Presented at Ramathibodi Nursing School, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital, Mahidol University, Thailand on July 5, 2016

1. 11
ผลกระทบทางจริยธรรม และประเด็นทางสังคม
ที่เกี่ยวข้องกับการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ
นพ.นวนรรน ธีระอัมพรพันธุ์
ภาควิชาเวชศาสตร์ชุมชน
คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี
มหาวิทยาลัยมหิดล
SlideShare.net/Nawanan
nawanan.the@mahidol.ac.th
July 5, 2016

2. 22
Focus of the Talk
“Social Media &
Health Professionalism”

3. 33
The Age of User-Generated Content
Time’s Person
of the Year 2006:
You

4. 44
Thailand Internet User Profile (2015)
• สานักงานพัฒนาธุรกรรม
ทางอิเล็กทรอนิกส์
(องค์การมหาชน)
(สพธอ. หรือ ETDA)
https://www.etda.or.th/publishing-detail/thailand-internet-user-profile-2015.html

5. 55
Source: ETDA (2015) https://www.etda.or.th/publishing-detail/thailand-internet-user-profile-2015.html
Thailand Internet User Profile (2015)

6. 66
Source: ETDA (2015) https://www.etda.or.th/publishing-detail/thailand-internet-user-profile-2015.html
Thailand Internet User Profile (2015)

7. 77
Source: ETDA (2015) https://www.etda.or.th/publishing-detail/thailand-internet-user-profile-2015.html
Thailand Internet User Profile (2015)

8. 88
Source: ETDA (2015) https://www.etda.or.th/publishing-detail/thailand-internet-user-profile-2015.html
Thailand Internet User Profile (2015)

9. 99
Source: ETDA (2015) https://www.etda.or.th/publishing-detail/thailand-internet-user-profile-2015.html
Thailand Internet User Profile (2015)

10. 1010
Let’s look at some
social media case studies...

11. 1111
Social Media Case Study #1: พฤติกรรมไม่เหมาะสม
Disclaimer (นพ.นวนรรน):
นาเสนอเป็นกรณีศึกษาเพื่อการเรียนรู้
เรื่อง Social Media เท่านั้น ไม่มี
เจตนาลบหลู่ ดูหมิ่น หรือทาให้ผู้ใด
องค์กรใด หรือวิชาชีพใดเสียหาย
โปรดใช้วิจารณญาณในการอ่านเนื้อหา

12. 1212
Social Media Case Study #1: พฤติกรรมไม่เหมาะสม
Disclaimer (นพ.นวนรรน):
นาเสนอเป็นกรณีศึกษาเพื่อการเรียนรู้
เรื่อง Social Media เท่านั้น ไม่มี
เจตนาลบหลู่ ดูหมิ่น หรือทาให้ผู้ใด
องค์กรใด หรือวิชาชีพใดเสียหาย
โปรดใช้วิจารณญาณในการอ่านเนื้อหา

13. 1313
http://news.mthai.com/hot-news/world-news/453842.html
Social Media Case Study #2: Selfie มีประเด็น

14. 1414
http://pantip.com/topic/33678081
https://www.facebook.com/photo.php?fbid=971229119583658&set=a.37957656541558
6.90794.100000897364762&type=1&theater
Social Media Case Study #3: Selfie มีประเด็น

15. 1515
http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1429341430
Social Media Case Study #4: ดูหมิ่นผู้ป่วย

16. 1616
Social Media Case Study #5: ละเมิดผู้รับบริการ
Disclaimer (นพ.นวนรรน): นาเสนอเป็น
กรณีศึกษาเพื่อการเรียนรู้เรื่อง Social Media
เท่านั้น ไม่มีเจตนาดูหมิ่น หรือทาให้ผู้ใด
เสียหาย และไม่มีเจตนาสร้างประเด็นทาง
การเมือง
ชื่อ สัญลักษณ์ หรือเครื่องหมายของบุคคล
หรือองค์กรใด เป็นเพียงการให้ข้อมูลแวดล้อม
เพื่อการทาความเข้าใจกรณีศึกษาเท่านั้น ไม่ใช่
การใส่ความว่าผู้นั้นกระทาการใด อันจะทาให้
ผู้นั้นเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่น หรือถูกเกลียดชัง
โปรดใช้วิจารณญาณในการอ่านเนื้อหา

17. 1717
Lessons Learned จาก Case Study #5
• องค์กรไม่มีทางห้ามพนักงานไม่ให้โพสต์ข้อมูลได้
– ช่องทางการโพสต์มีมากมาย ไม่มีทางห้ามได้ 100%
– นโยบายที่เหมาะสม คือการกาหนดกรอบไว้ให้พนักงานโพสต์ได้ตามความ
เหมาะสม ภายในกรอบที่กาหนด
• พนักงานย่อมสวมหมวกขององค์กรอยู่เสมอ (แม้จะโพสต์เป็นการส่วนตัว
แต่องค์กรก็เสียหายได้)
– คิดก่อนโพสต์, สร้างวัฒนธรรมภายในองค์กร
• การรักษาความลับขององค์กรและข้อมูลส่วนบุคคลของลูกค้า
• มีนโยบายให้ระบุตัวตนและตาแหน่งให้ชัดเจน
• องค์กรควรยอมรับปัญหาอย่างตรงไปตรงมาและทันท่วงที
http://www.siamintelligence.com/social-media-policy-cathay-pacific-case/

