Αξιοποίηση ΤΠΕ στο μάθημα των Θρησκευτικών. Διδακτικές προτάσεις /μ-δραστηριότητες.

1. Αξιοποίηση των ΤΠΕ στην τάξη,
στο μάθημα των Θρησκευτικών.
Κάποιες διδακτικές προτάσεις,
μ-δραστηριότητες.

2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στη σύγχρονη εποχή της ραγδαίας επιστημονικής και τεχνολογικής
ανάπτυξης, της παγκοσμιοποίησης, των ποικίλων διεθνών κοινωνικών,
πολιτικών, οικονομικών, πολιτισμικών συνθηκών και του προσανατολισμού
της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εκπαίδευση (Χατζηγεωργίου, 2003),
κρίνεται απαραίτητο ένα σύνολο γνώσεων και δεξιοτήτων με τίτλο
«τεχνολογικός αλφαβητισμός» (Αναγνωστοπούλου & άλλοι, 2003).
Για να μην θεωρείται κάποιος «τεχνολογικά αναλφάβητος» οι εκπαιδευτικοί
οφείλουν να εμπλέξουν τους μαθητές τους και αυριανούς πολίτες σε μια
εκπαίδευση προσανατολισμένη στα τέσσερα Π, «Παιδιά, υΠολογιστές,
εΠικοινωνία, Περιβάλλον» (Ράπτης & Ράπτη, 2004).
Στο πλαίσιο αυτό και σύμφωνα με τα ΑΠΣ (Αναλυτικό Πρόγραμμα
Σπουδών) και το ΔΕΠΠΣ (Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος
«Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνιών στη διδα
κτική πράξη» [166] Σπουδών) η εκπαίδευση έχει ανθρωποκεντρική
προσέγγιση, αφού το σύνθημα είναι: «πρώτα ο μαθητής» (ΔΕΠΠΣ, 2003).
Ο μαθητής είναι ο πρωταγωνιστής στη διαδικασία μάθησης, είναι ενεργός
και όχι παθητικός ακροατής των μαθησιακών δραστηριοτήτων, ερευνά και
ανακαλύπτει τη μάθηση, απολαμβάνει τη μάθηση και χαίρεται τη ζωή στο
σχολείο.
Πηγή: (http://hmathia14.ekped.gr/praktika14/VolB/VolB_165_173.pdf)

3. Το πρώτο βήμα από τον εκπαιδευτικό προς την κατεύθυνση της αξιοποίησης
των ΤΠΕ στο μάθημά του, είναι
Α: να σκεφτεί, για ποιο λόγο (πως) θέλει να χρησιμοποιήσει και να αξιοποιήσει
τις δυνατότητες και τις δεξιότητες , που του παρέχουν οι ΤΠΕ.
Υπάρχουν τρεις εκδοχές αξιοποίησης:
1η εκδοχή: Αξιοποίηση των ψηφιακών μέσων σε παραδοσιακές μορφές
διδασκαλίας.
Εδώ ο εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιήσει τα ψηφιακά μέσα απλά ως ένα
εποπτικό εργαλείο, για να προσελκύσει το ενδιαφέρον των μαθητών και να διαφωτίσει
ορισμένα σημεία της ύλης. Στην κατεύθυνση αυτή, λόγου χάρη, κινούνται τα λογισμικά
που στοχεύουν στην εκμάθηση των γλωσσικών δομών με στατικό και μηχανιστικό τρόπο
(π.χ. αποστήθιση γλωσσικών τύπων, ασκήσεις συμπλήρωσης κενών κ.ά.) ή και οι
ασκήσεις κλειστού τύπου σε ποικίλα περιβάλλοντα (π.χ. Hot Potatoes).
Η προσέγγιση αυτή αποδίδει στα παιδιά έναν παθητικό ρόλο στη μάθηση, προσεγγίζει
τη διδασκαλία με έναν ξεπερασμένο επιστημονικά τρόπο και περιθωριοποιεί τον ρόλο
του εκπαιδευτικού.

