กลุ่มคนรุ่นใหม่ ที่เป็นอาสาสมัคร ผู้สนใจการสร้างพื้นที่สีเขียว และสิ่งแวดล้อมเมืองในเชียงใหม่ ช่วงที่ผ่านมา ได้ทำการปลูกต้นไม้ ทำกิจกรรมร่วมกันด้านสิ่งแวดล้อม เป็นการเคลื่อนไหวที่สร้างกระแสการอนุรักษ์เมืองเชียงใหม่ ในมิติสิ่งแวดล้อม ทำให้เกิดเป็นกระแสการดูแลพื้นที่สีเขียว และการพูดถึงของสิ่งแวดล้อมเมือง และเกิดมิติการทำงานกับกลุ่มคนใหม่ๆ อย่างภาคเอกชน และเจ้าหน้าที่เทศบาลที่ให้ความร่วมมือเป็นอย่างดี

1. กลุ่มมือเย็น เมืองเย็น
โดย
ฐิติยากรณ์ นาคกลิ่นกูล
กลุ่มมือเย็น เมืองเย็น
แผนงานนโยบายสาธารณะเพื่อการพัฒนาอนาคตของเมือง
ศูนย์ศึกษามหานครและเมือง วิทยาลัยรัฐกิจ มหาวิทยาลัยรังสิต

2. 1
กลุ่มมือเย็นเมืองเย็น : การขับเคลื่อนสู่เมืองสีเขียว1
กลุ่มคนรุ่นใหม่ ที่เป็นอาสาสมัคร ผู้สนใจการสร้างพื้นที่สีเขียว และสิ่งแวดล้อมเมืองในเชียงใหม่
ช่วงที่ผ่านมา ได้ทาการปลูกต้นไม้ ทากิจกรรมร่วมกันด้านสิ่งแวดล้อม เป็นการเคลื่อนไหวที่สร้างกระแสการ
อนุรักษ์เมืองเชียงใหม่ ในมิติสิ่งแวดล้อม ทาให้เกิดเป็นกระแสการดูแลพื้นที่สีเขียว และการพูดถึงของ
สิ่งแวดล้อมเมือง และเกิดมิติการทางานกับกลุ่มคนใหม่ๆ อย่างภาคเอกชน และเจ้าหน้าที่เทศบาลที่ให้ความ
ร่วมมือเป็นอย่างดี
1. ที่มาของกลุ่ม
จุดเริ่มต้น เริ่มจาก คุณโอปอ ภราดล พรอานวย ผู้สนใจปลูกต้นไม้ในเมือง จึงได้ชักชวนเพื่อนๆ ให้
มาร่วมกันปลูกต้นไม้ ซึ่งเพื่อนหลายคนเห็นด้วย ทาให้เกิดการรวมของกลุ่มศิลปินนักดนตรีซึ่งส่วนใหญ่เป็น
อาสาสมัครเล่นดนตรีให้กับงานสาธารณะประโยชน์ในพื้นที่เขตเมือง เช่น เมื่อโครงการฟื้นบ้าน ย่าน เวียง
เชียงใหม่มีการจัดงานวัฒนธรรม หรือเครือข่ายภาคประชาสังคมและองค์กรนักพัฒนาเอกชนมีกิจกรรม
สร้างสรรค์กลุ่มศิลปินเหล่านี้ก็จะถูกเชิญมาเล่นดนตรีร่วมกัน จนเกิดการพูดคุยกันระหว่างกลุ่มศิลปิน และ
คนรุ่นใหม่จากหลากหลายอาชีพถึงการดูแลเมืองร่วมกันในเรื่องพื้นที่สีเขียวและต้นไม้ใหญ่ในเมือง เนื่องจาก
มองเห็นว่าเชียงใหม่มีปัญหามลพิษในเมือง โดยเน้นไปที่การปลูกต้นไม้ เพราะเชื่อว่าต้นไม้จะเป็นส่วนหนึ่ง
ในการแก้ไขปัญหาเหล่านี้ โดยรวมตัวในกลุ่มที่ชื่อว่า “กลุ่มมือเย็น เมืองเย็น” (รูปที่ 1)
1 ถอดความและเรียบเรียงจากการบรรยายของ คุณฐิติยากรณ์ นาคกลิ่นกูล ตัวแทนกลุ่มมือเย็นเมืองเย็น ในการประชุมวิชาการ เรื่อง
“ภาคประชาสังคมกับนวัตกรรมการพัฒนาเมือง” วันที่ 9 มกราคม 2559 จัดโดย แผนงานนโยบายสาธารณะเพื่อพัฒนาอนาคตของเมือง
ภายใต้ศูนย์ศึกษามหานครและเมือง วิทยาลัยรัฐกิจ มหาวิทยาลัยรังสิต สนับสนุนโดย สานักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ
(สสส.) และมูลนิธิสร้างสรรค์ปัญญาสาธารณะ
รูปที่ 1 ทีมงานกลุ่มมือเย็น เมืองเย็น

