Хавдар судлал

2. Гадна бэлэг эрхтэн
Эмэгтэйн гадна бэлэг эрхтэнд:
 Умдагны товгор
 Хэлүү
 Шээсний сүвний гадар амсар
 Үүдэвч
 Бэлгийн том уруул
 Бэлгийн бага уруул
 Үтрээн үүдэвч
 Охин хальс
 Бартолины булчирхайнууд багтана.

3. Хоргүй хавдрууд
Гадна бэлэг эрхтний хоргүй хавдрын ангилал:
 Уйланхай
 Хучуурын биш хавдрууд
 Хучуурын хавдрууд

4. Уйланхай
 Эпидермоидны уйланхайг атеромоос хялбархан
ялгахад амархан биш. Уйланхайг мэс заслаар авч
эмчилнэ. Бэлгийн том уруулын доод 1/3-ийн
арьсан доорх эслэгт байрладаг бартолин
булчирхайн сувгийн уйланхай үүсч болно.
Булчирхайн суваг тагларсны улмаас чинэрсэн
ретенционы уйланхай үүснэ. Үйлчлүүлэгчид
уйланхай халдвар авч, өвчтэй буглаа үүссэнээс
хойш эмчид ханддаг. Буглааг нээж гэрийг аваад
антибиотик эмчилгээ хийхэд үр дүн сайтай.

5. Хучуурын биш хавдрууд
Бэлгийн уруулын хоргүй явцтай, хамгийн олон
тохиолддог хучуурын биш хавдар нь:
 Липома
 Фиброма

6. Хучуурын хавдрууд
 Хавтгай эст папиломууд
 Зөөлөн үү (бородавка) хоргүй явцтай нилээд
тархсан байдаг
 Уруулын орчимд 2догч тэмбүүгийн үед зулайнцар
маягийн гүвдрүүт тууралт хучин ургана
 Хурц үзүүрт урангар нь жижигхэн гүвдрүүнүүд
хааяа хөдөлгөөнгүй атлаа ургацагтай адил
байдаг. Хурц үзүүрт ургацгууд нь HPV-р
халдварлагсаны улмаас үүсч хярзанг нийтэд нь
хамарч болно

7.  Хучуурын хавдруудыг амбулаторын нөхцөлд 3
хлорт цууны хүчил шүргих замаар эмчилнэ
 Эмчилгээнд: подофилин хэрэглэж болох ч үр дүн
багатай хортой. Хааяа диатермокоагуляцийн
аргаар үүнүүдийг авч болно.

8. Хортой хавдарууд
Гадна бэлэг эрхтний хортой хавдруудад:
 Бэлгийн уруулын хучуурын доторх неоплази
 Бэлгийн уруулын өмөн орно.

9. Бэлгийн уруулын хучуурын
доторх неоплази
 Бэлгийн уруулын хавтгай эс аденокарцинома
ховор боловч аденокарцинома in situ (педжетийн
өвчин) тохиолдоно
 Бэлгийн уруулын хучуурын доторх неоплазийг 3
хуваана

10. Эмнэлзүй
 Бэлгийн уруулаар загатнана
 Ихэнх өвчтөнд өвчин шинж тэмдэггүйгээр
явагдана
 Гэмтэлтэй хэсэг орчиныхоо арьснаас дээш
товойно
 Гадаргуу нь жигд биш янз бүрийн өнгөтэй байна

11. Оношлогоо
 5%-ийн цууны хүчил түрхсэний дараа гадаргуу нь
толботож (неоплазийн хэсэг цагаан өнгөтэй
болно) харагдана
 Эдийн шинжилгээ авч оношоо баталгаажуулна

12. Эмчилгээ
 Бэлгийн уруулын хучуурын доторх неоплази нас
залуу эмэгтэйчүүдэд илүү тохиолдох учраас мэс
заслын аргаар огтолж авдаггүй
 Биопсийн шинжилгээ тогтмол хийж хянана
 Шинж тэмдэг үргэлжилвэл лазераар эмчилнэ
эсвэл өнгөцхөнөөр уруул авах мэс засал хийнэ

13. Бэлгийн уруулын хортой
хавдрууд
 Бэлгийн уруулын хортой хавдрууд ховор
тохиолдоно. Бэлэг эрхтний хортой хавдруудын
дотор 4%-иас их биш давтамжтай байна.
Ойролцоогоор 90% тохиолдолд хавтгай эст
хавдар байдаг. Бэлгийн уруулын булчирхайлаг
карцином, суурин эст өмөн, меланом, сарком маш
ховор үүснэ.

