Мал, амьтны өвчнийг мэдээлэх, тайлагнах үйл ажиллагаа

1. Мал, амьтны өвчнийг мэдээлэх,
тайлагнах үйл ажиллагаа
Лекц № 14 Багш Н.Батсуурь Мал эмнэлгийн ухааны доктор(Ph.D)

2. Сэдвийн хүрээнд өгөх ойлголт:
1. Мал, амьтны өвчний мэдээллийн тогтолцоо;
2. Мал, амьтны өвчнийг мэдээлэх эрх зүйн
үндэслэл;
3. Мал, амьтны өвчнийг мэдээлэх хэрэгцээ,
шаардлага;
4. Мал, амьтны өвчнийг мэдээлэх талаар анхаарах
асуудлууд;
5. Өвчний мэдээллийн загвар.

3. Мал, амьтны өвчний мэдээллийн тогтолцоо
Мал, амьтны өвчний мэдээллийн
тогтолцоог:
Анхан шатны
Орон нутгийн
Үндэсний
Олон улсын
гэж ангилан авч үзэж болох юм.

4. Одоо хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй эрх зүйн
хүрээнд:
Мал эмнэлгийн талаар сар тутам, хагас, бүтэн
жилээр гаргаж байх 16 мэдээлэл;
Мал эмнэлгийн үйлчилгээтэй холбогдсон 22
мэдээллийг гаргаж байна.
Мал, амьтны өвчний мэдээллийн тогтолцоо

5. Тогтоосон хугацаанд гаргах статистик мэдээллүүд
1. Мал эмнэлгийн ариутгал, халдваргүйжүүлэлтийн …. Оны .. –р
улирал, жилийн эцсийн мэдээУМЭА маягт № 61
2. Мал эмнэлгийн үйлчилгээний нэгжийн …. Оны мэдээУМЭА маягт
№ 62
3. Аймаг, сумын мал эмнэлгийн лабораториудынтайлан УМЭА маягт
№ 11
4. шинжилгээний …. Оны .. –р улирлын Лабораторийн шинжилгээний
…. Оны хагас жил, жилийн эцсийн мэдээ УМЭА маягт № 10
5. Ариутгал, халдваргүйжүүлэлтийн …. Оны .. –р улирлын
мэдээУМЭА маягт № 13 б
6. Мал, амьтан, түүхий эд, бүтээгдэхүүн, малын тэжээлийн үзлэг,
шинжилгээний …. Оны .. –р улирлын мэдээ УМЭА маягт № 13 а
7. Мал эмнэлгийн ариун цэврийн үзлэг шалгалтын …. Оны .. –р
улирлын мэдээУМЭА маягт № 14
8. Эм бэлдмэл үйлдвэрлэлийн …. Оны мэдээ УМЭА маягт № 43

6. Тогтоосон хугацаанд гаргах статистик мэдээллүүд
9. Үхрийн арьсны гууртах өвчний…. Оны эцсийн мэдээУМЭА маягт
№ 46
10. Мал эмнэлгийн урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээний эм тарилгын
зарцуулалт, үлдэгдлийн…. оны нэгдсэн тайланУМЭА маягт № 51
11. Мал эмнэлгийн эмчлэн сэргийлэх арга хэмжээний эм бэлдмэлийн
зарцуулалт, үлдэгдлийн…. Оны тайланУМЭА маягт № 11
12. Мал, амьтны паразиттах өвчний …. оны ..-р улирал, жилийн эцсийн
мэдээ УМЭА маягт № 07
13. Мал, амьтны халдварт өвчний …. оны ..-р сар, жилийн эцсийн
мэдээ УМЭА маягт № 06
14. Паразиттах өвчнөөс сэргийлэх арга хэмжээний …. оны .. –р улирал,
жилийн эцсийн мэдээ УМЭА маягт № 08
15. Халдварт өвчнөөс сэргийлэх арга хэмжээний …. оны .. –р улирал,
жилийн эцсийн мэдээ УМЭА маягт № 09
16. Мал, амьтадын халдваргүй өвчний …. Оны хагас жил, жилийн
эцсийн мэдээ УМЭА маягт № 52