3. 2
ผู้คนที่เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่ม เป็นอาสาสมัครจากหลากหลายอาชีพ มีทั้งสถาปนิค คนทาเค้ก
นักดนตรี และบางคนที่เคยทาภาคประชาสังคมมาก่อน โดยทุกคนสนใจเป้าหมายเดียวกัน และคิดง่ายๆ
เพียงแค่อยากปลูกต้นไม้ และทาให้เมืองเชียงใหม่น่าอยู่ขึ้น
2. วิธีคิดและเครื่องมือในการทางาน
กลุ่มมือเย็น เมืองเย็น มีแนวคิดทากิจกรรม คือ การปลูกต้นด้วยความสนุก จึงระดมความคิด
ร่วมกัน ว่าจะทาอย่างไรให้การปลูกต้นไม้ หรือเรื่องสิ่งแวดล้อม ให้ไม่น่าเบื่อ สนุก และผู้คนอยากเข้าร่วม
เพราะที่ผ่านมา เมื่อพูดถึงสิ่งแวดล้อม จะเป็นเชิงวิชาการ มีความจริงจัง ทาให้ไม่สามารถดึงดูดผู้คนให้มา
เข้าร่วมได้ ด้วยวิธีคิดดังกล่าว ทาให้ทางกลุ่ม ฯ ได้ออกแบบกิจกรรมและเครื่องมือที่สร้างแรงบันดาลใจและ
สร้างความสนใจให้ผู้คนในเมือง ดังนี้
- การสร้างแคมเปญท้าปลูก ใน Social media
ทางกลุ่ม ฯ สร้างการมีส่วนร่วมจากการใช้ social media เป็นเครื่องมือในการทางาน เพราะ
ลงทุนน้อยที่สุด และทางานง่ายที่สุด ด้วยการจัดแคมเปญท้าปลูกผ่านเฟสบุ๊ค ซึ่งได้ต้นแบบจาก
แคมเปญการกุศลอันโด่งดังอย่าง Ice Bucket Challenge2 โดยแคมเปญ ‘ท้าปลูก’ เปลี่ยน
กติกาจากการราดน้าเย็นเป็นการปลูกต้นไม้หนึ่งต้น แล้วท้าเพื่อนอีกสามคนให้ปลูกตาม
ถ่ายรูปต้นไม้ที่ปลูก โดยปลูกที่ไหนก็ได้ พร้อมกับติดแฮชแท็ก #มือเย็นเมืองเย็น แชร์ลงบน
Facebook (รูปที่ 2)
วิธีดังกล่าวได้รับการตอบรับที่ดีมากจากผู้คนในเมือง โดยเฉพาะคนรุ่นใหม่ ทาให้หลายคนเริ่ม
มาปลูกต้นไม้ เพราะเป็นเสมือนการเล่นเกม กลายเป็นกระแสปลูกต้นไม้ในเมืองเชียงใหม่ ทาให้ผล
ของแคมเปญนอกจากมีการปลูกต้นไม้เพิ่มขึ้น กลุ่มมือเย็น เมืองเย็น ยังเป็นที่รู้จักมากขึ้นด้วย
2 Ice Bucket Challenge คือ แคมเปญที่เริ่มต้นเมื่อเดือนกรกฎาคม 2014 ที่ผ่านมา โดย พีท ฟราเทส อดีตนักกีฬาเบสบอลจากบอสตัน คอล
เลจ วัย 29 ปี ซึ่งเขาป่วยเป็นโรค ALS หรือกล้ามเนื้ออ่อนแรงมาตั้งแต่ปี 2011 ซึ่งการท้าทายของเขาได้กลายเป็นกระแสระบาดทางออนไลน์ไป
ยังผู้คนทั่วโลก โดยแคมเปญนี้ได้ทาขึ้นเพื่อเป็นการกระตุ้นให้ผู้คนตระหนักถึงโรค ALS และระดมเงินบริจาคให้กับการทาวิจัยและช่วยเหลือ
ผู้ป่วยโรคดังกล่าว สาหรับแคมเปญนี้เรียกร้องให้ผู้คนใช้ถังน้าแข็งผสมน้าเทรดลงไปบนศีรษะของตนเอง โดยระหว่างที่ทาต้องมีการอัดคลิปและ
โพสต์ลงในโลกโซเชียลพร้อมส่งคาท้าไปยังเพื่อนอีก 3 คน ซึ่งผู้ที่รับคาท้าต้องทาภารกิจภายใน 24 ชั่วโมง พร้อมบริจาคเงินเพียง 10 ดอลลาร์
แต่ถ้าปฏิเสธจะต้องบริจาคเพิ่มเป็น 100 ดอลลาร์ ก่อนโพสต์ลงโซเชียลมีเดียทั้งหลายทั้ง Facebook, Twitter, Instagram พร้อมใส่ hash tag
#alsicebucketchallenge #icebucketchallenge

