Монгол Ардын намын "Бид хамтдаа" үндэсний форумын илтгэл

1. Зам, тээврийн салбарын
тулгамдсан асуудлууд,
шийдвэрлэх арга зам
 Илтгэгч: ЗТБХБЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн
дарга асан Ж.Бат-Эрдэнэ
 2015 оны 10 дугаар сарын 27
 Улаанбаатар хот

2. Илтгэлийн агууллага
 Салбарын өнөөгийн байдал, тулгамдаж буй
асуудал, авах арга хэмжээ:
 Авто зам
 Автотээвэр
 Иргэний нисэх
 Төмөр зам
 Тээврийн нэгдсэн бодлого, зохицуулалт
 Анхаарах бусад асуудал

3. АВТО ЗАМ
 ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ
 Улсын чанартай авто замын нийт урт 12722 км, үүний 42% буюу 5354 км зам нь хатуу
хучилттай, 49% буюу 6213 км ердийн хөрсөн, 9% буюу 1154 км зам баригдах шатандаа байна.
Мөн улсын хэмжээнд нийт 1047 гүүр байгаагийн 663 ш буюу 71% төмөр бетон, 384 ш буюу
29% модон гүүр ашиглагдаж байна.
 Нийт улсын чанартай авто замын засвар арчлалтыг 26 засвар арчлалтын компани /үүнээс
гэрээгээр хувийн 5 компани/ хөдөлгөөний бэлэн байдал, байнгын арчлалт, хамгаалалтын
ажлыг хариуцаж байна.
 Салбарын норматив баримт бичиг, стандартыг боловсронгуй болгох, гадаадын ижил төстэй
нөхцөлд ашиглагдаж байгаа стандартуудыг нутагшуулах арга авч байгаа бөгөөд салбарт нийт
300 гаруй стандарт, норматив бичиг баримт мөрдөгдөж байна.
 Авто замын салбарт зураг төсөл боловсруулах, барилгын ажил хийж гүйцэтгэх, барилгын үе
шатны хяналт хийж гүйцэтгэх ажлуудад гадаадын төслүүдийг шат дараатайгаар хэрэгжүүлж,
туршлага хуримтлуулснаар Зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх хяналтын тогтолцоо бий болсон.
 Авто замын барилгын идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулдаг 80 орчим, зураг төсөл, зөвлөх
үйлчилгээний 23 дотоодын хувийн хэвшлийн компаниуд бий болж үйл ажиллагаа явуулж
байна. Авто замын салбарт нийт 9000 гаруй ажилтан албан хаагчид, үүнээс 900 орчим
инженер техникийн ажилтан ажиллаж байна.

4. АВТО ЗАМ
 Тулгамдсан асуудал:
 Баригдсан болон баригдаж буй авто зам, гүүрийн ажлын санхүүжилт бүрэн
шийдэгдээгүй /зам барилгын компаниар ажил гүйцэтгүүлэх гэрээнд магадлашгүй ажлын
зардлыг бага-2% тооцож байгаагаас болж олон компани алдагдал хүлээж маргаан үүсэх
болсон. Олон улсын банк замын ажилд магадлашгүй ажлын зардлыг 10% хүртэл
төлөвлөдөг. Орцын үнийн индексжүүлэлтийн арга хэрэглэдэггүй/
 Их засвар, шинэчлэлтийн ажилд хөрөнгө хувиарлагддаггүй /9-28 жилийн насжилттай
298 км авто зам/
 Шинэ нисэх буудлыг барихтай холбогдсон авто замын ажил эхлээгүй
 Засвар арчлалтын хөрөнгө зам засвар, арчлалтын технологийн шаардлага,
нормотивт хөрөнгийн 50 хувийг хангахгүй хэмжээнд байна. /тогтоосон нормоор 50
орчим тэрбум шаардлагатай боловч тухайлбал энэ онд 18 тэрбум төсөвлөгдсөн/
 Зам засвар, арчлалтын техник дутмаг, байгаа нь хуучирсан
 Олон улсын банк, санхүүгийн байгууллагаас зарласан зам, гүүрийн барилгын ажлын
тендерт дотоодын компани шалгуур үзүүлэлтийг давж оролцох чадамжгүй /ихэнх нь
өр, зээлтэй, хийсэн ажлын үзүүлэлт бага, санхүүгийн чадавхи шаардлагад нийцэхгүй/
 Механик нөлөөллөөс болж авто замын эвдрэл ихэссэн /хүнд даацын тээврийн
хэрэгсэл/
 Авто замтай холбоотой эрх зүй өнөөгийн шаардлагад зарим талаар нийцэхгүй
болсон