7. ҮСГ-ын даргын тушаал

8. Маягтын загвар

9. Мэдээний маягтын загвар

10. Мэдээний загвар

11. Мэдээний загвар

12. Мал, амьтны өвчнийг мэдээлэх эрх
зүйн үндэслэл

13. 1. МАЛЫН УДМЫН САН, ЭРҮҮЛ МЭНДИЙГ
ХАМГААЛАХ ТУХАЙ ХУУЛЬ
4.3.Хөдөө аж ахуйн асуудал эрхэлсэн
төрийн захиргааны төв байгууллага:
4.3.5.хорио цээр, хязгаарлалт тогтоох болон
заавал мэдээлэх малын өвчний жагсаалт
батлах;
4.5.Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг
дарга:
 мал эмнэлэг, үржлийн холбогдолтой тайлан
мэдээ гаргуулж, хяналт тавих;
малын хорио цээртэй халдварт өвчин гарсан
болон гарч болзошгүй нутаг дэвсгэрийн тухай
нийтэд зарлан мэдээлэх;

14. Малын удмын сан, эрүүл мэндийг хамгаалах үйл
ажиллагааг хэрэгжүүлэгч байгууллага:
6.1.1.малын өвчинтэй тэмцэх, сэргийлэх
ажлын талаар анхан шатны мэдээ тайлан, акт
баримтыг зааврын дагуу үнэн зөв хөтлөх;
6.1.5.малын удмын сан, эрүүл мэндийн
холбогдолтой мэдээ, судалгаа гаргаж
хэрэглэгчдийг мэдээллээр хангах, сургалт
явуулах;

15. Мал эмнэлэг, үржлийн асуудал эрхэлсэн төрийн
захиргааны байгууллага
6.2.3.малын генийн болон ийлдсийн сан, малын удмын
сан, эрүүл мэндийг хамгаалахтай холбогдол бүхий
мэдээллийн тогтолцоо бий болгож ажиллуулах;

16. СТАТИСТИКИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬ
19 дүгээр зүйл.Яам, төрийн бусад албан газрын
статистикийн мэдээллийн талаархи бүрэн эрх
• 3/салбарын удирдлагын үйл ажиллагаанд хэрэглэх
зорилгоор захиргааны статистик мэдээлэл авах,
мэдээллийн санг бий болгох;
• 4/улсын хэмжээнд тухайн мэдээллээр давхардал
гаргахгүйн тулд захиргааны статистик мэдээллийн
үзүүлэлт, аргачлал, зааврыг Үндэсний статистикийн
хорооноос зөвшөөрснөөр батлах;

17. Мал, амьтны өвчнийг мэдээлэх хэрэгцээ, шаардлага

18. • Баримтад тулгуурласан бодлогуудыг
томьёолж, тэдгээрийн нөлөөг хэмжиж, үнэлж
дүгнэхэд бодит мэдээлэл зайлшгүй
шаардлагатай.
• Үнэн зөв, найдвартай статистик нь улс орны
нийгэм, эдийн засгийн хөгжил дэвшлийн
хяналт болж, байгаль орчин, биологийн төрөл
зүйлийг хамгаалах чухал хэрэгсэл юм.
• Дэлхийн хэмжээнд өсөн нэмэгдэж буй
шилжилт хөдөлгөөн зэрэг нь үндэсний эдийн
засаг, даяаршлын үйл явцтай хир холбогдож
байгааг статистикаар харуулахыг шаарддаг.

19. Заавал мэдээлэх өвчний
жагсаалт
Нэг. Олон төрлийн мал амьтныг
өвчлүүлдэг өвчин
1. Боом
2. Бруцеллёз (Brucella
abortus)
3. Бруцеллёз (Brucella
melitensis)
4. Бруцеллёз (Brucella
suis)
5. Хэл хөхрөх
6. Шүлхий
7. Лептоспироз
8. Иж сүрьеэ
9. Ку чичрэг
10. Галзуу
11. Трихнеллоз
12. Туляреми
13. Цусан халдвар
14. Зогсоо
15. Ботулизм
16. Бэтэг
17. Листериоз

20. Хоёр. Үхрийн өвчин
18. Үхрийн мялзан
19. Үхрийн анаплазмоз
20. Үхрийн тархи сархиагтах
эмгэг
21. Үхрийн бабезиоз
22. Үхрийн сүрьеэ
23. Үхрийн диарей
24. Үхрийн цээж
25. Үхрийн лейкоз
26. Үхрийн ринотрахейт
27. Дуут хавдар
28. Хорт салст халуурал
29. Дэлэнгийн өмрөө
30. Үхрийн цистоцеркоз
Гурав. Хонь, ямааны өвчин
31. Сохор догол
32. Годрон
33. Дотрын халдварт хордлого
34. Хонь, ямааны Маэди-Висна
35. Хонины энзоот зулбах
36. Хонины бруцеллёз
(Brucella ovis)
37. Бог малын мялзан төст
өвчин
38. Хонь, ямааны цэцэг
39. Скарпи
40. Некробактериоз
41. Аденоматоз
42. Шөвөг яр

21. Дөрөв. Адууны өвчин
43. Адууны халдварт цус
багасах
44. Нийлүүлгийн өвчин
45. Адууны томуу
46. Адууны ринопнемони
47. Адууны вирусын артрит
48. Ям
49. Адууны сахуу
50. Хулгана яр
51. Адууны уушиг яглтангийн
хавьтал халдварт үрэвсэл
Тав. Тэмээний өвчин
52. Тэмээний амруу
53. Тэмээний цэцэг
Зургаа. Гахайн өвчин
54. Африкын гахайн мялзан
55. Гахайн мялзан
56. Гахайн үржил амьсгалын
замын хам шинж
57. Гахайн цэврүүт өвчин
58. Ёлом
59. Гахайн миксоплазмоз

22. Гаалийн холбооны орнуудын комиссын
2010 оны 06 дугаар сарын 18-ны өдрийн
317 дугаар тогтоолын нэг дүгээр
хавсралтаар мал эмнэлгийн хяналтанд
заавал хамрагдах бараа, бүтээгдэхүүний
жагсаалтанд нийт 11 төрлийн 132 нэрийн
бараа бүтээгдэхүүнийг хамруулахаар
шийдвэрлэсэн.

23. Үүнд:
 Бүх төрлийн амьд мал, амьтан;
 Бүх төрлийн мал, амьтны сүү, сүүн бүтээгдхүүн, бяслаг, арьс, шир, үс,
ноос ноолуур, хөөвөр, яс, эвэр туурай;
 Бүх төрлийн мах, өөх, мах болон дайвар бүтээгдэхүүн, хиам болон
нөөшилсөн бүтээгдэхүүн;
 Бүх төрлийн загас, загасан далайн гаралтай бүтээгдэхүүн;
 Бүх төрлийн далайн амьтан, тэдгээрийн түүхий эд, бүтээгдэхүүн;
 Өндөг, түүхий эд, бүтээгдэхүүн;

24.  Зөгийн бал, балаар хийгдсэн бүтээгдэхүүн;
 Бүх төрлийн малын тэжээл, хүнсний ногоо, жимс жимсгэнэ, түүгээр
бэлтгэсэн бүтээгдэхүүн, амьтны болон ургамлын гаралтай тос, маргарин;
 Мал эмнэлгийн зориулалттай эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, ферментүүд,
тэжээлт орчин, оношлуур;
 Мал эмнэлгийн зориулалттай органик химийн бэлдмэлүүд,
халдваргүйтгэл, шавьжгүйтгэл, паразитын эсрэг бэлдмэлүүд;
 Мал, малын гаралтай түүхий эд бүтээгдэхүүнийг тээвэрлэх, үржлийн
зорилгоор удаан эсвэл түр ашигласан тээврийн хэрэгсэл, багаж, тоног
төхөөрөмж;

25. ДАЭМБ-ын амьтны өвчний мэдээллийн тогтолцоо
The World Animal Health Information System
· Related links
o Disease alerts
o Data after 2004 (WAHIS Interface)
o Data before 2005 (Handistatus)
o Active search
o Simulation Exercises
o Info list & RSS
o National Disease Contingency Plans
The World Animal Health Information System, better known as WAHIS, is an internet-based computer system that
processes data on animal diseases in real-time and then informs the international community. Access to this secure site is
only available to authorised users, namely the Delegates of OIE Member Countries and their authorised representatives,
who use WAHIS to notify the OIE of relevant animal disease information.
The system consists in two components:
· an early warning system to inform the international community, by means of “alert messages”, of relevant epidemiological
events that occurred in OIE Member Countries, and
· a monitoring system in order to monitor OIE Listed diseases (presence or absence) over time

26. ХҮНСНИЙ АЮУЛГҮЙ БАЙДАЛ

27. Мэдээллийн эх сурвалж:
1. Эрх зүйн мэдээллийн нэгдсэн сан/legalinfo.mn/;
2. http://www.oie.int/wahis_2/public/wahid.php/Wahidhome/
Home
3. http://mofa.gov.mn/new/
4. http://dvab.gov.mn/