18. 1818
http://manager.co.th/Entertainment/View
News.aspx?NewsID=9580000076405
Social Media Case Study #6: ละเมิดผู้รับบริการ

19. 1919
Social Media Case Study #7: Privacy Risks
ข้อความจริง บน
• "อาจารย์ครับ เมื่อวาน ผมออก OPD เจอ คุณ... คนไข้... ที่อาจารย์ผ่าไป
แล้ว มา ฉายรังสีต่อที่... ตอนนี้ Happy ดี ไม่ค่อยปวด เดินได้สบาย คนไข้
ฝากขอบคุณอาจารย์อีกครั้ง -- อีกอย่างคนไข้ช่วงนี้ไม่ค่อยสะดวกเลยไม่ได้
ไป กทม. บอกว่าถ้าพร้อมจะไป Follow-up กับอาจารย์ครับ"

20. 2020
Social Media Case Study #8: ไม่แยก Account

21. 2121
Social Media Case Study #9: ไม่ตรวจสอบข้อมูล
Disclaimer (นพ.นวนรรน): นาเสนอเป็น
กรณีศึกษาเพื่อการเรียนรู้เรื่อง Social Media
เท่านั้น ไม่มีเจตนาดูหมิ่น หรือทาให้ผู้ใด
เสียหาย
ชื่อ สัญลักษณ์ หรือเครื่องหมายของบุคคล
หรือองค์กรใด เป็นเพียงการให้ข้อมูลแวดล้อม
เพื่อการทาความเข้าใจกรณีศึกษาเท่านั้น ไม่ใช่
การใส่ความว่าผู้นั้นกระทาการใด อันจะทาให้
ผู้นั้นเสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่น หรือถูกเกลียดชัง
โปรดใช้วิจารณญาณในการอ่านเนื้อหา

22. 2222
Social Media Case Study #10: ไม่ตรวจสอบข้อมูล
Source: Facebook Page โหดสัส V2 อ้างอิงภาพจากหน้า 7 นสพ.ไทยรัฐ วันที่ 6 พ.ค. 2557 และ
http://www.reuters.com/article/2013/10/16/us-philippines-quake-idUSBRE99E01R20131016

23. 2323
From a forwarded message in “LINE” in
early July, 2015
Social Media Case Study #11:
ความรับผิดในการให้คาปรึกษาออนไลน์

24. 2424
Social Media Case Study #12:
PR Nightmare & Response
http://new.khaosod.co.th.khaosod.online/dek3/win.html (อันตราย! ไม่ควรเข้าเว็บนี้)

25. 2525
Social Media Case Study #12:
PR Nightmare & Response

26. 2626
http://www.thairath.co.th/content/413776
Social Media Best Practice Resources

27. 2727
http://www.doctorcpr.com/blog/5-things-
doctors-should-never-post-on-social-
media/
Social Media Best Practice Resources

28. 2828
Risks of Social Media
• Blurring lines between personal & professional lives
• Work-life balance
• Inappropriate & unprofessional conduct
• False/misleading information
• Limitations & liability of online consultations
• Privacy risks

29. 2929
Line เสี่ยงต่อการละเมิด Privacy ผู้ป่วยได้อย่างไร?
• ข้อมูลใน Line group มีคนเห็นหลายคน
• ข้อมูลถูก capture หรือ forward ไป share ต่อได้
• ส่ง/แชร์ ผิดคน
• ข้อมูล cache ที่เก็บใน mobile device อาจถูกอ่านได้ (เช่น ทา
อุปกรณ์หาย หรือเผลอวางเอาไว้)
• ข้อมูลที่ส่งผ่าน network ไม่ได้เข้ารหัส
• ข้อมูลที่เก็บใน server ของ Line ทางบริษัทเข้าถึงได้ และอาจถูก
hack ได้
• Password Discovery

30. 3030
Social Media Case Study #13: มือแชร์แพร่โพสต์ลับ
http://sport.sanook.com/84101/น้องก้อย-โค้ชเช-จบยาก-อ.พิทักษ์-ขุดไลน์ปริศนาให้นักข่าวเผยแพร่/

31. 3131
Since social media come with risks
• Should people stop using it?
• Should CIO ban its use by
employees?

32. 3232
Maslow's Hierarchy of Needs
Image Source: http://en.wikipedia.org/wiki/Maslow's_hierarchy_of_needs

33. 3333
Why People Use Social Media?
• To seek & to share information/knowledge
• To seek & to share valued opinion
• To seek & to give friendship/relationship
• To seek & to give mental support, respect, love,
acceptance
• In simplest terms: To “socialize”

34. 3434
Some Social Media in Healthcare: PatientsLikeMe
PatientsLikeMe.com

35. 3535
Some Social Media in Healthcare: CaringBridge
CaringBridge.org

36. 3636
Why People Use Social Media in Healthcare?
• To seek & to share health information/knowledge
– Information asymmetry in healthcare
– Information could be general or personalized
• To seek & to share health-related valued opinion
• To seek & to give friendship/relationship
• To seek & to give mental support, respect, love,
acceptance during medical journeys
• To consult/socialize/give support among colleagues

37. 3737
• Richard Davies deBronkart Jr.
• Cancer survivor & blogger
• Found proper cancer treatment
through online social network after
diagnosis
• Activist for participatory medicine &
patient engagement through
information technology
Meet E-Patient Dave
http://www.epatientdave.com/

38. 3838
• Not “Electronic” Patient
• Engaged
• Equipped
• Empowered
• Educated
• Enlightened
• Etc.
Dave’s E-Patient Definition
From Dr. Danny Sands’ tutorial presentation at AMIA2013

39. 3939
So... How should we use
social media in healthcare as
health professionals?