4. 2η εκδοχή: Αξιοποίηση των ψηφιακών μέσων σε πιο καινοτόμες κατευθύνσεις.
Εδώ ο εκπαιδευτικός μπορεί να αξιοποιήσει τα ψηφιακά μέσα, προς την κατεύθυνση
της ενίσχυσης του δημιουργικού ρόλου των μαθητών, οι οποίοι δεν παρακολουθούν
απλώς τον δάσκαλο και δε διδάσκονται μέσω του υπολογιστή, αλλά εμπλέκονται
δημιουργικά στην παραγωγή της σχολικής γνώσης και εξοικειώνονται με πρακτικές
ψηφιακού γραμματισμού, αποκτώντας νέες δεξιότητες σε σχέση με τα ψηφιακά μέσα.
Στο πλαίσιο αυτό η τάξη μετατρέπεται σταδιακά σε κοινότητα δημιουργικής μάθησης.
3η εκδοχή: Αξιοποίηση των ψηφιακών μέσων προς την κατεύθυνση του κριτικού
και νέου γραμματισμού.
Σε αυτό το πλαίσιο επιχειρείται η επέκταση προς κριτικές διαστάσεις του ψηφιακού
γραμματισμού.
Γίνεται σύνδεση των νέων μέσων με σημερινά δεδομένα στον χώρο της επικοινωνίας,
με ειδικές εκπαιδευτικές εφαρμογές για την ολοκληρωμένη παιδαγωγική αξιοποίηση και
εφαρμογή των ψηφιακών μέσων στη διδακτική πράξη .
Οι παραπάνω εκδοχές μπορούν να πάρουν διαφορετικό περιεχόμενο ανάλογα με το
εκάστοτε διδακτικό αντικείμενο και τα εργαλεία που επιλέγονται, κρατώντας όμως
σταθερές τις παιδαγωγικές αρχές που προϋποθέτουν.

5. Β: ο εκπαιδευτικός να λάβει υπόψη του τις απαιτήσεις του Ν.Π.Σ. στα Θρησκευτικά,
το οποίο στηρίζεται στην παροχή και οικοδόμηση της γνώσης, την ομαδοσυνεργασία, τη
διεπιστημονικότητα, τη διαθεματικότητα, τις δημιουργικές μεθόδους σκέψης και την
αξιοποίηση ΤΠΕ και ιδιαίτερα των εργαλείων web2.0
Γ: επίσης να λάβει σοβαρά υπόψη του την υπόδειξη του Ν.Π.Σ. , σύμφωνα με το
οποίο αλλάζει δραστικά ο τρόπος που μαθαίνουν οι μαθητές, αφού αλλάζει ο ρόλος του
διδάσκοντα και διαφοροποιείται ο ρόλος των μαθητών.

6. Σύμφωνα με αυτό λοιπόν ο εκπαιδευτικός
 έχει ρόλο διαμεσολαβητικό - «φθίνουσα καθοδήγηση» - σε υποστηρικτική βάση,
 από μεταφορέας πληροφορίας και γνώσης γίνεται συντονιστής και καθοδηγητής στην
ανακάλυψή της
 οργανωτής της δουλειάς που πρέπει να γίνει: επιλέγει και παρέχει υλικό κατάλληλο και
προσιτό στους μαθητές από ποικιλία πηγών, αλλά και τους καθοδηγεί να το
νοηματοδοτήσουν ( θεολογική ερμηνεία) οι ίδιοι ( κριτικός γραμματισμός)
 επιδιώκει να «γραμματίσει» ψηφιακά τους μαθητές , ώστε να χρησιμοποιούν τον Η/Υ
ως ένα εργαλείο, που τους βοηθά στην αναζήτηση και οικοδόμηση της γνώσης και που
συμβάλλει στην ανάπτυξη σύνθετων συλλογισμών , ώστε να δημιουργήσουν με τον δικό
τους τρόπο σκέψης το τελικό γνωστικό προϊόν ( ψηφιακός γραμματισμός)
 εφαρμόζει την ομαδοσυνεργατική μέθοδο.
Η ομαδική εργασία των μαθητών (ανομοιογενείς ομάδες εργασίας 4 ή 5 ατόμων),
παρουσιάζει πλεονεκτήματα (διατομική επικοινωνία, συνεργασία, αμοιβαιότητα και
αποδοχή, αυτοεκτίμηση).
Οι μαθητές είναι εκείνοι που έχουν τον κεντρικό ρόλο. Δουλεύοντας σε ομάδες
 γίνονται ενεργοί στην ανακάλυψη της γνώσης και στη συσχέτισή της με τις δικές τους
εμπειρίες ( μεταγνώση),
 δημιουργούν,
 κρίνουν και
 παρουσιάζουν το τελικό γνωστικό προϊόν.

