anatomy

2.  Хэвлийн дээд гадна хил нь аймхай
мөгөөрс болон баруун зүүн хавирганы
нум юм. Хэвлийг бүсэлхийн хэсгээс
зааглах хажуугийн хил нь 11-р хавирганы
төгсгөлөөс сүүжний дэлбээ хүртэл
татсан босоо шугам юм.
 Хэвлийн доод хил нь сүүжний дэлбээ ,
цавины холбоос, умдаг яс юм.

3. 1. Аймхай мөгөөрс –processus xiphoideus
2. Хавирганы нум-arcus costalis
3. Лесгафтын шугам-linea axillaris media (11-
р хавирганы төгсгөлөөс сүүжний дэлбээ
хүртэлх суганы голын шугамаар татсан
шугам )
4. Сүүжний дэлбээ- Crista iliaca
5. Цавины нугалаас-
6. Умдаг- symphysis pubica

4.  Аймхай мөгөөрс ба умдаг ясны дунд хүйс
байрладаг.
 Хэвлийн урд ханаар татагдах болзолт
шугамаар доорх хэсгүүдэд хуваадаг .
1. Дээд хэвтээ шугам -linea bicostalis- Энэ
шугам нь 10-р хавирганы доод цэгийг 11-р
хавирганы төгсгөлтэй холбоно.
2. Доод хэвтээ шугам- linea spinarum –Энэ
шугам нь сүүжний урд дээд хянгыг
холбодог.

5. 1. Дээд хэсэг –regio epigastricum
2. Дунд хэсэг –regio mesogastricum
3. Доод хэсэг-regio hypogastricum
Умдагны товруунаас хавирганы нум хүртэл
шулуун булчингийн гадна захаар дээш
татсан 2 босоо шугамаар 9 жижиг.
хэсэгт хуваадаг 3 хос ба 3 хос биш .

6. 1-р Зүүн хавирганы доорх хэсэг-regio
hypochondrica sinistra
2-р Зүүн хажуугийн хэсэг-regio abdominalis lateralis
sinistra
3-р Зүүн цавины хэсэг-regio inguinalis sinistra
4-р Умдагны хэсэг-regio pubica
5-р Баруун цавины хэсэг-regio inguinalis dextra
6-р Хүйсний хэсэг-regio umbilicalis
7-р Баруун хажуугийн хэсэг- regio abdominalis
lateralis dextra
8-р Хэвлийн дээд хэсэг-regio epigastrica propria
9-р Баруун хавирганы доорх хэсэг –regio
hypochondrica dextra

7. Арьс
Арьсан доорх өөхөн эслэг
Өнгөц хальс
Булчин
Хөндлөн хальс
Гялтан хальсны өмнөх өөхөн эслэг
Гялтан хальс

8.  1.Арьс: Хэвлийн хананы арьс нимгэн,
хөдөлгөөнтэй, барихад үрчийнэ, сунадаг
онцлогтой, өөрөөр хэлбэл уян хатан
чанартай.
 2. Арьсан доорх өөхлөг эслэг нь хүн бүрт
өөр өөр хөгждөг. Хоол хүнс, амьдралын
нөхцөл, өвчин, хүйснээс хамаардаг. /эмэгтэй
хүмүүс илүү тарган/
 3. Өнгөц хальс нь цээжний өнгөц хальсны
үргэлжлэл. 2 хуудаснаас тогтдог.
 А.Өнгөц хуудас Б. Гүнзгий хуудас гэж
нэрлэдэг.

9.  Хэвлийн гадна ташуу булчин- m.obliquus
externus abdominis 7,8 р хавирганд
бэхлэгдэж нааш түрж явж байгаад
(хэвлийн урд доод хананд булчингүй
болдог) апоневроз болно. Энэ апоневроз
нь голын шугамаар доошоо lig.inguinalis-д
ирж бэхлэгддэг онцлогтой.

10. 1. Хэвлийн гадна ташуу булчин-ism.obliquus
externus abdomin
2. Хэвлийн дотор ташуу булчин-m.obliquus
internus abdominis
3. Хэвлийн хөндлөн булчин-m.transversus
abdominis
4. Хэвлийн шулуун булчин-m.rectus abdominis
5. Пирамид булчин-m.pyramidus Энэ булчин нь
хүмүүсийн 16-17%-д байдаггүй.

11.  Эдгээр булчингууд нь бие биедээ уут
үүсгэнэ. m.obliquus externus abdominis –ын
бүрхүүл нь хүйснээс дээш m.rectus
abdominis –ын 2 талаар нь хучдаг бол
хүйснээс доош зөвхөн урд талаар нь
хучдаг онцлогтой.

14. Хэвлийн урд хажуу ханыг цусаар хангадаг
үндсэн 5 артери байдаг. Энэ
5 артери нь хэвлийн урд ханын өнгөц tгүн
хэсгийг цусаар хангадаг.
Өнгөц хэсгийг : a.thoracica epigastrica
a.epigastrica superficialis
a. intercostalis 7-12.
Гүн хэсгийг: a.epigastrica superior
a.epigastrica interior

15. Эдгээр артериудаас : a.thoracica epigastrica
a.epigastrica superficialis хоёр анастомоз
үүсгэнэ. Мөн a.epigastrica inferior -
a.epigastrica superior хоёр анастомоз
үүсгэнэ. a. intercostalis 7-12 бол хавирганы
ховилоор явдаг учир тийм өнгөц ч биш
тийм гүн ч биш завсраар нь цусан хангамж
өгдөг.

16. Хэвлийн урд хажуу хананы
мэдрэлжүүлэлтэд 7-12 хавирган
завсрын мэдрэлүүд a. intercostalis
7-12 , бүсэлхийн сүлжээний хоёр
мэдрэл n.ileoinguinalis , n.
ileohypogastricus оролцоно.