14. Бэлгийн уруулын өмөн
 Бэлгийн уруулын өмөн голчлон ахимаг настай
эмэгтэйчүүдэд тохиолдох ба бэлэг эрхтний нийт
хорт үүсгэвэрийн 5% эзэлнэ.

15. Шалтгаан
 Бэлгийн уруулын өмөн хатингаршил ба өмөнгийн
урьдал өвчинтэй холбоотой болох нь
батлагдаагүй. Бэлгийн уруулын өмөн үүсэхэд
нөлөөлдөг хамгийн олонтой зовиур нь удаан
хугацааны загатналт юм. Бэлгийн уруулын өмөн
таргалалттай, артерийн даралт ихсэлттэй,
чихрийн шижинтэй цөөнгүй хослоно. Энэ хавдар
ихэвчлэн төрөөгүй эмэгтэйд үүснэ. Бэлгийн
хавьтагч олонтой байх, тамхидалт, шовх ургацаг
нөлөөлнө.

16. FJGO-оос боловсруулсан бэлгийн
уруулын өмөнгийн ангилал
Шат Тодорхойлолт
I Бэлгийн уруулаар ба хярзангаар хязгаарлагдана, диаметрийн
дээд хэмжээ 2 см-с бага Цавины тунгалгын зангилаанууд
тэмтрэгдэхгүй.
II Бэлгийн уруулаар ба хярзангаар хязгаарлагдана. Диаметрийн
дээд хэжээ 2см-аас их. Цавины тунгалгын зангилаа
тэмтрэгдэхгүй.
III Бэлгийн уруул, үтрээнээс болон шээсний сүвний ба хошногоны
доод хэсгээс хальсан, цавины нэг талын тунгалагийн
зангилаануудад үсэрхийлнэ.
IVa Хошногоны ба давсагны салст бүрхүүл, шээсний сүвнйи дээд
хэсэрг эсвэл аарцгийн ясыг хамана. Хоёр талын цавины
тунгалагийн зангилаануудад үсэрхийлсэн байна.
IVb Аарцгийн тунгалагийн зангилаанууд оролцоод алсын
үсэрхийлэл үүснэ.

17. Хавтгай эст өмөн
 Бэлгийн уруулын өмөнгийн 90-92% нь хавтгай эст
өмөнтэй байна. Уруулын хавтгай эст өмөн голдуу
эвэршмэл байдаг.

18. Гажигт өмөн
 Анапластическийрак том хөгжил гүйцээгүй
ээрүүл маягийн эсхүл жижигхэн эсүүдээс тогтоно.
Жижиг эсүүдээс тогтсон байхдаа гистологийн
зураглалын хувьд уушигны жижиг эст өмөнтэй
эсхүл Меркелягийн эст өмөнтэй адилхан. Цавьны
тунгалгын зангилаануудад үсэрхийлэх эрсдлийн
хүчин зүйлс тунгалагын завсарууд дахь хавдрын
бөглөрөлүүд хавдрын зузаан түргийн гүн
эвэршилтийн илрэл юм.

19. Бичил түрэг өмөн
 Микро инвазивный рак хавдрын диаметр нь 2 см-
аас том биш түрэлт нь 1 мм-с их биш хэмжээтэй
байвал уруулын өмөнгийн 1А шат гэж оношлоно.
Ийм хавдрыг бэлгийн уруулын бичил түрэг өмөн
гэж нэрлэнэ. Бичил түрэг өмөн гэж ялгаж
нэрлэхийн учир нь түрэлтийн гүн нь 1 мм-с их биш
байхад цавьны тунгалгын зангилаанд бараг
үсэрхийлдэггүй байдагт оршино. Гистологийн
нарийвчилсан шинжилгээгээр оношлоно.

