This show describes the main characteristics of adolescence period with Indian context. It also discuss about the need, problems, expectations etc. of adolescence.

1. ડૉ. કેવલ અંધારિયા
ભાિતીય સંદભે તરુણાવસ્થાનાં
લક્ષણો

2. તરુણ
જે તારે તે તરુણ, તરુણ એટલે તારક - વિનોબાજી
તારુણ્ય એ તમામ સામાજિક િર્ગોના યુિક-યુિતીઓના સમૂહમાાં બનતી કુદરતી ઘટના
છે. સામાન્ય રીતે તે આધુવનક સમાિની દેન છે. - એન્સા. ઓફ સાઈકો.
તારુણ્ય એ વ્યક્તતની બાલ્યાિસ્થાથી શરૂ કરીને પુખ્તતા સુધીના સમયને વિકવસત
કરતી અને રૂપાકાર પ્રદાન કરતી અિસ્થા છે. - િવશિલ્ડ
તારુણ્ય એ ભૌર્ગોલલક, સામાજિક અને ભવિષ્યનાાં આયામો પર ઝડપથી વિસ્તરતુાં
જીિન ફલક છે. - કટટ લેવિન
તારુણ્ય એ જીિનની િસાંત છે. આ એક એિી અિસ્થા છે કે જ્યારે વ્યક્તત નથી બાળક
હોતી કે નથી હોતી પ્રૌઢ. - ડૉ. પાાંડે

3. તરુણાિસ્થાનાાં લક્ષણો : ભારતીય સાંદભે
૧૩ િર્ટની િયે તરુણની ઊંચાઈ ૬૧ ઇંચ અને તરુણીની ઊંચાઈ ૬૨.૫ ઇંચ, ૧૬
િર્ટની િયે તરુણની ઊંચાઈ ૬૭.૫ ઇંચ અને તરુણીની ઊંચાઈ ૬૪.૬ ઇંચ
શારીરરક વિકાસ તેની ચરમસીમાએ પહોંચે, છોકરામાાં પુરુર્ના અને છોકરીઓમાાં સ્ત્રીના
લક્ષણોનો વિકાસ
૧૬ િર્ટની તરુણાિસ્થાએ માનવસક વિકાસ મહત્તમ િણાય
આ અિસ્થામાાં સ્િાતાંત્ર્યની ઝાંખના હોય
મોટાભાર્ગે ઘરની બહાર સમિયસ્કો કે વમત્રો સાથે રહેવુાં ર્ગમે
િડીલો અને તરુણો િચ્ચે અંતર િધી જાય (િનરેશન ર્ગેપ)

4. તરુણાિસ્થાનાાં લક્ષણો : ભારતીય સાંદભે
અવત કલ્પનાશીલ, સ્િપ્નનલ હોય, ક્યારેક રદિાસ્િનનમાાં રાચે
વનણટયો લેિાની બાબતમાાં પરાિલાંબી
પોતાની જાત અને સૌન્દયટના પ્રદશટન વિશે સભાન
ધાંધાકીય રુલચઓ દશાટિે
સાહવસક વૃવત્ત દશાટિે
પોતાના આદશો ઘડે
છોકરા-છોકરીઓમાાં જાતીય અંર્ગોનો વિકાસ થાય. ક્યારેક જાતીય વિકૃવતઓ િન્મે

5. તરુણાિસ્થાનાાં વિવશષ્ટ લક્ષણો
જીિનનો સાંક્ાાંવતકાળ
અક્સ્થરતાનો ર્ગાળો
સાંરદગ્ધ ર્ગાળો
પ્રશ્નાિસ્થા
તોફાન, ઝાંઝાિાત અને તીવ્ર ખેંચતાણનતુાં ર્ગાળો – જી. સ્ટેન્લી હોલ
કટોકટીનો ર્ગાળો

6. તરુણાિસ્થાનાાં વિકાસાત્મક કાયો
વિકાસાત્મક કાયટ : જીિનની જે તે અિસ્થાએ પરરપતિતાની કક્ષાએ જે
કોઈ કાયો સામાન્ય રીતે એ અિસ્થાના મોટા ભાર્ગના સદસ્યો કરી શકે
તે તેના વિકાસાત્મક કાયો કહેિા.
જે તે અિસ્થાના સદસ્યો પાસેથી સમાજે ઇચ્ચેલા અપેલક્ષત િતાટનો
એટલે વિકાસાત્મક કાયો
વ્યક્તતએ જે તે અિસ્થા કેટલા અંશે પ્રાનત કરી છે તેનુાં માપન
કરિાની પારાશીશી એટલે વિકાસાત્મક કાયો

