This slideshow is about steps of construction of standardized test. Total 12 steps are discussed in detail here for student teachers of B.Ed. of Gujarat University in Gujarati Language

1. પ્રમાણિત કસોટી રચનાના
સોપાનો
રચયિતા : ડૉ. કેવલ અંધારરિા

2. પ્રમાણિત કસોટી રચનાના સોપાનો
૧. હેતુઓ નક્કી કરવા (Deciding Objectives)
૨. સંદર્ભ સાહહત્યનું વાચન કરવું (Review of Reference Material)
૩. પ્રાથમમક કસોટીની રચના (Preparation of Primary Draft of Test)
૪. મનષ્િાત અણર્પ્રાય (Opinion of Resource Person)
૫. પૂવભ પ્રાથમમક અજમાયશ (Pre-Primary Tryout / Pre-Piloting)
૬. પ્રાથમમક અજમાયશ (Primary Tryout / Piloting)
૭. મવગત મવશ્લેષિ / કલમ પૃથક્કરિ (Item Analysis)
Dr. KeVaL Andharia

3. ૮. અંમતમ કસોટીની રચના (Preparation of Final Test)
૯. કસોટીનું સંચાલન (Administration of Test)
૧૦. કસોટીની મવશ્વસનીયતા અને યથાથભતા શોધવી (Deciding
Reliability and Validity of the Test)
૧૧. માનાંકો પ્રસ્થામપત કરવા (Establishing Norms)
૧૨. કસોટી માગભદમશિકા તૈયાર કરવી (Preparation of Test
Manual)
Dr. KeVaL Andharia

4. ૧. હેતુઓ નક્કી કરવા
કસોટી રચાનારે, ક્ાાં પ્રકારના મનોવૈજ્ઞાયનક લક્ષિનુાં માપન કરવુાં
છે?
ક્ાાં જૂથના વ્િક્તતઓ માટે, કસોટીનુાં વ્િાપયવશ્વ (એટલે કે ક્ાાં
યવસ્તારના અને કેટલા લોકો માટે) શુાં છે?
હેતુ યનયિત થવાથી કસોટી રચનારને કસોટી રચવાની રિશા મળી
જાિ છે.
Dr. KeVaL Andharia

5. ૨. સંદર્ભ સાહહત્યનું વાચન કરવું
* વ્યક્તતના જે લક્ષિનું માપન કરવું છે તે લક્ષિનાં મનોવૈજ્ઞામનક
આધારો જાિી શકાય છે.
* મનોવૈજ્ઞામનક આધારો જાિવાથી જે તે લક્ષિનાં માપન માટે કયા
કયા પાસાંઓ કે ઘટકોનો કસોટીમાં સમાવેશ કરવો તે સ્પષ્ટ થાય છે.
* કસોટી રચનાર જે હેતુ આધાહરત કસોટી રચવા જઈ રહ્ાં છે તે
અગાઉ કોઈએ રચી હોય તો તેની જાિ થાય છે, જો કસોટી અગાઉ
રચાઈ ગયેલ હોય અને મવશ્વસનીય, યથાથભ હોય તો સીધો જ તેનો
ઉપયોગ થઇ શકે છે. સમય અને શક્તતનો વ્યય અટકાવી શકાય છે.
અથવા તેમાંથી માગભદશભક સૂચનો પ્રાપ્ત થાય છે.
* પ્રમાણિત કસોટી રચનાના માગભદશભક મનયમો અને મસદ્ાંતોની સમજ
મેળવવા પિ સંદર્ભ સાહહત્યનું વાચન જરૂરી બને છે.
* પ્રમાણિત કસોટીમાં ક્ાં પ્રકારની કલમો (મવધાનો / પ્રશ્નો)નો
સમાવેશ કરવો તે અંગે હદશા-મનદેશ મળે છે.
Dr. KeVaL Andharia