4. 3
- นาคนบันดาลใจเป็นสื่อ อีกหนึ่งวิธีที่กลุ่ม ฯ ใช้ในการดึงผู้คนและสร้างแรงบันดาลใจ คือ
การดึงคนที่มีแนวคิดเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมที่มีชื่อเสียงมาเข้าร่วมกิจกรรม เช่น คุณโจร จันได
ซึ่งกลุ่มคนเหล่านี้จะเป็นแรงบันดาลใจที่ดีของกลุ่มและผู้คนได้ (รูปที่ 3)
- สร้างแรงจูงใจในการดูแลต้นไม้ จากกิจกรรมการปลูกต้นไม้รอบคูเมือง ได้ตั้งกติกาในการ
ดูแลต้นไม้ คือ ใครปลูก คนนั้นดูแลต้นไม้ หากต้นไม้ของใครตาย ต้องโดดน้าคูเมืองเชียงใหม่
รูปที่ 2 การปลุกต้นไม้ พร้อมติดแฮชแทค คาว่า มือเย็น เมืองเย็น
รูปที่ 3 กลุ่มคนผู้สร้างแรงบันดาลใจ

5. 4
เป็นเงื่อนไขที่สร้างความสนุก ขณะเดียวกันสร้างความรับผิดชอบและพันธะสัญญา เพื่อให้
ผู้คนยังสามารถทากิจกรรมกับกลุ่มต่อไป (รูปที่ 4)
3. การทางานบนฐานวิชาการ
เมื่อมีการทากิจกรรมปลูกต้นไม้ไประยะหนึ่ง ทางกลุ่มเริ่มมีความจริงจังมากขึ้น มีนักวิชาการเข้าร่วม
มากขึ้น จึงเริ่มวางการทากิจกรรมบนฐานวิชาการ โดยอาจารย์ นักวิชาการด้านสิ่งแวดล้อม เข้ามาให้ความรู้
เกี่ยวกับ “ไม้พื้นถิ่น” เพื่อใช้ในการปลูก รวมทั้งการแนะนาวิธีการปลูก การดูแลรักษาต้นไม้ การตกแต่ง การ
ทาคอกต้นไม้ เป็นต้น (รูปที่ 5)
รูปที่ 4 การโดดคูเมือง เงื่อนไขการดูแลต้นไม้
รูปที่ 5 การเสวนาเกี่ยวกับพันธุ์ไม้และสิ่งแวดล้อม