5. АВТО ЗАМ
 САНАЛ, ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ АРГА ЗАМ:
 Хууль эрх зүйн орчинг өнөөгийн шаардлагад нийцүүлэн
сайжруулах /тухайлбал, уул уурхайн бүтээгдэхүүн тээвэрлэхэд
зориулсан авто зам, салбарын норм, нормативын үндэслэл, засвар
арчлалт, их засварын хөрөнгийн эх үүсвэрийг хуульчлан бататгах гэх мэт/
 Авто замын салбарын хүчин чадлыг тодорхой бодлогоор
нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авах замаар дотоодын томоохон
компаниудыг зах зээлд өрсөлдөх чадавхитай болгох.
 Авто замын барилга, засварын хэрэгцээт дэвшилтэт техник,
технологийг нэвтрүүлэх замаар ажлын чанарыг сайжруулах
 Авто замын ашиглалтад тавих хяналтыг сайжруулж
салбарын нийгэм, эдийн засгийн үр ашгийг нэмэгдүүлэх

6. АВТОТЭЭВЭР
 Өнөөгийн байдал:
 Бусад тээврийн төрлөөс үйлчилгээний хүрээ хязгаарлагдмал бус
 Нийслэлийн нийтийн тээврийн төрийн өмчийн компаниас бусад нь хувийн
хэвшил
 Хотын болон хот хоорондын зорчигч тээвэрлэлт төрийн зохицуулалттай
 Нийслэлээс нийт 69 чиглэлд хол нь 1550 км-ын зайнд 45 аж ахуйн нэгж
нийтийн тээврийн үйлчилгээ үзүүлж байна.
 Манай улсын автотээврийн хэрэгслийн паркийн бүтэц
 насжилтаар:
 1-3 жил-4%
 4-6 жил-8%
 7-9 жил-9%
 10-14 жил-28%
 15 жилээс дээш-51%

7. АВТОТЭЭВЭР
Хүрдний байрлалаар
Зүүн-55%
Баруун-45%
 Нийт 674 мянган автотээврийн хэрэгсэл
бүртгэгдсэнээс 70 % суудлын, 24% ачааны, 6%
автобус болон бусад
 Хүнс тээвэрлэлтэнд 5500 ш технологийн тээврийн
хэрэгсэл шаардлагатай байгаагаас 250 ш байна.
 Нийт 9 улстай олон улсын автотээврийн харилцааны
тухай Засгийн газар хоорондын хэлэлцээртэй

8. АВТОТЭЭВЭР
 Тулгамдсан асуудал:
 Автотээврийн хэрэгслийн парк хэт хуучирсан
 Холимог хүрдний байрлалтай тээврийн хэрэгсэл замын
хөдөлгөөний аюулгүй байдалд сөргөөр нөлөөлөх болсон
 Хүнсний аюулгүй байдлыг хангах шаардлага хангасан
тээврийн хэрэгсэл хомсдолтой
 Томоохон хот, суурин газар хүн амын хэт их төвлөрөлтэй
уялдан тээврийн хэрэгслийн тоо нэмэгдэж хүн ам, байгаль
орчин үзүүлэх сөрөг нөлөө эрс нэмэгдсэн
 Логистик нэгдсэн сүлжээгүйн улмаас тээвэрлэлтийн өртөг
өндөр
 Салбарын хөгжлийн бодлого байхгүй

