Κοντά σου - Πούσι: μια ερμηνευτική προσέγγιση μέσα από εργασίες μαθητών

1. Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Λυκείου
Νεότερη Ποίηση
Μαρία Πολυδούρη «Κοντά σου»
Νίκος Καββαδίας «Πούσι»
Κολάζ: Γιώργος Μπάσδας
(μια ερμηνευτική προσέγγιση των δύο ποιημάτων με θέμα τον έρωτα,
μέσα από εργασίες μαθητών)

2. ΜΑΡΙΑ ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ-ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΑΔΙΑΣ
Μαρία Πολυδούρη-Κοντά σου
1. Να δημιουργήσετε μια παρουσίαση με το PowerPoint ή με το
www.prezi.com , στην οποία θα προβάλλετε τα σημαντικότερα
γεγονότα του βίου και του έργου της ποιήτριας Μαρίας
Πολυδούρη. Στοιχεία για την ποιήτρια θα βρείτε στις ακόλουθες
σελίδες
http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=46
1&t=344
http://www.potheg.gr/TT.aspx?lan=1&Type=WRITER&writerId=77
11204&TextType=BIO
2. Να επιλέξετε ένα ακόμη ποίημα της Μαρίας Πολυδούρη, που σας
αρέσει, και να το παρουσιάσετε στους συμμαθητές σας
οπτικοποιώντας το με το πρόγραμμα PowerPoint. Επιλέξτε
εικόνες κατάλληλες για να «ντύσετε» το περιεχόμενο των στίχων
και ανάλογη μουσική. Σκοπός μας είναι να δημιουργήσουμε μια
φωτοαφήγηση με το http://www.brainshark.com/mybrainshark
Ποιήματα της Πολυδούρηθα βρείτε στη σελίδα
http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/maria_polydoyrh/
3. α) Να διαβάσετε το ποίημα «Κοντά σου» αργά και καθαρά, και να
το ηχογραφήσετε. β)Παράλληλα, να βρείτε εικόνες που
αναπαριστούντο περιεχόμενο των στίχων (να βρείτε μία εικόνα
για ένα ή δύο στίχους). Έτσι, θα οπτικοποιήσουμε το ποίημα με
τη χρήση βίντεο.
4. Πώς παρουσιάζεταιη λυτρωτική και μεταμορφωτική δύναμη του
έρωτα στο ποίημα;
Στο ποίημα της Πολυδούρηβασικό χαρακτηριστικόείναι το ερωτικό
στοιχείο. Η λυτρωτική και μεταμορφωτική δύναμη του έρωτα
φαίνεται σε όλους τους στίχους. Για παράδειγμα, στουςστίχους 3-4
κάνονταςχρήση δύο εκφραστικών μέσων, η συγγραφέας παρουσιάζει
μια κινητική εικόνα, της ανέμης του νου,και δύο μεταφορές
«χρυσόβεργη ανέμη» και «ρόδινος στοχασμός». Με αυτόν τον τρόπο
εκφράζει το αποτέλεσμα της ψυχικής ηρεμίας στον νου και την
σκέψη των ερωτευμένων. Έτσι δηλώνει την αισιοδοξία και την
απουσία θλίψης στον «κόσμο» των ερωτευμένωνανθρώπων.
Μανώλης Λαζίδης, Ιωάννα Κύρκου, Ελισσάβετ Μητριτζώνη,
Δημήτρης Κόλλιας, Γιώργος Μπάσδας
5. α) Να επισημάνετε τον πλούτο των εκφραστικώνμέσωνμε τα
οποία αναδεικνύονταιτα συναισθήματα της ποιήτριας,
συμπληρώνοντας τον παρακάτω πίνακα:

3. Εκφραστικό
μέσο
Παραδείγματα
Επανάληψη κοντά σου
Εικόνα δεν αχούν άγρια οι ανέμοι (κινητική εικόνα)
Μεταφορά αναφτεριάζει πλάι μας κάπου η άνεργη χαρά
Παρομοίωση όλα γλυκά κι όλα σα χνούδι, σα χάδι, σα
δροσούλα, σαν πνοή/ η θλίψη ανθίζει σαν λουλούδι
Τρυφερό
λεξιλόγιο
γλυκά, χαρά, γαλήνη και το φως
β) Ποια είναι η λειτουργία τωνπαραπάνω μέσων στο ποίημα;
Με τα παραπάνωεκφραστικά μέσα δηλώνεται η ψυχική διάθεση της
ποιήτριας,η οποία είναι ερωτική, καθώςβλέπουμε τον πόθο πουέχει
για τον αγαπημένο της, κοντάστον οποίο οτιδήποτε αρνητικότης
φαίνεται θετικό. Έτσι, εντείνεται ο λυρισμός και ο ρομαντισμόςτου
κειμένου. Επίσης, φαίνεται και η γενικότερη ευαισθησία που έχουν οι
γυναίκες.