40. 4040
• Technical solutions
– Restrict use of social media
– Secure platform
– “Secure messaging” applications
• Management solutions
– Organizational social media policy & enforcement
– User awareness training
– Organizational culture & best practices
Solutions for Proper Social Media Use in Healthcare

41. 4141
ทางออกสาหรับการ Consult Case ผู้ป่วย
• ใช้ช่องทางอื่นที่ไม่มีการเก็บ record ข้อมูล ถ้าเหมาะสม
• หลีกเลี่ยงการระบุหรือ include ชื่อ, HN, เลขที่เตียง หรือ
ข้อมูลที่ระบุตัวตนผู้ป่วยได้ (รวมทั้งในภาพ image)
• ใช้ app ที่ปลอดภัยกว่า
• Limit คนที่เข้าถึง
(เช่น ไม่คุยผ่าน Line group)
• ใช้อย่างปลอดภัย (Password, ดูแลอุปกรณ์ไว้กับตัว,
เช็ค malware ฯลฯ)

42. 4242
? ทางเลือกที่ 1
ทางเลือกที่ 2
กรอบมาตรฐานของสังคม
กรอบมาตรฐานของสังคม

43. 4343
? ทางเลือกที่ 1
ทางเลือกที่ 2
จริยธรรม (Ethics)
จริยธรรม: ในฐานะกรอบมาตรฐานของสังคม

44. 4444
• Ethical, Legal, and Social Issues (ELSI)
– Ethical - ในเชิงจริยธรรม
– Legal - ในทางกฎหมาย
– Social - ที่เกี่ยวกับสังคม
ประเด็นทางจริยธรรม กฎหมาย และสังคม

45. 4545
• กรณีที่ 1: บุคคลทั่วไปใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ ส่งผลกระทบต่อ
ผู้อื่นและสังคม
ประเด็นเกี่ยวกับ ELSI ด้านเทคโนโลยีสารสนเทศทางสุขภาพ (1)

46. 4646
• กรณีที่ 2: ผู้ให้บริการทางสุขภาพใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ ส่งผล
กระทบต่อผู้ป่วยและสังคม
ประเด็นเกี่ยวกับ ELSI ด้านเทคโนโลยีสารสนเทศทางสุขภาพ (2)

47. 4747
กฎหมาย
กรณีที่ 1: บุคคลทั่วไปใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ

48. 4848
– พรบ.ว่าด้วยธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ พ.ศ. 2544 และ
พรบ.ว่าด้วยธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2551
• รองรับสถานะทางกฎหมายของข้อมูลทางอิเล็กทรอนิกส์ การรับส่งข้อมูล
อิเล็กทรอนิกส์ การใช้ลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์ (electronic signature)
และกาหนดหลักเกณฑ์ต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการทาธุรกรรมทาง
อิเล็กทรอนิกส์ (electronic transaction)
– พรบ.ว่าด้วยการกระทาความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ พ.ศ. 2550
• กาหนดมาตรการป้องกันและปราบปรามการกระทาความผิดที่เกี่ยวข้องกับ
คอมพิวเตอร์ ซึ่งก่อให้เกิดความเสียหาย กระทบกระเทือนต่อเศรษฐกิจ
สังคม และความมั่นคงของประเทศ รวมทั้งความสงบสุขและศีลธรรมอันดี
ของประชาชน
กรณีที่ 1: บุคคลทั่วไปใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ

49. 4949
การกระทาความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ (Computer-Related Crimes)
ตัวอย่าง?
–อาชญากรรมทางคอมพิวเตอร์ (Computer Crimes)
• เช่น Hacking, การเปิดเผยข้อมูลที่เป็นความลับ, การดักฟังข้อมูล
–การกระทาความผิดที่มีคอมพิวเตอร์เป็นเครื่องมือ (Crimes Using Computers
as Tools)
• เช่น การเผยแพร่ภาพลามก
• การโพสต์ข้อความที่เป็นภัยต่อความมั่นคง
• การตัดต่อภาพเพื่อให้ผู้อื่นเสียหาย
พรบ.ว่าด้วยการกระทาความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ พ.ศ. 2550