6. ૩. પ્રાથયમક કસોટીની રચના
• આ તબક્કે કસોટી રચમયતા એ પોતાની મવવેકબુદ્ધદ્નાં આધારે કસોટીમાં
સમાવી શકાય તેવા મવધાનો / પ્રશ્નોની રચના કરવાની હોય છે.
• અન્ય જાિકાર વ્યક્તતઓ સાથે પિ ચચાભ કરીને મવધાનો / પ્રશ્નો
રચી શકાય છે.
• શક્ હોય તેટલા વધુ મવધાનો / પ્રશ્નોની રચના કરવી જોઈએ.
• રચમયતાએ દરેક મવધાન / પ્રશ્ન માટે ણચિંતન કરવાનું છે.
• મનરથભક કે ણબનજરૂરી લગતા મવધાનો / પ્રશ્નો કાઢી નાખવવાના છે.
• ત્યારબાદ પ્રાથમમક કસોટી તૈયાર થાય છે.
Dr. KeVaL Andharia

7. ૪. મનષ્િાત અણર્પ્રાય
 યનષ્િાત વ્િક્તતઓના અણિપ્રાિના આધારે કસોટીના યવધાનો /
પ્રશ્નોમાાં રહેલુાં પુનરાવતતન દૂર કરવુાં જોઈએ,
 ણિનજરૂરી લગતા યવધાનો / પ્રશ્નો રિ કરવા જોઈએ.
 ખ ૂટતા કે જરૂરી યવધાનો / પ્રશ્નો ઉમેરવા જોઈએ. જો
 કોઈ યવધાન / પ્રશ્નનુાં સ્વરૂપ કે પૂછવાની રીત િિલવા માટેનુાં
સૂચન હોિ તો તે પિ કરવુાંજોઈએ.
 િાષાના તજ્જ્જ્ઞ પાસેથી પિ અણિપ્રાિ લેવો જોઈએ કે જેથી કોઈ
િાષાકીિ ભૂલ પિ ન રહી જાિ.
આ પ્રકારે તૈિાર થિેલ અંયતમ સ્વરૂપની પ્રાથયમક કસોટી પૂવત
અજમાિશ માટે ઉપિોગમાાં લેવામાાં આવે છે.
Dr. KeVaL Andharia

8. ૫. પૂવભ પ્રાથમમક અજમાયશ
જે મવદ્યાથીઓના જૂથને ધ્યાનમાં રાખવીને કસોટીની રચના કરવાની
હોય તે જૂથ (વ્યાપમવશ્વ)માંથી આઠ-દસ મવદ્યાથીઓ પર આ કસોટીનું
સંચાલન કરવું જોઈએ. આ સંચાલન કરવાથી નીચે મુજબના લાર્
થાય છે.
• કસોટીમાં હજી કોઈ સંહદગ્ધતા હોય તો તે જાિી શકાય છે અને દૂર
કરી શકાય છે.
• ર્ાષાકીય ભૂલ હોય તો તે જાિી શકાય અને તે સુધારી શકાય.
• સૂચના કે મવધાન / પ્રશ્ન સમજવામાં મવદ્યાથીઓને તકલીફ પડતી
હોય તો તે જાિી શકાય અને તે સુધારી શકાય.
• મવદ્યાથીઓને કસોટી પૂિભ કરવામાં કેટલો સમય લાગે છે તે જાિી,
કસોટી માટે કેટલો સમય આપવો પડશે તે નક્કી કરી શકાય છે.
Dr. KeVaL Andharia

9. આ માટે સમગ્ર વ્યાપમવશ્વનું પ્રમતમનમધત્વ કરે તેવા પાત્રો પર કસોટીનું
સંચાલન કરવામાં આવે છે.
મોટાર્ાગે પ્રાથમમક અજમાયશ માટે ૩૭૦ જેટલા પાત્રોનો નમૂનો
લેવામાં આવતો હતો. (૩૭૦નાં ૨૭ % લગર્ગ ૧૦૦ થાય જેથી
પછીની ગિતરીઓમાં સરળતા થઇ જાય એટલા માટે ૩૭૦. જે મવશે
વધુ માહહતી આગળ અભ્યાસ કરવાથી મળશે.)
વતભમાન સમયે કમ્પપ્યૂટર દ્વારા ગિતરીઓ કરવામાં આવતી હોવાથી
૩૭૦ કરતાં નાનો કે મોટો નમૂનો પસંદ કરીને પિ પ્રાથમમક
અજમાયશ કરી શકાય છે.
૬. પ્રાથમમક અજમાયશ
Dr. KeVaL Andharia