20. Эмнэлзүй
 Уруулын хавтгай эст өмөн ихэвчлэн цэвэршилтийн
дараах үедээ байгаа эмэгтэйчүүдэд тохиолдоно.
Өвчний дундаж нас 65
 Бэлгийн уруулд эзэлхүүнтэй үүсвэр үүссэн
 Удаан хугацаанд бэлэг эрхтэн орчмоор загатнасан
 Бэлгийн уруул хатингаршиж багассан
 Нэн ховор тохиолдолд бэлгийн уруулаас цусархаг
эсвэл бусад ялгарал гарна.
 Шээхэд өвдөнө.
 Цавины булчирхай томорно

21.  Хавдар гадагшаа чиглэсэн ургалттай хааяа олон
тооны үү маягтай эсвэл шархлаатай байна.
 Бэлгийн уруулын өмөнгийн үед голдуу том
уруулууд, ховор тохиолдолд бага уруулууд, хэлүү,
хярзан гэмтэнэ.

22. Оношлогоо
 Оношлох үед ойролцоогоор өвчтөнүүдийн 10%-д
хавдрын хэмжээ нилээд томорсон байдаг учраас
анхдагч байршлыг тогтооход төвөгтэй. 5%-д нь
хавдар олон төвийн ургалттай байна.

23.  Бэлгийн уруулын өмөнтэй өвчтөнг шинжлэхдээ
цавины булчирхайг тэмтэрч толиор умайн хүзүүг
харна.
 Хоёр гарын үзлэг хийнэ.
 Үтрээ ба умайн хүзүүний шилжих хувьслыг
үгүйсгэх зорилгоор умайн хүзүүнээс наац бэлдэж
цистологийн шинжилгээ хийнэ.
 Үтрээ дурандана.

24.  Бэлгийн уруулын өмөн гэж сэжиглэвэл
амбулаторийн нөхцөлд хэсэг орчмын
мэдээгүйжүүлгийн дор хавдраас биопси авч
шинжилнэ.
 Хэрэв хавдрын диаметр 1 см-с хэтрээгүй бол
бүгдийг нь огтолж авна.
 Уруулын өмөнг шовх үзүүрт ургацагтай андуурч
болдог учраас өөр хоорондоо нийлсэн олон тооны
үү маягийн үүсвэртэй байвал заавал биопсийн
шинжилгээ хийнэ.

25. Түгэлт
Бэлгийн уруулын өмөн доор дурдсан замаар түгж
тархана.
1. Ойр орчмын эрхтэнд шууд дамжин тархана. Үтрээ
шээсний суваг, хошного
2. Тунгалгаар дамжин үсэрхийлнэ.
3. Цусаар дамжин үсэрхийлнэ, уушиг, элэг, яс
гэмтэнэ.

26.  Бэлгийн уруулын өмөнгийн үед тунгалгийн
үсэрхийлэл эрт явагдана. Эхлээд цавьны гадаргуун
зангилаанууд гэмтэнэ.
 Гуяны судасны дагуу орших цавьны гүн дэх
тунгалгийн зангилаануудад үсэрхийлнэ.
 Хоёр дахь шатанд юуны түрүүнд ташааны гадна
талын аарцгийн тунгалгийн зангилаанууд гэмтэнэ
 Хожуу шатанд цусаар дамжин үсэрхийлнэ.

27. Эмчилгээ
 Бэлгийн уруулын өмөнгийн үед уруулыг нийтэд нь авах
мэс заслыг аарцгийн тунгалгийн зангилаануудын
хамтаар нэг мөр болгож хийдэг. Өргөтгөсөн мэс заслын
аргаас сүүлийн үед татгалзаж байна. Энэ нь дараах
байдлуудтай хамааралтай:
1. Бэлгийн уруулын өмөнг эрт илрүүлэх боломжтой
2. Бэлгийн уруулыг авах өргөтсөн мэс засал нь
хүндрэлийн давтамж өндөртэй
3. Удаан хугацаагаар эмнэлэгт хэвтэх шаардлагатай
4. Сэтгэл зүйн хүнд дарамтанд оруулна
5. Хурьцлын ажиллагаанд гүнзгий хямрал үүснэ

28. Анхдагч хавдар
 Хавдарт өргөн зүслэг хийж анхдагч хавдрыг өргөн
хүрээнд хэрчиж авна.Эрүүл эдийг 2 см хүрээтэй оруулж
зүсэж авна. Бэлгийн уруулын хатингаршилт ба шилжих
хувьслын суурин дээр өмөн үүссэн бол мэс заслын
хэмжээ өвчтөний наснаас хамаарна. Өвчтөн нас ахисан
бэлгийн уруулын загатналтаар олон жил шаналж
байгаа бол бэлгийн уруул авах мэс засал хийнэ. Нас
залуу өвчтөнд хавдрыг өргөн хүрээнд зүсэж аваад
дагалдах өвчнүүдийг эмчилнэ. Бэлгийн уруулын
хавтгай эс хэт зузаарлын үед глюкокортикоид
хэрэглэнэ. Шилжих хувьсалтай байхад өөрчлөлттэй
хэсгийг өнгөц зүсэж авна.

29. Цавины тунгалгын зангилаанууд
 Бэлгийн уруулын өмөнгийн эрт үед цавины
тунгалгын зангилаануудыг мэс заслаар бүрэн авна.
Бэлгийн уруулын өмөнгийн гүний түрэлт 1 мм
орчимтой өвчтөн бүрт цавины тунгалгын
зангилаанууд авах мэс засал хийнэ. Гүний
түрэлтийг тодорхойлохын тулд хавдраас шаантаг
хэлбэрийн биопси авна. Гистологийн
шинжилгээгээр өмөнгийн түрэлтийн гүн 1 мм-с их
биш байвал хавдрыг өргөн хүрээнд зүсэж авна.
Шинжилгээгээр нийт хавдрын түрэлтийн гүн нь 1
мм-с их биш байхад цавины тунгалгын
зангилаануудыг авахгүй.

30. Мэс заслын дараах эмчилгээ
 Мэс заслын дараах эхний хоногуудад амархан
шингэхүйц хоол өгнө.
 Эслэг элбэгтэй бүтээгдэхүүн хязгаарлаж багасгана.
 3-5 хоног хэвтрийн дэглэм
 Гүн дэх хураагуур судасны бөглөрлөөс сэргийлэх
үүднээс хөлөнд компресс тавина.
 Гепарин хэрэглэнэ.
 Хөлөнд зориулсан тусгай дасгал хийлгэнэ.
 Цавины орчимд тавьсан цоргыг 10 хоног байлгана.
 Өвчтөн явж эхлэх хүртэл давсагт бургуйг байлгана.

31. Эрт үеийн хүндрэлүүд
 Бэлгийн уруулыг авах мэс засал хийлгэсэн нийт
өвчтөний 80-85%-д мэс заслын дараах эрт үед
шархны халдвар, арьсны үхжил, арьсны оёдлын
задрал зэрэг хүндрэлүүд үүсч болно. Ховорхон
хүндрэлд:
 Шээсний замын халдвар
 Цавины орчмын буглаа
 Гүн дэх хураагуур судасны бөглөрөл
 Уушигны артерийн бөглөөс
 Цус алдалт

32. Хожуу үеийн хүндрэлүүд
 Хөлний лимфедем
 Хааяа шээсний гарц задгайрах
 Бага аарцгийн эрхтнүүдийн доошлолт, унжилт
 Гуяны эвэрхий
 Умдаг ясны үрэвсэл

33. Хожуу шат
 Бэлгийн уруулын өмөнгийн хожуу шатанд хийгдэх
өвчтөний эмчилгээний тактикийг өвөрмөцөөр
өвчтөн бүрт тохируулж тодорхойлно.
 Мэс заслын өмнө туяа эмчилгээ хийнэ.
 Туяа эмчилгээг химийн эмчилгээтэй хослуулж
болно.

34. Тавилан
 Эрт шатанд илрүүлж мэс засал эмчилгээ хийсэн
нөхцөлд амьдрах боломжийн тавилан 70% байна.
 Нэг зангилаанд бичил үсэрхийлэл үүссэн байхад
тавилан сайн
 Гурав ба түүнээс олон тооны тунгалгын
зангилаануудад үсэрхийлсэн бол үр дүн муутай.