50. 5050
หมวด 1 ความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์
• มาตรา 5 การเข้าถึงโดยมิชอบซึ่งระบบคอมพิวเตอร์ที่มีมาตรการป้องกัน
การเข้าถึงโดยเฉพาะและมาตรการนั้นมิได้มีไว้สาหรับตน (Unauthorized
access)
– เช่น การเจาะระบบ (hacking), การ hack รหัสผ่านคนอื่น
– การเข้าถึงทางกายภาพ หรือทางเครือข่ายก็ได้
• มาตรา 6 การเปิดเผยโดยมิชอบซึ่งมาตรการป้องกันการเข้าถึงระบบ
คอมพิวเตอร์ที่ผู้อื่นจัดทาขึ้นเป็นการเฉพาะที่ได้ล่วงรู้มา ในประการที่
น่าจะเกิดความเสียหายแก่ผู้อื่น
– เช่น เปิดเผยรหัสผ่านของผู้อื่นโดยไม่ได้รับอนุญาต
พรบ.ว่าด้วยการกระทาความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ พ.ศ. 2550

51. 5151
• มาตรา 7 การเข้าถึงโดยมิชอบซึ่งข้อมูลคอมพิวเตอร์ที่มีมาตรการป้องกันการเข้าถึง
โดยเฉพาะและมาตรการนั้นมิได้มีไว้สาหรับตน (Unauthorized access)
– เช่น การนาข้อมูลคอมพิวเตอร์ของผู้อื่นไปพยายามถอดรหัสเพื่ออ่านเนื้อความ
• มาตรา 8 การกระทาโดยมิชอบด้วยวิธีการทางอิเล็กทรอนิกส์เพื่อดักรับไว้ซึ่ง
ข้อมูลคอมพิวเตอร์ของผู้อื่นที่อยู่ระหว่างการส่งในระบบคอมพิวเตอร์ และ
ข้อมูลคอมพิวเตอร์นั้นมิได้มีไว้เพื่อประโยชน์สาธารณะหรือเพื่อให้บุคคลทั่วไปใช้
ประโยชน์ได้
– เช่น การดักฟังข้อมูลผ่านเครือข่าย
• มาตรา 9 การทาให้เสียหาย ทาลาย แก้ไข เปลี่ยนแปลง หรือเพิ่มเติมไม่ว่าทั้งหมด
หรือบางส่วน ซึ่งข้อมูลคอมพิวเตอร์ของผู้อื่นโดยมิชอบ
– เช่น การลบหรือแก้ไขข้อมูลของผู้อื่น โดยมีเจตนาร้าย
พรบ.ว่าด้วยการกระทาความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ พ.ศ. 2550

52. 5252
• มาตรา 10 การกระทาโดยมิชอบ เพื่อให้การทางานของระบบคอมพิวเตอร์ของผู้อื่น
ถูกระงับ ชะลอ ขัดขวาง หรือรบกวนจนไม่สามารถทางานตามปกติได้
– เช่น Denial of Service (DoS) Attack = การโจมตีให้เว็บล่ม
• มาตรา 11 การส่งข้อมูลคอมพิวเตอร์หรือจดหมายอิเล็กทรอนิกส์แก่บุคคลอื่นโดย
ปกปิดหรือปลอมแปลงแหล่งที่มาของการส่งข้อมูลดังกล่าว อันเป็นการรบกวนการใช้
ระบบคอมพิวเตอร์ของบุคคลอื่นโดยปกติสุข
– เช่น ส่ง spam e-mail
• มาตรา 13 การจาหน่ายหรือเผยแพร่ชุดคาสั่งเพื่อนาไปใช้เป็นเครื่องมือในการกระทา
ความผิดตาม พรบ. นี้
– เช่น การเผยแพร่ซอฟต์แวร์เจาะระบบ
พรบ.ว่าด้วยการกระทาความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ พ.ศ. 2550

53. 5353
• มาตรา 14
(1) นาเข้าสู่ระบบคอมพิวเตอร์ซึ่งข้อมูลคอมพิวเตอร์ปลอม หรือข้อมูลคอมพิวเตอร์อันเป็นเท็จ
โดยประการที่น่าจะเกิดความเสียหายแก่ผู้อื่นหรือประชาชน
(2) นาเข้าสู่ระบบคอมพิวเตอร์ซึ่งข้อมูลคอมพิวเตอร์อันเป็นเท็จ โดยประการที่น่าจะเกิดความ
เสียหายต่อความมั่นคงของประเทศหรือก่อให้เกิดความตื่นตระหนกแก่ประชาชน
(3) นาเข้าสู่ระบบคอมพิวเตอร์ซึ่งข้อมูลคอมพิวเตอร์ใดๆ อันเป็นความผิดเกี่ยวกับความมั่นคง
แห่งราชอาณาจักรหรือความผิดเกี่ยวกับการก่อการร้าย
(4) นาเข้าสู่ระบบคอมพิวเตอร์ซึ่งข้อมูลคอมพิวเตอร์ใดๆ ที่มีลักษณะอันลามกและ
ข้อมูลคอมพิวเตอร์นั้นประชาชนทั่วไปอาจเข้าถึงได้
(5) เผยแพร่หรือส่งต่อซึ่งข้อมูลคอมพิวเตอร์ตาม (1)-(4)
พรบ.ว่าด้วยการกระทาความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ พ.ศ. 2550

