1. БЗДХ, ХДХВ, ДОХ
Бэлтгэсэн: Э. Амартогтох.
Э. Мягмармаа.

2. БЗДХ
 Хамгаалалтгүй бэлгийн харьцаанд орох үед нэг
хүнээс нөгөө хүнд дамжих халдваруудыг БЗДХ гэнэ.
 Олон төрлийн БЗДХ байдаг бөгөөд тэдгээр нь вирус,
нян бичил биетэн зэрэг үүсгэгчдээр үүсгэгддэг
байна. Үүсгэгчдийн төрлөөс хамаараад илрэх шинж
тэмдэг, оншилгоо, эмчлэх аргууд нь өөр өөр байдаг.
БЗДХ-г бүрэн төгс эмчлэхгүй тохиолдолд дараах үр
дагаварууд гарна.Үүнд:
- Үргүйдэл.
- Бага аарцагны үрэвсэлт өвчин, урагт сөрөг нөлөө -
үзүүлэх.
- ХДХВ/ДОХ авах өндөр эрсдэлтэй.

3.  Хүний дархлал хомсдолын вирус нь үрийн шингэн,
үтрээний шүүрэл, цус, хөхний сүү зэрэгт агуулагдаж
дараах замаар дамжин халдварлана. Үүнд :
 1. Хамгаалалтгүй бэлгийн хавьталд орсон
тохиолдолд.
 2. Халдвартай эхээс урагт.
 3. Халдвартай цус цусан бүтээгдэхүүн.
 4. Бохирдсон зүү тариур эмнэлэгийн багаж.
 ХДХВ/ДОХ/БЗДХ, хүсээгүй жирэмсэлтээс урьдчилан
сэргийлэх энгийн бөгөөд хялбар арга нь аюулгүй
бэлгийн харилцаа юм.


4. ДОХ-ын шинж тэмдэг
 Турах
 Байнга ядрах
 Шөнө хөлрөх
 Хүзүү суга цавины булчирхай цочих
 Амьсгаадах хуурай ханиах


5. ХДХВ/ДОХ
 1981 онд дохын анхны тохиолдол АНУ-д илэрсэн.
 ХДХВ- ийг анх Францын Луй Фастер институтээс
илрүүлсэн.
 НҮБ-аас гаргасан 2008 оны тооцооллор дэлхий дээр 33,8
сая ХДХВ/ДОХ-той хүн амьдарч байна гэж гаргасан
байдаг.
 1997 онд МУ-д ДОХ-ын анхны тохиолдол бүртгэгджээ.
 Нэг халдвартай хүний цаана 100 хүн байх магадлалтай
гэж тооцоолсон байна.
 Жилбүрийн 12 дугаар сарын 1-ний өдрийг дэлхий
нийтээр “ХДХВ, ДОХ-ын асуудалд дэлхий нийтээр
анхаарал хандуулах өдөр” болгонтэмдэглэдэг
уламжлалтай.

6.  Дэлхий нийт ДОХ-ын эсрэг үйл ажиллагаагаа
2015 он гэхэд шинэ халдварын тоог тэглэх, нас
баралт, ялгаварлан гадуурлалтыг тэглэх гэсэн
уриан дор хэрэгжүүлж байгаа бол манайулс
“Халдварын тархалтыг тэглье” уриатайгаар 12
дугаарсарын 01-ний өдрийг тэмдэглэн
өнгөрүүлэх юм.
 Өнгөрсөн онд дэлхийн хэмжээнд 35.3 сая
ХДХВ, ДОХ-тай хүн амьдарч, 1.6 саяхүн ДОХ-
ын улмаас хорвоог орхижээ. Харин манай
улсад 2013 оны 11-р сарын байдлаар ХДХВ,
ДОХ-той нийт 149 тохиолдол бүртгэгдээд
байна.

7. ХДХВ/ДОХ-ЫН ХАЛДВАР АВСАН
ХҮМҮҮСИЙН ЭРХ:

-ХДХВ/ДОХ-ын шинжилгээгсайн дураар хийлгэх эрхтэй.
-ХДХВ/ДОХ-той гэсэн шалтгаанаар хэнийг ч тусгаарлах, хөл хорионд оруулах
ёсгүй.
-ХДХВ/ДОХ-ын шинжилгээний хариуг тэдний зөвшөөрөлгүйгээр бусдад
мэдээллэх ёсгүй бөгөөд тэдний хувийн нууцыг хэн ч задлах эрхгүй.
-ХДХВ/ДОХ-той амьдарч буй хүнхүүхдээ төрүүлэх эсэхээ өөрөө шийдэх
эрхтэй.
-Бэлгийн чигхандлагаар нь хэнийг ч ялгаварлан гадуурхах ёсгүй. Тэд ижил
хүйстэн бэлгийн өөр чиг хандлагатай байлаа ч бусад хүмүүсийн нэгэн адил
эрхтэй.
-Аливаа асуудлаар мэдээлэл авах, эмнэлгийн тусламж авах эрхтэй.
 Нийгмийн халамж, үйлчилгээ авах, хүртэх эрхтэй.
 ХДХВ/ДОХ-той амьдарч буй гэсэн шалтгаанаар ажил сургуулиас хасах, хөөх,
орон байрнаас нь, гэр орноосоо хөөх нь тэдний эрхийг зөрчиж байгаа хэрэг
юм. Мөн хэн ч тэдний нэр төрд халдах, гутаан доромжлох эрхгүй.