6. Να μελετήσετε την στιχουργική τεχνική του ποιήματος,
συμπληρώνοντας τον παρακάτω πίνακα:
Στροφές (αριθμός) 3 τετράστιχες στροφές
Στίχος (συλλαβές) 11σύλλαβοι και 10σύλλαβοι
Μέτρο Ιαμβικό
Ομοιοκαταληξία Πλεκτή
Με βάση τα στοιχεία αυτά, θα κατατάσσατε το ποίημα στην
παραδοσιακήή τη νεότερη ποίηση;
Με μια πρώτη ματιά το ποίημα φαίνεται να εντάσσεται στην
παραδοσιακή ποίηση,επειδή έχει τα παραπάνωστιχουργικά
χαρακτηριστικά. Ωστόσο,μια προσεκτικότερηανάγνωση, πουοδηγεί
στη διαπίστωση ότι το ποιητικόυποκείμενοεκφράζει τις εσωτερικές
σκέψεις και τα συναισθήματα του, κατατάσσει το ποίημα στη
νεότερη ποίηση. Εντέλει η Μαρία Πολυδούρηεντάσσεται στους
μεταβατικούςποιητές.
7. Να αναζητήσετε τα νεορομαντικάκαι συμβολιστικά στοιχείατου
ποιήματος,καταγράφοντάς τα σε 1-2 παραγράφους. Για το
ρομαντισμό ανατρέξτε στο βιβλίο Λογοτεχνίας Α΄ Λυκείου και για
το συμβολισμό στο βιβλίο Λογοτεχνίας Β΄Λυκείου (σελίδες 194-
195). Παράλληλα μπορείτε να συμβουλευτείτε και τη σελίδα της
Wikipedia
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B5%CE%BF%CF%81
%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%
BA%CE%BF%CE%AF-
%CE%9D%CE%B5%CE%BF%CF%83%CF%85%CE%BC%CE%B
2%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%

4. 82_%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%B7%CF%84%CE%AD%CF
%82_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%9C%CE%B5%CF%83%
CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%AD%CE%BC%CE%B
F%CF%85
Το ποίημα «Κοντά σου» της Μαρίας Πολυδούρη εντάσσεται στη
νεότερη νεορομαντική ποίηση. Κάποια χαρακτηριστικά που το
αποδεικνύουνείναι η μελαγχολία και η αίσθηση του αδιέξοδου
(κοντά σου η θλίψη ανθίζει σα λουλούδι). Υπάρχει ακόμη έντονη
ονειροπόληση και τάση προς τη φυγή (κι να κάποτε μιλάμε
αναφτεριάζει).
Επίσης το ποίημα έχει και στοιχεία συμβολισμού, όπωςη
μουσικότητα του στίχου, πουείναι έντονη στο ποίημα, και το
περιορισμένοεννοιολογικό περιεχόμενο, αφούτο ποιητικό
υποκείμενοπεριορίζεται στη νοσταλγία του αγαπημένουτης.
Εξάλλου είναι φυσικό να εντάσσεται το ποίημα στη νεορομαντική
και συμβολιστική τεχνοτροπία, σύμφωναμε την εποχή που
γεννήθηκε η ποιήτρια και τις επιρροές πουδέχτηκεαπό τον Κώστα
Καρυωτάκη.
8. «Η Πολυδούρη έγραφε τα ποιήματά της όπως και το ατομικό της
ημερολόγιο. Ημεταστοιχείωση γινόταναυτόματα και πηγαία»:
να εξηγήσετε τη φράση αυτή λαμβάνοντας υπόψη το γραμματικό
πρόσωπο που χρησιμοποιεί στο ποίημα, το λεξιλόγιο και το
ιδιαίτερο ύφος.
Η Μαρία Πολυδούρη χρησιμοποιεί απλά λόγια και εκφράσεις, για να
φανερώσει τον εσωτερικό της κόσμο, «σαν να έγραφε ημερολόγιο».