6. 5
4. ความร่วมมือกับเทศบาลนครเชียงใหม่
หลังจากที่เริ่มมีการทากิจกรรมปลูกต้นไม้ได้สักระยะ เริ่มมีคนนาต้นไม้ไปปลูกในที่สาธารณะมากขึ้น
ทางกลุ่มฯ จึงเห็นว่า เมื่อเริ่มมีการปลูกในที่สาธารณะ ควรต้องทาให้เป็นเรื่องถูกต้อง อีกทั้งต้องการขยับ
กิจกรรมในอยู่ในระดับเมืองมากขึ้น จึงได้ประสานงานไปที่เทศบาลนครเชียงใหม่ โดยประสานงานผ่านกลุ่ม
งานพัฒนาเมือง และหอศิลปวัฒนธรรมเมืองเชียงใหม่
ในวันแรกที่เข้าไปพูดคุยกับเทศบาลฯ นั้น ได้แสดงเจตจานง และเหตุผลในการทากิจกรรมปลูก
ต้นไม้ การสร้างพื้นที่สีเขียว เมื่อมีเหตุผลที่ชัดเจนทาให้เทศบาลฯ เห็นด้วย และพร้อมสนับสนุน อีกทั้งได้มี
การปรึกษาเรื่องการออกแบบพื้นที่การปลูกต้นไม้ร่วมกัน โดยเทศบาลฯ อนุญาตให้ปลูกบนพื้นที่สาธารณะ
ได้ คือ สี่เหลี่ยมรอบคูเมือง ซึ่งทาให้เกิดเป็นกิจกรรมระดับเมืองร่วมกัน คือ ปลูกต้นไม้ 800 ต้น รอบคู
เมืองเชียงใหม่ โดยการสนับสนุนของเทศบาลฯ ทั้งสนับสนุนต้นไม้ สนับสนุนกากดิน มีหน่วยจราจรมาช่วย
อานวยความสะดวก อีกทั้งช่วยดูแลต้นไม้ โดยมีสปิงเกอร์น้าคอยรดน้า ซึ่งช่วยให้กิจกรรมปลูกต้นไม้
กลายเป็นวาระของเมือง ที่ขยายกิจกรรมให้คนในเมืองสามารถมาเข้าร่วมกิจกรรมปลูกต้นไม้ได้ (รูปที่ 6)
5. กิจกรรมที่ผ่านมา
กลุ่มมือเย็น เมืองเย็น ได้สร้างสรรค์กิจกรรมด้านสิ่งแวดล้อม และสร้างกระแสของการปลูกต้นไม้
ดังนี้
- กิจกรรม มือเย็นเมืองเย็น แคมเปญท้าปลูก คือ ‘การชักชวนให้ปลูกต้นไม้’ ผ่านการสร้าง
แคมเปญ บน facebook ซึ่งได้รับความสนใจจานวนมาก มีผู้คนหลากหลายอาชีพเข้ามาให้ความ
รูปที่ 6 การสนับสนุนจากเทศบาลนครเชียงใหม่

7. 6
สนใจในกิจกรรม โดยปลูกต้นไม้ และทาการแฮชแทกมา (รูปที่ 7)
- กิจกรรม แจกต้นไม้ คือ จะมีการแจกต้นไม้ทุกวันศุกร์ วางเป้าหมายไว้ที่ 5,000 ต้น ซึ่งได้รับ
ความร่วมมือจากศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้อันเนื่องมาจากพระราชดาริ อ.ดอยสะเก็ด
จ.เชียงใหม่ มอบพันธุ์ไม้พื้นถิ่น เพื่อให้ผู้คนสามารถนาไปปลูกในสถานที่ต่างๆ โดยมีผู้เข้าร่วม
มากมายหลากหลายอาชีพ ทั้งที่เป็นเด็ก ผู้ใหญ่ ครอบครัว นักวิชาการ เจ้าของร้านอาหาร
คนทางานอิสระ ภาคประชาสังคม สะท้อนให้ถึง ความต้องการของผู้คนในการทากิจกรรมกับเมือง
และอยากเห็นเมืองอากาศดีกว่าที่เป็นอยู่ (รูปที่ 8)
รูปที่ 7 กิจกรรม มือเย็นเมืองเย็น แคมเปญท้าปลูก
รูปที่ 8 กิจกรรม แจกต้นไม้