17.  Энд элэг , цөсний хүүдий , ходоод дэлүү , 12
нугалаа гэдэсний дээд хэсэг , нойр
булчирхай байрладаг . Мэс заслын
практикийн чухал ач холбогдолтой 4 зай
байрладаг. 1зай , 3 хүүдий
1. Элэгний доорх хүүдий – bursa subhepatica
Элэгий баруун дээд дэлбэнгийн доод талд
үүссэн зайг хэлнэ. Элэгний баруун
дэлбэнгийн доод тал , хөндлөн гэдэс 2-ын
хооронд байрлана.

18. 2. Ходоодны урд хүүдий –bursa pregastrica
Ходоодны урд хэсэгт , элэгний зүүн
дэлбэнгийн доор үүсч байгаа зайг
хэлнэ.энэ 2-ын хооронд элэгний дугуй
холбоос байрлана.
3. Өрцний доорх зай –bursa hepatica Энэ
хадуур хэлбэрийн холбоосоор баруун
зүүн хөндий болж хуваагдана.Энэ нь
элэгний дээд гадаргуу , өрц 2-ын хооронд
үүсэх зай юм.
4. Бага сэмжний хүүдий – Bursa omentalis
minor Ходоодны ард нойр булчирхайг
хучсан париетал гялтан хальсны
хооронд оршдог хүүдий юм.

19.  Бага сэмж – 1. Lig. Hepatoduodenale
2. Lig .hepatogastricum
3. Lig. Phrenicagasrica
Энэ 3 холбоос нийлж бага сэмжийг үүсгэнэ.
 Их сэмж –
Ходоодны их махиагаас доошоо хормогч
маягтайгаар хэвлийн хөндийн урд хэсэгт
унжиж байдаг.

20.  Хэвлийн хөндийн доод давхарт доорх
эрхтнүүд байрлана. Нарийн , бүдүүн гэдэс ,
сэмж , 12 нугалаа гэдэсний доод хэсэг
 Нарийн гэдсийг - intestinum tenue
1. Өлөн гэдэс – jejunum
2. Цутгалан гэдэс- ileum 2 хуваана.
 12 Нугалаа гэдсийг 4 хэсэгт хуваадаг.
1.дээд – pars superior
2.уруудах – pars descendens

21. 3. хөндлөн – pars horizontalis
4. өгсөх - pars ascendens
Хүний 12 нугалаа гэдэс 20-24 см урт байдаг
бол нарийн гэдэс 4-6 см урт байдаг. 12
нугалаа гэдэсний төгсгөлөөс нарийн гэдэс
эхэлж байгаа хэсгийг flexura duodenojejnalis -
аас эхэлж хөөнө. Нарийн гэдэс дуусч байгаа
хэсгийг буюу бүдүүн гэдсэнд цутгаж байгаа
хэсгийг Баугины хаалга гэдэг.

23.  Нойр булчирхайг – толгой , их бие , сүүл гэж 3
хуваадаг.
 Бүдүүн гэдэс –intestinum crassum
1.Өгсөх –colon ascendens
2. Хөндлөн –colon transversum
3. Уруудах - colon descendens
Дээд давхрын цусан хангамж
A.Truncus celiacus –ын салаанууд :
a. a.gastrica sinistra
b. a.lienalis
c. a.hepatica communis

24. 1. A.mesenterica superior –оос a. gastrica
dextra салаална . a.mesenterica superior
12 нугалаа гэдэсний доод хэсэг , нойр
булчирхайн доод хэсэг ,нарийн
бүдүүн гэдэсний доод талыг тэжээнэ.
2. A.mesenterica inferior –оос a. gastrica
sinistra салаална. A.mesenterica
inferior бүдүүн гэдэсний дундаас зүүн
хэсэг , дээд хэсгийн зүүн талыг s
хэлбэрийн гэдэс ,шулууг гэдэсний дээд
хэсгийг хангана.

25. 1. Тэнүүлч мэдрэл – n.vagus дээрээс орж
ирнэ. hiatus esophagus ходоодны бага
махиа , ходоодны нугалуур хэсэг
2. Наран сүлжээ –plexus celiacus хэвлийн
хөндийн дээд хэсэг , хэвлийн гялтангийн
цаана байна.
3. Чацархайн сүлжээ – Дээд чацархайн
сүлжээ , доод чацархайн сүлжээ

26.  Хэвлийн 6 том булчингийн уутны
шөрмөсөн ширхэгээс үүснэ. Хэвлийн
булчингуудийн төгсгөл буюу
апоневрозууд нийлж хүйсний орчим
босоо шугам үүсгэдэг. Энэ аймхай
мөгөөрсийг умдаг ястай холбоно.
Насанд хүрсэн хүний хэвлийн цагаан
шугамын урт 30-40см . Өргөн нь янз янз
байна. Аймхай мөгөөрсний орчим 0.4-
0.5см , хүйсний орчимд 2-3 см хүйснээс
доош нарийсч нарийн зураас хэлбэртэй
болно.

29. 1. Арьс
2. Арьсан доорх өөхөн эслэг
3. Апоневроз
4. Гялтан хальсны өмнөх өөхөн эслэг
5. Гялтан хальс

30.  Хүйс нь хүйсний цагирагийн байранд
дотогшоо орсон сорви юм. Хоорондоо
холбогдсон арьс , сорвижсон эд , хөндлөн
хальс , гялтан хальснаас тогтоно. Эхийн
умайд байх үед хүйсээр ургийг эхтэй
холбодог хүйсний суваг орж ирнэ.