ποίηση-λογοτεχνία

1. 3η Περιφέρεια Δημοτικής Εκπαίδευσης Ν. Καβάλας
Σχολική Σύμβουλος
Σαατσόγλου Ελένη
Κατανόηση & Δημιουργία
Κειμένου / Ποιήματος στη Λογοτεχνία
Σχολεία Νέστου-Θάσου

2. Λογοτεχνία: Τέχνη του Λόγου
○ Έντεχνος λόγος
○ Συγκινησιακή-ποιητική γλώσσα
○ Ιδιόμορφη χρήση λόγου
○ Λογοτεχνικό ύφος

3. Διδασκαλία της Λογοτεχνίας
Ευαισθησία στα λογοτεχνήματα
Αποδοχή της μορφωτικής αξίας τους
Ενεργοποίηση των μαθητών ομαδοσυνεργατικά
Προσέγγιση κειμένου / ποιήματος ως ολότητα, ανάλογη
του μαθητικού δυναμικού και του διαθέσιμου χρόνου
Κριτική ανάγνωση
Συνδιερεύνηση μορφής-περιεχομένου
Κειμενοκεντρική προσέγγιση
Επεξεργασία με βάση σκηνές / εικόνες
Πρωτοβουλία / ανακαλυπτική μέθοδος
Ελεύθερη απόδοση νοημάτων
Διαθεματικές συνδέσεις

4. Σκοπός του μαθήματος
Επαφή με λογοτεχνικά έργα / Μαθητής ως κριτικός
αναγνώστης / Διαμόρφωση συστήματος Αξιών
Στόχοι
Βελτίωση αναγνωστικής ικανότητας
Λογοτεχνική γνώση
Κοινωνική ευαισθητοποίηση
Υιοθέτηση πολιτιστικών αξιών
Βιωματικός λόγος-σεβασμός των διαφορετικών απόψεων
Κριτική σκέψη-επιχειρηματολογία-τεκμηρίωση
Ενίσχυση στρατηγικών κατανόησης και δημιουργίας
κειμένου / ποιήματος

5. Κριτική Ανάγνωση / Απαγγελία
Προσωπική ανάγνωση κειμένου / ποιήματος
Ερμηνεία από την οπτική κάθε μαθητή
Ελευθερία διερεύνησης νέων ιδεών
Αντιπαράθεση και εκτίμηση στοιχείων
Παραγωγή πολλών ιδεών
Ενθάρρυνση υποκειμενικής αίσθησης του
λογοτεχνήματος
Ώθηση μαθητή, ως συναναγνώστη με την ομάδα
της τάξης
Εκπαιδευτικός καθοδηγητής και συναναγνώστης

6. Μεθοδολογία
Ομαδοσυνεργατική μέθοδος
Αμοιβαία εκτίμηση και αλληλοσεβασμός δασκάλου-
μαθητών
Υποκίνηση ενδιαφέροντος
Αυτενέργεια μαθητών
Διερεύνηση και ανακάλυψη της γνώσης
Διάλογος και συζήτηση
Επίτευξη στόχων / αξιολόγηση της διδασκαλίας

7. Πλαίσιο περιεχομένων
Κείμενα - Ποιήματα
Νεοελληνική και ξένη λογοτεχνία
Σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών
Ποιοτικό και αξιόλογο περιεχόμενο
Ενδιαφέροντα και συμβατά με τη μαθητική αντιληπτικότητα
Συνοδεύονται από εικονογράφηση, εισαγωγή (όταν
απαιτείται), επεξηγήσεις λέξεων, κατάλληλες ερωτήσεις,
βιογραφικό συγγραφέα-ποιητή, παράλληλα κείμενα

8. Ερμηνευτική προσέγγιση
κειμένου / ποιήματος
Σωστή ανάγνωση / απαγγελία (εκπαιδευτικός-μαθητές)
Καθοδήγηση δασκάλου
Διευκρινήσεις αγνώστων λέξεων και εκφράσεων
Ερωτήσεις - απαντήσεις - διάλογος
Δημοκρατική κατανομή στον λόγο
Μεθοδική πορεία της επεξεργασίας
Ευελιξία δασκάλου / ερμηνεία του νοήματος από μαθητές
Ενθάρρυνση διατύπωσης άποψης μαθητών
Παροχή αναγκαίων πληροφοριών δασκάλου
Ανασύνθεση-αναδημιουργία κειμένου / ποιήματος από
μαθητές
Αυτοαξιολόγηση-ανατροφοδότηση