10. ૭. યવગત યવષ્લેષિ / કલમ પૃથક્કરિ
Dr. KeVaL Andharia
કસોટીના યવધાનો / પ્રશ્નોને પૃથક રીતે યવગત કે કલમ તરીકે ઓળખવામાાં આવે છે.
પ્રાથયમક અજમાિાશને આધારે પ્રાપ્ત પરરિામોનો ઉપિોગ કરી કલમોનુાં પૃથક્કરિ
કરવામાાં આવે છે. કલમોના પૃથક્કરિ માટે નમૂનામાાં પસાંિ થિેલા તમામ પાત્રોએ
િરેક કલમ માટે આપેલાાં પ્રયતચારોને ધ્િાન પર લેવામાાં આવે છે. તે માટે નીચે
િશાતવેલ સોપાનોને અનુસરવામાાં આવે છે.
૧. સૌ પ્રથમ નમૂનાનાાં પાત્રોએ કસોટીમાાં આપેલાાં તમામ પ્રયતચારોનુાં નક્કી કરેલ
યનિમ અનુસાર ગુિાાંકન કરવુાં.
૨. તે આધારે તમામ પાત્રોના કુલ ગુિ શોધી કાઢવા.
૩. જે કુલ ગુિની િાિી તૈિાર થાિ તેને ઉતરતા ક્રમે ગોઠવી નવી િાિી તૈિાર
કરવી.
૪. િાિી અનુસાર કસોટી કે તેના ઉત્તરપત્રોને ગોઠવવા. એટલે કે સૌથી નીચે સૌથી
ઓછા ગુિ ધરાવનાર અને સૌથી ઉપર સૌથી વધુ ગુિ ધરાવનારનુાં ઉત્તરપત્ર રહે
તેમ ઉત્તરપત્રો ગોઠવવા.

11. Dr. KeVaL Andharia
૫. હવે, કુલ પાત્રોમાાંથી મહત્તમ ગુિ ધરાવનારા ૨૭ % પાત્રોની કસોટી કે ઉત્તરપત્ર
અલગ તારવો. (ગોઠવેલ કસોટી કે ઉત્તરાપત્રોમાાં ઉપરથી, કુલ નમૂનાના ૨૭%
જેટલી સાંખ્િાના ઉત્તરપત્રો કે કસોટી અલગ તારવો.) આને ઉપલુાં જૂથ કહો.
૬. ત્િારિાિ, કુલ પાત્રોમાાંથી લધુત્તમ ગુિ ધરાવનારા ૨૭ % પાત્રોની કસોટી કે
ઉત્તરપત્ર અલગ તારવો. (ગોઠવેલ કસોટી કે ઉત્તરાપત્રોમાાં નીચેથી, કુલ નમૂનાના
૨૭% જેટલી સાંખ્િાના ઉત્તરપત્રો કે કસોટી અલગ તારવો.) આને નીચલુાં જૂથ કહો.
૭. ઉપલા જૂથમાાંથી જેટલા પાત્રોએ પ્રથમ કલમના સાચા ઉત્તર આપ્િા છે તેની
સાંખ્િા શોધી કાઢો. જેને RU તરીકે ઓળખવામાાં આવે છે.
૮. નીચલા જૂથમાાંથી જેટલા પાત્રોએ પ્રથમ કલમના સાચા ઉત્તર આપ્િા છે તેની
સાંખ્િા શોધી કાઢો. જેને RL તરીકે ઓળખવામાાં આવે છે.
૯. આ િાંને મૂલ્િોને આધારે પ્રથમ કલમનુાં કરઠનતા / સરળતા મૂલ્િ, િેિપરખ /
તારવિી મૂલ્િ શોધવામાાં આવે છે.
૧૦. ઉપર્ુતતત સોપાન ક્રમ ૭ થી ૯નુાં પુનરાવતતન કસોટીની પ્રત્િેક કલમ માટે કરી
કલમોનુાં પૃથક્કરિ પૂિત કરવામાાં આવે છે.

