ความหมายและความสำคัญของสุนทรียะ

1. ความหมายของ
สุนทรียภาพ

2. สุนทรียศาสตร์ หลักปรัชญาศิลปะ ทฤษฎีทัศนศิลป์
ศิลปวิจารณ์ (2555, หน้า 27-28) ได้ให้ความหมายของคาว่า
สุนทรียศาสตร์ดังนี้
สุนทรียศาสตร์ เป็นศาสตร์ที่ว่าด้วยเรื่องของความ
งาม หรือ สุนทรียภาพ เป็นสาขาหนึ่งในวิชาปรัชญาคุณค่า
หรือ อรรฆวิทยา มีวิธีวิทยาด้วยทฤษฎีแห่งความรู้หรือ
ญาณวิทยาซึ่งเป็นปรัชญาที่ว่าด้วยบ่อเกิด ลักษณะหน้าที่
ประเภท ระเบียบวิธี และความสมเหตุสมผลของความรู้

3. สุนทรียศาสตร์จึงเป็นศาสตร์ประเภทปรัชญาประยุกต์
มีการนาปรัชญาบริสุทธิ์มาใช้บ้างในการสอบสวน วิเคราะห์
และวิจัยเกี่ยวกับปัญหาสุนทรียภาพทุกแง่ทุกมุมที่มาจากผล
ของแหล่งกาเนิด 2 แหล่งด้วยกันคือ
ก. สุนทรียภาพจากธรรมชาติ
ข. สุนทรียภาพจากผลงานศิลปะทุกสาขา
การนาความรู้สึกที่เกิดจากสุนทรียภาพจากแหล่งทั้ง
สอง สุนทรียศาสตร์จึงเป็ นศาสตร์ที่ว่าด้วยความรู้สึกเชิง
นามธรรมที่มีต่อธรรมชาติกับผลงานศิลปะโดยเฉพาะ

4. สุนทรียศาสตร์เป็นศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับคาว่าความ
งาม นอกจากเป็นคุณศัพท์และกริยาวิเศษณ์แล้วความงาม
ยังมีความหมายอื่นๆ ที่นอกเหนือไปจากความหมายที่
แท้จริงและยังไม่ลึกซึ้งเพียงพอต่อสุนทรียศาสตร์ ดังนั้น
จึงจาเป็ นต้องหาคาที่เหมาะสมมาใช้แทนที่คือ สุนทรีย์
หรือ สุนทรียะ

5. สุนทรียภาพ เป็ นเรื่องของความงาม ความหมาย
ของ สุนทรียภาพ Aesthetic หมายถึง ความซาบซึ้ง
ในคุณค่าของสิ่งที่งาม ไพเราะหรือรื่นรมย์ ไม่ว่าจะเป็น
ของธรรมชาติ หรืองานศิลปะ (พจนานุกรมศัพท์
ศิลปะ.2530:6) ซึ่งความรู้สึกซาบซึ้งในคุณค่าดังกล่าวนี้
ย่อมเจริญเติบโตขึ้นได้ด้วยประสบการณ์ หรือการศึกษา
อบรม ฝึ กฝน จนเป็ นอุปนิสัย เกิดเป็ นรสนิยมขึ้นในตัว
บุคคล

6. สุนทรียภาพ เป็น ความรู้สึกที่บริสุทธิ์ ที่เกิดขึ้นใน
ห้วงเวลาหนึ่ง ลักษณะของอารมณ์หรือความรู้สึกนั้น โดย
จะยกตัวอย่างผู้ที่ให้คานิยามของสุนทรียภาพดังนี้
1.เวบสเตอร์ (Webster) บอกว่า สุนทรียภาพ คือ
การศึกษาหรือปรัชญาแห่งความงาม ทฤษฎีว่าด้วยวิจิตร
ศิลป์ และความรู้สึกของบุคคลที่มีต่อวิจิตรศิลป์
2.รูเนส (Runes) บอกว่า สุนทรียศาสตร์ คือ
ศาสตร์ที่ว่าด้วยความงามหรือสิ่งที่งาม โดยเฉพาะก็คือ
ความงามในศิลปะพร้อมด้วยมาตรการสาหรับทดสอบ
คุณค่าในการพิจารณาตัดสินศิลปะ

7. Whittick, A. (1974: 11) กล่าวว่า สุนทรียภาพ
(Aesthetics)เป็นคาในภาษากรีก เดิมหมายถึงการรับรู้ทาง
ความรู้สึก (sense perception) จนกระทั่งในศตวรรษที่
18 บวมการเทน (Buamgarten) นักปรัชญาชาวเยอรมัน
ได้ให้ความหมายใหม่โดยหมายถึง การรับรู้และ ชื่นชมความ
งาม เป็ นที่ทราบดีว่าสุนทรียภาพเป็ นเรื่องของอัตวิสัย
(Subjective)ซึ่งแต่ละคนย่อมให้คุณค่าสุนทรียภาพ
แตกต่างกันไป

8. พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน (2525 : 814) ให้
ความหมายของ “สุนทรีย” ว่า สุนทรียะ คือ เรื่องเกี่ยวกับ
ความนิยมความงาม
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน (2539: 827) ให้
ความหมาย “สุนทรียภาพ” ไว้ว่า ความเข้าใจและความรู้สึก
ของแต่ละบุคคลที่มีต่อความงามในธรรมชาติหรืองานศิลปะ

9. พจนานุกรมศัพท์ศิลปะ (2530 : 6) ให้ความหมายของ
สุนทรียภาพว่า “สุนทรีภาพ” (Aisthetic) หมายถึง
ความซาบซึ้งในคุณค่าของสิ่งที่งาม ไพเราะ หรือรื่นรมย์ ไม่ว่า
จะเป็ นธรรมชาติ หรือศิลปะ ซึ่งความรู้สึกซาบซึ้งในคุณค่า
ดังกล่าวนี้ย่อมจะเจริญเติบโตได้โดยประสบการณ์ หรือ
การศึกษา อบรม ฝึ กฝน จนเป็ นอุปนิสัยเกิดขึ้นเป็ นรสนิยม
(Teste) ขึ้นตามตัวบุคคล

10. ทวีเกียรติ ไชยยงยศ (2538: 3) กล่าวว่า สุนทรียภาพ คือ
ลักษณะของอารมณ์หรือความรู้สึกน่าสนใจ(interested)
ความไม่น่าสนใจ (disinterested) ความเพลิดเพลินใจ
(pleasure) กินใจ(empathy) ลืมตัว(attention
span)

11. ฐานิศวร์ เจริญพงศ์ (2543: 58) กล่าวว่า ในความหมาย
ทั่วไปคาว่าสุนทรียภาพมักจะใช้ร่วมกับคาว่า ความสวยงาม
(Beauty) แม้ว่าความสวยงามเป็นสิ่งที่เกี่ยวข้องกับ
สุนทรียภาพ แต่ในสาขาวิชานี้ ถือว่าสุนทรียภาพมี
ความหมายกว้างและครอบคลุมมากกว่า กล่าวคือนัก
สุนทรียศึกษามีความเห็นว่าสุนทรียภาพอาจจะไม่ใช้ความ
สวยงามเพียงอย่างเดียว ความเศร้าโศก (Tragic) ความ
น่าเกลียด (Ugly) ความขบขัน(Comic) และความน่า
พิศวง(Sublime) ก็ทาให้เกิดอารมณ์ สุนทรียได้
เช่นเดียวกัน

12. บุญเยี่ยม แย้มเมือง (หนังสือสุนทรียะทางทัศนศิลป์ . 2537
: 2 ) กล่าวว่า สุนทรียะ คือความงาม ที่มีความเชื่อของนัก
ปรัชญาอยู่ 3 แนวความคิด
1. ความงามขึ้นอยู่กับจิตใจ ธรรมชาติหรือวัตถุใดๆก็ตามที่
มนุษย์สามารถมองเห็นหรือได้ยินเสียงจะมีความงามหรือไม่
งาม จะมีความไพเราะหรือไม่ไพเราะ ขึ้นอยู่กับการตัดสินใจ
ของมนุษย์เท่านั้น ความงามในแง่นี้นักปรัชญาเรียกว่า เป็นจิต
วิสัย

13. 2. ความงามเป็นสิ่งที่มีอยู่แล้วในธรรมชาติ ความงามในแง่นี้
เชื่อกันว่ามีแบบแผนของความงามอยู่ในวัตถุ หรือธรรมชาติ
นั้นๆ คนมีหน้าที่ค้นหาความงามนั้นให้พบ ความงามในแง่นี้
นักปราชญ์เรียกว่า เป็นวัตถุวิสัย
3. ความงามนั้นขึ้นอยู่กับความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับ
ธรรมชาติ ขึ้นอยู่กับอารมณ์ความรู้สึกที่มนุษย์มีอยู่กับ
ธรรมชาติหรือวัตถุนั้นๆ ความงามในแง่นี้นักปราชญา
เรียกว่า เป็นสัมพันธ์วิสัย

14. ประสบการณ์สุนทรียะ (2533, หน้า 56-60) ได้ให้ความหมาย
ของสุนทรียศาสตร์ว่า วิชาสุนทรียศาสตร์ในสมัยแรกๆนั้น ไม่
ใคร่เป็นที่สนใจมากเท่าใดนัก เนื่องจากมีลักษณะเป็ นอุดมคติ
และเนื้อหาเกี่ยวข้องกับความคิดเห็น (opinion) และ
ความรู้สึกมากเกินไป ขาดข้อมูลที่เป็นจริงที่มีเหตุมีผลส่งเสริม
ให้นักศึกษาค้นคว้าอย่างกว้างขวาง ประกอบกับลักษณะวิชา
เป็ นนามธรรมมากเกินไปด้วย ดังนั้น เมื่อนักปรัชญากรีก
โบราณพูดถึงความงามจึงมักจะพาดพิงถึง ความดี รูปแบบ
สมบูรณ์ ทาให้รู้สึกว่าความเข้าใจดังกล่าวนี้เลื่อนลอยอยู่
นอกเหนือความเป็นอยู่ของมนุษย์

15. นักปรัชญากรีกและศิลปินจะเสนอแนวความเห็นเพิ่มเติมว่า
ความงามมีองค์ประกอบสาคัญสองประการ คือ ความบริสุทธิ์
และความชัดแจ้งแต่พื้นฐานขององค์ประกอบทั้งสองนี้ ส่วน
ใหญ่ได้มาจากรูปแบบศิลปกรรมที่มุ่งหมายถ่ายทอดเทพเจ้าที่
ชนกรีกนับถือให้เป็นเรือนร่างของมนุษย์และถือว่าศิลปะเป็น
การถ่ายทอดรูปแบบคนที่มีร่างกายสมบูรณ์ ใครมีความเชื่อ
เกี่ยวกับเทพเจ้านั้นยอมรับว่า การถ่ายทอดรูปแบบคนนั้นเป็น
ความงาม โดยปราศจากความกังวลสงสัยแต่สาหรับผู้ที่ไม่
เชื่อถือและไม่เห็นด้วยจะถือว่าเขามีบุญไม่ถึงที่จะชื่นชมความ
งามของเทพเจ้าเหล่านั้นหรือไม่

16. ด้วยพื้นฐานความงามตามทรรศนะปรัชญาและศิลปินกรีก
โบราณที่จากัดนี้เองจึงทาให้วิชาสุนทรียศาสตร์ไม่เป็ นที่
น่าสนใจเท่าที่ควร ไม่สนองความต้องการและความใฝ่ รู้ของ
ผู้สนใจจริง วิชาสุนทรียศาสตร์เพิ่งจะได้รับความนิยม
หลังจากที่ได้มีการทบทวนเนื้อหาวิชาและขอบข่ายของ
การศึกษาตามแนวของวิทยาศาสตร์ เมื่อต้นศตวรรษที่ 18 นี้
เอง โดยนักปรัชญาเยอรมันชื่อ อะเล็กซานเดอร์ บวมการ์เตน
ได้เลือกคาในภาษากรีก คือ คาว่า (aisthesis) ซึ่งหมายถึง
การรับรู้ตามความรู้สึก มาใช้เป็นชื่อวิชาที่เกี่ยวกับทฤษฎีแห่ง
ความงามนี้

17. นอกจากนี้สุนทรียศาสตร์ยังหมายถึง
1. วิชาที่เกี่ยวข้องกับความรู้สึกของการรับรู้และเกี่ยวข้องกับ
ความหมาย
2. วิชาที่เกี่ยวข้องกับหลักเกณฑ์และคุณลักษณะของความงาม
คุณค่าของความงามและรสนิยมอย่างมีหลักการ
3. วิชาที่ส่งเสริมให้สอบสวนและแสวงหาหลักเกณฑ์ของความ
งามสากลในลักษณะของรูปธรรมที่เห็นได้ รู้สึกได้ รับรู้ได้ เพื่อ
ชื่นชมได้

18. 5. วิชาที่เกี่ยวข้องกับการศึกษาพฤติกรรมตอบสนองของมนุษย์
จากสิ่งเร้าภายนอก ตามเงื่อนไขของสถานการณ์ เรื่องราวความ
เชื่อ และผลงานที่มนุษย์สร้างตามความหมายนี้จะเห็นได้ว่า
ผู้สนใจวิชาสุนทรียศาสตร์จะต้องสนใจวิชาต่างๆ เพิ่มด้วยอีก
หลายแขนงประกอบโดยถือวิชาศิลปะเป็นแกนกลาง
4. วิชาที่เกี่ยวข้องกับประสบการณ์ตรงของบุคคลสร้าง
พฤติกรรมตามความพอใจ โดยไม่หวังผลตอบแทนในทาง
ปฏิบัติ เป็นความรู้สึกพอใจ ตามที่เลือกด้วยตัวเองและสามารถ
เผื่อแผ่เสนอแนะผู้อื่น ให้มีอารมณ์ร่วมรู้สึกด้วยได้

19. อย่างไรก็ดี การที่นักปรัชญาเลือกเอาคาว่า (Aestheties)
มาใช้ ซึ่งหมายถึง ศาสตร์ของการรับรู้นั้นก็เพราะมีความเห็น
ว่า การรับร้าประสบการณ์ศิลปะนั้น เป็นสื่อทางความรู้อย่าง
หนึ่งสาหรับผู้แสวงหา ไม่ว่าการรับรู้นั้นจะเกิดจากผลงานที่
มนุษย์สร้างหรือจากธรรมชาติก็นับว่าเป็ นประโยชน์และมี
คุณค่าทั้งสิ้น

20. ความสาคัญของ
สุนทรียภาพ

21. บุญเยี่ยม แย้มเมือง (หนังสือสุนทรียะทางทัศนศิลป์ .
2537 : 2 ) กล่าวว่า สุนทรียะมีความสาคัญต่อมนุษย์ จึง
มีความจาที่จะต้องจัดให้นักเรียนได้มีประสบการณ์ทาง
สุนทรียะตั้งแต่ยังเป็นเด็กเล็กๆ เพื่อจะได้พัฒนาไปตามวัยที่
เจริญเติบโตขึ้น จนกระทั่งเป็นผู้ใหญ่ที่มีจิตใจสุนทรียะ

22. ระบบการศึกษาของไทยในปัจจุบัน ควรกาหนดทิศทางของ
การฝึ กประสบการณ์สุนทรี ด้วยการกาหนดไว้เป็ นแกน
หนึ่งในสี่แกนของศิลปะ คือ
1. แกนสุนทรียศาสตร์
2. แกนประวัติศาสตร์ศิลปะ
3. แกนศิลปวิจารณ์
4. แกนศิลปะปฏิบัติ

23. การสอนเพื่อให้เกิดสุนทรียะย่อมจะมีความแตกต่างกัน
ไปตามระดับของชั้นเรียนจะต้องมีกลวิธีการสอนที่เหมาะสม
กับระดับชั้นและวุฒิภาวะของผู้เรียน
สิ่งที่สาคัญ คือ ครูจะต้องมีวิธีที่จะสร้างประสบการณ์
ทางสุนทรียะให้เกิดขึ้นกับเด็กให้ได้ อาจพาไปศึกษานอก
สถานที่ เขียนรายงานสิ่งที่พบเห็น วิจารณ์สิ่งที่พบเห็นทั้งใน
ด้านดีและด้านที่ไม่ดี ฝึ กการเขียนภาพด้วยวิธีการต่างๆ ฝึ ก
การปั้น การระบายสี ฝึกการแต่งบทประพันธ์ทั้งด้านร้อยแก้ว
และร้อยกรอง เป็นต้น

24. กำจร สุนพงษ์ศรี. สุนทรียศาสตร์. (สุนทรียศำสตร์). กรุงเทพมหำนคร :
สำนักพิมพ์แห่งจุฬำลงกรณ์มหำวิทยำลัย, 2555.
ทวีเกียรติ ไชยยงยศ. สุนทรียะทางทัศนศิลป์ . (ควำมหมำยของสุนทรียศำสตร์
และควำมหมำยของสุนทรียภำพ). กรุงเทพมหำนคร : ฝ่ำยเอกสำรและตำรำ
สถำบันรำชภัฏสวนดุสิต, 2538.
บรรณานุกรม

25. บุญเยี่ยม แย้มเมือง. สุนทรียะทางทัศนศิลป์ . (ควำมหมำยของสุนทรียะ).
กรุงเทพมหำนคร : โอ.เอส. พริ้นติ้ง เฮ้ำส์, 2537.
บุญเยี่ยม แย้มเมือง. สุนทรียะทางทัศนศิลป์ . (สุนทรียะกับกำรศึกษำ).
กรุงเทพมหำนคร : โอ.เอส. พริ้นติ้ง เฮ้ำส์, 2537.
อำรี สุทธิพันธุ์. ประสบการณ์สุนทรียะ. (ควำมหมำยของสุนทรียศำสตร์).
กรุงเทพมหำนคร : บริษัท ต้นอ้อ จำกัด, 2533.

26. END

27. 1. นางสาว กัญญาณัฐ โคตรโยธี รหัส 55113200100 ตอนเรียน B1
2. นางสาว ดวงใจ ปั้นคุ้ม รหัส 55113200103 ตอนเรียน B1
3. นางสาว ปานรวี สรวลสายหยุด รหัส 55113200105 ตอนเรียน B1
4. นางสาว วราภรณ์ เนตนี รหัส 55113200106 ตอนเรียน B1
5. นางสาว ณฐวร แสงสว่าง รหัส 55113200119 ตอนเรียน B1
รายชื่อผู้จัดทา
คณะครุศาสตร์ สาขาการศึกษาปฐมวัย ปี2
มหาวิทยาลัยราชภัฎสวนดุสิต