2. DAFTAR ISI
PENGERTEN TEMBANG MACAPAT............... 01-09
ANCACSE TEMBANG MACAPAT...................10
PANGERTEN GURU GATRA, LAGU, WILANGAN...11
UNSUR KEBAHASAAN TEMBANG MACAPAT......12-16
3. Tembang Macapat
Maskumambang
Tembang macapat yaiku salah
sawijining tembang sing sampek
saiki isih diuni uni. Ana 11 tembang
macapat saben saben tembangan
duweni ciri langsung karakter kang
bedo bedo
Dadi tanda awal kauripane manungsa ing
dunyo. Tembang iki nggambarake
tentang cabang bayi ing njero weteng e
ibu
01
4. Mijil
Kehadiran ing dunyo kang
digambarake tembang
macapat mijil sing nduweni
arti mbrojol saka
kandungane ibu
02
5. 03
Kinanti
Jaman ing ngendi anak dididik
langsung di arahake marang
wong tuone supaya dadi pribadi
seng becik
Sinom
Masa enom iki digunakake gae nuntut
ilmu golek kanca lama golek jati diri
awak dewe
6. ASMARADANA
Gambuh
Iso diartino jambuh yaiku cocok utowo sepaham.
Nggambarake babak anyar ing kauripane
manungsa yaiku jaman jaman kawin
Nggambarake gejolak katresnan ing kauripane
manungsa
04
9. Pangkur
Dihukum saja kata mungkur
manungso mulai mundur saka nafsu
duniawi langsung mulai mikirake
kauripan marine pejah mbesok
07
10. 08
Megatruh
Tembang macapat kang
nggambarake manungsa pas wayah
sakaratul maut. Megat nduweni arti
pisah, ruh nduweni arti nyawa
pisahan antarane jiwa lan raga lan
mbalik nggen asale
11. Awak sing wis ditinggalake marang
roh e terus disuceni sadurunge di
balikno marah lemah. Tembang
pocung yaiku tembang sing ngilingna
kita marang kematian
P O C UNG
09
13. Guru gatra yaiku cacahe larik saben
sapada. Contoh tembang pocung
guru gatrane 4.
Guru lagu yaiku tibane swara ing
pungkasaning gatra. Contoh
tembang pocung guru lagune u, a,
i, a.
Guru wilangan yaiku cacahe wanda
utawa kecap saben sagatra. Contoh
tembang pocung guru wilangane
12,6,8,12.
11
15. Tembung garba yaiku
tembung loro sing
dirangkep dadi siji kanthi
nyuda cacahing wanda
TEMBUNG
GARBA
Tuladhane
- a+i= e (contoh = ana+ing= ajeng)
- a+u= o (contoh = wira+utama=
wirotama)
- a+e= we (contoh = jalu+estri=
jalwestri)
13
16. TEMBUNG
KAWI
Tembung kawi yaiku tetembungan
kang cakcakane winates ana ing basa
endah, umpamane kanggo ing
kesenian wayang, kethoprak, lan acara
liyane kang gegayutan karo adanya
kejawen
Tuladhane
14
- KARITIKA = LINTANG
- BRAMA = GENI
- JALMA = WONG
- CANDRA = REMBULAN
- GEGANA = AWANG AWANG
17. 15
TEMBUNG DASANAMA
TEMBUNG DASANAMA YAIKU TEMBUNG
PIRANG PIRANG KANG DUWENI TEGES SIJI
UTAWA PADHA
TULADHA
-ANAK = ATMAJA, PUTRA, SUMU, SIWI
-BUMI = BANTALA, BAWANA, KISMA, PRATIWI
-GUNUNG = ALDAKA, ANCALA,
MERU,PRABATA
-LANGIT= AKASA, WYAT, AWANG AWANG
18. SANDI ASMA
16
SIGRA KAYA ANDAKARA
• CANTIKMU SEPERTI CAHAYA MATAHARI
KEROSO PANAS NANGING AMONG
• TERASA PANAS TAPI MENJAGA
ANANENG AWAK NGANTI TYAS
• ADA DI BADAN SAMPAI KE HATI
RIMUT NYEMPURNAKE AWAKMU
• ANGIN MENYEMPURNAKAN DIRIMU
KADANG OBOR OBIR NGRUSAK AWAKMU
• KADANG PETIR MERUSAK DIRIMU
AKU HUSNA GAWE MU
• AKU BERNAFAS UNTUK MU
AGLIS WEKTU MLAKU
• CEPATNYA WAKTU BERJALAN
DUNYA WIS BEDO
• DUNIA SUDAH BERBEDA
KABEH WES DADI IRENG
• SEMUA SUDAH MENJADI HITAM