12. Dr. KeVaL Andharia
કલમોનુાં કરઠનતા મૂલ્િ
કરઠનતા મૂલ્િ : કસોટીની કોઈ પિ કલમ કેટલી કરઠન, સામાન્િ કે
સરળ છે તે િશાતવતા આંકડાકીિ સાપેક્ષ માપને કસોટી કલમનુાં
કરઠનતા મૂલ્િ કહે છે. કરઠનતા મૂલ્િની રકિંમત '૦' થી '૧'ની વચ્ચે
આવે છે.
કરઠનતા મૂલ્િ શોધવાનુાં સૂત્ર : RU + RL
2N
જ્જ્િાાં, RU = ઉપલાાં જૂથમાાં કલમનો સાચો ઉત્તર આપનાર પાત્રોની
સાંખ્િા
RL = નીચલાાં જૂથમાાં કલમનો સાચો ઉત્તર આપનાર પાત્રોની સાંખ્િા
N = કોઈ એક જૂથમાાં પાત્રોની કુલ સાંખ્િા (િાંને જૂથમાાં કુલ પાત્રોના
૨૭% પાત્રોને પસાંિ કરેલ હોવાથી િાંને જૂથમાાં પાત્રોની સાંખ્િા સરખી
જ રહેવાની તેથી કોઈ પિ એક જૂથની સાંખ્િા)

13. Dr. KeVaL Andharia
સરળ કલમ : જ્જ્િારે કલમનો સાચો ઉત્તર આપનારાઓની સાંખ્િા વધુ
હોિ ત્િારે કલમનુ કરઠનતા મૂલ્િ '૧'ની નજીક આવે છે. જે ઊંચુાં
કરઠનતા મૂલ્િ સૂચવે છે. સાચો ઉત્તર આપનારાઓની સાંખ્િા વધુ ત્િારે
જ હોિ જ્જ્િારે કલમ સરળ હોિ. એટલે કે જે કલમ માટે કરઠનતા મૂલ્િ
'૧'ની નજીક મળે તેવી કલમ સરળ કલમ ગિાિ. અયત સરળ
કલમોનો સમાવેશ કસોટીમાાં કરવામાાં આવતો નથી.
કહઠન કલમ : આજ રીતે, જ્જ્િારે કલમનો ખોટો ઉત્તર આપનારાઓની
સાંખ્િા વધુ હોિ ત્િારે કલમનુ કરઠનતા મૂલ્િ '૦'ની નજીક આવે છે. જે
નીચુાં કરઠનતા મૂલ્િ સૂચવે છે. ખોટો ઉત્તર આપનારાઓની સાંખ્િા વધુ
ત્િારે જ હોિ જ્જ્િારે કલમ કરઠન હોિ. એટલે કે જે કલમ માટે કરઠનતા
મૂલ્િ '૦'ની નજીક મળે તેવી કલમ કરઠન કલમ ગિાિ. અયત કરઠન
કલમોનો સમાવેશ કસોટીમાાં કરવામાાં આવતો નથી.
સામાન્ય કલમ : જે કલમ માટે કરઠનતા મૂલ્િ ૦.૨૦ થી ૦.૮૦ની
વચ્ચે મળે તેવી કલમ સામાન્િ કલમ કહેવાિ છે. આવી સામાન્િ
કલમનો સમાવેશ કસોટીમાાં કરવામાાં આવે છે.