54. 5454
• มาตรา 15 ความรับผิดกรณีผู้ให้บริการจงใจสนับสนุนหรือยินยอมให้มี
การกระทาความผิดตามมาตรา 14 ในระบบคอมพิวเตอร์ที่อยู่ในความ
ควบคุมของตน
• มาตรา 16 ผู้ใดนาเข้าสู่ระบบคอมพิวเตอร์ที่ประชาชนทั่วไปอาจเข้าถึงได้
ซึ่งข้อมูลคอมพิวเตอร์ที่ปรากฏเป็นภาพของผู้อื่น และภาพนั้นเป็นภาพที่
เกิดจากการสร้างขึ้น ตัดต่อ เติม หรือดัดแปลงด้วยวิธีการทาง
อิเล็กทรอนิกส์หรือวิธีการอื่นใด ทั้งนี้ โดยประการที่น่าจะทาให้ผู้อื่นนั้น
เสียชื่อเสียง ถูกดูหมิ่น ถูกเกลียดชัง หรือได้รับความอับอาย
พรบ.ว่าด้วยการกระทาความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ พ.ศ. 2550

55. 5555
กรอบทางสังคม (กฎหมาย, จริยธรรม)
กรณีที่ 2: ผู้ให้บริการทางสุขภาพใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ

56. 5656
• เสียเวลากับคอมพิวเตอร์มากเกินไป ไม่ได้ดูแลผู้ป่วยเท่าที่ควร
• ไม่ระมัดระวัง ข้อมูลส่วนบุคคลของผู้ป่วยรั่วไหล
• ระบบล่ม ไม่ทราบประวัติ ให้การดูแลผู้ป่วยไม่ได้
• บันทึกข้อมูลผิดพลาด เช่น ผิดคน ผิดตัวยา ผิดด้าน ฯลฯ เกิดอันตรายต่อ
ผู้ป่วย
• โปรแกรมคอมพิวเตอร์มีปัญหาโดยพยาบาลไม่ทราบ เช่น คานวณ dose ยาผิด
• มีระบบให้ใช้ แต่ผู้ใช้งาน (user) ไม่ยอมใช้ ใช้ผิดวัตถุประสงค์ หรือใช้วิธีลัด
พยาบาลใช้ระบบสารสนเทศ เกิดผลกระทบอะไรต่อผู้ป่วยได้บ้าง?

57. 5757
• เสียเวลากับคอมพิวเตอร์มากเกินไป ไม่ได้ดูแลผู้ป่วยเท่าที่ควร
• สาเหตุ
– ระบบออกแบบมาไม่ดี
– ระบบทางานช้าเกินไป
– ข้อมูลที่ต้องบันทึก เยอะเกินไป
– ให้ความสาคัญกับการบันทึกมากกว่าการดูแลผู้ป่วย
– ติดคอมพ์? เล่นเน็ต?
• วิธีป้องกัน
– มีส่วนร่วมในการออกแบบระบบแต่แรก สื่อสารปัญหาให้ฝ่าย IT ทราบ
– ให้ความสาคัญกับการดูแลผู้ป่วย มากกว่าการบันทึกข้อมูลผู้ป่วย
พยาบาลใช้ระบบสารสนเทศ เกิดผลกระทบอะไรต่อผู้ป่วยได้บ้าง?

58. 5858
• ไม่ระมัดระวัง ข้อมูลส่วนบุคคลของผู้ป่วยรั่วไหล
• สาเหตุ
– ผู้ใช้งานไม่ให้ความสาคัญกับความเป็นส่วนตัวของข้อมูลผู้ป่วย
– ขาดความรู้เกี่ยวกับวิธีการใช้งานระบบอย่างปลอดภัย
– จุดอ่อนของระบบสารสนเทศเอง
• วิธีป้องกัน
– ฝ่าย IT พัฒนาระบบให้ปลอดภัย, มีกระบวนการบริหารจัดการด้านความ
ปลอดภัยสารสนเทศทั้งระบบ
– มีการให้ความรู้เกี่ยวกับการรักษาความปลอดภัยสารสนเทศ และการคุ้มครอง
ความเป็นส่วนตัวของข้อมูลผู้ป่วย
พยาบาลใช้ระบบสารสนเทศ เกิดผลกระทบอะไรต่อผู้ป่วยได้บ้าง?

59. 5959
• ความเป็นส่วนตัว (Privacy) คือ ความสามารถของบุคคลในการคุ้มครอง
และปกปิดตนเองและข้อมูลเกี่ยวกับตนเอง และเลือกที่จะเปิดเผยเท่าที่ตน
ประสงค์จะเปิดเผย
• ความปลอดภัยสารสนเทศ (Information Security) คือ การคุ้มครอง
ข้อมูลสารสนเทศ (information) และระบบสารสนเทศ (information
systems) ด้วยมาตรการต่างๆ เพื่อป้องกันการรั่วไหล การสูญหาย
เปลี่ยนแปลง หรือความเสียหายอื่นๆ
Privacy & Security ของข้อมูลผู้ป่วย

60. 6060
http://en.wikipedia.org/wiki/A._S._Bradford_House
Privacy & Security: ตัวอย่างเปรียบเปรย

61. 6161
– Confidentiality ความลับของข้อมูล
– Integrity ความถูกต้องของข้อมูล ไม่ถูกแก้ไข ลบ หรือสูญหายโดยมิชอบ
– Availability ความสามารถใช้งานได้ (เช่น ระบบไม่ล่ม)
ความปลอดภัยสารสนเทศ (Information Security)