9. Διδασκαλία ποιήματος
Μάθηση και ψυχαγωγία
Αφόρμηση (από την εικόνα ή τον τίτλο ή ….)
Προτείνεται ταυτόχρονα
○ Απαγγελία
Ήχος (μουσική επένδυση)
Αντίστοιχες εικόνες σκηνών ποιήματος /
στροφών -στίχων (με χρήση Η/Υ)

10. Διδασκαλία ποιήματος (συνέχεια)
Διαθεματική Σύνδεση
Φιλαναγνωσία
Εικαστικά
Μουσική (τυμπανάκια, ντέφια, τρίγωνα)
Χορός (τραγούδι – κίνηση – βήματα)
Άλλα γνωστικά αντικείμενα σε σύνδεση με
τίτλο, κεντρικό ήρωα, συγκεκριμένες λέξεις
και άλλα

11. Δραστηριότητα 1η
Κάθε ομάδα συνεργατικά
○ Απαγγέλλει το ποίημα.
○ Επεξεργάζεται τη στροφή που της τυχαίνει (με
κυκλική σειρά).
○ Κάνει 2 ερωτήσεις στην επόμενη ομάδα και δίνει
απαντήσεις στις 2 ερωτήσεις της προηγούμενης.
(Ενδεικτικές ερωτηματικές λέξεις
τι, ποιος-α-ο, πώς, γιατί)
○ Κερδίζει 0-4 πόντους ανάλογα με τις σωστές
ερωτήσεις και απαντήσεις.
(Στη συνέχεια σε χαρτί Α4 μοιράζεται σε κάθε ομάδα
μισοσβησμένο το ποίημα.)

12. Λούνα παρκ, παππούλη μου
(Ανθολόγιο Γ΄- Δ΄ Δημοτικού, σελ. 40)
Θέτη Χορτιάτη
Έχω μαγικό παππούλη
που ’ναι λούνα παρκ τρελό
έχει γόνατα αλογάκια
δίνω μια και καβαλώ

13. κάνω κούνια σε δυο χέρια
και τσουλήθρα σ’ αγκαλιά
παίζω ένα βουβό ταμπούρλο
τη μεγάλη του κοιλιά

14. φέγγουν πάνω του λαμπιόνια
μάτια πίσω από γυαλιά
τραγουδάει βραχνή κασέτα
και λαλεί σοφή μιλιά

15. έχει τσέπες μαγαζάκια
νύχτα μέρα ανοιχτά
παίρνω τσίκλες σοκολάτες
κι ό,τι θες χωρίς λεφτά

16. μα πληρώνω εισιτήριο
κι είναι ακριβό πολύ
για να μπω στο λούνα παρκ μου
δίνω σφυριχτό φιλί.
Σφυριχτό φιλί παππού

17. Δραστηριότητα 2η
«Το δένδρο της ποίησης»
Προτείνεται
Η κάθε μαθητική ομάδα να δημιουργήσει το δικό της
ποίημα συμπληρώνοντας τα κενά με δικές της εκφράσεις
Το ποίημα να πληρεί τις συγκεκριμένες προδιαγραφές,
όσον αφορά την απόφαση της ολομέλειας της τάξης για
το θέμα, το είδος του ποιήματος, τον αριθμό (μέγιστο-
ελάχιστο) των στίχων.
Να το γράψει και να το απαγγείλει στην τάξη.
(Υπενθυμίζεται να γραφεί το όνομα της ομάδας και ο
τίτλος που έδωσε στο ποίημα.)
να αποφασίσει η ολομέλεια της τάξης αν το ποίημα έχει
τις προϋποθέσεις και τα χαρακτηριστικά των κριτηρίων
που έχουν τεθεί και να το επιλέξει.

18. (Προτείνεται ως δημιουργία ομαδοσυνεργατικά)
…………….., παππούλη μου!
Έχω μαγικό παππούλη
……………………… τρελό
έχει …………………………….
………………………καβαλώ
κάνω κούνια σε δυο χέρια
……………………………αγκαλιά
Παίζω……………………………
…………………………κοιλιά
φέγγουν πάνω του λαμπιόνια
………………………………γυαλιά
Τραγουδάει………………………..
………………………… μιλιά
έχει τσέπες μαγαζάκια
…………………………..ανοιχτά
παίρνω …………………………
………………………………λεφτά
μα πληρώνω εισιτήριο
…………………………….πολύ
για να μπω…………………
………………………………φιλί.
όνομα ομάδας………………….

19. Δραστηριότητα 2η (συνέχεια)
Τα επιλεγμένα ποιήματα να γίνουν αντικείμενο
εικονογράφησης από τις ομάδες
Να δημιουργηθεί «το δένδρο της ποίησης» στην τάξη,
όπου και θα αναρτηθούν τα επιλεγμένα ποιήματα
√ παιγνιώδης διάσταση / μικροί ανταγωνισμοί μέσα στην
τάξη για την έγκριση του ποιήματος
√ ψυχαγωγία / διαδικασία της εικονογράφησης

20. Διδασκαλία κειμένου
Μάθηση και ψυχαγωγία
○ Αφόρμηση (από την εικόνα ή τον τίτλο ή ….)
○ Μουσική επένδυση με τραγούδι εισαγωγικό (προτείνεται
σχετικό με το θέμα)
Διαθεματική Σύνδεση
Φιλαναγνωσία
Εικαστικά
Μουσική (τυμπανάκια, ντέφια, τρίγωνα)
Χορός (τραγούδι – κίνηση – βήματα)
Άλλα γνωστικά αντικείμενα σε σύνδεση με τίτλο, κεντρικό
ήρωα, συγκεκριμένες λέξεις και άλλα

21. Δραστηριότητα 3η
Κάθε ομάδα συνεργατικά
○ Διαβάζει σιωπηλά το κείμενο.
○ Επεξεργάζεται την/ις παράγραφο/ους που της
τυχαίνει/ουν (με κυκλική σειρά).
○ Κάνει 2 ερωτήσεις στην επόμενη ομάδα και δίνει
απαντήσεις στις 2 ερωτήσεις της προηγούμενης.
(Ενδεικτικές ερωτηματικές λέξεις
τι, ποιος-α-ο, πώς, γιατί)
○ Κερδίζει 0-4 πόντους ανάλογα με τις σωστές ερωτήσεις και
απαντήσεις.
(Αν χρειαστεί προτείνεται να συμμετέχει και ο εκπαιδευτικός
θέτοντας 1 ερώτηση με πιθανό πόντο στην κάθε ομάδα
ανάλογα με την απάντηση της)

22. Λέο Μπουσκάλια
Η πτώση του φύλλου που το έλεγαν Φρέντυ
(Ανθολόγιο Γ΄-Δ΄ Δημοτικού, σελ. 12)
Η Άνοιξη είχε περάσει. Το ίδιο και το Καλοκαίρι. Το φύλλο που το
έλεγαν Φρέντυ είχε μεγαλώσει. Είχε εμφανιστεί για πρώτη φορά την
Άνοιξη σαν ένας μικρός βλαστός σ’ ένα μεγάλο κλωνάρι στην κορυφή
ενός πανύψηλου δέντρου.
Του Φρέντυ του άρεσε που ήταν φύλλο. Αγαπούσε το κλωνάρι του,
τους ανάλαφρους φυλλωτούς❉ φίλους του, τη θέση του ψηλά στον
ουρανό, το θρόισμα❉ που έφερνε ο άνεμος, τις ηλιαχτίδες που τον
ζέσταιναν, το φεγγάρι που τον σκέπαζε με απαλές, άσπρες σκιές.
Ο Φρέντυ συμπαθούσε ιδιαίτερα τους ηλικιωμένους. Κάθονταν
πολύ ήσυχα πάνω στο γρασίδι και περνούσαν εκεί την ώρα τους
σχεδόν ακίνητοι. Μιλούσαν ψιθυριστά για τα περασμένα.

23. Και τα παιδιά ήταν επίσης διασκεδαστικά, παρ’ όλο που ορισμένες
φορές χάραζαν τα ονόματά τους στον κορμό του δέντρου και έσκιζαν
τις φλούδες του. Ήταν, ωστόσο, διασκεδαστικό να τα βλέπεις να
τρέχουν αδιάκοπα και να γελούν τόσο πολύ.
Όμως, το Καλοκαίρι του Φρέντυ πέρασε γρήγορα.
Μια μέρα, ένα πολύ παράξενο πράγμα συνέβηκε. Η ίδια αύρα, το
ίδιο αεράκι, που σε άλλη εποχή έκανε τα φύλλα να χορεύουν ανάλα-
φρα, τώρα τα φυσούσε δυνατά πάνω στο κοτσάνι τους και τα τράνταζε
αγριεμένα. Μερικά φύλλα δεν άντεξαν το ανεμόδαρμα,❉ κόπηκαν από
τα κλαράκια τους και βρέθηκαν να πετούν ψηλά στον αέρα. Στο τέλος,
έπεφταν μαλακά πάνω στη γη.

24. Ο Φρέντυ πρόσεξε ότι τ’ άλλα φύλλα συνέχισαν να πέφτουν.
«Θα ήρθε η ώρα τους», σκέφτηκε. Είδε, μάλιστα, ότι μερικά φύλλα
αντιστέκονταν για λίγο στις ριπές❉ του ανέμου πριν πέσουν. Άλλα
πάλι αφήνονταν να κοπούν από το κλωνάρι τους με το πρώτο
φύσημα του ανέμου κι έπεφταν απαλά στη γη.
Γρήγορα το δέντρο έμεινε σχεδόν γυμνό.
Τώρα ο Φρέντυ ήταν ολομόναχος, το μόνο φύλλο που είχε
απομείνει στο κλαδί.

25. Τα χαράματα ο άνεμος πήρε τον Φρέντυ από το κλωνάρι του.
Καθόλου δεν πόνεσε. Ένιωσε να πλέει ήρεμα, απαλά και αθόρυβα
μέσα στο κενό, όλο προς τα κάτω.
Ο Φρέντυ έπεσε πάνω σ’ ένα σωρό από χιόνι. Κατά κάποιο τρόπο
ένιωσε να είναι μαλακά, ακόμα και ζεστά. Σ’ αυτή τη νέα του θέση
ήταν πιο άνετα από κάθε άλλη φορά. Έκλεισε τα μάτια του και
κοιμήθηκε. Δεν ήξερε ότι ο ξερός και άχρηστος εαυτός του,❉ όπως
τον νόμιζε τώρα, θα γινόταν ένα με το νερό και θα χρησίμευε
να γίνει το δέντρο πιο δυνατό. Πιο πολύ απ’ όλα, δεν
ήξερε ότι εκεί, κοιμισμένα μέσα στο δέντρο
και τη γη, υπήρχαν κιόλας σχέδια για
να βγουν νέα φύλλα την Άνοιξη.

26. Δραστηριότητα 4η
Στη συνέχεια σε κάθε ομάδα μοιράζεται χαρτί Α4 με
γραμμένες, συγκεκριμένες προτάσεις από το
κομμάτι του κειμένου που επεξεργάστηκε.
Κάθε ομάδα αρχίζει την ιστορία της και την τελειώνει
αφήνοντας όπως είναι τις προτάσεις που της έτυχαν με
κεντρικούς ήρωες τους ίδιους ή άλλους δικούς της.
Γράφει τον δικό της τίτλο.
Παρουσιάζει το κείμενο της, στην ολομέλεια της τάξης
(Υπενθυμίζεται να γραφεί το όνομα της κάθε ομάδας στο
Α4)

27. Δραστηριότητα 5η
«Λογοτεχνικά πορτρέτα»
Προτείνεται
Να αναρτηθούν στον πίνακα της τάξης φωτοτυπημένες
κόλλες Α4 με τίτλο και εικονογράφηση διδαχθέντων
λογοτεχνικών κειμένων
Ανά δυάδες και με σειρά, οι μαθητές να επιλέξουν το Α4
της αρεσκείας τους χωρίς να γνωρίζουν οι συμμαθητές
τους, την επιλογή
Κάθε δυάδα να διαβάσει σιωπηλά το κείμενο που επέλεξε,
να εστιάσει σε έναν κεντρικό ήρωα καθώς και στο
απόσπασμα που αναφέρεται στα χαρακτηριστικά (στην
προσωπικότητα) του

28. Δραστηριότητα 5η (συνέχεια)
Στη συνέχεια κάθε ζεύγος να παρουσιάσει το πορτρέτο
του ήρωα
είτε διαβάζοντας το ένα ζευγαράκι, το απόσπασμα με τον
χαρακτήρα του ήρωα
είτε το άλλο ζευγαράκι δείχνοντας με παντομίμα τον
αναφερόμενο ήρωα
είτε και τα δύο ταυτόχρονα
Σκοπός του παιγνιδιού
είναι οι δυάδες να μαντέψουν ποιος είναι ο τίτλος του βιβλίου
και ποιος είναι ο ήρωας
(Κάθε σωστή απάντηση δίνει 2 πόντους στη δυάδα / 1 πόντο
για τον τίτλο και 1 για τον ήρωα)

29. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ: ΤΕΧΝΗ ΛΟΓΟΥ