14. Dr. KeVaL Andharia
કલમોનુાં િેિપરખ મૂલ્િ
કસોટીનું તારવિી (ર્ેદપરખવ) મૂલ્ય : જે આંકડાકીિ સાપેક્ષ માપ
કસોટી આપનાર પાત્રોમાાંથી હોંયશિાર અને નિળાાં પાત્રોને અલગ
અપાડવાની ક્ષમતા ધરાવતાાં હોિ તેને કસોટીનુાં તારવિી મૂલ્િ કહે
છે.
તારવિી મૂલ્ય શોધવાનું સૂત્ર : RU - RL
N
જ્જ્િાાં, RU = ઉપલાાં જૂથમાાં કલમનો સાચો ઉત્તર આપનાર પાત્રોની
સાંખ્િા
RL = નીચલાાં જૂથમાાં કલમનો સાચો ઉત્તર આપનાર પાત્રોની સાંખ્િા
N = કોઈ એક જૂથમાાં પાત્રોની કુલ સાંખ્િા (િાંને જૂથમાાં કુલ પાત્રોના
૨૭% પાત્રોને પસાંિ કરેલ હોવાથી િાંને જૂથમાાં પાત્રોની સાંખ્િા સરખી
જ રહેવાની તેથી કોઈ પિ એક જૂથની સાંખ્િા)

15. Dr. KeVaL Andharia
તારવિી મૂલ્િની રકિંમત જેમ મોટી તેમ કલમનો સાચો ઉત્તર
આપનારા પાત્રોમાાં ઉપલાાં જૂથના પાત્રોની સાંખ્િા વધુ છે તેમ
કહેવાિ. આનો અથત એ થિો કે કલમનો સાચો ઉત્તર આપવામાાં
હોંયશિાર પાત્રોની સાંખ્િા વધુ છે. આવી કલમો કસોટી માટે સારી
ગિાિ.
આનાથી ઉલટુાં તારવિી મૂલ્િની રકિંમત જેમ ઓછી તેમ કલમનો
સાચો ઉત્તર આપનાર પાત્રોમાાં નીચલા જૂથના પાત્રોની સાંખ્િા વધુ
છે તેમ કહેવાિ. આનો અથત એ થિો કે કલમનો સાચો ઉત્તર
આપવામાાં નિળાાં પાત્રોની સાંખ્િા વધુ છે. જો કોઈ વાર કલમનો
સાચો ઉત્તર આપવામાાં હોંયશિાર પાત્રો કરતા નિળાાં પાત્રોની સાંખ્િા
વધુ હોિ તો તારવિી મૂલ્િ ઋિ મળે છે.

16. Dr. KeVaL Andharia
૮. અંયતમ કસોટીની રચના
પ્રત્િેક કલમોનુાં પૃથક્કરિ કિાતિાિ જે કલમો (યવધાનો / પ્રશ્નો)
માટે કરઠનતા મૂલ્િ ૦.૨૦ અને ૦.૮૦ વચ્ચે તથા િેિપરખ મૂલ્િ
૦.૩૦ થી ૦.૮૦ વચ્ચે આવે, માત્ર તેવી જ કલમોનો સમાવેશ
અંયતમ કસોટીમાાં કરવામાાં આવે છે.
જે કલમો માટે ફતત કરઠનતા મૂલ્િ કે ફતત િેિપરખ મૂલ્િ કે િાંને
આ કક્ષાની િહાર આવે તે કલમોનો સમાવેશ અંયતમ કસોટીમાાં
કરવામાાં આવતો નથી, એટલે કે આવી કલમો રિ થાિ છે.
આ રીતે જેટલા યવધાનો / પ્રશ્નો કસોટીમાાં સમાવી શકાિ તેમ હોિ
તેને એકયત્રત કરી અંયતમ કસોટીની રચના કરવામાાં આવે છે.
આ ઉપરાાંત આ તિક્કે, પ્રાથયમક અજમાિશ વખતે નમૂનાના
પાત્રોનાાં અનુિવને આધારે કસોટીની સૂચનાઓ કે િાષાકીિ ભૂલો
સુધારવામાાં આવે છે.

17. Dr. KeVaL Andharia
૯. કસોટીનુાં સાંચાલન
આ રીતે તૈિાર થિેલ અંયતમ કસોટીની યવશ્વસનીિતા, િથાથતતા
પ્રસ્થાયપત કરવા અને કસોટીના પરરિામોના માનાાંકો નક્કી કરવા
કસોટીનુાં સાંચાલન કરવામાાં આવે છે. આ માટે વ્િાપયવશ્વમાાંથી
પુન: નમૂનાની પસાંિગી કરવામાાં આવે છે જે સમગ્ર વ્િાપયવશ્વનાાં
તમામ લક્ષિોનાાં સાંિિતમાાં વ્િાપયવશ્વનુાં પ્રયતયનયધત્વ કરતો હોવો
જોઈએ. કુલ વ્િાપયવશ્વનાાં આધારે નમૂનામાાં કેટલા પાત્રો પસાંિ
કરવા તે નક્કી કરી શકાિ છે.