8. 7
- กิจกรรม คูเมืองเย็น ร่วมกับเทศบาลนครเชียงใหม่ เมื่อกิจกรรมดาเนินไปด้วยดี จึงขยับการมี
ส่วนร่วมที่ใหญ่มากขึ้น คือ การทาให้เกิดพื้นที่สีเขียวกลางเมือง ซึ่งทางกลุ่มฯ ได้ออกแบบร่วมกับ
เทศบาลฯ เลือกพื้นที่ว่างรอบคูเมือง ปลูกต้นไม้พื้นถิ่นจานวน 800 ต้นรอบคูเมืองเชียงใหม่ โดย
เทศบาลนครเชียงใหม่ให้การสนับสนุนผลของแคมเปญคือพันธุ์ไม้พื้นถิ่นทั้ง 800 ต้น เป็น
กิจกรรมที่มีความร่วมมือของประชาชนกลุ่มต่างๆ ภาคธุรกิจ แ ละองค์กรท้องถิ่น (รูปที่ 9)
6. ความสาเร็จและการขยายผล
- มีจานวนต้นไม้เพิ่มขึ้นจานวนมาก เมื่อมีการสรุปผลกิจกรรม ทางกลุ่มฯ ได้ตรวจสอบจาก
แฮชแทก และการสุ่มโทร พร้อมนับจานวนต้นที่แจก พบว่า เชียงใหม่มีการปลูกต้นไม้เพิ่มขึ้น
กว่า 4000 กว่าต้น และลองปักหมุดบริเวณที่ต้นไม้ปลูกบนแผนที่ (รูปที่ 10) ทาให้เห็น
บริเวณการปลูกต้นไม้ และยังเห็นอีกว่า ยังมีพื้นที่อีกจานวนมากที่สามารถปลูกต้นไม้ได้
รูปที่ 9 กิจกรรม คูเมืองเย็น ร่วมกับเทศบาลนครเชียงใหม่
รูปที่ 10 ปักหมุดบริเวณที่ต้นไม้ปลูกบนแผนที่

9. 8
- การขยายพื้นที่ไปเขตอื่นๆ เมื่อมีการปักหมุดต้นไม้ที่ปลูก ทาให้เห็นว่า ต้นไม้มีการปลูก
ข้ามเลยเขตแดนของเมืองเชียงใหม่ ไปยังอาเภออื่นๆ ด้วย สะท้อนให้เห็นว่าการปลูกต้นไม้
ไม่ได้เกิดขึ้นเฉพาะในเมืองเท่านั้น ซึ่งทางกลุ่ม ฯ จึงมีแผนที่จะขยายพื้นที่ไปยังที่อื่นๆ ด้วย
- ความร่วมมือของภาครัฐและประชาชนรูปแบบใหม่ ความน่าสนใจของความร่วมมือระหว่าง
ภาครัฐและประชาชนครั้งนี้ คือ มีความร่วมมือในรูปแบบที่แตกต่างออกไป มีความเป็นกันเอง ซึ่ง
ช่วยทาให้งานดาเนินไปได้ไกลมากขึ้น อีกทั้งช่วยลดช่องว่างระหว่างภาครัฐและประชาชนลงไปด้วย
(รูปที่ 11)
- การเป็น “วาระ” ของเมือง หลังจากที่ร่วมมือกับเทศบาลฯ ในการปลูกต้นไม้รอบคูเมือง 800
ต้น (รูปที่ 12) ทาให้มีการขยายผล จากที่ปลูกแค่คูเมือง เทศบาลฯ จะผลักดันขยายไปยังถนน
เส้นต่างๆ เช่น ถนนท่าแพร มีความร่วมมือระดมความคิดร่วมกันระหว่างภาครัฐและภาค
ประชาสังคม เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมด้านอื่นๆ เพื่อพัฒนาเมืองให้ดีขึ้น เช่น ทางเท้า ถนน ซึ่ง
ไม่ใช่เพียงแค่ความร่วมมือกับกลุ่มฯ เท่านั้น แต่ยังขยายการขับเคลื่อนร่วมมือไปยัง กลุ่มส
ถาปนิคล้านนา ชาวบ้าน นักวิชาการ ชุมชนต่างๆ ด้วย
รูปที่ 11 ความร่วมมือของเทศบาล ฯ และกลุ่มฯ
รูปที่ 12 ความร่วมมือของผู้คนในการปลูกต้นไม้รอบคูเมือง