Τα ποιήματά της έχουν το ίδιο με τις λέξεις απλό και άμεσο ύφος
παρά το βάθος και την εσωτερικότητα τουλόγου της. Τα
χαρακτηριστικά αυτά, σε συνδυασμό με τη χρήση α΄ και β΄
γραμματικού προσώπου,προσδίδουνστο ποίημα το χαρακτήρα του
ημερολογίου.
9. Να γράψετε το δικό σας ποίημα αρχίζοντας Κοντά σου…
Κοντά σου να μείνω θέλησα,
μα μακριά σου με κράτησες πολύ.
Κοντά σου τα πιο όμορφά μου
χρόνια να περάσω ονειρεύτηκα,
μα πάλι δεν το θέλησες εσύ.
Έγινε η απόσταση μια φοβερή συνήθεια
τώρα ζητάς εσύ κοντά μου να βρεθείς.
Απέχουμε απ’ το σμίξιμο χίλια μύρια.
Κοντά μου δεν ήταν γραφτό να ζεις…
Ζήσης Λαμπρόπουλος, Μαρία Μυλωνά, Βάνα Ναλμπάντη,
Δήμητρα Μακρή, Χριστίνα Κολοκυθά

5. Νίκος Καββαδίας-Τοπούσι
10.Να δημιουργήσετε μια παρουσίαση με το PowerPoint ή με το
www.prezi.com , στην οποία θα προβάλλετε τα σημαντικότερα
γεγονότα του βίου και του έργου του ποιητή Νίκου Καββαδία.
Στοιχεία για τον ποιητή θα βρείτε στις ακόλουθες σελίδες
http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=46
1&t=194
http://www.potheg.gr/TT.aspx?lan=1&Type=WRITER&writerId=77
11300&TextType=BIO
11.Να επιλέξετε ένα ακόμη ποίημα του ΝίκουΚαββαδία, που σας
αρέσει, και να το παρουσιάσετε στους συμμαθητές σας,
οπτικοποιώντας το με το πρόγραμμα PowerPoint. Επιλέξτε
εικόνες κατάλληλες για να «ντύσετε» το περιεχόμενο των στίχων
και ανάλογη μουσική. Σκοπός μας είναι να δημιουργήσουμε μια
φωτοαφήγηση με το http://www.brainshark.com/mybrainshark
Ποιήματα του Καββαδία θα βρείτε στη σελίδα
http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/nikos_kabbadias/
12. α) Να διαβάσετε το ποίημα «Πούσι» αργά και καθαρά, και να
το ηχογραφήσετε. β)Παράλληλα, να βρείτε εικόνες που
αναπαριστούντο περιεχόμενο των στίχων (να βρείτε μία εικόνα
για ένα ή δύο στίχους). Έτσι, θα οπτικοποιήσουμε το ποίημα με
τη χρήση βίντεο.
13.Ο ποιητής βλέπει μια οπτασία που τη συμπλέκει με πραγματικές
καταστάσεις και με σκέψεις του. Ποια είναι η οπτασία, ποιες οι
πραγματικές καταστάσεις και ποιες οι σκέψεις του;
Η οπτασία που βλέπει ο ποιητής είναι η αγαπημένη του.
Οι πραγματικές καταστάσεις πουπεριγράφει στο κείμενο είναι ότι
έπεσε καταχνιά αποβραδίς,το καραβοφάναροήταν χαμένο, κάτω στα
νερά του Port Pegassuβρέχει πάντα και βλαστημά ο λοστρόμοςτον
καιρό. Οι σκέψεις του ποιητή αφορούν την αγαπημένη του,την οποία
φαντάζεται ότι τη βλέπει μπροστά του και της μιλάει. Οι δύο αυτοί
κόσμοι, πραγματικός και φανταστικόσυμπλέκονται στο ποίημα,
δημιουργώνταςμια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα.
Γιάννης Κιούρτης, Άντα Λίκα, Βάσω Μυλωνά, Κυριακή
Λεμονίδου, Πρόδρομος Κιρμιζόγλου
14.Αφού εντοπίσετε τα εκφραστικά μέσα της αντίθεσης και των
εικόνων, να σχολιάσετε τη λειτουργία τους στο ποίημα.
Να ενημερώσετε με λόγο προφορικό τους συμμαθητές σας για
άλλες επισημάνσεις που μπορείτε να κάνετε σχετικά με τη
γλώσσα του ποιήματος.
