Уул уурхайн салбарын бүтээмж

1. Уул уурхай, олборолтын салбар
Бүтээмжийн удирдлага
Бүтээмжийн менежмент

2. Гарчиг
1. Салбарын судалгаа
2. Монголын уул уурхай, олборолтын салбарын
бүтээмжийн удирдлага
3. Дүгнэлт

3. Бүтээмжийн онолын судалгаа
Бүтээмжийг ямар үзүүлэлтүүдээр тодорхойлдог вэ ?
 John M.Abowd et al. 2005 - Human Capital – Хүний нөөц
 Haltiwanger, Scarpetta, Helena Schweiger 2008 - reallocation on labor market dynamics via job
creation - Шинэ ажлын байр бий болгосноор
Trade Liberalization
 TFP (Total Factor Productivity)
What Determines Productivity?
• Information & Technology
• Market structure
• Competition : lower cost – lower price
• Human Capital
• Managerial practice/talent
• Experience
• Productivity spillover – knowledge transfer

4. Салбарын судалгаа
 Монгол Улс нь байгалийн арвин их нөөцтэй улс бөгөөд
сүүлийн жилүүдэд байгалийн нөөцөө эрчимтэй ашиглах
болсноор уул уурхайн салбар хурдацтай хөгжиж байна.
 Уул уурхай, олборлох үйлдвэрийн салбар нь Монгол улсын
эдийн засгийн гол хэсгийг үүр байгаа учраас тус салбарыг
сонгон авч салбарын судалгааг хийсэн болно.

5. Салбарын судалгаа
Уул уурхай, олборлох үйлдвэрийн салбар нь монгол улсын ДНБ-ны 20%, төсвийн
орлогын 40%, мөн экспортын орлогын 90 гаруй хувийг бүрдүүлдэг бөгөөд сүүлийн
жилүүдэд жил бүр 10-20 хувиар нэмэгдсэн дүнтэй байна.
Монгол улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 76 орчим хувийг хувийн хэвшлийн
бий болгосон нэмэгдэл өртөг эзэлдэг бөгөөд Уул уурхай, олборлох үйлдвэрийн
салбарын хувьд хувийн хэвшлийн нэмэгдэл өртгийн ДНБ-д эзлэх хувь нь 58 хувь
байдаг байна.

6. Салбарын судалгаа
 Нийт аж ахуйн нэгж байгууллагын 1 хүрэхгүй орчим хувийг уул
уурхай, олборлох үйлдвэрийн үйл ажиллагаа эрхэлж буй аж ахуйн нэгж
эзэлж байгаа бөгөөд нийт 700 гаруй аж ахуйн нэгж бүртгэлтэй байгаагын
400 гаруй нь л үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлэн ажиллаж байна

7. Салбарын судалгаа
Хөдөлмөр эрхлэлтийн хувьд авч үзвэл монгол улсын нийт ажиллах хүчний 5%
нь уул уурхай, олборлох үйлдвэрлэлийн салбарт ажиллаж байгаа бөгөөд эдгээр
ажиллагчид нь дундаж цалингийн хэмжээтэй харьцуулахад 50%-иас 2 дахин их
хүртэл цалинтай ажиллаж байна.

8. Салбарын судалгаа
• Экспортын хэмжээ 2011 онд өсөлттэй гарсан бөгөөд сүүлийн 2 жилийн турш
буурсан үзүүлэлттэй байна. 2013 онд өмнөх оноос 12% буурсан бөгөөд,
бууралтад экспортын дүнд өндөр хувийн жин эзэлдэг нүүрсний экспорт
буурсан нь нөлөөлсөн байна.
16,726
21,296
20,915
18,373
2010 он
2011 он
2012 он
2013* он
Нүүрс мян тн
568
575
574
649
2010 он
2011 он
2012 он
2013* он
Зэсийн баяжмал мян тн

9.  Салбарын бүтээмжийг дараах үндсэн 6 бүтээмжийн үзүүлэлтээр
тодорхойлсоноор дүгнэлт хийсэн болно.
1. Нийт бүтээмж
2. Үндсэн хүчин зүйлийн бүтээмж
3. Хөдөлмөрийн бүтээмж
4. Үндсэн капиталын бүтээмж
5. Үндсэн түүхий эд материалын бүтээмж
6. Эрчим хүчний бүтээмж
САЛБАРЫН БҮТЭЭМЖИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТ

10. НИЙТ БҮТЭЭМЖ
Уул уурхай, олборлох үйлдвэрлэлийн салбарын нийт бүтээмжийн үзүүлэлт нь
тогтворгүй хандлагатай байна. Улсын бүтээмжийн түвшинтэй харьцуулахад их
хэдий ч бөөний болон жижиглэнгийн худалдааны салбарын бүтээмжийн
үзүүлэлттэй харьцуулахад 1,5 дахин бага үзүүлэлттэй, барилгын салбарын
бүтээмжийн түвшинтэй харьцуулахад 6 дахин их үзүүлэлттэй байна.

11. ҮНДСЭН ХҮЧИН ЗҮЙЛИЙН БҮТЭЭМЖ
Уул уурхай, олборлох үйлдвэрлэлийн салбарын үндсэн хүчин зүйлийн бүтээмжийн
үзүүлэлт нь мөн л тогтворгүй хандлагатай байна. Улсын бүтээмжийн түвшинтэй
харьцуулахад 2,2 дахин их байгаа бөгөөд бүтээмжийн уг үзүүлэлтээрээ бусад
салбартай харьцуулахад хамгийн өндөр үзүүлэлттэй буюу хамгийн бага түвшингээс
5 дахин их үзүүлэлттэй байна.

12. ХӨДӨЛМӨРИЙН БҮТЭЭМЖ
Уул уурхай, олборлох үйлдвэрлэлийн салбарын хөдөлмөрийн бүтээмжийн
үзүүлэлт нь сүүлийн жилд тогтворжих хандлагатай байна. Улсын бүтээмжийн
түвшинтэй харьцуулахад 4 дахин их байгаа бөгөөд мөн л бүтээмжийн уг
үзүүлэлтээрээ бусад салбартай харьцуулахад хамгийн өндөр үзүүлэлттэй
буюу хамгийн бага түвшингээс 15 дахин их үзүүлэлттэй байна.

13. Дүгнэлт
1. Уул уурхай, олборлох үйлдвэрлэлийн салбарын хөгжлийг урт хугацаанд
төлөвлөж, тогтвортой өсөлтийг хангах болон байгалийн баялгыг
ашиглан эдийн засгийн бусад салбарын өсөлтийг дэмжих бодлого барих
нь зүйтэй гэж үзэж байна.
2. Бүтээмжийн тогтворгүй байдал нь
 “Бодлогын тогтворгүй байдал”
 Мэргэшсэн боловсон хүчний дутагдал
 Дэд бүтцийн хангамжийн хангалтгүй байдал зэрэгтэй шууд холбоотой
гэж үзэж байна.

14. Анхаарал тавьсанд баярлалаа!