62. 6262
• Physical Security ความปลอดภัยทางกายภาพ
– ล็อคห้องที่มีระบบสารสนเทศ ให้เข้าถึงยาก
• System Security ความปลอดภัยของ Server
– อุดช่องโหว่ -> Update patches ของ Windows หรือโปรแกรมต่างๆ บ่อยๆ
– Antivirus, Firewall, Intrusion Detection/Prevention System, Log files
• Software Security ความปลอดภัยของตัวซอฟต์แวร์เอง
• Network Security ความปลอดภัยของระบบเครือข่าย
• Database Security ความปลอดภัยในการเข้าถึงระบบฐานข้อมูล
• User Security รหัสผ่าน, การกาหนดสิทธิในระบบ, การตรวจสอบตัวตน,
ระวัง Phishing/Social Engineering “หลอกเอาข้อมูล”
• Encryption การเข้ารหัสข้อมูลที่สาคัญ
มาตรการเพื่อความปลอดภัยของข้อมูลผู้ป่วย

63. 6363
• นอกเหนือจากมาตรการด้าน Security
– Informed Consent เกี่ยวกับแนวทางการเก็บบันทึกและเปิดเผยข้อมูลผู้ป่วย
– สร้างวัฒนธรรมที่ให้ความสาคัญกับความเป็นส่วนตัวของข้อมูลผู้ป่วย
– มีกระบวนการสร้างความตระหนัก + สอนผู้ใช้งาน
– มีการกาหนดกฎระเบียบและนโยบายด้านความปลอดภัยสารสนเทศขององค์กร
และบังคับใช้ (enforce) นโยบายดังกล่าว
– มีกระบวนการบริหารจัดการด้าน Privacy และ Security ที่ต่อเนื่อง สม่าเสมอ
Image: http://www.nurseweek.com/news/images/privacy.jpg
แนวทางการคุ้มครอง Privacy ของข้อมูลผู้ป่วย

64. 6464http://c2.likes-media.com/img/c88376b3e79ac46a289879d2178e9b41.600x.jpg
เหตุผลที่ต้องสร้างความตระหนัก + สอนผู้ใช้งาน เรื่อง Security

65. 6565
กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับข้อมูลสุขภาพ
• พรบ.สุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2550
• มาตรา 7 ข้อมูลด้านสุขภาพของบุคคล เป็นความลับส่วนบุคคล
ผู้ใดจะนาไปเปิดเผยในประการที่น่าจะทาให้บุคคลนั้นเสียหาย
ไม่ได้ เว้นแต่การเปิดเผยนั้นเป็นไปตามความประสงค์ของ
บุคคลนั้นโดยตรง หรือมีกฎหมายเฉพาะบัญญัติให้ต้องเปิดเผย
แต่ไม่ว่าในกรณีใด ๆ ผู้ใดจะอาศัยอานาจหรือสิทธิตามกฎหมายว่า
ด้วยข้อมูลข่าวสารของราชการหรือกฎหมายอื่นเพื่อขอเอกสาร
เกี่ยวกับข้อมูลด้านสุขภาพของบุคคลที่ไม่ใช่ของตนไม่ได้

66. 6666
ประมวลกฎหมายอาญา
• มาตรา 323 ผู้ใดล่วงรู้หรือได้มาซึ่งความลับของผู้อื่นโดยเหตุที่เป็นเจ้า
พนักงานผู้มีหน้าที่ โดยเหตุที่ประกอบอาชีพเป็นแพทย์ เภสัชกร คน
จาหน่ายยา นางผดุงครรภ์ ผู้พยาบาล นักบวช หมอความ ทนายความ
หรือผู้สอบบัญชีหรือโดยเหตุที่เป็นผู้ช่วยในการประกอบอาชีพนั้น แล้ว
เปิดเผยความลับนั้นในประการที่น่าจะเกิดความเสียหายแก่ผู้หนึ่งผู้ใด ต้อง
ระวางโทษจาคุกไม่เกินหกเดือน หรือปรับไม่เกินหนึ่งพันบาท หรือทั้งจาทั้ง
ปรับ
• ผู้รับการศึกษาอบรมในอาชีพดังกล่าวในวรรคแรก เปิดเผยความลับของ
ผู้อื่น อันตนได้ล่วงรู้หรือได้มาในการศึกษาอบรมนั้น ในประการที่น่าจะเกิด
ความเสียหายแก่ผู้หนึ่งผู้ใดต้องระวางโทษเช่นเดียวกัน