8.  ХДХВ/ДОХ-той гэсэн шалтгаанаараялах, бусад оронруу
нэвтрэхийг хориглох ёсгүй. Тэд хүссэнгазар орондоо амьдрах
эрхтэй.
- ХДХВ/ДОХ-ын чиглэлээр болон өндөр эрсдэл бүхий бүлгүүдтэй
ажиллах, ийм - үйлажиллагаа явуулдаг байгууллагад тэд ажиллах
эрхтэй.
ХДХВ/ДОХ-той амьдарч буй хүн арьс өнгө, үндэс угсаа, шашин
шүтлэг, бэлгийн занүйл, насхүйс, хөрөнгө чинээ үл хамааран
анхаарал, хүндэтгэлтэй хандах, халамж асаргаа авах эрхтэй.
ХДХВ/ДОХ-той амьдарч буй хүн оношлогоо, эмчилгээ болон
түүний үр дүнгийн талаар тухай бүрд нь мэдээлэл авах эрхтэй.
ХДХВ/ДОХ-той амьдарч буй хүн өөрийгөө эмчилж асарч буй эмч,
асрагч, уг үйл ажиллагаанд оролцож буй оюутан, сайн дурынхан,
дадлагажигч зэрэг бусад хүний биеийн байцаалтыг лавлахэрхтэй.
Өвчний түүх болон нууцыг задруулалгүй чандлан хадгалах
ХДХВ/ДОХ-той амьдарч буй хүн өөрийн өвчний түүхтэй танилцах,
түүнийг хувилан авах эрхтэй.
Тохирох эмнэлэгт эмчлүүлэх, зөвлөгөө авахэрхтэй.
Эмчилгээ үзүүлж буй эмнэлгийн үйлчилгээний талаар санал
гомдол, хүсэлтээ илэрхийлэх эрхтэй.
ХДХВ/ДОХ-ын талаарх бодлого хөтөлбөр боловсруулахад санал
бодол, байр сууриа илэрхийлэн оролцох эрхтэй.

9. ЛОНДОНГИЙН ТУНХАГЛАЛ
 1988 онд Лондон хотноо Дэлхийн 148 орны
Эрүүл мэндийн сайд нар хуралдаж ДОХ-той
холбоотой мэдээлэл, туршлагаа үнэгүй
солилцох, ХДХВ/ДОХ-той хүмүүсийн эрхийг
хамгаалах зэрэг асуудлаар нэгдэн Лондонгийн
Тунхаглалыг гаргасан.

11.  1. Монгол улсад ДОХ буюу ХДХВ-ын халдвар авсан 114, 115 дахь тохиолдол
өнгөрсөн долоо хоногт зэрэг бүртгэгдлээ. Халдвар илэрсэн хүмүүс нь 45-
49, 30-34 настай эрэгтэйчүүд юм.
Хамгийн анх 1992 онд Камеруны хоёр иргэн монгол бие үнэлэгч
бүсгүйчүүдэд ДОХ/ХДХВ халдааснаар энэ өвчний гинжин урвал эхэлсэн
юм.
3. ДОХ-ын халдварын 115 тохиолдолын 80 хувь нь эрэгтэй, 20 хувийг
эмэгтэйчүүд эзэлдэг байна.
4. Тэгвэл ийм өвчин туссан эрчүүдийн 87 хувь нь ижил хүйстнээ
сонирхогч байдаг.
5. Харин эмэгтэйчүүдийнх нь 50 гаруй хувь нь биеэ үнэлэгч бөгөөд
архичин, гэр оронгүй, оршин суух тодорхой хаяггүй, хөгжлийн
бэрхшээлтэй, амьдралын баталгаажих түвшингээс доогуур орлоготой, нэн
ядуу нийгмийн эмзэг бүлгийн хүмүүс зонхилж байна.
6. Одоогоор ДОХ гэдэг “тахал” өвчнөөр 16 монгол хүн хорвоогийн мөнх
бусыг үзүүлжээ.
7. Монголд ойролцоогоор дээрх тохиолдлуудын цаана 820-1200 орчим хүн
ХДХВ-ийн халдвар тээж байгаа гэх судалгаа бий. Харин ДЭМБ-ын
аргачлалаар илрээгүй 7000 гаруй ДОХ-ын халдварт тээгч бий гэж үзжээ.
8. Харин эмнэлгийн хяналтад байгаа ч ДОХ-ын шинж тэмдэг нь илрээгүй
халдвартай 35 хүн байна.
9. Өвчин нь үе шатандаа орсон 65 хүн, ретро вирусын эмчилгээнд
хамрагдаж буй 51 хүн байгаа гэж ХДХВ/ДОХ-оос сэргийлэх үйл ажиллагааг
зохицуулах үндэсний хорооноос мэдээлжээ.

12. Анхаарал хандуулсанд баярлалаа