7. Οι εκπαιδευτικοί αλλά και οι μαθητές μπορούν να αξιοποιήσουν τις ΤΠΕ με
διάφορους τρόπους όπως π.χ.:
 Να αναζητήσουν πηγές και βιβλιογραφία.
 Να οπτικοποιήσουν τις πληροφορίες του μαθήματος.
 Να εφαρμόσουν πολυτροπική διδασκαλία με τη χρήση κειμένων, εικόνων, ήχου,
video, και με συμμετοχή των μαθητών σε διαδραστικά περιβάλλοντα μάθησης και
δίκτυα κοινοτήτων μάθησης.
 Να γνωρίσουν έτοιμο υλικό και ιστοσελίδες που συνδέουν τα Θρησκευτικά με
άλλα αντικείμενα ( π.χ. ζωγραφική, μουσική κ.λπ.).
 Να δημιουργήσουν δικές μας παρουσιάσεις (Power Point, Video).
 Να επισκεφτούμε "εικονικά" βυζαντινά και εκκλησιαστικά μουσεία, πινακοθήκες,
αρχαιολογικούς χώρους.
Οι ΤΠΕ αξιοποιούνται παιδαγωγικά με την:
 παροχή πολλαπλών αναπαραστάσεων της πραγματικότητας.
 εστίαση στην οικοδόμηση και όχι στην αναπαραγωγή της γνώσης.
 δημιουργία αυθεντικών μαθησιακών δραστηριοτήτων, βασισμένων σε
πραγματικές καταστάσεις.
 καλλιέργεια του αναστοχασμού.
υποστήριξη της συνεργατικής μάθησης και της οικοδόμησης της γνώσης.
(Πηγή: Αντώνιος E. Μπιτσάκης Σχολικός Σύμβουλος Θεολόγων Έρκυνα,
Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών– Επιστημονικών Θεμάτων, Τεύχος 1ο, 110-123, 2014)

8. Ενδεικτικά παραδείγματα αξιοποίησης των ΤΠΕ στην τάξη, στο μάθημα των
Θρησκευτικών
Προπαιτούμενα: η χρήση του εργαστηρίου Πληροφορικής ή ο διαδραστικός
πίνακας(Smart Notebook ).
1η πρόταση μ-δραστηριότητας: ( για όλες τις τάξεις)
 Ο εκπαιδευτικός μπορεί να ζητήσει από τους μαθητές του ,στα πλαίσια του
μαθήματος, να δημιουργήσουν σε υπολογιστικό φύλλο (Excel), το εορτολόγιο του
κάθε μήνα , με προσθήκη σύντομου βιογραφικού, εικόνας και ήχου (απολυτίκιου
του/της αγίου/ίας).
 Τα στοιχεία αυτά θα τα αναζητήσουν στον Ορθόδοξο Συναξαριστή, μέσω μιας
μηχανής αναζήτησης της επιλογής τους,
 Στην αρχή κάθε ώρα διδασκαλίας του μαθήματος( 10΄λεπτά) , ένας από τους
μαθητές θα παρουσιάζει στην τάξη ,τον/την άγιο/αγία, που γιορτάζει.
Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές «γραμματίζονται» κριτικά ( επιλέγουν κριτικά ποιά
στοιχεία από το βίο των αγίων θα χρησιμοποιήσουν ή πιο απολυτίκιο ή ποια είναι η
πιο αντιπροσωπευτική εικόνα για τον καθένα από αυτούς ) και «γραμματίζονται»
και ψηφιακά γιατί , χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες και δεξιότητες των ΤΠΕ ,
δημιουργούν και φτάνουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