Στο ποίημα αυτό ο ποιητής, για να αισθητοποιήσει τις ιδέες του,
χρησιμοποιεί ποικίλα εκφραστικά μέσα. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιεί

6. ρεαλιστικές εικόνες, όπωςγια παράδειγμα «μας παραμονεύει ο
θερμαστής με τα δυο του πόδια στις καδένες». Συγχρόνωςκάνει
χρήση και λυρικών εικόνων, όπως π.χ. «κάτασπρα φοράςκι έχεις
βραχεί, πλέκω σαλαμάστρα τα μαλλιά σου». Ακόμη παρατηρούμε και
μια υπερρεαλιστική εικόνα,τον ποιητή να μιλάει σε μια οπτασία. Οι
εικόνες αυτές προσδίδουνζωντάνια, παραστατικότητα,και άλλοτε
ρεαλισμό ή λυρισμό.
Εκτός από τις εικόνες, εντοπίζονται και αντιθέσεις, όπως «ήρθες
να με δεις-φύγε». Με την αντίθεση αυτή το ποιητικό υποκείμενο
δείχνει ότι απομακρύνει την κοπέλα και ότι τελικά προτιμά τη
θαλασσινή ζωή, μακριά από τη στεριά, σε αντίθεση με το κορίτσι,
που μάλλον επιζητά μια σταθερή σχέση.
15.Να μελετήσετε την στιχουργική τεχνική του ποιήματος,
συμπληρώνοντας τον παρακάτω πίνακα:
Στροφές (αριθμός) 5 τετράστιχες στροφές
Στίχος (συλλαβές) 9σύλλαβοι και 10σύλλαβοι
Μέτρο Τροχαϊκό
Ομοιοκαταληξία Σταυρωτήκαι πλεκτή (στις δύο τελευταίες
στροφές)
Με βάση τα στοιχεία αυτά, θα κατατάσσατε το ποίημα στην
παραδοσιακήή τη νεότερη ποίηση;
Με βάση τα στιχουργικά χαρακτηριστικά,φαίνεται το ποίημα να
ανήκει στην παραδοσιακή ποίηση. Ωστόσο η αναφορά σε υποθετικές
καταστάσεις και διαλόγους, ο φανταστικόςκόσμος τουποιήματος το
εντάσσουν τη νεότερηποίηση. Έτσι, μάλλον ο Καββαδίας να ανήκει
στους μεταβατικούς ποιητές.
16.Να δημιουργήσετε ένα χάρτη google (https://www.google.gr/maps/
) με τίτλο Το πούσι. Σε αυτόντο χάρτη βάλτε ως δείκτες τις
περιοχές που αναφέρονται στο ποίημα, συμβουλευόμενοι και τα
σχόλια του βιβλίου για τη γεωγραφική τοποθεσίατους (Port
Pegassu, Τοκοπίλα,Εβρίδες).
17.«Ο Καββαδίας ανήκει στους δημιουργούς που άφησαντο στίγμα
τους, ανανεώνοντας την ποίηση της νεορρομαντικής σχολής». Να
επιβεβαιώσετε την παραπάνω άποψη με αναφορές στο ποίημα.
Χαρακτηριστικάτου ρομαντισμού θα βρείτε στο βιβλίο
Λογοτεχνίαςτης Α΄ λυκείου
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-
A111/262/1917,6373/ ή
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B5%CE%BF%CF%81
%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%
BA%CE%BF%CE%AF-
%CE%9D%CE%B5%CE%BF%CF%83%CF%85%CE%BC%CE%B
2%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%

7. 82_%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%B7%CF%84%CE%AD%CF
%82_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%9C%CE%B5%CF%83%
CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%AD%CE%BC%CE%B
F%CF%85
Η παραπάνωάποψη επιβεβαιώνεται,διότι ο Καββαδίαςχρησιμοποιεί
εν μέρει χαρακτηριστικά τουρομαντισμού. Για παράδειγμα, φαίνεται
δεμένος με όλες εκείνες τις εμπειρίες που είχε ως ναυτικόςστα
διάφορα μέρη του κόσμου, μα το κυριότεροείναι πως νοσταλγεί την
αγαπημένη του, και γι’ αυτό τη φαντάζεται δίπλα του. Επίσης
προβάλλει τη μελαγχολία του, χαρακτηριστικότων ρομαντικών,
ιδιαίτερα στην τελευταία στροφή, που αναγκαστικά απομακρύνει το
κορίτσι λόγω της δουλειάς του.Ακόμα η χαλαρή έκφραση και ο
λυρισμός του κειμένουμπορούν να θεωρηθούν ρομαντικά στοιχεία,
όπως και η ιδιαίτερη γλώσσα, που δεν είναι βέβαια η καθαρεύουσα
των ρομαντικώναλλά είναι εμπλουτισμένη με τη ναυτική ορολογία.
