1. Нүүрстөрөгч

2. Оршил
 Нүүрстөрөгч нь латин гаралтай Carbo буюу
нүүрс гэсэн үгнээс гаралтай. Металл бус
химийн элемент.
 Тэмдэглэгээ: Нүүрстөрөгч (С)
 Атомын дугаар: 6
 Атом масс :12.0107 г/моль
 Өнгө : (Бал чулуу)-Хар, (Алмааз)-Өнгөгүй
 Электрон байгуулалт : 2s2 2p2
 Бүрхүүл дэх электроны тоо : 2, 4

3. Нэгдэх нэгдлүүд
 Хүчилтөрөгч
 Устөрөгч
 Азот
 Хүхэр
 Фосфор
Нүүрс нь нүүрстөрөгчийн
байгаль дахь үндсэн эх
үүсвэр юм (Антрацит нь
95% нүүрстөрөгч
агуулдаг).

4. Нүүрстөрөгч
 Материйн амьдралд- С
 Биеийн эсэд- Н
 Хүнсэнд- О
 Түлшэнд –N
Нүүрстөрөгчийн дүрс хувирал
 Алмаз
 Бал чулуу
 Карбин
 Фуллерен

6. Фуллерен
 1985 онд Х. Крото, Р.Смоли нар нүүрстөрөгчийн
алмаз бал чулууны дараах гуравдагч төрөл болох
60 атомаас тогтсон хөндий бөөрөнхий молекул
байдгийг нээсэн. Үүнийг С60 буюу Америкийн
уран барилгач Р.Бакиминстер-Фуллерийн нэрээр
бакибол, бакиминстрбол, фуллерен гэх мэтчилэн
янз янзаар нэрлэх болсон. Ингэж нэрлэдэг нь С60
нь 1 нм диаметртэй хөл бөмбөгтэй төстэй
байдагтай холбоотой.

7. Нүүрс
 Нүүрс нь Дэлхийн хэмжээнд цахилгаан эрчим хүч
гарган авах хамгийн гол түүхий эд бөгөөд
мөн нүүрстөрөгчийн давхар исэлийн гол үүсвэр
болж байна. СО2 нь хүлэмжийн хий бөгөөд цаг
уурын өөрчлөлт, Дэлхийн дулаарлын гол
шалтгаан гэж үзэж байна. Нүүрсийг шатаах
явцад байгалийн хийнээс хоёр дахин их, газрын
тосноос арай илүү хэмжээний СО2 ялгардаг
байна.
 Монгол орон нүүрсний нөөцөөр баялаг бөгөөд
одоогоор таамаг нөөц 152 тэрбум тонноор
үнэлэгдэж байна.

8. Нүүрсний хэрэглээ
 Түлшинд хэрэглэх
 Коксжуулах
 Шингэрүүлэх
 Хийжүүлэх

9. Физик шинж чанар
 Бодисын төлөв : Хатуу
 Нягт : Бал чулуу- 2.267 г/см³, Алмааз- 3.513 г/см³
 Хайлах температур : (4027–4427 °C) 4300–4700 K
 Буцлах температур : 4000 K
 Хайлалтын хувийн дулаан: Бал чулуу-100
кЖ/моль, Алмааз-120 кЖ/моль
 Ууршилтын хувийн дулаан: 355.8 кЖ/моль
 Дулаан багтаамж: Бал чулуу- (25 °C) 8.517 К,
Алмааз- 6.115кЖ/(моль·K)

10. Хими шинж чанар
 Ердийн темпратурт идэвх муутай
зөвхөн фтортой үйлчилнэ. F2=CF4
 Сул ангижруулагч: CuO+C = Cu+Co
C+2H2O = CO2+2H2
 Сул исэлдүүлэгч: Са+С = СаС2

11. Атомын шинж чанар
 Оронт торны бүтэц : Гексагональ
 Исэлдэлтийн зэрэг : 4, 2
 Ионжих энерги : 1086.5 кЖ/моль
 Атомын радиус: 70 пм
 Ковалентийн радиус :77 пм

13. Нүүрстөрөгчийн нэгдлүүд
 C + H2 O CO + H2 (800-1000 ºС )
 C + 2H2 SO4 = CO2 + 2SO2 + 2H2 O
 C + 4HNO3 = CO2 + 4NO2 + 2H2 O
 C + 2H2 = CH4 (600 ºС )
 2C + H2 = C2 H2 (1500-2000 ºС )
 C + O2 = CO2 (600-700 ºС )
 2C + O2 = 2CO (1000 ºС )
 C + 2F2 = CF4 (900 ºС )
 C + 2S = CS2 (700-800 ºС )
 2C + N2 = C2 N2
 2C + H2 + N2 = 2HСN (1800 ºС )
 С + Si = SiC (1200-1300ºС )
 2C + Ca = CaC2 (550 ºС )
 C + 2PbO = 2Pb + CO2 (600 ºС )
 2C + Na2 SO4 = Na2 S + 2CO2 (600 ºС )
 2C + Na2 CO3 = 2Na + 3CO
 C (алмаз) = С (графит) [1200 ºС ]

15. Гарган авах
Нүүрс устөрөгчийг агааргүй орчинд халаах юмуу
дутуу шатаан гаргаж авдаг.

16. Кларк
 Дэлхийн чулуун мандал дахь кларк -200
г/тн,
 Кларк нийт газар нутагт эзлэх хувь – 4,8
·10–2 % (2 .10–2),
 Дэлхийн кларк масс- 0,0870
 Хөрсөнд эзлэх хувь – 0,4,
 Нийт ургамал – 0,5 %,
 Нийт усны- 7,9 мг/л (Сорг), далайн-28

17. Амьтан хүний яс болон, хөрс, агаар
ургамалд халгалагдана.

21. Нүүрсний уурхай, олборлолт

24. Геофизик арга нь
 Цахилгаан хайгуулын Өдөөгдмөл
туйлшралын аргыг металл АМ-ын
хүдрийн биетийн эрэл хайгуулд,
сульфидын болон бал чулуу, нүүрс
олборлох. судал, шигтгээ, судланцар-
шигтгээ хэлбэрийн хүдрийн биетийг
эрэхэд өргөн хэрэглэнэ.Түүнчлэн
эсэргүүцлийн судалгааг нүүрсний
хайгуулд өргөн ашигладаг. Энэ
судалгаанд хээрийн цахилгаан
хайгуулын бүх аргыг хэмжиж чаддаг 10
сувгаар зэрэг хэмжих боломжтой Elrec
Pro хүлээн авагчийг өргөн ашиглах нь
зөв.

25. Дүгнэлт
 Нүүрстөрөгч нь хүний бие болон байгаль орчин,
улс орны стратегид өөрийн гэсэн онцлох байр
суурьтай. Тулгуур 4 элеменнтийн нэг юм.
 4 хэлбэрээр орших ба өөр өөрийн онцлог
шинжтэй
 Геофизикийн аргаар эрж хайж олборлоход
тохиромжтой.
 Нүүрстөрөгчийн хэрэглээ дэлхий даяар асар их