2. Ορισμός
Το παιδικό άγχος ή αλλιώς παιδικό στρες δεν είναι ΄΄προνόμιο΄΄ των ενηλίκων
Παιδιά από πολύ μικρή ηλικία ακόμα και μηνών έχουν έντονες ανησυχίες που ως
επακόλουθο έχουν την δημιουργία άγχους.
Συμβαίνει γιατί δεν μπορούν να λεκτικοποιήσουν αυτό που αισθάνονται.
Δεν αναγνωρίζουν το συναισθημά τους.
3. Συμπτώματα συμπεριφοράς
1. Αλλαγές στη συμπεριφορά
2. Αντιδράει σε όλα, λέει συνεχώς όχι
3. Κλαίει υπερβολικά χωρίς λόγο
4. Επιθετική συμπεριφορά
5. Δυσκολία στη συγκέντρωση και διάσπαση προσοχής
4. Συμπτώματα σωματικά
1. Δυσκολεύεται να κοιμηθεί
2. Προβλήματα στη διατροφή ή στο βάρος
3. Κατά τη διάρκεια του ύπνου σφίγγει ή τρίζει τα δόντια
4. Νιώθει συνέχεια κουρασμένο ή είναι υπερκινητικό
5. Μυοσπασμοί (νευρικά τικ), όπως παίξιμο των ματιών ή των μυών του προσώπου
6. Νυχτερινή ενούρηση (ειδικά σε μεγαλύτερα παιδιά)
7. Τραυλίζει
5. Φυσιολογικό άγχος
Το άγχος αποτελεί φυσιολογικό στοιχείο της αναπτυξιακής πορείας του παιδιού και το
βοηθά να αυτονομηθεί και ανεξαρτητοποιηθεί από τους γονείς του.
Επίσης κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας συμβαίνουν πολυάριθμες αλλαγές σε
γνωστικό, συναισθηματικό και κοινωνικό επίπεδο.
Οι αλλαγές αυτές συχνά μπορεί να κατακλύσουν το παιδί με συναισθήματα άγχους.
6. Στην διάρκεια της ανάπτυξης τους τα παιδιά θα βιώσουν καταστάσεις που θα τους
προκαλέσουν άγχος. Τέτοιες μπορεί να είναι:
1. Φυσιολογικά στάδια της ψυχολογικής – γνωστικής τους ανάπτυξης (φόβοι για
το σκοτάδι, για τέρατα, για άγνωστα πρόσωπα, κτλ)
2. Φυσιολογικά γεγονότα ζωής (γέννηση νέου παιδιού, έναρξη σχολείου,
μετακόμιση, θάνατος παππού-γιαγιάς, κτλ)
3. Αναπάντεχα γεγονότα (διαζύγιο γονέων, ξαφνικός θάνατος κοντινού
προσώπου, φυσικές καταστροφές, περιστατικό βίας κτλ)
7. ‘Αγχος Αποχωρισμού-Υπερπροστασία
Ένα από τα κυριότερα σημεία αναφοράς στη ζωή του παιδιού είναι η πρώτη φορά
που θα αποχωριστεί την σπιτική ’’φωλιά’’!
Συνήθως εμφανίζεται όταν το παιδί νιώθει ευάλωτο μέσα στις οικογενειακές
σχέσεις.
Έντονη προσκόλληση των γονιών στο παιδί και προβολή των δικών τους φόβων.
Εκλυτικοί παράγοντες: επικείμενο διαζύγιο ανάμεσα στους γονείς , ασθένεια σε
κάποιο μέλος της οικογένειας , η γέννηση ενός άλλου παιδιού , φυσική ή
συναισθηματική απουσία κάποιου από τους δύο γονείς κ.α.
8. Κοινωνικό άγχος
• Υπάρχουν παιδιά τα οποία ανησυχούν σε υπερβολικό βαθμό μήπως ο εαυτός
του είναι ανεπαρκής σε σχέση με τους άλλους. Αυτά τα παιδιά συνήθως είναι
ντροπαλά, εσωστρεφή, μοναχικά ,δειλά, ήσυχα και αποφεύγουν τις κοινωνικές
εκδηλώσεις από φόβο μήπως γελοιοποιηθούν μπροστά στους άλλους
• Eίναι απρόθυμα να συμμετάσχουν σε ομαδικές ή σχολικές δραστηριότητες (να
διαβάσουν φωναχτά, να πάρουν το λόγο στην τάξη τους και να ζητήσουν
βοήθεια από το δάσκαλο
• Η αποτυχία αυτή μπορεί να εμφανιστεί αργότερα και άλλους τομείς της ζωής
του (επαγγελματικό, κοινωνικό και ερωτικό τομέα).
9. Σχολικό άγχος-φοβία
Το παιδί περνάει τη μισή του μέρα και επιπλέον στο σχολείο ,οπότε είναι λογικό ότι
συμβαίνει εκεί να το απασχολεί και να του δημιουργεί στρες.
Υπερβολικές απαιτήσεις των γονιών και των δασκάλων- φόβος αποτυχίας
Γεγονότα που οφείλονται σε κακοποίηση σωματική – λεκτική
Φοβίες που προβάλλονται από γονείς (φοβάται τι θα γίνει όταν λείπει)
Γενικότερες κακές εμπειρίες με συνομήλικους ή ενήλικες
10. Πως μαθαίνουν τα παιδιά;
• Συμπεριφορισμός: Συντελεστική μάθηση
• Θετική ενίσχυση : το υποκείμενο δρα για να αισθανθεί ευχάριστα. (π.χ. η δράση
του να γυρίζω νωρίς στο σπίτι μου σημαίνει ότι η γυναίκα μου θα μου έχει ζεστό
φαγητό)
• Αρνητική ενίσχυση: το υποκείμενο δρα για να μην αισθανθεί δυσάρεστα. (π.χ. η
δράση του να γυρίζω νωρίς στο σπίτι μου τερματίζει τις φωνές της γυναίκας μου)
• Θετική τιμωρία: το υποκείμενο υποβάλλεται σε δυσάρεστο συναίσθημα. (π.χ. η
δράση του να μην πηγαίνω νωρίς στο σπίτι μου θα κάνει την γυναίκα μου να μου
φωνάζει)
11. Πως μαθαίνουν τα παιδιά;
• Συμπεριφορισμός: Κλασσική εξαρτημένη μάθηση
Αν τα ουδέτερα και τα ανεξάρτητα ερεθίσματα συνδέοντα επανειλημμένα, τα δυο
ερεθίσματα γίνονται συνειρμικά και ο οργανισμός αρχίζει να παράγει μία
συμπεριφορική απάντηση, την οποία ο Παβλόφ αποκάλεσε εξαρτημένη απόκριση
Κοινωνική μάθηση: Μίμηση προτύπων
Τα παιδιά παρατηρούν τους γύρω τους, μιμούμενα τις κινήσεις ή τις συμπεριφορές
που βλέπουν και έτσι μαθαίνουν. Μαθαίνουν τη συμμετοχή, τη συνεργασία με τους
άλλους, την επίθεση και την κοινωνική αλληλεπίδραση.
12. Πρακτικές συμβουλές αντιμετώπισης
• Γίνετε πρότυπο προς μίμηση
• Αντιδρώντας οι ίδιοι οι γονείς με άγχος απέναντι σε διάφορες
καταστάσεις, αποτελούν ένα πρότυπο προς μίμηση για τα παιδιά τους. Τα
παιδιά αναπαράγουν τις συμπεριφορές που βλέπουν στους γονείς τους.
Υιοθετούν τους φόβους τους, τα άγχη τους αλλά και τους τρόπους με τους
οποίους βλέπουν τους γονείς τους να τα διαχειρίζονται.
13. Πρακτικές συμβουλές αντιμετώπισης
Τα προβλήματα των παιδιών μας, όσο ανούσια και αν φαίνονται σε
σύγκριση με τα δικά μας, για αυτά είναι σημαντικά. Ένας τσακωμός στο
σχολείο για παράδειγμα μπορεί να αποτελέσει πηγή άγχους για το παιδί.
Πάρτε τα προβλήματα του παιδιού σας στα σοβαρά, αντιμετωπίστε τα με
τη δέουσα υπευθυνότητα, ακούστε τα με προσοχή και βοηθήστε τα να
βρουν υλοποιήσιμες λύσεις
14. Πρακτικές συμβουλές αντιμετώπισης
• Οργάνωση χρόνου
• Το άγχος των παιδιών στις σύγχρονες κοινωνίες έχει να κάνει και με το φορτωμένο
πρόγραμμα τους, το οποίο αφήνει ελάχιστο ή καθόλου ελεύθερο χρόνο στα παιδιά. Η
συσσώρευση δραστηριοτήτων μπορεί να κρατάει το παιδί απασχολημένο, του στερεί
όμως την παιδική ανεμελιά που αναπτυξιακά έχει ανάγκη.
• Μεριμνήστε για την ύπαρξη ελεύθερου χρόνου κατά τη διάρκεια της ημέρας. Φροντίστε
ωστόσο να υπάρχει γενικά ένας προγραμματισμός στις καθημερνές δραστηριότητες του
παιδιού καθώς η ρουτίνα συμβάλει στη μείωση του «αγνώστου» και κατ’ επέκταση στη
μείωση του άγχους.
15. Πρακτικές συμβουλές αντιμετώπισης
• Ενθαρρύνετε την έκφραση συναισθημάτων
• Βοηθήστε το παιδί σας να αναγνωρίζει τα διαφορετικά συναισθήματα του
με το να τα ονοματίζεται συνεχώς.
• Μην αγνοείτε και μην αποδοκιμάζετε τα αρνητικά συναισθήματα του
καθώς υπάρχει κίνδυνος, κρατώντας τα μέσα του, να αυξάνει τη δυσφορία
και το άγχος τους. Μιλάτε για τα συναισθήματα σας και βοηθήστε το
παιδί σας να τα εκφράζει και να τα κατανοεί.
16. Στάση των ενηλίκων
• Ενθάρρυνση για συμμετοχή του παιδιού σε διαφορές κοινωνικές,
αθλητικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες.
• Προτροπή του παιδιού για ανάληψη πρωτοβουλιών
• Ενεργητική ακρόαση στα προβλήματα παιδιού.
• Αποφυγή αρνητικής κριτικής για τα συναισθήματα του παιδιού .
• Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης του παιδιού .
• Έλεγχο των αντιδράσεων των γονιών μπροστά στο παιδί