9. 2η πρόταση μ-δραστηριότητας:
Β΄Τάξη Γυμνασίου. «Το χρονικό της Μεγάλης Εβδομάδας» .
Χρονική διάρκεια: 45΄
 Με την εφαρμογή του λογισμικού Google Earth, μπορούν οι μαθητές να
αναπαραστήσουν, σε συνεργασία με τον καθηγητή , σε εικονικό διαδραστικό
χάρτη, τα γεγονότα της Μεγάλης Εβδομάδας με χρονική σειρά
ταυτοποιώντας τόπο, χρόνο και γεγονότα ( θεολογική νοηματοδότηση).
 Εναλλακτικά
α) μπορούν για ίδιο θέμα μπορούν να δημιουργήσουν μια διαδραστική
εικόνα-αφίσα , στο διαδικτυακό περιβάλλον http://www.thinglink.com.
β) μπορούν,για ίδιο θέμα ,να δημιουργήσουν αρχείο παρουσίασης Power
Point.

10. 3η πρόταση μ-δραστηριότητας
Δημιουργία ερωτηματολογίου στο περιβάλλον εργασίας Google drive,όπου ένα
ερωτηματολόγιο σχεδιασμένο στο Word , μετατρέπεται σε διαδραστικό
ερωτηματολόγιο, όπου μπορεί κανείς να δουλεύει online, να μοιράζεται τη δουλειά
του με άλλους, σε πραγματικό χρόνο.
Παράδειγμα αξιοποίησης:
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να δημιουργήσει ένα ερωτηματολόγιο, το οποίο μπορεί να
το χρησιμοποιήσει ως αφόρμηση, για τη διδασκαλία της Θ.Ε.5 της Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ,
«Μονοθεϊστικές θρησκείες : Ισλάμ», χρονικής διάρκειας: 10΄.

11. Σκοποί και στόχοι:
ο ηλεκτρονικός αλφαβητισμός των μαθητών , μέσω συνεργατικών μορφών
εργασίας
ο θρησκευτικός γραμματισμός τους (πρώτης κινητοποίησης και
ευαισθητοποίησης των μαθητών απέναντι στο Ισλάμ, του εντοπισμού και
της εξερεύνησης και των δικών τους βιωμάτων απέναντι στα σύγχρονα
κοινωνικά προβλήματα ( π.χ. Τζιχαντιστές ), σε επίπεδο αξιών αποδοχής
της πολυφωνίας και της διαφορετικής άποψης/γνώμης ως βασικού
χαρακτηρισμού ενός γόνιμου και ουσιαστικού διαλόγου).
- Άλλες προτάσεις αξιοποίησης του ερωτηματολογίου στο Google
Drive, μπορεί να είναι, μετά την παρουσίαση του θέματος στην ολομέλεια
και με τις κατάλληλες ερωτήσεις, φύλλο αξιολόγησης- ανακεφαλαίωσης ή
φύλλο ανατροφοδότησης- αναστοχασμού.