9. АВТОТЭЭВЭР
САНАЛ, ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ АРГА ЗАМ:
 Хот хоорондын зорчигч тээвэрт замын нөхцөлд нийцүүлэн том
оврын багтаамж ихтэй нийтийн тээврийн хэрэгслээр хангах, гэхдээ
уян хатан зохицуулалт хийх
 Нийслэл болон томоохон хотуудад зорчигчдийг олноор нь
тээвэрлэдэг ухаалаг тээврийн систем үе шаттайгаар нэвтрүүлэх
 Насжилт, баруун талдаа хурдны хүрдтэй тээврийн хэрэгслийн тоог
үе шаттайгаар бууруулах эдийн засгийн механизмыг бий болгож
хэрэгжүүлэх
 Байгаль орчинд ээлтэй тээврийн хэрэгслийг түлхүү ашиглах болон
хүнсний аюулгүй байдлыг хангах үүднээс технологийн тээврийн
хэрэгслийг хүртээмжтэй нэмэгдүүлэх тодорхой арга авч
хэрэгжүүлэх
 Улс хоорондын автотээврийн харилцааг өргөжүүлж, далайн боомт
хүртэл шууд тээвэрлэлт хийдэг болох

10. ИРГЭНИЙ НИСЭХ
 Өнөөгийн байдал:
 ИНЕГ-Төрийн хяналт, зохицуулалт, үйлчилгээ
 Агаарын тээвэрлэгчид:
 Тогтмол нислэг үйлддэг-3
 Захиалгат нислэг үйлддэг-6
 Олон улсын нисэх буудал-6
 Чингис хаан /олон улсын/
 Өлгий, Ховд, Мөрөн, Даланзадгад, Чойбалсан
/бүс нутгийн чанартай/
 Орон нутгийн нисэх буудал-17 /үүнээс 3 нисэх буудал хувийн хэвшлийн/
 Хөшгийн хөндийн олон улсын шинэ нисэх буудал баригдаж байгаа /2017онд
ашиглалтад орно/
 Агаарын харилцааны хэлэлцээр 36 улстай байгуулсан. Үүнээс 7 улстай
тогтмол нислэг үйлддэг

11. 11
№ Агаарын тээвэрлэгч
Агаарын
хөлгийн тоо Нислэгийн чиглэл
1 “МИАТ” ХК 5 Москва, Берлин, Сөүл, Бээжин, Токио, Хонг
Kонг
2 “Аэромонголиа” ХХК 3 Эрхүү, Хөххот,
орон нутгийн чиглэлүүд
3 “Хүннү Эйр” ХХК 4 Хонг Конг, Шанхай
орон нутгийн чиглэлүүд
4 "МАК" ХХК 3 Захиалгат нислэг
5 “А-Жет Авиэйшн” ХХК 2 Захиалгат нислэг
6 “Тэнгэрийн Улаач шинэ” ХХК 1 Захиалгат нислэг
7 “Блю скай Авиэйшн” ХХК 1 Захиалгат нислэг
8 “Геосан” ХХК 2 Захиалгат нислэг, агаараас зураг авах
9 “Томас Эйр” ХХК 2 Захиалгат нислэг, хөдөө аж ахуйн нислэг
АГААРЫН ТЭЭВЭРЛЭГЧ
ИРГЭНИЙ НИСЭХ

12. ИРГЭНИЙ НИСЭХ
 Тулгамдсан асуудал:
 Иргэний нисэхийн салбарын эрх зүйн орчинг шинэчлэх /иргэний
нисэхийн тухай хууль, нислэг-техникийг шинжлэн шалгах тухай хууль/
 Даланзадгадын нисэх буудлыг олон улсын нөөц нисэх буудлын
стандарт шаардлагад нийцүүлэн өргөтгөн сайжруулах
 МИАТ компани нэг дор хэд хэдэн онгоц худалдан авснаас болж буй
санхүүгийн хүндрэлтэй байдал үүссэн
 Улаанбаатарын олон улсын шинэ нисэх буудлыг барихтай холбогдсон
Монголын талын хүлээсэн үүргийг хугацаанд нь хэрэгжүүлэх /захиргаа,
аэрдром, карго/
 Буянт-Ухаа нисэх буудлын цаашдын ашиглалт тодорхой бус
 Агаарын тээвэрлэгчид навигац, нисэх буудлын үйлчилгээнд нийт 20
орчим тэрбум төгрөгийн он дамжсан өртэй
 Аюулгүй ажиллагааг хангахад эдийн засгийн хувьд агаарын
тээвэрлэгчид хүндрэлтэй байдалд орсон

13. ИРГЭНИЙ НИСЭХ
 САНАЛ, ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ АРГА ЗАМ:
 Иргэний нисэхийн салбарын хуулийн төслүүдийг УИХ-д өргөн барьж
батлуулах
 Олон улсын нөөц нисэх буудалтай болох хөрөнгийн асуудлыг
шийдвэрлэх
 МИАТ ТӨХК-ийн зээлийн өрийн асуудлыг төрөөс шийдвэрлэх
 Бусад агаарын тээвэрлэгчдийг тогтвортой үйл ажиллагаа явуулах
нөхцөл боломжоор хангах
 Улаанбаатарын шинэ нисэх буудал ашиглалтанд ороход дэд бүтэц,
шаардлагатай үйлчилгээний барилга байгууламж, тоног төхөөрөмжөөр
хангах асуудлыг онцгой анхаарч шийдвэрлэх
 Агаарын тээвэрлэгчдийн аюулгүй ажиллагаанд тавих хяналтыг
сайжруулах

14. Төмөр зам
 Өнөөгийн байдал:
 Монгол-Оросын хувь нийлүүлсэн “Улаанбаатар төмөр
зам” нийгэмлэг /монополь үйл ажиллагаатай/
 “Монголын төмөр зам” ХХК /тусламж болон зээлийн
хөдлөх бүрэлдэхүүн, ачаа шилжүүлэн ачих объекттой/
 “Болдтөмөр ерөө гол” ХК /Төмөртэйн орд хүртэл 80
гаруй км салаа зам, хөдлөх бүрэлдэхүүн эзэмшдэг/
 1900 гаруй км төмөр замын сүлжээтэй
 Тавантолгой-Гашуунсухайтын чиглэлийн төмөр замыг
барих ажил удаашралтай

15. Төмөр зам
Тулгамдсан асуудал:
 Монополь тээвэрлэгчийн хараат
 Бусад тээвэрлэгчийн зүтгүүрийг гол шугам замд
явуулахгүй хориглосон
 Дотоодын нүүрсний тээвэрлэлт алдагдалтай
 Гол шугамын тээх нэвтрүүлэх хүчин чадал ачаа
нэмэгдсэн тохиолдолд хүрэлцэхээргүй болсон
 Уул уурхайн бүтээгдэхүүний тээвэрлэлтийн төмөр
замын барилгын ажил бараг зогссон
 Транзит ачаа эрс багасч Монголыг тойрон явж байгаа
 Хөдлөх бүрэлдэхүүний парк хуучирсан

16. Төмөр зам
 САНАЛ, ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ АРГА ЗАМ:
 Төмөр замын тээврийн тухай хуулийн дагуу тээвэрлэгч, суурь бүтэц
эзэмшигч болгон бүтцийн өөрчлөлт хийж тээвэрлэлтэд өрсөлдөөнийг
бий болгох
 Бусад тээвэрлэгчийн зүтгүүрийг гол шугам замд явуулахгүй байхаар
шийдвэрлэсэн “УБТЗ” ХНН-ийн Ерөнхий хорооны шийдвэрийг хүчингүй
болгох
 Тээвэрлэлтийн алдагдалтай тарифыг наад зах нь өөрийн өртгөө нөхөх
хэмжээнд болгон өөрчлөх
 Гол шугамын тээх нэвтрүүлэх хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх эдийн засгийн
үр өгөөжтэй хувилбарын дагуу шийдвэрлэн хэрэгжүүлж эхлэх
 Юуны өмнө Тавантолгой-Гашуунсухайтын төмөр замыг барьж дуусгах
ажлыг төрөөс онцгой анхаарч шийдвэрлэх
 Транзит ачаа явуулах таатай нөхцлийг бүрдүүлэх замаар ачааны
урсгалыг нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авах

17. Нэгдсэн тээвэр
 Өнөөгийн байдал:
 Тээврийн сүлжээ, түүний дэд бүтэц сул хөгжсөн
 Дотоодын иргэний агаарын тээвэрлэлт
алслагдсан аймгийн төвүүдийг улсын
нийслэлтэй холбох төдийгөөр
хязгаарлагдмал
 Төмөр зам зөвхөн хойд, урд хөршийг
холбосон зам дагуух хот суурин газруудад
үйлчилдэг хязгаарлагдмал
 Ашигт малтмалын орд газрууд дэд бүтэцэд
дутуу холбогдсон гэх мэт
 Шатахуун, тослох материал, тээврийн хэрэгсэл, техник, тоног төхөөрөмж
100 % импортоос хамааралтай
 Монгол Улс газар нутгийн байршлын хувьд ОХУ, БНХАУ-ын төвд оршиж
тэдгээрийн аж үйлдвэрийн томоохон бүсүүдийг шууд холбох гүүр болох
боломжтой. Олон улсын тив хоорондын агаарын зам манай улс дээгүүр
гардаг онцлогтой

18. Нэгдсэн тээвэр
Тулгамдсан асуудал:
 Тээврийн төрлүүдийн харилцан
уялдаатай хөгжлийн бодлого байхгүй
 Дамжин өнгөрөх тээврийг хөгжүүлэх,
улсын эдийн засгийн тодорхой бус
нутгийг хамарсан томоохон төслүүд
байхгүй
 Тээврийн логистикийн эрх зүй, хөгжлийн
тогтвортой бодлого, төлөвлөгөө байхгүй

19. Нэгдсэн тээвэр
 САНАЛ, ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ АРГА ЗАМ:
 Тээврийн нэгдсэн бодлого, эрх зүйг боловсруулан мөрдүүлэх
 Дамжин өнгөрөх тээврийн бодлого боловсруулах
 Тээврийн логистикийн хууль, хөгжлийн бодлого төлөвлөгөөг
боловсруулан үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх
 Дамжин өнгөрөх тээврийн сүлжээнд түшиглэсэн бүс нутгийн болон
дотоодын тээврийн логистик сүлжээг хөгжүүлэх замаар бүс нутгийн
ачааны эргэлтийг татах
 Хөрш орнууд болон сонирхогч улс, олон улсын банк санхүүгийн
хөрөнгийг татан оролцуулах бүс нутгийг дамнаж холбосон томоохон
төслийг санаачлан сонирхогч талуудтай идэвхтэй хамтран ажиллах
 Тээврийн салбарын ачаа, зорчигчийн шилжилт хөдөлгөөний байдал,
тээврийн хэрэгслийн сонголт, тээвэрлэлтийн үнэ тариф, эдийн засгийн
зохицуулалтыг хийх зорилгоор тээврийн зохицуулах хороог байгуулж
эрх зүйн орчныг болосронгуй болгох


20. Бусад асуудал
 Улс төр, эдийн засгийн тогтвортой байдал шаардлагатай
 Яам, агентлаг, төрийн өмчит байгууллагуудыг бүтцийн өөрчлөлтөд байнга
хамруулахгүй тогтвортой ажилуулах нөхцлөөр хангах
 Салбарын мэдлэг, туршлагатай тэргүүний боловсон хүчнийг тогтвор
сууршилтай ажилуулах
 Хувь хүний үзэл, бодлоор бус салбарыг хөгжүүлэх төрийн бодлого
өөрчлөгддөггүй байх
 жишээ:
 Сүүлийн жилүүдэд авто замын бодлого, зохицуулалт хэд хэдэн яам, газарт
харъяалагддаг болсон. Улсын төсөв, гадаадын зээл тусламжаар хэрэгжих
төсөл, арга хэмжээ ЗТЯ-нд, концессын шугамаар хэрэгжих төсөл, арга
хэмжээ ЭЗХЯ, дараа нь АҮЯ, Хөрөнгө оруулалтын газарт харъяалагддаг
болсон.
 Сүүлийн 3 жилийн дотор Зам, засвар арчлалтын төрийн өмчит 21 компаний
удирдлагын 19 захирлыг өөрчилсөн.


21. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа