τρόπο που την παρουσιάζει ο ποιητής. Από την αντίθετη όχθη · ο νέος,
ένας χαρακτηρισμός που προδίδει ζωντάνια κι αισιοδοξία σε αυτό το βουβό
πρόσωπο της ιστορίας · έρχεται σε σύγκρουση με την μορφή της γυναίκας με τα
Μαύρα, καθώς φαίνεται η αντίθεση ανάμεσα σε δύο διαφορετικές εποχές, δύο
διαφορετικές οπτικές. Από την μία πλευρά η γυναίκα , απογοητευμένη και μόνη
και από την άλλην αντίστοιχα ένας νέος γεμάτος όρεξη για ζωή, μη
συμμεριζόμενοςς τον διαφορετικό κόσμο της πρωταγωνίστριας.
…………………………………………………………………………
Άσκηση 3η
: Ποιος είναι ο ρόλος του φεγγαριού στο ποίημα και πως
διαφοροποιείται σ` όλη την ποιητική σύνθεση;
Απάντηση:
Συχνά οι ποιητές για να επιτύχουν τους σκοπούς τους χρησιμοποιούν σύμβολά
(αντικείμενο ,έννοια ,παρομοιώσεις…). Στην μοντέρνα ποίηση το σύμβολο είναι
κυρίως υποκείμενο (προσωπικό)
Φεγγάρι μόνιμη συνοδεία των ηρώων του ποιήματος · καθώς εμφανίζεται
συνεχώς από τον τίτλο μέχρι το << σκηνικό>> Επίλογο και παίρνει διάφορους
χαρακτηρισμούς και ιδιότητες :
1. <<ένα αμείλικτο φεγγαρόφωτο>> (πρόλογος)
2. << Τι φεγγάρι απόψε>> (στιχ.1)
3. <<Το φεγγάρι…..τα μαλλιά μου>> (στιχ.6)
4. << Όπως πέφτει μία λουρίδα φεγγάρι στην……πολυθρόνα>> (στιχ.43)
Και άλλα πολλά………….
Επίσης το φεγγάρι συμβάλλει στην διαμόρφωση της ατμόσφαιρας όπως :
 Μυστηρίου , δέους
 Εφιαλτική( 2η
στροφή 1η
ενότητα)
 Ονειρική (στιχ.14)

29.  Αποκαλυπτική (στιχ.43)
 Ξένοιαστή (στιχ.27)
 Πένθους (στιχ.70,72)
 Μεταφυσική (στιχ.80,81)
 Ερωτική(στιχ.83)
 Επικείμενου κινδύνου (στιχ.120)
 Αδιέξοδο (στιχ.187,197)
Στη δομή του ποιήματος το φεγγάρι:
Βοηθά στο χτίσιμο των αντιθέσεων που θα συνθέσουν το ποίημα
Λειτουργεί επιτακτικά, εμφατικά σε έννοιες…..
Βοηθά με την συνεχή του παρουσία στην συνοχή του κειμένου , καθώς
ευνοεί το χρόνο και το εποπτεύει το χώρο
Επίσης το φεγγάρι ‘φωτίζει’ την εξομολόγηση της γυναίκας , ενώ αυτοτελή
συνδετικό κρίκο των επιμέρους ενοτήτων.
…………………………………………………………...........
Άσκηση 4η
: Ποιος είναι ο ρόλος της επαναλαμβανόμενης παράκλησης :
``Άφησέ με να έρθω μαζί σου`` στην αρχιτεκτονική διάρθρωση του
ποιήματος και ποιες σημασιολογικές αποχρώσεις έχει;
Απάντηση:
1) Η φράση ``Άφησέ με να έρθω μαζί σου`` συναντάτε 15 φορές κατά
την διάρκεια του ποιήματος.
2) Στα πρώτα λυρικά σύνολα, εμφανίζεται συχνότερα · στην συνέχεια
αραιώνει και ακολουθεί μετέπειτα από κάθε ολοκληρωμένο τμήμα
εξομολόγησης –αποκάλυψης του εσωτερικού κόσμου της.
3) Αρχίζει σαν έμμεση πρόταση ή ερώτηση · πλάγια υποβεβλημένη, για
να φτάσει σιγά σιγά τα όρια της σπαστικής επίκλησης για σωτηρία
και καταλήξει , όταν πια έχει επικρατήσει την απόφασή της να μην
ακολουθήσει τον νέο, σε απλό σχήμα λόγου ή σε ένα είδος
επικύρωσης μιας ακόμα ματαίωση.
4) Η επαναλαμβανόμενη αυτή ικεσία δηλώνει την άμεση ανάγκη της
γυναίκας να αγκιστρωθεί από την ζωή.
5) Η φράση αποτελεί ένα πολυσύνθετο σύμβολο που μπορεί να
ερμηνευθεί με πολλούς τρόπους.

30.  Με πρώτη ματιά φαίνεται να εκφράζει ένα αμήχανο , αλλά
και σαφές ερωτικό κάλεσμα. Η γυναίκα ελκύεται από την
ομορφιά του νέου. Η άποψη αυτή ενισχύεται από τις
εξομολογήσεις της (75-100). Η γυναίκα είχε βιώσει
ποιητική στέρηση με αντάλλαγμα την ποιητική δημιουργία.
 Σε δεύτερο επίπεδο υποδηλώνει μια ομολογία · αποτυχίας ,
της γυναίκας , την παραδοχή της ανθρώπινης μοναξιάς και
την μεταμέλεια για ένα πλήθος επιλογών της.
 Σε τρίτο επίπεδο υποδηλώνει την απόρριψη και την
εγκατάλειψη όλων των συμβάσεων, του παρελθόντος είτε
αφορούν την θέση της γυναίκας στην σύγχρονη κοινωνία ,
είτε αποτελούν γενικότερες πολιτικές και κοινωνικές
συμβατικότητες.
 Τέλος · η γυναίκα αναζητά τον άλλον άνθρωπο , πρόσωπο
που παραέβλεπε και αγνοούσε τόσο στην ζωή , όσο και
στην ποιοτική δημιουργία της.
I. Εκφράζει επίσης και την υπαρξιακή αγωνία με
δισταγμό ενώ εκφράζοντας ταυτόχρονα την
εφηβική ντροπή και την διακριτικότητα του
ηλικιωμένου.
II. Ο ρόλος της φράσης στην αρχιτεκτονική διάρθρωση
του ποιήματος (δομή):
Αποτελεί ένα μοτίβο και ο δομικός του
ρόλος σε ένα κείμενο γεμάτο παρεμβάσεις
και συνειρμούς είναι σημαντικό
Στηρίζει την ποιητική σύνθεση · αποτελεί
κολόνα
Είναι χαρακτηριστικό , ότι συνήθως <<
κλείνει>> τις ΥΠΟ ενότητες , ολοκληρώνει
τμήματα του μονόλογου, συνειρμικά χώρια
και διαδοχικές παρεμβάσεις.

31. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΟΜΑΔΑΣ
Α. Γράμμα προς τον Νέο

32. Β. Δραματοποίηση μπροστά στην τάξη αποσπάσματος του ποιήματος
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ : Βαγγέλης Χαροκοπάκης, Σάλι Ειρήνη, Σαπουνάκη Μαρία, Ιόνη
Χάτσινσον