галт уулшил
- 2. Галт уулшил
Галт уулшил бол
газрын давхарга
руу магма
нэвчих,газрын
гадарга дээр
бялхаж гарахтай
холбоо бүхий
үзэгдэлүүдийн
нэгдэл юм.Галт
уулшлын үйл явц
ямархуу байх нь
чухамдаа магмын
болон лаавын
шинж чанараас
ихээхэн хамаарна.
- 3. Магма гэдэг нь дэлхийн гүнд орших халуун хайлмал
чулуулаг бөгөөд температур нь +1500°с хүрнэ.Магмын
голомт 5-6 км-ээс 50-70 км хүртэл гүнд оршино.
Магма ба лаавыг шинж
чанараар нь 2 төрөлд
хуваадаг.
1. Суурилаг буюу
хүрмэн чулуун
магма
2. Хүчиллэг буюу
боржингийн магма
- 4. Галт уулшил ба түүний төрөл
Галт уулшлыг дотор нь:
1. Магма их хүчээр
шахагдан газрын
давхаргын ан цаваар
нэвчихийг шургамал
галт уулшил гэнэ.
2. Магма газрын
гадарга дээр ил гарч
ирвэл бялхмал галт
уулшил гэнэ.
- 5. Галт уулшил ба түүний төрөл
Шургамал галт уулшлын үед Бялхмал галт уулшил нь лаав
магма газрын гадарга дээр ил бялхах,чулуулаг дэлбэрэн
гарч ирэхгүй замдаа царцаж бутарч цацагдах,усны уур,хий
лакколит,батолит(мөөг дэгдэх замаар илэрнэ.Бялхмал
хэлбэртэй) гэж нэрлэгдэх галт уулшлын дүнд
шургамал чулуулгийн биетүүд бөмбөгөр,шовх галт уулс
газрын гүнд үүсдэг. үүсдэг бөгөөд оройд нь галт
уулын тогоо(кратер)байдаг.
- 7. Галт уул гэж юу вэ?
Дэлхийн гүнээс
халуун
магма,хий,усны
уур болон янз
бүрийн
хэмжээтэй хурдас
чулуулаг газрын
гадарга дээр гарч
ирэх ан
цав,хоолой бүхий
уул
- 8. Галт уул хаагуур их байдаг вэ?
Ихэвчлэн тектоникийн хавтангуудын хил
заагийн дагуу оршино.
- 9. Одоо дэлхий дээр 660 гаруй ажиллагаатай
томоохон галт уул байна.
Эдгээрийн 60-д нь
далайн гүнд байх
ба уснаас цухуйн
ил гарсан
тохиолдол ч
байдаг.Ажиллагаат
ай галт уулын 4/5
нь Номхон далайн
эргийн идэвхтэй
бүсэд оршино.
- 11. Галт уул олон янз байдаг бөгөөд
дотор нь янз бүрээр ангилдаг.
Үүсэх байлаар нь: -Ан цавын
- Төв бялхалтын
Дэлбэрэх -Бялхаж буй галт уул
хугацаагаар нь: - Унтарсан галт уул
Бялхах байдал ба - Лаавын буюу бамбайн
магмын -Бөмбөгөр маягийн
найрлагаар нь: - Давхраат галт уул
- Үнсэн конус
- 12. Галт уулыг үүсэх байлаар нь:
Ан цавын галт уул Төв бялхалтын галт уул
нь газрын давхаргын нь магма урсан
тектоник ангалыг гарах,үнс,чандруу
дагаж бусад зүйлс цацагдах
үүснэ.Ангал,хагарлаар суваг болон өрх
хөөрч бялхаж буй лаав үүсгэнэ.Өрх тогоо нь
түүний амсраас хоёр хэдэн арван метрээс
тийш тарж хэдэн км ч хүрнэ.
урсан,царцаж өндөрлөг
үүсгэнэ.
- 13. Галт уулыг бялхах байдал ба магмын
найрлагаар нь:
Дэлбэрэлт нь тогтуун.Суваг даган шингэн магма өгсөж
тогоо дүүрэн бялхана.Доороос нь лаав түрэх үед
Лаавын буюу түрүүчийн лаав нь тогооноосоо хальж уулын хажуу
даган урсана.Жишээлбэл: Гавайн арлууд дээрх МАУНО
Бамбайн галт уул ЛАО,КИЛАУЭА уулс гм
Холимог бялхалттай.Тайван,дэлбэрэлтийн үе ээлжлэн
явагдана.Энэ галт уулын сувагт хурсан хийнүүдээс
Давхраат галт уул дэлбэрэлт үүсэх бөгөөд суваг нь их зууралдамтгай
магмаар таглагдсан бол дэлбэрэлт улам хүчтэй
болно.Жишээлбэл: Везуви,Фужи гм
Зууралдамтгай магмаас үүсдэг.Ийм магма галт уулын
өрх рүү шахагдан аажуухан хөөрч,ил гарангуут
Бөмбөгөр маягийн царцана.Энэ нь тогоо дүүрэн царцаж бөмбөгөр
маягийн галт уул үүсгэнэ.
галт уул
Энэ галт уул нь лааваас биш зөвхөн галт уулын үнс зэрэг
сэвсгэр материалаас бүрддэг.Хэмжээгээрээ жижиг
Үнсэн конус галт эдгээр уулс зарим газар олноороо байдаг.Жишээлбэл:
Африкийн зүүн хэсэгт орших рифтийн хөндийд ийм
уул уул байдаг.
- 24. Одоо үед хүмүүс галт уулнаас айхгүйгээр
зэрэгцэн оршиж харинч бүр аялал
жуулчлалд ашиглаж байна.