67. 6767
คาประกาศสิทธิผู้ป่วย
• เพื่อให้ความสัมพันธ์ระหว่างผู้ประกอบวิชาชีพด้านสุขภาพกับผู้ป่วย ตั้งอยู่บนพื้นฐานของความเข้าใจอันดีและเป็นที่ไว้วางใจซึ่งกันและกัน แพทยสภา สภาการ
พยาบาล สภาเภสัชกรรม ทันตแพทยสภา คณะกรรมการควบคุมการประกอบโรคศิลปะ จึงได้ร่วมกันออกประกาศรับรองสิทธิของผู้ป่วยไว ้ดังต่อไปนี้
1. ผู้ป่วยทุกคนมีสิทธิพื้นฐานที่จะได้รับบริการด้านสุขภาพ ตามที่บัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญ
2. ผู้ป่วยมีสิทธิที่จะได้รับบริการจากผู้ประกอบวิชาชีพด้านสุขภาพโดยไม่มีการเลือกปฏิบัติ เนื่องจากความแตกต่างด้านฐานะ เชื้อชาติ สัญชาติ ศาสนา สังคม ลัทธิ
การเมือง เพศ อายุ และ ลักษณะของความเจ็บป่วย
3. ผู้ป่วยที่ขอรับบริการด้านสุขภาพมีสิทธิที่จะได้รับทราบข้อมูลอย่างเพียงพอ และเข้าใจชัดเจน จากผู้ประกอบวิชาชีพด้านสุขภาพเพื่อให้ผู้ป่วยสามารถเลือกตัดสินใจ
ในการยินยอมหรือไม่ยินยอมให้ผู้ประกอบวิชาชีพด้านสุขภาพปฏิบัติต่อตน เว้นแต่เป็นการช่วยเหลือรีบด่วนหรือ จาเป็น
4. ผู้ป่วยที่อยู่ในภาวะเสี่ยงอันตรายถึงชีวิต มีสิทธิที่จะได้รับการช่วยเหลือรีบด่วนจากผู้ประกอบวิชาชีพด้านสุขภาพโดยทันทีตามความจาเป็นแก่กรณี โดยไม่คานึงว่า
ผู้ป่วยจะร้อง ขอความช่วยเหลือหรือไม่
5. ผู้ป่วยมีสิทธิที่จะได้รับทราบชื่อ สกุล และประเภทของผู้ประกอบวิชาชีพด้านสุขภาพที่เป็น ผู้ให้บริการแก่ตน
6. ผู้ป่วยมีสิทธิที่จะขอความเห็นจากผู้ประกอบวิชาชีพด้านสุขภาพอื่น ที่มิได้เป็นผู้ให้บริ การแก่ตน และมีสิทธิในการขอเปลี่ยนผู้ให้บริการ และสถานบริการได้
7. ผู้ป่วยมีสิทธิที่จะได้รับการปกปิดข้อมูลเกี่ยวกับตนเอง จากผู้ประกอบวิชาชีพด้านสุขภาพโดยเคร่งครัด เว้นแต่จะได้รับความยินยอมจากผู้ป่วยหรือการปฏิบัติหน้าที่
ตามกฎหมาย
8. ผู้ป่วยมีสิทธิที่จะได้รับทราบข้อมูลอย่างครบถ้วน ในการตัดสินใจเข้าร่วมหรือถอนตัวจากการเป็นผู้ถูกทดลองในการทาวิจัยของผู้ประกอบวิชาชีพด้านสุขภาพ
9. ผู้ป่วยมีสิทธิที่จะได้รับทราบข้อมูลเกี่ยวกับการรักษาพยาบาลเฉพาะของตนที่ปรากฏใน เวชระเบียนเมื่อร้องขอ ทั้งนี้ ข้อมูลดังกล่าวต้องไม่เป็นการละเมิดสิทธิ
ส่วนตัวของบุคคลอื่น
10.บิดา มารดา หรือผู้แทนโดยชอบธรรม อาจใช้สิทธิแทนผู้ป่วยที่เป็นเด็กอายุยังไม่เกิน สิบแปดปีบริบูรณ์ ผู้บกพร่องทางกายหรือจิต ซึ่งไม่สามารถใช้สิทธิด้วยตนเอง
ได้
7. ผู้ป่วยมีสิทธิที่จะได้รับการปกปิดข้อมูลเกี่ยวกับตนเอง
จากผู้ประกอบวิชาชีพด้านสุขภาพโดยเคร่งครัด เว้นแต่
จะได้รับความยินยอมจากผู้ป่วยหรือการปฏิบัติหน้าที่
ตามกฎหมาย

68. 6868
คาประกาศสิทธิและข้อพึงปฏิบัติของผู้ป่วย

69. 6969
• การคุ้มครองความเป็นส่วนตัว (Privacy) และความ
ปลอดภัย (Security) ของข้อมูลผู้ป่วย เข้าได้กับหลัก
จริยธรรมใด
– Autonomy?
– Beneficence?
– Non-Maleficence?
– Justice?
คาถาม

70. 7070
• Autonomy (หลักเอกสิทธิ์/ความเป็นอิสระของผู้ป่วย)
• Beneficence (หลักการรักษาประโยชน์สูงสุดของผู้ป่วย)
• Non-maleficence (หลักการไม่ทาอันตรายต่อผู้ป่วย)
– “First, Do No Harm.”
• Justice (หลักความยุติธรรม)
– หมายถึงการกระจายทรัพยากรที่มีอยู่จากัดอย่างเหมาะสม
เป็นธรรม และเท่าเทียมกัน
หลักจริยธรรม (Ethical Principles) สาคัญด้านสุขภาพ