7. તરુણાિસ્થાનાાં વિકાસાત્મક કાયો (હેવિિંર્ગ હસ્ટટ અનુસાર)
તરુણ પોતાના શરીર દેખાિ અંર્ગે સભાન થાય છે.
સ્ત્રી-પુરુર્ જીિનની ભૂવમકા ભિિિા સજ્િ છે.
જાતીય ક્ષેત્રે પરરપતિતા દશાટિે છે.
વિજાતીય પાત્રો સાથે સઘન મૈત્રી બાાંધે.
સમાિમાન્ય વ્યિહારો કરે.
સ્િાિલાંબી થિા માથે, આવથિક ઉપાર્જન કરે.
કૌટુાંલબક વનયાંત્રણોમાાંથી મુક્તત મેળિે.
વિશ્વ સાથે મૂલ્યર્ગત તાલ મેળિે.
નાર્ગરરક તરીકેની પોતાની ફરિો
બજાિિામ સક્ષમ બને.

8. તરુણાિસ્થાની િરૂરરયાતો
આત્મ સ્થાપન
સ્િીકૃવત
જિજ્ઞાસા સાંતોર્િાની િરૂરરયાત
દાશટવનક વિચારણાની િરૂરરયાત
સહાનુભૂવતની િરૂરરયાત
જાતીય વશક્ષણની િરૂરરયાત
શૈક્ષલણક અને વ્યાિહારરક માર્ગટદશટનની િરૂરરયાત

9. તરુણાિસ્થાની અપેક્ષાઓ અને આકાાંક્ષાઓ
સુખી અને સમૃદ્ધ ભાવિ જીિન-સુખી કુટુાંબ જીિન
સાહવસક કાયો કરિાની ઝાંખના : પિટતારોહણ, વિશ્વ પ્રિાસ
પાઈલોટ, ઈિનેર, ડોતટર બનિાની ઈચ્છા
આદશો માટે જાન કુરબાન કરિાની તમન્ના
વિજાતીય વ્યક્તતની મૈત્રીની ઈચ્છા : સુાંદર પવત / પત્નીની કલ્પના
બધાાં સામાજિક બાંધનોમાાંથી મુક્તતની તાલાિેલી
પોતાના રસ, રુલચ અનુસાર કારરકદી ઘડિાની અપેક્ષા

10. તરુણાિસ્થાની અપેક્ષાઓ અને આકાાંક્ષાઓ
સમિયસ્કોમાાં સ્િીકૃવત અને આર્ગિી ઓળખની અપેક્ષા
પોતાના સામર્થયટનો અન્ય દ્વારા સ્િીકાર થાય
શૈક્ષલણક, વ્યાિસાવયક કે ધાવમિક ક્ષેત્રે ઉદ્દભિતા પ્રશ્નોનો હલ જાતે િ મેળિિાની ઈચ્છા
અન્ય લોકો પોતાની સાથે સ્નેહથી સહાનુભૂવતથી િતે
સમાિ સેિા, અન્ય માટે ત્યાર્ગ, બલલદાન દેિાની અપેક્ષા

11. તરુણાિસ્થાની સમસ્યાઓ
શારીરરક સમસ્યાઓ :
ઝડપી આંતરરક શારીરરક ફેરફારથી પાચનમાાં મુશ્કેલી, શરીરમાાં ઢીલાશ, નબળાઈ,
સુસ્તી, ક્યારેક માથુાં દુ:ખે, કમર કે પીઠમાાં દુ:ખાિો, અપૂરતુાં પોર્ણ, વનદ્રાની ખોટી ટેિ
તરુણીઓમાાં રિોદશટનની શરૂઆત - ભારતીય સમાિ – શરમ, સાંકોચ, આઘાત
અપૂરતા પોર્ણ, ર્ગરીબીને કારણે આર્ગળ અભ્યાસ શક્ય ન બને.
સામાજિક સમસ્યાઓ :
પુખ્ત િયના વ્યક્તત જેિી િાણી અને વ્યિહાર કેિી રીતે કરિો?
તુાં નાનો/નાની છે. હિે તુાં મોટો/મોટી છે. – જેિી અસ્પષ્ટ ભૂવમકા
વિજાતીય આકર્ટણ વિરુદ્ધ ભારતીય સમાિ
સમિયસ્ક જૂથમાાં સ્િીકૃવત

12. તરુણાિસ્થાની સમસ્યાઓ
જાતીય સમસ્યાઓ :
ઝડપી બાહ્ય જાતીય લક્ષણોને કારણે શરમ સાંકોચ
જાતીય વિકાસ એક દૃષ્ષ્ટએ મનોજાતીય વિકાસ છે, એ સાંદભે િડીલોનુાં કાિતરાભયુું
મૌન
રિોદશટન, સ્િનન દોર્, હસ્ત મૈથુન િર્ગેરે જાતીય બાબતો માટે ર્ગેરસમિણો કે ખોટાાં
ખ્યાલો

13. ભારતીય તરુણની વિવશષ્ટ સમસ્યાઓ
કારરકદી તથા જીિનસાથીની પસાંદર્ગીમાાં િરડલો સાથે મતભેદો
પૂરતી તકોનો અભાિ, પરરણામે વનરાશા િન્મે
હતાશાને કારણે અપરાધશીલતા, વિકૃવત, નશાખોરી જેિી સમસ્યાઓ
વિજાતીય સમાયોિન સાધિામાાં સમસ્યા
શૈક્ષલણક, વ્યાિસાવયક માર્ગટદશટનની ઉણપ
એડવમશન નોકરીમાાં વ્યાપક બનેલ ડોનેશન, ભ્રષ્ટાચાર
રોલ મોડેલનો અભાિ
ઉદ્દભિતો
અિ ાંપો
તથા
વિધ્િાંસક
અસરો

14. તરુણાિસ્થામાાં સલાહ અને માર્ગટદશટન
શારીરરક બાબતો :
વિર્ય પસાંદર્ગી
નબળા િર્ગટના વિદ્યાથીઓને મળતા પ્રોત્સાહનો અને સુવિધાઓ
વિવિધ સમાિના મૂલ્યો અને વશક્ષણના મૂલ્યો િચ્ચે સુમેળ સાધિા
અભ્યાસમાાં પછાતપણુાં વનિારિા કે દૂર કરિા
અભ્યાસ વિર્યક બાબતો માટે વશક્ષક સાથે મુતત મને ચચાટ કરી શકાય
યોગ્ય સહઅભ્યાસક પ્રવૃવત્તઓમાાં ભાર્ગ લેિા, અભ્યાસ અને પ્રવૃવત્ત માટે સમયનુાં
આયોિન કરિા અંર્ગે

15. તરુણાિસ્થામાાં સલાહ અને માર્ગટદશટન
વ્યાિસાવયક બાબતો :
શક્તત, રસ, અલભયોગ્યતા અનુસાર વ્યિસાય ચીંધિા
વ્યિસાય અંર્ગેના ખોટા ખ્યાલો ત્યજી વ્યાિસાવયક સાંતોર્ને પ્રાધાન્ય આપવુાં
ઉચ્ચ વ્યિસાય વસિાયના વ્યિસાયો પણ સારા હોઈ શકે તે ખ્યાલ વિકસાિિા
વ્યિસાય પ્રત્યે ઊંડાણપૂિટક સમિ : તાલીમ, લાયકાત, બઢતી, ફરિો િર્ગેરે વિશે
તે તે વ્યિસાય માટે િરૂરી કૌશલ્યો અને ક્ષમતાઓનો ખ્યાલ
નિા નિા વ્યિસાયો અને પ્રાનત થતી નિી તકો અંર્ગે

16. તરુણાિસ્થામાાં સલાહ અને માર્ગટદશટન
િૈયક્તતક મૂાંઝિણો અંર્ગે:
શારીરરક પકિતા સહિ છે, પણ માનવસક અને સામાજિક પરરપતિતા જાતે પ્રાનત
કરિાની છે
આિેર્ગશીલતા, અશક્તત, મૂાંઝિણ જેિી પરરક્સ્થવતમાાંથી બહાર આિિા માટે
ઈષ્યાટ, અસરહષ્ણુતા અને ભાવિ લચિંતામાાંથી મુક્તત માટે
જાતીય ફેરફારોની સ્િાભાવિકતા અંર્ગે
ઈચ્છા અને સામાજિક વનયાંત્રણ િચ્ચેની મૂાંઝિણ દૂર કરિા
સાંઘર્ો દૂર કરી સમાયોિન સાધિામાાં મદદરૂપ થિા