Сарын тэмдгийн мөчлөг

1. Сарын тэмдгийн мөчлөгийн
зохицуулга
АУС-418
Б.Халиунаа

2. • Эмэгтэйн нөхөн үржихүйн үед, бүх л эрхтэн
системийг хамарсан сар бүрийн мөчлөгт
физиологийн өөрчлөгдөлт, гадна илрэл нь
умайгаас цус гарах үзэгдэл.
• Мөчлөг дунджаар 28 хоног
• 3-8 хоног
• Ойролцоогоор 60-80 мл цус гарах

3. • Гипоталамус- гипофиз- өндгөвчинд
• Бэлгийн дааврын хамаарал бүхий
эрхтнүүдэд
• Мэдрэл, дотоод шүүрэл, зүрх судас зэрэг
ЭТ-ны ү.а

4. Сарын тэмдэг нь
гипоталамусгипофизын
тогтолцоогоор
зохицуулагддаг.
Hypothalamus
GnRH (гонадолиберин)
Pituitary
LH
FSH
(“гонадотропин”)
+
Feedback
Ovaries
Steroids
(oestradiol,
progesterone).
Сарын тэмдэг
Өндгөвчний үүрэг
1. Бэлгийн эс үүсгэх
2. Гормон
Reproductive tract
Other targets

5. Гонадолиберин даавар нь---------Өнчин тархинаас:
-ФСГ, ЛГ, бусад тропин дааврууд

6. Өнчин тархинаас:
1. Фолликул сэдээгчФСГ
2. Шар бие сэдээгч-ЛГ
3. Сүүний ГТ-ЛТГ



Бө.дэ.бу үйл ажиллагааг сэдээгчАКТГ
Бамбай булчирхайн үйл
ажиллагааг сэдээгч-ТГ
Өсөлтийн даавар-ГР

7. Hypothalamus
GnRH
Pituitary
LH
FSH
• ФИДFSH-:
 Өндгөвчний фоликулляр эсийн рец-т
 Овогенез
 ЛТД LH-н эстроген ялгарах процессыг нэмэгдүүлэх
• ЛТД LH-:
 Эстроген, прогестероны шүүрлийг идэвхжүүлэх
 Фолликул задарч, шар бие үүсэх процессыг идэвхжүүлэх

8. • Эм бэлгийн эсийг боловсруулж гаргахаас
гадна эм бэлгийн даавруудыг ялгаруулна.
• Үүнд: эстроген, прогестерон
• Эстрогений ихэнх хэсэг-андрогений
захын ароматжилтаар, бага хэсэг нь
бө.дэ.бу, ихэс, ургийн биед
• Прогестероны ихэнх хэсэг- шар биед,

9. What are oestrogens?
Ovaries
Testes
Placenta
OH
CH3
Oestradiol-17b
HO
Bone
Brain
`
Breast
Cardovascular
system
Reproductive tract

10. Natural suppression
Before puberty
Lactation
Diet induced
Anorexia
Malnutrition
Exercise
Modulation during
menstrual cycle
Diet
Stress?
Hypothalamic neurones
“GnRH pulse generator”
Frequency and amplitude
of GnRH pulses
Pituitary
Changing patterns of
LH and FSH

11. Эстрадиол хэрхэн
үүсдэг вэ?
Theca
Granulosa cells
LH
Androgens
(Note: the production of
androgens is a normal
part of ovarian
physiology)
Androgens are
converted
(aromatized) to
oestradiol by the
granulosa cells
FSH
Inhibin
(protein)
OESTRADIOL
(steroid)

12. Ovarian Two Cell System
Figure 3. Two-cell, two-gonadotropin hypothesis of regulation of
estrogen synthesis in the human ovary. Adapted by Carr, BR.
Diseases of the ovary and Reproductive Tract.

13. Даавруудын
бионийлэгжил

14. Эм биемахбодид үзүүлэх гол
үйлчлэл:
-Хүйс ялгаран хөгжих
-Бэлгийн 2догч шинжүүд үүсч,
ялгаран хөгжих
-Эм зан төрх бий болгох
-Өндгөн эс боловсорч гадагшлах
-Өсөлт ба мөгөөрсний хөгжилд
-Нөхөн үржихүйн үйл хангах
Нөхөн үржихүйн үйлд:
-умайн эндометрт пролифераци
фаз үүсгэх
-Биеийн дулааныг 36,4-36,5
-Миометрийн сэрэх болон агших
чанарыг ихэсгэх
-Хэмжээ нь тодорхой хэмжээнд
буурахад ЛТ дааврыг өдөөх
-ФИД, ЛТД ба эстрогений тодорхой
түвшинд өндгөн эс гадагшлана
Бодисын солилцоонд:
-Гликолизын ферменүүд
-Глюкозын фентозфосфатын замаар задрах урвалын
ферментүүдийн бионийлэгжил
-Трансляцийн ферментүүдийн бионийлэгжил
-Эдүүд дэхь липогенезиийн нийлэгжлийн
ферментүүд
-Анаболизмын үйлийг идэвхжүүлэх

15. Эндометрт шүүрлийн фазыг бий болгох
Биеийн дулааныг 36,8-36,9-д барина
Фоликулд өндгөн эс боловсрохыг саатуулна
Өндгөн эс гадагшлахыг зогсооно
Умайн эндометрийг децидуаль эд болгон хувиргана
Шинээр фолликул үүсгэх ба эстроген ялгаралтыг
саатуулна
Миометрийн агших ба сэрэх чанарыг бууруулна
Үр тогтсон өндгөн эсийг умайн хананд бэхлэгдэх
нөхцлийг хангана
Жирэмслэлтийг хэвийн хадгалж хөгжүүлнэ

17. • Сарын тэмдгийн-Десквамаци
• Сарын тэмдгийн дараахь-Пролифераци
нөхөн төлжилт
• Сарын тэмдгийн өмнөхСекрецишүүрлийн

20. • Эндометрийн үйл ажиллагааны
давхар гуужиж умайнаас цус гарах
• 4 хоног
• Менструаци дуусахад суурин
давхарга нимгэрч, булчирхайнуудын
төгсгөлийн хэсгийн ѐроол үлдэх
• ЦӨТД цусанд ихсэх->2догч
цэврүүний өсөлт
• Фоликулоцит->эстроген->
эндометрийн пролифераци
• Биений юм ирэхийн өмнөх ХШ

21. Эстрогений нөлөө:
Булчирхайн үлдсэн ѐроолын хэсгүүд
төлжиж, булчирхайн эргэн бүтэн болох
Гадаргуугийн хучуур эдүүд төлжих
Өөрийн ялтас төлжих
Төлжилт 5-11 хоног явагдаад,
дараагийн 3-4 хоногт салст бүрхүүл
харьцангуй тайван байх
Салст бүрэн төлжиж дууссан ч булчирхай
шүүрлээ гүйцэт ялгаруулахгүй, бага
хэмжээтэй ялгарсан салст нь усархаг,
гликоген багатай байдаг.

22. Бүрхүүл хучуур эдийн
байдал?
Суурин ялтсын байдал?
•Бортгон эс нь
сормуусгүй
•Эсийн залуу хэлбэр
давамгайлах
•Гүйцэт судасжаагүй
•Судсууд салбарлаагүй
•Залуу эсүүд их

23. • 14 хоног орчим үргэлжлэх ба нөхөн үржихүйн тогтолцоо
жирэмслэлтэд бэлтгэх
• Энэ үеийн эхэнд Граафын цэврүү гадагшлах
• Шар бие үүсэх- Прогестерон
• - Умайн булчирхай хэмжээгээрээ томрон тахиралдах
улмаар шүүрэл ялгаралт ихсэх
• Умайн цусан хангамж сайжирч, судсан тор үүсэх
• Пролифераци үетэй харьцуулахад умайн хана 2 дахин
зузаарна
Үр тогтолт явагдсан эсэх
Эндометийн байдал 6-8
нед буюу ихэс үүстэл
хадгалагдах
Ү.а-ны давхарга үхжирч,
дараагийн сарын
тэмдгийн үед гуужих

24. Сарын тэмдгийн мөчлөгийн хугацаа

25. Биеийн
халуун
Умай
Умайн
хананы
зузаан

26. Өндгөвч
Өнчин
тархины
даавар
Өндгөвчний
даавар

27. Сарын тэмдгийн мөчлөгийн хугацаанд
гарах үзэгдлүүд
1. Сарын тэмдгийн эхлэл
Day 1
0
4
Day 1
8
Сарын тэмдэг үзэгдэх
12
16
20
24
28

28. Сарын тэмдгийн мөчлөгийн хугацаанд гарах
үзэгдлүүд
ЛТД огцом өсөлт
LH
Days before
Days after
Day 1
Day 1
Фоликулын үе
0
4
8
Сарын тэмдэг үзэгдэх
Шар биеийн
үе
12
16
Овуляци
20
24
28

29. Animated ovarian events
Key events in the ovarian cycle
LH
1. Фоликулын
өсөлт
Day 1
0
4
Сарын тэмдэг
үзэгдэх
8
12
16
Эстрадиол
Овуляци
20
24
28