71. 7171
ตัวอย่างนโยบายด้าน Social Media ขององค์กร/มหาวิทยาลัย

72. 7272
• ข้อความบน Social Network สามารถเข้าถึงได้โดยสาธารณะ
ผู้เผยแพร่ต้องรับผิดชอบ ทั้งทางสังคมและกฎหมาย และอาจ
ส่งผลกระทบต่อชื่อเสียง การทางาน และวิชาชีพของตน
• ระมัดระวังอย่างยิ่ง ในการเผยแพร่ประเด็นที่ Controversial
เช่น การเมือง ศาสนา
• ไม่ได้ห้าม แต่ให้ระวัง เพราะอาจส่งผลลบต่อตนหรือองค์กรได้
MU Social Network Policy

73. 7373
• ความรับผิดชอบทางกฎหมาย
– ประมวลกฎหมายอาญา ความผิดฐานหมิ่นประมาท
– พรบ.ว่าด้วยการกระทาความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์
– ข้อบังคับสภาวิชาชีพ เกี่ยวกับจริยธรรมแห่งวิชาชีพ
– ข้อบังคับมหาวิทยาลัยมหิดล ว่าด้วยจรรยาบรรณของบุคลากรและ
นักศึกษามหาวิทยาลัยมหิดล
– ข้อบังคับมหาวิทยาลัยมหิดล ว่าด้วยวินัยนักศึกษา
MU Social Network Policy

74. 7474
• ไม่ละเมิดทรัพย์สินทางปัญญาของผู้อื่น อ้างถึงแหล่งที่มาเสมอ
(Plagiarism = การนาผลงานของคนอื่นมานาเสนอเสมือนหนึ่ง
เป็นผลงานของตนเอง)
• แบ่งแยกเรื่องส่วนตัวกับหน้าที่การงาน/การเรียน
– แยก Account ของหน่วยงาน/องค์กร ออกจาก Account บุคคล
– Facebook Profile (ส่วนตัว) vs. Facebook Page (องค์กร/หน่วยงาน)
• ในการโพสต์ที่อาจเข้าใจผิดได้ว่าเป็นความเห็นจากมหาวิทยาลัย/หน่วยงาน ให้
ระบุ Disclaimer เสมอว่าเป็นความเห็นส่วนตัว
MU Social Network Policy

75. 7575
• ห้ามเผยแพร่ข้อมูล sensitive ที่ใช้ภายในมหาวิทยาลัยก่อนได้รับอนุญาต
• บุคลากรทางการแพทย์หรือผู้ให้บริการสุขภาพ
– ระวังการใช้ Social Network ในการปฏิสัมพันธ์กับผู้ป่วย (ความลับผู้ป่วย และการ
แยกแยะเรื่องส่วนตัวจากหน้าที่การงาน)
– ปฏิบัติตามจริยธรรมของวิชาชีพ
– ระวังเรื่องความเป็นส่วนตัว (Privacy) และความลับของข้อมูลผู้ป่วย
– การเผยแพร่ข้อมูล/ภาพผู้ป่วย เพื่อการศึกษา ต้องขออนุญาตผู้ป่วยก่อนเสมอ และลบ
ข้อมูลที่เป็น identifiers ทั้งหมด (เช่น ชื่อ, HN, ภาพใบหน้า หรือ ID อื่นๆ) ยกเว้น
ผู้ป่วยอนุญาต (รวมถึงกรณีการโพสต์ใน closed groups ด้วย)
• ตั้งค่า Privacy Settings ให้เหมาะสม
MU Social Network Policy

76. 7676
• จริยธรรม จรรยาบรรณแห่งวิชาชีพ กฎหมาย คือกรอบของ
สังคมที่กาหนดว่าสิ่งใดควรทา หรือไม่ควรทา
• การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ ไม่ว่าโดยบุคคลทั่วไปหรือ
บุคลากรทางการแพทย์ ย่อมมีประเด็นด้านจริยธรรม
กฎหมาย และผลกระทบต่อสังคม เสมอ
• กฎหมายสาคัญที่เป็นกรอบในการกาหนดแนวทางการใช้
เทคโนโลยีสารสนเทศของบุคคลทั่วไป คือ พรบ.ว่าด้วยการ
กระทาความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ พ.ศ. 2550
สรุป

77. 7777
• การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศโดยพยาบาลหรือบุคลากรทาง
การแพทย์ อาจส่งผลกระทบต่อผู้ป่วยได้ และต้องอยู่บนพื้นฐาน
ของหลักจริยธรรมและกฎหมาย รวมทั้งต้องหาทางป้องกันปัญหา
ที่อาจเกิดต่อผู้ป่วยจากการใช้งานระบบสารสนเทศ
• Privacy และ Security เป็นสอง concepts ที่มีความสาคัญ
สาหรับบุคลากรทางการแพทย์ที่ดูแลผู้ป่วย และจาเป็นจะต้องให้
ความสาคัญในการคุ้มครองข้อมูลผู้ป่วยอย่างเต็มที่
สรุป

78. 7878
• Social media ใน healthcare มีทั้งด้านสว่างและด้านมืด
• ระมัดระวังเรื่องการใช้ social media อย่างเหมาะสมและ
รับผิดชอบต่อตนเองและสังคม
• ใช้ระบบสารสนเทศทางการพยาบาลอย่างมีจริยธรรม
คานึงถึงกฎหมายที่เกี่ยวข้อง และมุ่งประโยชน์สูงสุดต่อ
ผู้ป่วย และการไม่ทาอันตรายต่อผู้ป่วย
สรุป