18.Να γράψετε ένα ποίημα αρχίζοντας «Έπεσε το πούσι…» ή
«Έπεσε ομίχλη…».
Έπεσε ομίχλη στην καρδιά μου,
γιατί δεν είσαι τώρα πια κοντά μου.
Θόλωσε η σκέψη μου·
κόλλησε το μυαλό μου σε εσένα
και τώρα δεν μιλάω σε κανέναν.
Το παράθυρο κοιτάζω, μα δεν μπορώ να δω,
γιατί με την ομίχλη σταμάτησα να ζω.
Πίσω σου ζήτησα να ’ρθεις,
μα εσύ ξανά δεν θέλεις να με δεις.
Όμως ο έρωτάς μου είσαι εσύ,
γι’ αυτό θα κάνω όνειρα στη ζωή μου...
Ηρώ Κυριαζή, Ηλίας Μήττας, Αποστόλης Μαρκάκης,Στάθης
Κομματάς, Γεράσιμος Νικολάου
ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ
Αν υποθέσουμε ότι η Μαρία Πολυδούρημπορούσε να διαβάσει το
ποίημα του Νίκου Καββαδία, τι νομίζετε ότι θα του έλεγε; (διαβάστε
προσεκτικά και τα δύο ποιήματα). Γράψτε την απάντηση που θα του
έδινε, σε μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείουή γράμμα.
Με θέμα τον έρωτα δημιουργήστε ό,τι σας αρέσει: μια εικόνα (από το
Πούσι ή της αρεσκείας σας), ένα PowerPoint, ένα collage
(www.photocollage.net ), ένα ποίημα (ή διαβάστε ένα ποίημα), μια
σελίδα ημερολογίου…

8. Διαβάστε και ηχογραφήστε ένα απόσπασμα από το Μονόγραμμα του
Οδυσσέα Ελύτη (όποιο σας αρέσει).
http://www.elytis.edicypages.com/526351158870/529978158870
Ημερολόγιο
Αγαπημένο μου ημερολόγιο…
Τι είναι ο έρωτας τελικά;Ο παππούςμου κάποια μέρα μου είχε πει
ότι έρωτας είναι η αγάπη, η χαρά, η ευτυχία, ο πόνος,η πίκρα, η
απογοήτευση. Εγώ δεν τα πίστευα αυτά. Πάντα τα αμφισβητούσα.Για
την ακρίβεια, θεωρούσα ότι ο έρωτας έχει μόνο τη θετική του πλευρά. Γι’
αυτό και με προβλημάτισαντα λόγια του παππού. Αργότερακατάλαβα
όμως πόσο δίκαιο έχει. Γιατί ο έρωτας έχει και τα κακά του. Γιατί έρωτας
δεν είναι μόνο τα αμοιβαία συναισθήματα, αλλά και αυτά που νιώθει
μόνο ένας για κάποιονάλλον, ο οποίος άλλος δεν τα νιώθει. Δεν μπορείς
να αναγκάσεις άλλωστε κάποιοννα νιώθει όπως εσύ αισθάνεσαι για
αυτόν. Επομένως,υπάρχει και ο κίνδυνος της απόρριψης στον έρωτα.
Όλα στο παιχνίδι είναι. Πρέπει να μάθεις να ζεις με αυτό. Έτσι εξηγείται,
λοιπόν, πόσο σωστόςήταν ο παππούς. Αυτό που ξέρω εγώ όμως είναι ότι
όλα είναι στο χέρι σου. Στο χέρι σου είναι να μετατρέψεις όλα τα κακά
σε καλά. Μόνο από σένα εξαρτάται. Με προσπάθεια και επιμονή όλα
γίνονται. Γι’ αυτό μην το βάζεις κάτω. Μην τα παρατάς.Στο τέλος εσύ
θα είσαι ο νικητής.
Ζήσης Λαμπρόπουλος
Ποίημα
Θυμάμαι…
Η θύμησή σου πάντα ένα ευχάριστο κενό,
μια αυλή γεμάτη άνθη,
ένα κύμα απαλό,
ένας άνεμος δίχως αέρα.
Ίσως πνιγούμε, ίσως σωθούμε
το τέλος μοιάζει
άγνωστο, αδιάφορο.
Απλά ζωή ζητούμε.
Κι όταν θυμάμαι
τη μορφή σου, τα λόγια σου τα πιο ζεστά,
δύναμη παίρνει η καρδιά
και προχωράει.
Μαρία Μυλωνά