30. Animated ovarian events
Key events in the ovarian cycle
2. Овуляци
LH
1. Фоликулын
өсөлт
Day 1
0
4
Сарын тэмдэг
үзэгдэх
8
12
16
Эстрадиол
Овуляци
20
24
28

31. Animated ovarian events
Сарын тэмдгийн үе дэхь өндгөвчний
Key events in the ovarian cycle үйл
2. Овуляци
Day 1
0
1. Цэврүүний
өсөлт
4
Сарын тэмдэг
үзэгдэх
8
12
LH
3.Шар биеийн үйл
16
Эстрадиол
Овуляци
20
24
Прогестерон
(ба эстрадиол)
28

32. Animated ovarian events
Сарын тэмдгийн үе дэхь өндгөвчний
Key events in the ovarian cycle үйл
2. Овуляци
1. Цэврүүний
өсөлт
LH
3.Шар биеийн үйл
4. Шар биеийн
бууралт
Day 1
0
4
Сарын тэмдэг
үзэгдэх
8
12
16
Эстрадиол
Овуляци
20
24
Прогестерон
(ба эстрадиол)
28

33. Өндгөвчин дэхь цэврүү, түүний бүтэц
The follicle is the fundamental element of the ovary:
Цусны судас
Тека
Granulosa
cells
Antrum
Cumulus
cells
Oocyte
Zona pellucida
(non-cellular glycoprotein coat)

34. Oocyte
Cumulus
cells
Cytoplasmic
bridges from
cumulus cells
to oocyte for
transport
Zona pellucida
(non-cellular glycoprotein coat)

35. Цэврүү хаанаас ирдэг вэ?

36. Male
Эмэгтэйд
Spermatogonia
Continuous
replacement
in adult
Mitoses
Примордиал үрийн цэврүү
(oogonia)
Үр хөврөлийн үед митоз
хуваагдал зогсох
Эндээс үзэхэд
Meiosis ооцитын хэмжээ нь
тодорхой хязгаарт
баригдаж байдаг
Spermatozoa
Continuous sperm
production
Меойз
хуваагдалд
орох
Промордиал цэврүүнээс
эхний меойз-р хуваагдсан
анхдагч ооцит үлдэх

37. (Fig adapted from Johnson
& Everitt, 2000)
~7 сая
Бууралт явагдах
Бэлгийн
эсийн тоо
99.9% нь
“урвалт”
(хэдэн сая)
Овуляци
(бэлгийн
бойжлын дараа)
Бэлгийн
бойжил
Төрөлт
3
Үр тогтолт
6 9
months
1
~ 300,000
10
20
years
40
Үр тогтсоноос хойш хугацаа

38. Цэврүүний өсөлт:
Antral
follicle
Графобын
цэврүү
Примордиал
цэврүү
Ооцит
Мөхлөгт
эс
Thecal
cells
Antrum
(шингэнээр
дүүрсэн
хөндий)
Овуляци

39. Цэврүүний өсөлтийг харцгаая…
Маш олон сонирхолтой асуулт гарах болно…
Хэдэн цэврүү
үлдэх вэ?
Normally 1
Овуляци
Сарын тэмдэг үзэгдэх

40. Маш их 30-50
Ойролцоогоор хир
их цэврүүнүүд
эхний шатанд
өсөж эхлэх вэ?
Овуляци
Сарын тэмдэг үзэгдэх

41. Ойролцоогоор хир
их цэврүүнүүд
эхний шатанд
өсөж эхлэх вэ?
Цэврүүнүү
д хэзээнээс
өсөж
эхэлдэг ?
Яагаад зөвхөн
нэг цэврүү
доминант
байдлаар
үлддэг вэ?
Овуляци
Сарын тэмдэг үзэгдэх

42. Фоликулын
өсөлт хэрхэн
явагдаж
байна?
Гипоталамус
GnRH
(gonadotrophin
releasing hormone)
Өнчин тархи
LH
Эргэх холбоо
+
FSH
Өндгөвч
Эстрадиол (E2)
+
Нөхөн үржихүйн эрхтэн
Бусад бай эрхтэн
(“gonadotrophins”)

43. Фоликулын
өсөлт хэрхэн
явагдаж
байна?
OVULATORY
FOLLICLE
??????
Гонадотропин
хамааралт
FSH
+ LH
Овуляци
Сарын тэмдэг үзэгдэх

44. OVULATORY
FOLLICLE
FSH
+ LH
Овуляци
Эстрадиол
Сарын тэмдэг үзэгдэх
Өсөж буй фоликул бүрээс их
хэмжээний эстроген ялгарна