18. Dr. KeVaL Andharia
૧૦. કસોટીની યવશ્વસનીિતા અને િથાથતતા શોધવી
કસોટીનુાં સાંચાલન કિાતિાિ જે પરરિામો પ્રાપ્ત થાિ છે તેને
આધારે કસોટીની યવશ્વસનીિતા અને િથાથતતા યનયિત કરવામાાં
આવે છે. આ માટે અનેક પદ્ધયતઓ છે, જે પૈકીને કોઈ એક કે વધુ
પદ્ધયતઓનો ઉપિોગ કરી યવશ્વસનીિતા અને િથાથતતા યનધાતરરત
કરવામાાં આવે છે. આ માટે આવશ્િક અંકશાસ્ત્રીિ ગિતરીઓ
કરવી જોઈએ.

19. Dr. KeVaL Andharia
મવશ્વસનીયતા : જે વ્િાપયવશ્વ માટે કસોટીની રચના કરવામાાં આવી
હોિ તે વ્િાપયવશ્વનાાં જુિા જુિા જૂથો પર જુિા જુિા સમિે, જુિી
જુિી વ્િક્તતઓ દ્વારા કસોટીનુાં સાંચાલન કરવામાાં આવે તો પિ
કસોટીના મળતા પરરિામો વચ્ચે ખાસ તફાવત ન આવે તો તે
કસોટી યવશ્વસનીિ ગિાિ.
યથાથભતા : કસોટીની રચના જે હેતુઓનાાં સાંિિે કરવામાાં આવી હોિ
તે હેતુની ચકાસિી તે કસોટી દ્વારા થતી હોિ તો તે કસોટી િથાથત
છે તેમ કહેવાિ.

20. Dr. KeVaL Andharia
કસોટીની યવશ્વસનીિતા નક્કી કરવાની પદ્ધયતઓ
કસોટી-પુન: કસોટી : યવશ્વસનીિતા નક્કી કરવાની આ પદ્ધયત તેના
નામ અનુસાર છે. આ રીતમાાં યવશ્વસનીિતા જાિવા એક જૂથને
કસોટી આપીને તેના પરરિામો મેળવવામાાં આવે છે. થોડા રિવસો
િાિ આ જ જૂથને કસોટી પુન: આપવામાાં આવે છે અને પરરિામો
મેળવવામાાં આવે છે. આ રીતે મળેલા િાંને પરરિામો વચ્ચેનો
સહસાંિાંધ શોધવામાાં આવે છે.
સમાાંતર સ્વરૂપ : કસોટીની યવષિવસ્તુ િથાથતતા શોધવા માટેની
રીત જેવી જ આ રીત છે. આ રીતે યવશ્વસનીિતા શોધવા માટે
આપિી કસોટી જેવી જ િીજી એક કસોટી, કસોટી આપનાર
પાત્રોને આપવામાાં આવે છે. અહી િીજી કસોટીને સમાાંતર કસોટી
કહે છે. િાંને કસોટીઓ પર મળેલ પરરિામો વચ્ચેનો સહસાંિાંધાાંક
શોધીને કસોટીનો યવશ્વસનીિતા અંક શોધવામાાં આવે છે.

21. Dr. KeVaL Andharia
દ્વદ્વિાજન / અધત યવચ્છેિન પદ્ધયત : આ પદ્ધયતએ કસોટીની
યવશ્વસનીિતા શોધવા માટે કસોટીના િે સરખા િાગ પાડી, િાંને
િાગના પ્રાપ્તાાંકો વચ્ચેનો સહસાંિાંધ શોધવામાાં આવે છે.
તારકિક સમાનતા પદ્ધયત : આ પદ્ધયત કુડર અને રીચાડતસને આપી
હોવાથી તેને કુડર / રીચાડતસન પદ્ધયત પિ કહેવામાાં આવે છે.
જ્જ્િારે કસોટીની િધી કલમો વચ્ચે સમાાંગતા હોિ, કસોટીની
તમામ કલમોની કરઠનતા વચ્ચે સાથતક તફાવત ન હોિ અને
કસોટી કલમોનુાં ગુિાાંકન '૧' અને '૦'માાં થતુાં હોિ ત્િારે આ
પદ્ધયતથી કસોટીની યવશ્વસનીિતા શોધવામાાં આવે છે.

22. Dr. KeVaL Andharia
કસોટીની િથાથતતાના પ્રકારો
કસોટીની યવષિવસ્તુ િથાથતતા : જે યવષિવસ્તુના જ્ઞાન અંગે
કસોટી િેનાર પાત્રોનુાં મૂલ્િાાંકન કરવાનુાં હોિ તે યવષિવસ્તુ સાથે
સાંકળાિેલી િાિતો અંગેનુાં મૂલ્િાાંકન કરવાની કસોટીની ક્ષમતા
એટલે કસોટીની યવષિવસ્તુ િથાથતતા
કસોટીની માનિાંડ િથાથતતા : જે લક્ષિોનાાં માપન માટે કસોટી
રચી છે તે લક્ષિોના િાહ્ય અને આંતરરક એવા સ્વતાંત્ર માપોને
માનિાંડ કહે છે. કસોટી પાત્રોનો પ્રાપ્તાાંકોને પૂવતસ્થાયપત માનિાંડ
સાથે સરખાવીને કસોટીની માનિાંડ િથાથતતા શોધી શકાિ છે.
કસોટીની ઘટક િથાથતતા : કોઈ પિ સૈદ્ધાાંયતક કે માનયસક
લક્ષિોને કસોટી કેટલા પ્રમાિમાાં માપે છે તેની તપાસ કરવી
એટલે ઘટક િથાથતતા શોધવી.

23. Dr. KeVaL Andharia
૧૧. માનાાંકો પ્રસ્થાયપત કરવા
એકવાર પ્રમાણિત કસોટી તૈિાર થઇ જાિ પછી િયવષ્િમાાં તેનો
ઉપિોગ અનેકવાર થઇ શકે છે. િયવષ્િમાાં કસોટીને ઉપિોગમાાં
લઈએ ત્િારે મળતા પરરિામોની તુલના ચોક્કસ ધોરિો સાથે થઇ
શકે તે માટે માનાાંકો પ્રસ્થાયપત કરવામાાં આવે છે. માનાાંકો
પ્રસ્થાયપત કરવા એટલે કસોટીના સાંચાલન િાિ મળેલા કાચા
પ્રાપ્તાાંકો (ગુિ)ને તુલનાક્ષમ અને અથતસિર પ્રાપ્તાાંકોમાાં
ફેરવવાની રક્રિા.
• જાતીિતા માટેના માનાાંકો
• વગત (ધોરિ) માનાાંકો
• યવસ્તાર માનાાંકો
• જાયત માનાાંકો
• વિ માનાાંકો

24. Dr. KeVaL Andharia
૧૨. કસોટી માગતિયશિકા તૈિાર કરવી
જ્જ્િારે કસોટી રચયિતા યસવાિના કોઈ વ્િક્તત એ કસોટી
ઉપિોગમાાં લે ત્િારે તેને સરળતા રહે તે હેતુથી કસોટીની
માગતિયશિકા તૈિાર કરવામાાં આવે છે. કસોટીની માગતિયશિકામાાં
કસોટીના હેતુઓ, કસોટીની રચના સમિે પસાંિ થિેલ નમૂનાની
યવગતો, કસોટી સાંચાલનની રીત, ગુિાાંકન ચાવી, પરરિામોનુાં
અથતઘટન કરવાની રીત, યવયવધ જૂથો માટેના માનાાંકો, કસોટીની
યવશ્વસનીિતા અને િથાથતતા જેવી જરૂરી િાિતોનો સમાવેશ
થાિ છે.