12. 4η πρόταση μ-δραστηριότητας:
Δημιουργία wiki.
 Οι μαθητές θα μπορούν να αναρτούν εκεί τις εργασίες τους και να τις
στέλνουν στις άλλες ομάδες, για να μπορούν όλοι να δουν την εργασία όλων
(για άμεση ανταλλαγή απόψεων και μηνυμάτων, συμμετοχικότητα και
συνεργατικότητα, ανατροφοδότηση και δυνατότητα ενσωμάτωσης ποικίλων
ψηφιακών μέσων με σχετική ευκολία και χωρίς εξειδικευμένες γνώσεις από
πλευράς των μαθητών).
 με το wiki ,εξασφαλίζεται η ασφάλεια και η προστασία των προσωπικών
δεδομένων τους, καθώς υπάρχει η χρήση κωδικών της ομάδας για τους
μαθητές.
Ο εκπαιδευτικός θα έχει τη δυνατότητα να παρακολουθεί τις δραστηριότητες
κάθε μαθητή σε κάθε ομάδα, να κατευθύνει , να καθοδηγεί, να διορθώνει λάθη ,
να ενημερώνει.
Ενδείκνυται για τη διδασκαλία όλων των θ.ε. όλων των τάξεων.
Εναλλακτικά
α) μπορούν για ίδιο θέμα μπορούν να δημιουργήσουν ιστολόγιο (blog)

13. 5η πρόταση μ-δραστηριότητας:
Δημιουργία εννοιολογικού χάρτη (ως τελικό γνωστικό προϊόν),στον ιστότοπο του
CmapTools, http://cmap.ihmc.us.
Παράδειγμα αξιοποίησης:
Τάξη Α’ Γυμνασίου,Θ.Ε.5 , «Μονοθεϊστικές θρησκείες: Ιουδαϊσμός», στον ιστότοπο
http://albanaki.blogspot.gr/2011/04/blog-post_06.html.
Χρονική διάρκεια: 30΄
Εναλλακτικά: Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και η διαδυκτιακή εφαρμογή Padlet
(Padlet.com - εικονικός τοίχος) για το ίδιο θέμα αλλά χωρίς εικόνα , μόνο κείμενο.
6η πρόταση μ-δραστηριότητας:
Δημιουργία ψηφιακής αφίσας στο ψηφιακό περιβάλλον http://edu.glogster.com.
Παράδειγμα αξιοποίησης ( υπάρχουν σχετικές Θ.Ε. και στις 3 τάξεις του
Γυμνασίου):
«Η θέση της γυναίκας στις 5 μεγάλες θρησκείες του κόσμου» με εικόνες γυναικών,
την ενδυμασία τους και το ρόλο τους στην κάθε θρησκεία.

14. 7η πρόταση μ-δραστηριότητας:
Για τη διδασκαλία της Θ. Ε. 1 ( Ν. Π. Σ.), τάξη Γ΄ Γυμνασίου:
Μελέτη περίπτωσης: «Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης».
Χρονική διάρκεια 30΄
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αφόρμηση , το video από την ηλεκτρονική
σελίδα: https://www.youtube.com/watch?v=HWOwxYt7HWQ ,
μέσα από το οποίο οι μαθητές θα γνωρίσουν το ρόλο και τη σημερινή
μορφή του Πατριαρχείου.

15. 8η πρόταση μ-δραστηριότητας:
Χρήση του λογισμικού Revelation Natural Art (από τα λογισμικά
αισθητικής έκφρασης και ανάπτυξης της δημιουργικότητας).
Παράδειγμα αξιοποίησης:
Θ. Ε. 1, τα΄ξη Β΄Γ/Σ:
Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν τον Θεό; «Εικονίζοντας τον Θεό
και τους αγίους. Η θεολογία των χρωμάτων».
Σύνθετη δραστηριότητα:
«Μαύρος, κίτρινος, και κόκκινος Χριστός: εικόνες από όλα τα μέρη του
κόσμου».
Με τη χρήση στην πράξη του παραπάνω λογισμικού, επιτυγχάνεται
μεταξύ των άλλων, η καλλιέργεια δεξιοτήτων σύνθεσης, σύγκρισης,
οργάνωσης, η καλλιέργεια της δημιουργικής έκφρασης και της
δημιουργικής φαντασίας των μαθητών και της άσκησής τους σε έργα
προσωπικής καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Χρονική διάρκεια: 45΄

16. 9η πρόταση μ-δραστηριότητας:
Δημιουργία διαδραστικής εικόνας
Τάξη: Β΄Γ/Σ
Χρονική διάρκεια: 45΄
Διδακτικοί στόχοι ή αναμενόμενα αποτελέσματα:
Στο τέλος της μ-δραστηριότητας αυτής αναμένεται οι μαθητές:
• να είναι σε θέση την ήδη αποκτηθείσα γνώση ( κατά τη διδασκαλία του μαθήματος στην
τάξη), να την μετατρέψουν σε μεταγνώση , μέσα από την διαδραστική εικόνα (νέος ψηφιακός
γραμματισμός).
• να δημιουργήσουν, να παρουσιάσουν, να θέσουν τους εαυτούς τους αλλά και τους άλλους
,σε κατάσταση κριτικής θεώρησης γεγονότων, προσώπων ή καταστάσεων (κριτικός
γραμματισμός).

17.  Στους μαθητές της Β΄τάξης Γ/Σ ανατέθηκε από το θεολόγο τους ,εν όψει της
εορτής του Πάσχα, να οργανώσουν μια παρουσίαση των γεγονότων αυτών
των ημερών .
Θα την παρουσιάσουν στους υπόλοιπους μαθητές του σχολείου τους, την
τελευταία ημέρα πριν το κλείσιμο των σχολείων, στην αίθουσα πολιτιστικών
δραστηριοτήτων του σχολείου τους , που διαθέτει τα ηλεκτρονικά μέσα γι΄ αυτή
την παρουσίαση.
 Έχουν ήδη διδαχτεί την Θ.Ε.2, «Ποιος είναι ο Θεός των Χριστιανών;».
Επομένως, το θέμα τους είναι γνωστό και μπορούν να χρησιμοποιήσουν το
υλικό από την έρευνά τους, από τη διδασκαλία του μαθήματος.
 Με αυτό το υλικό λοιπόν ,τους ζητά να δημιουργήσουν μια διαδραστική
εικόνα-αφίσα στο διαδικτυακό περιβάλλον: http://www.thinglink.com , με θέμα
«Ποιος είναι ο Χριστός;»
 Το περιεχόμενο της διαδραστικής εικόνας να είναι:
- Χάρτης , όπου θα απεικονίζεται η πορεία του Χριστού προς τη Σταύρωση και
την Ανάσταση, με υπερσυνδέσμους, που θα παραπέμπουν σε εικόνες και
πληροφορίες (συνταγμένο κείμενο) για τα γεγονότα,
- το Video της Αφής του Αγίου Φωτός από το ναό της Αναστάσεως στα
Ιεροσόλυμα για να καταδείξουν την ιστορικότητα , την επισκεψιμότητα των
Αγίων Τόπων, ακόμα και σήμερα χιλιάδες χρόνια μετά.

18. 10η πρόταση μ-δραστηριότητας:
• Α΄Γυμνασίου, Θ.Ε.1 «Η εκκλησία ανοίγεται και εξαπλώνεται»,
οι μαθητές μέσω
α) του Φωτόδεντρου : http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/868 ( Εθνικός Συσσωρευτής
Εκπαιδευτικού Περιεχομένου) και
β) του διαδραστικού σχολικού βιβλίου της Γ’ Γυμνασίου (εμπλουτισμένο html), στον
δικτυακό τόπο: http://ebooks.edu.gr,
και αφού αναζητήσουν και διερευνήσουν «τη Συλλογή φωτογραφιών: Τοποθεσίες που
επισκέφτηκε ο Απόστολος Παύλος στην Ελλάδα»( ψηφιακές εικόνες),
να καταγράψουν σε word , τις δυσκολίες που συνάντησε ο Απ. Παύλος στην
περιοδεία του σε κάθε πόλη της Ελλάδας.
Χρονική διάρκεια : 30’

19. Ευχαριστώ για την προσοχή σας