45. Гипоталамус
_
Өнчин тархи
Эстрогены
хэмжээ ихсэх
(gonadotrophin
GnRH
releasing
hormone)
FSH
+
LH
өндгөвч
Эстрадиол (E2)
+
Нөхөн үржихүйн эрхтэн
Бусад бай эрхтэн

46. Гипоталамус
Сөрөг эргэх
холбоо үүсэх
_
Өнчин тархи
(gonadotrophin
GnRH
releasing
hormone)
INHIBIN
(suppresses FSH)
Эстрогены
хэмжээ ихсэх
+
Decreased
FSH
Өндгөвч
Эстрадиол (E2)
+
Нөхөн үржихүйн эрхтэн
Бусад бай эрхтэн

47. FSH
Oestradiol
0
4
8
12
Фоликулын өсөлтийн үед
ФТД нь сөрөг эргэх
холбоогоор багасдаг
16
20
24
28

48. Маш олон тооны
цэврүү өсөлтийн
бүсээс эхэлнэ
Яагаад зөвхөн
нэг цэврүү
доминант
байдлаар
үлддэг вэ?
Овуляфи
Сарын тэмдэг үзэгдэх

49. Гипоталамус
GnRH
Өнчин тархи
FSH
Өндгөвч
Small follicles:
very dependent
on FSH
+
Large follicles: less
dependent on FSH
Oestradiol (E2)
Өсөж буй
цэврүүний тоо

50. Гипоталамус
_
Сөрөг эргэх
холбоо ихсэх
Өнчин тархи
Эстрадиол
Дарангуйлах
Өндгөвч

GnRH
ФТД буурах
FSH
+
Large follicles: less
Small follicles:
dependent on FSH
very dependent
Oestradiol (E2)
on FSH
ФТД
хангалтгүй
байх
Эстрадиол ихээр
ялгаруулах
+ +
Доминант
цэврүү

51. ФТД
ялгарал
багасах
Доминант цэврүү энэ
байдлыг давах
FSH
Oestradiol
ФТД хангалтгүй
байгаа жижиг
цэврүүнүүд
хатингарших
0
4
8
12
16
20
24
28

52. Polycystic ovaries
The classical picture of PCO: a string of
follicles, 2-8 mm in diameter
Section of ovary showing
multiple follicles in PCO
Ultrasound of ovary showing
multiple follicles

53. Овуляци хэрхэн
явагдаж байна?
0
4
8
12
16
20
24
28

54. LH
0
4
8
12
16
20
24
28

55. Ямар нөлөөллийн
улмаас?
ЛД-н огцом
өсөлтөд
нөлөөлж
байгаа зүйл?
0
4
8
12
16
20
24
28

56. Oestradiol
0
4
8
12
16
20
24
28

57. Сөрөг эргэх холбоогоор
зохицуулагдана
Гипоталамус
_
_
GnRH
Өнчин тархи
LH
FSH
Эстрадиол
Өндгөвч
Эстрадиолоор
дарангуйлагдах

58. BUT, with high
levels of E2
maintained for
long enough……
Гипоталамус
+
+
GnRH
Өнчин
тархи
LH
ЛД
FSH
огцом
Эстрадиол
өсөлт
Өндгөвч

59. BUT, with high
levels of E2
maintained for
long enough……
Гипоталамус
+
GnRH ихсэлт
+
Өнчин
тархи
GnRH
GnRH-т
мэдрэг
чанар ихсэх
LH
ЛД
FSH
огцом
Эстрадиол
өсөлт
Өндгөвч

60. ЛД-н огцом өсөлт нь
цэврүүнд хэрхэн
нөлөөлдөг вэ?
ЛД-н огцом өсөлт нь
ойролцоогоор 36 цаг байх
ба граафын цэврүү
гадагшилдаг...

61. Ооцит :
• меойз1 хуваагдал дуусах
(тэгш бус :дал ; 1дагч
цөөрүүлэгч бие үүсэх)
• 2догч меойз :дал эхлэх
боловч хуваагдал бүрэн
дуусахгүй
Титмэн цагираг
багасах
Мөхлөгт эсүүдийн холбоо
задрах
ЛД нь меойз-н
хоригийг тайлдаг

62. Цэврүүний хана нь
тодорхой ферментийн
нөлөөгөөр задрах

63. Овуляцийн дараа шар бие үүсэх байдал
• Хагарсан цэврүүнээс
шар бие үүснэ
• Тека эс болон цусны
судас ихсэх
• мөхлөгт эсийн
гипертропи ба
өөрчлөлт
(“luteinisation”).
Дааврын ялгарал өөрчлөгдөх–Progesterone
+
Эстрадиол

64. Фолликулын шат
Эстрадиолын давамгайлал
Шар биеийн үе:
Прогестероны давамгайлал
Шар бие
яагаад үүсч
байна?
Oestradiol
Progesterone
0
4
8
Мөчлөгийн
төгсгөлд шар
биеийн үүрэг
яагаад зогсдог
вэ?
12
16
Овуляци
20
24
28

65. What maintains
the CL?
Гипоталамус
-
Дааврын сөрөг
GnRH
эргэх холбооны
Өнчин тархи
зарчмаар ЛД,
ФИД маш бага
хэмжээтэй
ЛД
ялгарна
(бага
Прогестерон
хэмжээгээр)
Шар бие
+ E2
+
Нөхөн үржихүйн эрхтнүүд гэх мэт
Шар бие маш
мэдрэг байна

66. Мөчлөгийн төгсгөлд
ЛД-д мэдрэг байдал
нь буурна
ЛД-н бага хэмжээ нь
шар биеийг цааш
хадгалахад
хангалттай бус байна
Прогестерон
+ E2
Гипоталамус
GnRH
Өнчин тархи
ЛД
Шар биеийн доройтол

67. Гипоталамус
GnRH
Бүх шар бие доройтох…
Дааврын сөрөг эргэх
холбоо буурах
Прогестерон
+ E2
Өнчин тархи
ФИД
+ ЛД

68. Гипоталамус
GnRH
Бүх шар бие доройтох…
Дааврын сөрөг эргэх
холбоо буурах
ФИД болон ЛД
ихсэснээр шинэ
Progesterone
цэврүүний хөгжил
+E
эхлэх
2
Өнчин тархи
ФИД
+ ЛД

69. Oestradiol
Progesterone
0
4
8
12
16
20
OVULATION
24
28

70. Oestradiol
Progesterone
0
4
8
12
16
20
OVULATION
24
28

71. Oestradiol
Progesterone
0
4
8
12
16
20
OVULATION
24
28

72. Oestradiol
Progesterone
0
4
8
12
16
20
OVULATION
24
28

73. Бусад өөрчлөлтүүд
a) Булчингийн давхарга– the
myometrium
b) Салст давхарга– the
endometrium

74. Сарын тэмдгийн үед умайд гарах өөрчлөлт
Эндометрийн
зузаан
Эстрадиолын
хэмжээ
нэмэгдсэнээр
эндометрын нөхөн
төлжилт ихсэх
0
4
8
Сарын тэмдэг үзэгдэх
12
Булчирхайн шүүрэл
ихсэх
16
Овуляци
20
24
28

75. Эндометрийн бүрэн төлжил
Эндометрын цусан хангамж
сайжирч, судсууд
тахиралдан гогцоорох
0
4
8
Сарын тэмдэг үзэгдэх
12
16
20
24
Имплантаци болох
тохиромжтой үе
28

77. Умайн хүзүүний шүүрэл
Наалдамхай
чанар
багатай
салст
Cervical
mucus
Зузаан, уян, өндөр
наалдамхай
чанартай шүүрэл –
бэлгийн эс нэвтрэх
боломжгүй
Хуурай
өдрүүд
0
4
8
Сарын тэмдэг үзэгдэх
12
16
Овуляци
20
24
28

78. Овуляцийн үед
биеийн температур
(0.5 oC) нэмэгдэх
38
LH
37.8
37.6
37.4
37.2
37
36.8
36.6
Биеийн температур
36.4
36.2
36
0
4
8
Сарын тэмдэг үзэгдэх
12
16
Овуляци
20
24
28

79. Estrogen modifies the temperature effects of
progesterone
• Estrogen can act on progesterone receptors in the
reproductive system (28), so it may have similar effects on the
preoptic area and anterior hypothalamus to affect
temperature regulation.
• Conversely, estrogen and progesterone may also act on the
thermoregulatory system indirectly through cytokines (4) or
systems that regulate fluid balance (30)
• Based on thermoregulatory changes in the midfollicular and
midluteal phases of the menstrual cycle, we would predict
that the progestin component of the pill would override the
estrogen component to increase the hypothalamic set-point
temperature and, consequently, the regulated body
temperature.
http://www.jappl.org/content/88/5/1643.full

80. Ашигласан:
Гистологийн сурах бичиг
Эх барихуй
www.wikipedia.com
www.google.com
www.slideworld.com

82. АСУУЛТ?