35. Үтрээний үүдэвчний том
булчирхайн өмөн
 Үүдэвчний том булчирхайн өмөн бэлгийн уруулын
хорт хавдрын 5%-г эзэлдэг.
 Үүдэвчний том булчирхай нь уруулын арьсны хажуу
хэсэгт байрладаг хос эрхтэн. Ихэвчлэн
аденокарцином ба хавтгай эст өмөн тохиолдоно.

36. Онош тавих
 Хонэний боловсруулсан шалгуурт тохирсон
нөхцөлд үүдэвчний том булчирхайн хавдрын
оношийг тавина.
 1. Үүдэвчний том булчирхайн байршилд уруулын ар
хажуу хэсэгт байрласан.
 2. Бэлгийн том уруулын дагууд байрласан.
 3. Хавдрын дээрх арьс өөрчлөгдөөгүй.
 4. Хавдарт булчирхайлаг эд илрэх
Оношийг гистологийн зураглал ба хавдрын ердийн
байршилд үндэслэж тавина.

37. Эмчилгээ
 Үүдэвчний булчирхайн өмөнгийн үед уламжлалт
байдлаар бэлгийн уруулыг өргөтгөж мөн аарцгийн
тунгалгын зангилаануудыг авах мэс засал хийнэ.
 Мэс заслын дараа туяа эмчилгээ хийнэ.
 Хавдар аарцгийн ясанд тулж зүүгдсэн эсхүл
хошногонд нэвчиж ургасан байхад мэс заслын туяа
эмчилгээ хийнэ.

38. Тавилан
 Бэлгийн уруулын хавтгай эст өмөнтэй жишхэд
үүдэвчний том булчирхайн өмөн нилээд хожуу
шатанд оношлогддог.
 Тавилан уруулын өмөнгийн шатныхтай адилхан

39. Уруулын меланом
 Уруулын меланом ховор тохиолддог боловч
уруулын хорт хавдруудын дотор 2р байранд,
давтамжаараа хавтгай эст өмөнгийн дараа орно.
Энэ хавдар хэвийн өөрчлөгдөөгүй арьснаас эсхүл
нөсөөт мэнгэнээс үүснэ.
 Цэвэршсэний дараах үе дэх эмэгтэйчүүдэд
тохиолдоно.
 Бэлгийн бага уруул хэлүүнд байршина.

40. Ангилал
 3 хувилбарын меланом тохиолдоно.
1. Өнгөцхөн тархалттай меланом(удаан явцтай)
2. Мэнгэн толбот меланом (хоруу явцтай, мэнгэний
суурин дээр үүснэ)
3. Зангилаат меланом (түргэн явцтай, аюултай)

41. Оношлогоо
 Уруул дээр үүссэн хэт нөсөөжилт бүхий үүсвэрээс
биопси авч шинжилнэ.

42. Эмчилгээ
 Эмчилгээний тактик нь хавдрын түрэгийн гүнээс
хамаарна. Хавдрын түрэгийн гүн нь 1 мм-с бага бол
өргөн зүслэг хийж хавдрыг авна. Түрэгийн
түрэлтийн гүн нь нилээд гүнзгий байвал анхдагч
хавдар ба цавины зангилаануудыг зүсэж авна.
 Химийн ба дархлаа эмчилгээ үр дүн муутай

43. Тавилан
 Явцыг урьдчилан таамаглах боломжгүй
 Тавилан муутай
 Хавдрын түрэгийн гүн 1мм-с бага байхад эерэг
талтай

44. Бэлгийн уруулын саркомууд
 Уруулын саркомууд нь уруулын нийт хорт
хавдруудын дотор 1-2% тохиолдоно.
 Энэ бүлэгт леймиосарком ховорхон тохиолддог.
 Фибросарком, нейрофибросарком, липосарком, үр
хөврөлийн равдомиосарком, ангиосарком,
эпителиоидны сарком зэрэг хамаарагдана.
 Эдгээр нь ховор охиолдоно.

45. Ном зүй
 Балдангийн Жав - Ач Арвижихуйн Увидас
(2013 он )
 Балдангийн Жав - Эмэгтэйчүүдийн бэлэг эрхтнйи
хавдар судлал (2005)

46. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа