1. МОНГОЛ УЛСЫН ИХ СУРГУУЛЬ
ЭДИЙН ЗАСГИЙН СУРГУУЛЬ
Дэлхийн зах зээл дээрхи зэсийн үнийн өөрчлөлтөнд
Монгол улсын үзүүлэх нөлөө нэмэгдүүлэх боломж
Эрдмийн шувуу оюутны эрдэм шинжилгээний бага хуралд зориулав
Гүйцэтгэсэн: Ч.Отгонжаргал /МУИС-ЭЗС-Менежмент-4/
С.Мягмарсүрэн /МУИС-ЭЗС-ЭЗО-2/
Б.Жаргалцэцэг /МУИС-ЭЗС-ОУЭЗО-2/
Óäèðäñàí:
Ч.Ундрам /Доктор, Дэд профессор/
Улаанбаатар 2011 он

2. Агуулга
Хураангуй
1. Оршил
1.1 Судалгааны ажлын зорилго
1.2 Судалгааны үндэслэл
2. Судалгааны хэсэг, судалгааны арга аргачлал
2.1 Дэлхийн зах зээл дээрх зэсийн үнийн өнгөрсөн болоод ирээдүйн төлөв
2.2 Дэлхийн зэс үйлдвэрлэгч гол орнууд, дэлхийн хэрэглээ болон
үйлдвэрлэлийн хандлага
2.3 Дэлхийн зэс боловсруулалтын хандлага техник технологийн хэтийн
төлөвийн өөрчлөлтөд Монгол улсын зэс олборлолтыг уялдуулан
зохицуулах
3. Дүгнэлт, судалгааны ажлын шийдэл, үр дүн
Ашигласан материал

3. Хураангуй
Энэхүү судалгааны ажилдаа олон улсын уул уурхайн салбарын хөгжлийн явц ба
хэтийн төлөв тэр дотроо манай орны голлох эрдэс болох зэсийн дэлхийн үйлдвэрлэл,
эрэлт, үүнээс үүдэн гарч буй зэсийн үнийн өнгөрсөн болоод ирээдүйн төлөв түүнд
монгол орны уул уурхайн хөгжлийн оролцоо, эдийн засагт үзүүлэх нөлөө ямар байж
болохыг дүгнэн үзсэн.
Уул уурхайн салбар, ялангуяа зэсийн олборлолтын орлого нь монгол улсын дотоодын
нийт бүтээгдэхүүнд өндөр хувь эзэлдэг. Ийм учраас дэлхийн зах зээл дээрх зэсийн
үнэ манай улсын орлоготой шууд хамааралтай. Үнийн өөрчлөлттэй уялдуулан
тохирох стратегийг ашиглах хэрэгтэй. 2014 он хүртэлх зэсийн үнэ, дэлхийн
хэрэглээ, үйлдвэрлэл зэргийг таамаглаж тохирох стратегийг тодорхойлсон.
Эконометрикийн тооцоог E-views 7, MS-Exel программ дээр боловсруулсан болно.
Түлхүүр үг: SX-EW технологи, Холт-Винтерсийн экспонециаль прогнозын арга,
зэсийн баяжмал, цэвэршүүлсэн зэс
I.
Оршил
Дэлхийн зах зээлд аливаа улс орон өөрийн оролцоог нэмэгдүүлэх шаардлага
зайлшгүй бий болоод байгаа өнөө үед Монгол улсын хамгийн чухал үүрэгтэйгээр
оролцох гол чиглэл нь уул уурхайн салбар бөгөөд үүнд хамгийн гол эрдэс нь зэс юм.
Монгол орны ордууд нь дэлхийд томоохонд тооцогдох бөгөөд ойрын ирээдүй болон
алсын хөгжилд ихээхэн ач холбогдолтой.
Зэсийн зах зээлийг тодорхойлох зарчим нь:
Үйлдвэрлэлээс гарсан бүтээгдэхүүн хэрэглэгчид ямар зарчмаар хүрч хэрхэн
хоѐрдогч бүтээгдэхүүн болон амьдралд нэвтрэх тэр дамжлага дунд явагдаж буй
үйлдвэрлэлийн болоод бизнесийн харилцааг нарийн зохицуулах шаардлагаар
тодорхойлогдоно. Жишээлбэл: Дэлхийн зэсийн хэрэглээ нь 2008 онд 21,650 сая тонн
байгаа нь өмнөх оноос 0,7 хувиар буурсан, харин 2009 онд 21,810 сая тонн байсан нь
0,7 хувиар өссөн. Энэхvv өсөлтөд гол хэрэглэгч хөгжингvй орнууд Хятад, Энэтхэг,
Европын орнууд, Япон, Өмнөд Солонгос зэрэг орнуудын эдийн засаг, аж
vйлдвэрлэлийн өсөлтөөс ихээхэн хамааралтай байна.
Сvvлийн жилvvдэд зэсийн хэрэглээ АНУ, Европын орнуудад бууран харин
Хятад, Япон, Өмнөд Солонгос зэрэг орны зэсийн хэрэглээ өсч байна. Өөрөөр хэлбэл
1999 оноос хойш Япон болон Өмнөд Солонгосын авто машин, тээврийн хэрэгслийн
үйлдвэрлэл өссөн байна. Сvvлийн 6 жилийн дотор Хятад улсын авто машин,
тээврийн хэрэгслийн vйлдвэрлэл 19,4 хувиар өссөн байна.

4. Зураг 1. Дэлхийн зэсийн нийт үйлдвэрлэл
World copper mine production
18,000
17,000
16,000
15,000
14,000
13,000
12,000
11,000
10,000
9,000
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
Эх үүсвэр: www.copper.org
Зураг 2. Дэлхийн зэсийн нийт үйлдвэрлэлийн өсөлт хувиар
World copper mine production growth
12
10
8
6
4
2
0
-2
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
Эх үүсвэр: www.copper.org
Зэсийн хэрэглээ болоод нийлүүлэлтийн тэнцвэрээс үүсэх зах зээлийн
зарчмаас урган гарах үнэ бүрдэлтэнд томоохон зэс олборлогч орнуудын нөлөөлөл
ямар байна? Үүнд манай улс ямар байдлаар оролцвол илүү үр өгөөжтэй байхыг
таамаглан,тооцох шаардлагатай.
Тиймээс зэсийн үнэ ханшны хэлбэлзэл нь манай орны ирээдүйд хүчтэй нөлөө
үзүүлэх нь тодорхой болоод байгаа өнөө үед зэсийн үнэ хэтийн төлвийг судлах нь
хөгжлийн чухал асуудал юм.

5. Зураг 2. Дэлхийн зэсийн нийт хэрэглээ
Global copper consumption
24,000
22,000
20,000
18,000
16,000
14,000
12,000
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
Эх үүсвэр: www.copper.org
1.1 Судалгааны ажлын зорилго:
†
†
†
Дэлхийн зах зээл дээрх зэсийн үнийн өнгөрсөн болоод ирээдүйн төлөв
Дэлхийн зэс үйлдвэрлэгч гол орнууд, дэлхийн хэрэглээ болон үйлдвэрлэлийн
хандлага
Дэлхийн зэс боловсруулалтын хандлага, техник технологийн хэтийн төлөвийн
өөрчлөлтөд Монгол улсын зэс олборлолтыг уялдуулан зохицуулах
1.2 Судалгааны үндэслэл
Зураг 4. Зэсийн баяжмалын өсөлт
Зэсийн баяжмалын өсөлт
6
4
Зэсийн баяжмалын өсөлт
2
0
2006
2007-2008
Эх үүсвэр: www.copper.org

6. Дэлхийн цэвэр зэсийн үйлдвэрлэлийн өсөлт
дэлхийн цэвэр зэсийн үйлдвэрлэлийн өсөлт
10.7
0
1982
3.5
1983-1991
1992-2001
3.4
2002-2010
Цаашид зэсийн vйлдвэрлэлийн хэмжээ, эрэлт, хэрэглээ одоогийн байгаа хэмжээнээс
буурахгүй учраас энэ бүтээгдэхүүний үр ашгийг онцгой тооцоолох нь зайлшгүй юм.
Манай улсын хувьд уул уурхайгаас олох орлого нь ДНБ-ний 30 гаруй хувийг
бүрдүүлдэг эдийн засгийн өсөлтөнд хэрхэн нөлөөлж цаашид эдийн засгийг өсгөх
боломж байгаа эсэхийг, арилжааны биржүүд дээр зэсийн нөөцийн илүүдэл бий
болсноор үнийн уналтыг үүсгэдэг зэргээс хамаарч Монгол улс зэсийн үнийн уналт
болон өсөлтөнд нөлөө үзүүлэх боломжтойг судлах нь үндэслэлтэй гэж үзлээ.
II.
Судалгааны хэсэг:
2.1 Дэлхийн зах зээл дээрх зэсийн үнийн өнгөрсөн болоод ирээдүйн төлөв
Юуны түрүүнд дэлхийн зэсийн нийт нөөцийг судлагдсан байдлаар нь үзүүлье.
Дэлхийн нөөц: хамгийн сүүлд АНУ-ын судалгаанаас харахад зэсийн тогтоогдсон
нөөц 550 сая тонн үүнээс нарийн судлагдсан нөөц нь 260 сая тонн, нарийн
судлагдаагүй таамаг нөөц 290 сая тонн төдийгүй түүнээс ч их нөөцтэйг тогтоосон.
Дэлхийн газрын цардсанд нийтдээ 3 тэрбум тонн зэсийн нөөц бий гэж тогтоосон ба
далайн доор гүнд 700 сая тонн нөөцтэй гэж судлаачид үзэж байна.
1960-2006 оны хооронд LME-ийн зэсийн үнэ ямар байсан, 2007-2011 оныг хүртэлх
зэсийн үнийн хэтийн төлөв:

7. Зураг 6. Дэлхийн зэсийн үнэ 1960-2006 он
Эх үүсвэр: www.lme.com
Зураг 7. Дэлхийн зэсийн үнэ 2000-2011 он
Эх үүсвэр: www.lme.com

8. Зураг 8. Лондонгийн металын бирж дэх үнэ, зэсийн агуулахын нөөц
Эх үүсвэр: www.lme.com
Ингээд зэсийн үнийг таатаглахдаа ашиглах эконометрикийн аргаа танилцуулъя.
Холт-Винтерсийн экспонециаль прогнозын арга:
Өмнөх онуудын зэсийн мэдээлэлд үндэслэн ирээдүйн таамаглалыг гаргасан болно.
Энэ аргад энгийн экспонециаль гэж нэрлэгдэх тэгшитгэлийг ашиглаж хугацааны
цувааны анхны түвшингүүдийг үнэлдэг ба трендыг анхаарч үздэгээрээ онцлогтой.
Дурын t хугацааны тэгшитгэлийг бичвэл:
̅ =A ̅̅̅̅̅̅+
)+(1-A)
,
0<A<1,
t=3,4,…,n
(1)
̅̅̅-̅̅̅̅̅̅) 0<B<1,
=B
+(1-B)(
t=3,4,…,n
(2)
Энд
-t хугацаан дахь анхны цувааны утга
А, B- тэгшитгэх коэфицент
̅ - үнэлсэн утга
- трендийн үнэлсэн утга
(1) томъѐо нь дурын t хугацааны түвшний үнэлгээг утга болон үүний өмнөх
̅̅̅̅̅̅хоѐрын дунджаар тооцож байгаа юм. Тогтворгүй элемент ихээр агуулсан цуваа
байвал A-г ихээр сонгож авдаг. Илүү объектив байдлаар хандана гэвэл:
= -̅̅̅̅̅̅ , t=2,n
̅̅̅̅̅̅
S(A)=∑
=∑
- прогнозын алдаа, А-г туршиж буй 0<A<1 утгуудын хувьд хоѐрдахь тэгшитгэлийг
S(A) нийлбэрийг хамгийн бага байлгах A-г сонгон авч прогноздоо хэрэглэнэ. Энэ А
нь хамгийн оновчтой сонголт болно.
B коефицент мөн адилаар тодорхойлогдоно.
Хамгийн сүүлийн түвшин ба трендийн үнэлгээг ашиглаж прогнозлоно. n+h дэх
жилийн таамаглалыг дараах томъѐогоор олно.
̂ =̅̅̅+hT
h=1,2,3….
(3)
̂ - прогнозын утга
̅̅̅- хамгийн сүүлийн үнэлсэн утга
Одоо дэлхийн зэсийн хэрэглээ, үйлдвэрлэл болон үнийг 1990-2009 оны тоон
мэдээлэл дээр үндэслэн 2014 он хүртэл дээрхи аргаар прогнозлоѐ.

9. Дэлхийн зэсийн хэрэглээ:MS-Exсel программын тусламжтайгаар А, B-г 0.1
алхамтайгаар {0.1; 0.2; 0.3;…..0.9} утгуудаар тооцож үзэхэд А=0.3; B=0.2үед S(A);
S(B) нийлбэр хамгийн бага утгатай гарсан. Иймээс А=0.3; B=0.2гэж аваад (1), (2)
томъѐондоо тооцож үзээд үнэлсэн утгуудаа гаргаж авсан.Үүн дээрээ үндэслээд
таамаглалаа гаргасан.
Үүний адилаар дэлхийн зэсийн үйлдвэрлэл ба үнийг таамаглаад графикт нэгтгэн
харъя.
Зураг 9. Дэлхийн зэсийн олборлолт, хэрэглээ, үнэ
Дэлхийн зэсийн олборлолт, хэрэглээ, үнэ
45000
12000
40000
10000
35000
30000
8000
25000
6000
20000
15000
4000
10000
2000
5000
Consumption
Production
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
0
1990
0
Price
Эх үүсвэр: www.copper.org, www.lme.com
Холт-Винтерсийн экспонециаль прогнозын арга нь тухайн тоон цувааг гадны
нөлөөлөлгүй гэж үзээд өмнөх онуудын мэдээлэлд үндэслэн ирээдүйн таамаглалыг
гаргадаг учраас учир дутагдалтай байж болох юм.
2.2 Дэлхийн зэс үйлдвэрлэгч гол орнууд, дэлхийн хэрэглээ болон
үйлдвэрлэлийнмхандлага.
(ICSG) мэдээлснээр дэлхийн зэсийн хэрэглээ сүүлийн 10 жилд 30%-аар өссөн
буюу 1997 онд 11,5сая тонн байсан зэсийн үйлдвэрлэл 2006 онд 15 сая тонн болж
зэсийн баяжмал дахь өсөлт 24%, SX-EW-ийн боловсруулалт 63% өссөн байна. Энэ
өсөлтөнд гол нөлөөлөгч орон нь Чили улс түүний үйлдвэрлэл 10 жилд 2сая тонноор
өсөж мөн Африкын орнуудын олборлолт дахин сэргэж жил бүр 260000 тонноор
нэмэгдсэн.
Мөн цэвэр зэсийн хэрэглээ маш ихээр нэмэгдэж голлон азийн орнуудын хэрэглээ
70% тэр дундаа Хятад улсын хэрэглээ сүүлийн 10 жилд 2,4сая тонноор нэмэгдсэн нь
манай орны хувьд зэсийн маш том хэрэглэгчийн хажууд байгааг илтгэж байна. 2007
оны эхний хагасын цэвэр зэсийн зах зээлийн хэрэглээг 2006 оны мөн үетэй
харьцуулахад 8,4%-аар өссөнөөс Хятад улсын хэрэглээ 37%-аар буюу 840 000
тонноор хэрэглээ нь нэмэгдсэн. Харин Япон болон АНУ-ын хэрэглээ нь тус тус 1,9%

10. 2,7% буурч Орос, Энэтхэгийн хэрэглээ 15%, 4%-аар өссөн үүний хамт нийт
боловсруулсан зэсийн хэмжээ 2007 оны эхний 6 сард 4,3% нэмэгдсэн нь SX-EW-ийн
цэвэр
зэсийн
өсөлт
хамгийн
их
нөлөөлж
байна.
2008 онд дэлхийн зэсийн хэрэглээ 3,6 хувиар буюу 640,000 тонноор өсч, 18,43 сая
тонн хүрэхээр байна.
Зураг 10. Зэсийн баяжмал болон цэвэршүүлсэн зэсийн тэнцвэр
Зураг 11. Дэлхийн зэсийн олборлох, хайлах, цэвэршүүлэх хүчин чадлын
ашиглалт
2.3 Дэлхийн зэс боловсруулалтын хандлага техник технологийн хэтийн
төлөвийн өөрчлөлтөд Монгол улсын зэс олборлолтыг уялдуулан зохицуулах
Дэлхийн зэс олборлолт, хэрэглээ эрчимтэй өсөж буй өнөө үед манай улс шиг
олборлох салбар нь нэмэгдэж буй орнууд дэлхийн чиг хандлагад тулгуурлан

11. үйлдвэрлэлээ явуулах нь чухал. Дэлхийн 2011 оны зэс боловсруулалт 2010 оноос
2,1%-аар буюу 310000 тонн-р нэмэгдэж 18,05 сая тн-д хүрэх таамаг байна. Цаашид
ашиглалтын шинэ хөгжлийн үе болох баяжмалаас SX-EW аргаар цэвэр зэс ялгах
дэвшилтэд арга улам хөгжиж цэвэр зэсийн үйлдвэрлэл өснө гэдэгт найдаж байна.
Хятад, Энэтхэг, Япон гэсэн улсууд зэсийг цахилгаан цэвэршүүлэлт, Чил, Африк,
АНУ SX-EW аргаар цэвэр зэс үйлдвэрлэх чиглэлийг илүү баримталж байна.
Бүс нутгуудаар зэс үйлдвэрлэлийг хүснэгтээр авч үзье.
Хүснэгт 1.Зэсийн үйлдвэрлэл бүс нутгаар
2008 оны мэдээ
Бүс
нутгаар
('000T)
Africa
N.America
Latin
America
Asean-10
Asia ex
Asean/CIS
Asia-CIS
EU-27
Europe
Others
Oceania
TOTAL
2005
Бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэл
2006 2007 2008
Цэвэршүүлсэн зэс
2005
2006
2007
2008
Зэсийн хэрэглээ
2005
2006
2007
2008
670
740
845 1,133
509
529
618
801
229
236
252
2,182 2,166 2,224 2,433 2,186 2,096 2,152 2,338 2,984 2,761 2,696
6,650 6,735 7,310 7,598 3,559 3,565 3,778 4,141
530
548
556
304
2,808
583
1,147
919
894
954
514
504
542
585
761
794
821
1,127 1,300 1,344 1,418 5,251 5,979 6,533 6,978 7,171 7,204 8,169
851
8,521
510
821
707
544
809
748
569
758
766
622
534
543
548
565
60
116
121
792 2,446 2,505 2,474 2,629 3,835 4,223 4,112
798 1,120 1,204 1,232 1,217 1,006 1,098 1,141
1,109 1,053 1,074 1,243
469
429
510
593
155
143
140
124
4,180
1,185
145
14,923 15,015 15,786 16,991 16,588 17,353 18,387 19,846 16,731 17,123 18,009 18,701
Дэлхийн
14,923 15,015 15,786 16,991 16,588 17,353 18,119 18,951 16,731 17,123 18,009 18,701
хэмжээгээр
Олборлолт талаас нь судалсаны үндсэн дээр технологи талаас ирээдүйд гарах
өөрчлөлтийг авч үзье:
000's metric tonnes Cu
2006
Хүснэгт 2. Дэлхийн зэсийн үйлдвэрлэлийн өөрчлөлт 2011
% change 20062007
2008
2009
2010
2011
2011
SX-EW
3,320
3,673
4,131
4,587
4,734
4,954
49.2%
Баяжмал
13,639
13,986
14,467
14,970
15,629
16,234
19.0%
Нийт бүтээгдэхүүн
16,958
17,659
18,598
19,557
20,363
21,188
24.9%
Хайлуулах үйлдвэрлэл
16,514
17,161
17,595
18,250
18,662
18,798
13.8%
Цахилгаан
16,579
17,502
18,128
18,523
18,882
18,921
14.1%
цэвэршүүлсэн

12. Цэвэршүүлсэн
нийт 20,641
21 ,859
22,949
23,794
24,242
24,425
18.3%
бүтээгдэхүүн
Жилийн өөрчлөлт
2006/07 2007/08
2008/09
2009/10
2010/11
2011
SX-EW
354
458
456
147
220
1,635
Баяжмал
348
481
503
659
605
2,595
Нийт бүтээгдэхүүн
701
939
959
806
825
4,230
Хайлуулах үйлдвэрлэл
647
434
655
412
136
2,284
Цахилгаан цэвэршүүлсэн
923
626
395
359
39
2,342
1,090
845
448
183
3,784
Цэвэршүүлсэн нийт бүтээгдэхүүн 1,218
Судалгааны хэсэгт үзүүлсэн дэлхийн хамгийн сүүлийн үеийн шинжилгээ
дүгнэлт төлөвлөгөөнд үндэслэн дараах бүлгийг оруулж байна.
Эдийн засаг болон практик ач холбогдол:
Монгол орны хувьд бусад улсуудтай харьцуулахад дараах давуу талтайгаар дэлхийн
зах зээлд өөрийн оролцоог бий болгох боломжтой гэж үзэж байна.
Үүнд: Тогтоогдсон нөөц
Ордуудын онцлог шинж
Газар зүйн байрлал
Хэрэглэгчийн зах зээл
Баяжуулсан зэсийг цэвэр зэс болгон үйлдвэрлэх SX-EW аргаар цэвэр зэс ялгах
үйлдвэр байгуулах тогтмол зардал нь: 40 тэрбум төгрөг
Мөн ордуудыг ашиглахад юун түрүүнд дээд хэсгийн исэлдсэн хүдрээ
хамгийн эхэнд олборлох шаардлагатай, зах зээлийн хувьд БНХАУ нь дэлхийн
хамгийн том зах зээл төдийгүй газарзүйн хувьд манай оронтой хил залгаа оршдог.
Доорх зурагт дэлхийн зэсийн үйлдвэрлэлээр тэргүүлэгч болон хэрэглээгээр
тэргүүлэгч орнуудыг үзүүлэхийн хамт манай орон зэс хэрэглэгч гол зах зээлүүдийн
хаана оршиж байгааг давхар харууллаа.
Зураг 12. Зэсийн томоохон нөөцтэй орнууд

13. Зураг 13.Зэсийн томоохон хэрэглэгч болон олборлогч орнууд
III.
Дүгнэлт, судалгааны ажлын шийдэл, үр дүн
Энэхүү судалгааны ажилдаа олон улсын уул уурхайн салбарын хөгжлийн явц
ба хэтийн төлөв тэр дотроо манай орны голлох эрдэс болох зэсийн дэлхийн
үйлдвэрлэл, эрэлт хэрэглээ, үүнээс үүдэн гарч буй зэсийн үнийн өнгөрсөн болоод
ирээдүйн төлөв түүнд монгол орны уул уурхайн хөгжлийн оролцоо, эдийн засагт
үзүүлэх нөлөө ямар байж болохыг дүгнэн үзэж дараах шийдэлд хүрлээ.
† Манай орны хувьд Оюу толгой, Цагаан суварга, Эрдэнэт, Хөх-Адар зэрэг
уурхайнуудыг зэрэг ашиглах нөхцөлд жилийн нийт олборлолт нь
ордуудын төлөвлөж буйгаар 0,95-1,18 сая тн байгаа юм.
† Эдгээр Оюу толгой, Цагаан суварга зэрэг ордуудад SX-EW технологийг
нэвтрүүлэн (уг технологийн хэрэглээ 2011 он гэхэд 49.2%-аар нэмэгдэнэ
гэсэн судалгаа бий) хэрэглэх ингэснээр цэвэр зэс үйлдвэрлэж зах зээлд
шууд байдлаар оролцох.
† Зэсийн нөөц болон жилд олборлох зэсийн хэмжээгээр дэлхийд томоохон
байр суурийг эзлэх боломжтой төдийгүй дэлхийн зах зээлд АНУ-тай
зэрэгцэх боломжтой.
† Зэсийн маш том зах зээлийн хажууд газар зүйн хувьд тохиромжтой
арилжааны биржээр заавал дамжуулах шаардлагагүйгээр нийлүүлэлт хийх
боломжтой.
† Зэсийн олборлолт, нөөцөөрөө дэлхийд дээгүүр байранд орох манай орон
цэвэр зэс үйлдвэрлэснээр хэрэглэгчтэй шууд гэрээгээр нийлүүлэх

14. †
боломжтой. Олборлосон зэсээ ашиглан нэмүү өртөг шингээн эцсийн
бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэвэл дэлхийн зах зээл дээрх зэсийн үнээс хараат
байдал багасна.
Таамаг ѐсоор цаашид зэсийн үнэ өсөх магадлалтай байгаа үүнд Монгол
улс цэвэр зэсийн үйлдвэрлэлээ нэмэгдүүлж хуримтлалын нөөцөөр
нөлөөлж болно.
Ашигласан материал
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
International Copper Study Group (ICSG),2008, The World Copper Fact
book
Obstfeld, Rogoff - Foundations of International Macroeconomics
Д.Цэцэн, Монгол улсад өнгөт метал болон хар төмөрлөгийн нэмүү
өртөг бүхий бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх болоцоо,
Төсөл G/21/04, Улаанбаатар хот 2005 оны 10-р сар
Статистикийн эмхэтгэл 2008, 2009
Уул уурхайн лавлах УБ, 2010
Уул уурхайн сэтгүүл УБ, 2008 он дугаар 3-9
www.icsg.org
www.copper.org
www.lme.com
www.mmre.gov.mn
www.wikipedia.org
www.basicmetals.com