пресс1
- 3. Судалгааны ажлын зориллт
1.Олон улсад ашиглагдаж буй төмрийн хүдэр
баяжуулах технологийг судлах
2. Таян нуурын төмрийн хүдрийг баяжуулах
оновчтой технологи боловсруулах
- 4. Оршил
Төмрийн үйлдвэрлэл нь аливаа удс орны эдийн засгийн үзүүлэлт
хөгжлийг тодорхойлдог салбар юм. Дэлхийн зах зээл дээр
металлургийн үйлдвэрийн тоо хүчин чадал эрс нэмэгдсэнээр
хөгжиж буй орнууд ялангуяа ази хятад дахь төмрийн хэрэглээ өдөр
ирэх тусам нэмэгдсээр байна. Металлургийн үйлдвэрийн гол
түүхий эдийн эрэлт ба үнэ сүүлийн жилүүдэд эрс өсөж байна.
Иймд дотоодын хэрэгцээгээ хангахын хажуугаар улс орны эдийн
засгийг дорвитой нэмэгдүүлэхэд хувь нэмэр болохуйц төмрийн
ордыг ашиглах нь экспортын бүтээгдэхүүнийг нэмэгдүүлэх улмаар
металлургийн үйлдвэрийн суурийг тавих , хүнд үйлдвэрийг
хөгжүүлэх тэдгээрийг түүхий эдээр хангах зэрэг олон давуу талтай.
Төмрийн хүдрийг боловсруулах эдийн засгийн үр ашиг нь хир
зэрэг энгийн зардал багатай аргаар боловсруулж, ямар чанартай
(ашигт болон хорт эрдсийн агуулгаар) бүтээгдэхүүн гарган авч
байгаагаар илэрхийлэгдэнэ.
- 5. Таянуурын орд газар зүйн
байршил
Таяннуурын орд нь Говь-Алтай аймгийн Цээл
сумын нутаг Бага Таянгийн нурууны хойд талд
Улаанбаатар хотсюс баруун тийш 1300км, Говь-
Алтай аймгийн төв Алтай хотоос баруун урагш
162км, Цээл сумын төвөөс баруун тийш 18км зайд
байрлах Чандмань өндөр нэртэй 10368Х тоот
хайгуулын тусгай зөвшөөрлийн талбайн төв хэсэгт
байрлдаг.
- 6. Таяннуурын төмрийн хүдрийн голлох эрдэс нь
магнетит бөгөөд хүдрийн төрлүүдэд, тухайлбал
магнетиттай скарнд 6-28%, магнетитын хүдэрт 35-
85%, хүдрийн биетийн хэмжээнд 30-75%-ийн
агуулга зонхилно. Хүдэрт магнетитаас гадна
сульфидын эрдсүүд бага хэмжээгээр орох боловч
хүдрийн чанарт муугаар нөлөөлж чадахгүй болно.
Уг ордын төмрийн хүдрийн чанар маш өндөр
бөгөөд ийм төрлийн хүдэр ховор байдаг.
Австралийн Тасманы ордын хүдэртэй ойролцоо
болохыг лабораторийн шинжилгээгээр тогтоосон.
- 7. Таян-нуурын ордын хүдэр дэх төмрийн агуулга 36-
57.6% ба хүдэрт сульфидын эрдэс бараг
байхгүй,хорт хольцгүй, хялбар баяжигдах шинж
чанартай боловч, магнетитийн ширхэглэл нь
нарийн шигтгээлэг барьцалдсан хэлбэрээр
агуулагддаг.
- 8. Боловсруулсан технологи дараалал
3.2. Технологийн схем
анхдагч хүдэр -405мм
100мм
24мм
Шигшүүр 3мм
3мм
Үндсэн со.баяж
хаягдал
Цэвэрлэгээний со.баяж
баяжмал хаягдал
цэвэрлэгээний со.баяж хяналт со.баяж
баяжмал хаягдал баяжмал
зураг 3.2 технологийн схем
б
б
б
- 9. Туршилтын хэсэг
Тус ордын төмрийн хүдрийг хуурай соронзон
ялгагчаар баяжуулах лабораторийн туршилтыг
геологийн төв лабораторийн баяжуулах цехэд
хийсэн. Туршилтад 47.7%-ийн агуулгатай төмрийн
хүдрийг оруулсан ба соронзон ялгалтын үр дүнд
62.2%-ийн агуулгатай баяжмалыг 91%-ийн метал
авалттайгаар гарган авсан.
- 10. Сэм-138 хуурай соронзон сеператороор баяжуулсан
үр дүн
дугаар Бүтээгдэхүүний
нэр
Жин, кг Fe-ийн
агуулга, %
Fe-ийн
гарц, %
Fe-ийн
металл
авалт, %
1 Анхдагч
дээж
60.0 42.97 100.0 100.0
2 Баяжмал 36.34 62.22 60.6 91.28
3 Хаягдал 23.66 9.13 39.4 8.72
- 11. Тус ордод одоо ажиллаж байгаа технологийн схемээр хагас
үйлдвэрлэлийн туршилтыг доктор профессор А.Хаумдасын
удирдлагаар явуулсан. Туршилт явуулахын өмнө нийт 12 дээжийг 3-
8 мм ширхэглэлтэй болтол буталж шигшүүрийн шинжилгээ
хийхэд -0,5 мм ширхэглэлтэй хэсэг 42,5-65,2% хүртэл гарцтай байв.
Иймээс тус ордын хүдрийг -8 мм-ээр бутлахад эрдсийн сулрал
харьцангуй сайн явагдах нь харагдаж байна. Үйлдвэрлэлийн
туршилтаар 35% ба 45%-ийн дундаж агуулгатай хүдрийг -5мм, -
8мм ширхэглэлтэй болтол бутлан соронзон сепаратороор
баяжуулснаар 63,4-67%-ийн төмрийн агуулгатай баяжмал гарган
авсан. Туршилтаар гарсан бүтээгдэхүүний дээжийг Геологийн төв
лаборатори болон БНХАУ-ын Бао Ганг үйлдвэрт шинжлүүлсэн.
Туршилтыг хэд хэдэн үе шатаар явуулсан ба эхний ээлжинд 45%-
ийн дундаж агуулгатай хүдрээс 67%-ийн агуулгатай баяжмалыг
52%-ийн гарцтай гарган авсан.
- 12. Хагас туршилтын үр дүн
№
Бүтээгдэхүүн
ий нэр
Fe-ийн
агуулга, %
Fe-ийн гарц,
%
Fe-ийн
металл
авалт, %
1 Анхдагч дээж 45 100 100
2 Баяжмал 67 52 77.42
3 Хаягдал 24.08 48 22.58
- 13. Эдийн засаг
. Төмрийн хүдэр боловсруулах үйлдвэр байгуулах
нилээд төвөгтэй тул нөөц ихтэй ордыг түшиглэн
байгуулбал эдийн засгийн хувьд ашгаа өгнө.
Хөрөнгө оруулалтын тооцоог уг ордын хүдрийг
олборлох ба уурхайн бэлтгэх процесс, баяжуулах
цех гэсэн гурван үйл ажиллагаа болгон авч үзлээ.
Төмрийн хүдрийг ил аргаар олборлох ба үүнд хөрс
хуулалт, тэсэлгээ, овоолго зэрэг ажилууд хийгдэнэ.
- 14. Жилийн ашиглалтын зардалыг тооцохдоо Монгоо улсад
мөрдөгдөж буй норм, норматив, хууль эрхийн актууд, үнийн
түвшин түүний цаашид сөөх хандлага, дэлхийн зах зээлийн
үнийн түвшин зэргийг баримтлав. Уурхайн тоног
төхөөрөмжүүдийг тогтмол ажиллуулахад шаардлагатай
материал нь дизель түлш, бензин болон шатах тослох
материал болно. Үйлдвэрийн төсөлийн хүчин чадал нь жилд
1800мянган тонн,нийт 6000мянган тонн хүдэр олборлож
баяжуулахад шаардагдах цалин, шатах тослох
материалуудын зардал диилэнх хувийг эзлэж байна.
Уурхайн үндсэн тоног төхөөрөмж нь үндсэндээ дизелийн
түлшээр ажиллах ба харин баяжуулах үйлдвэрт цахилгааны
хэрэгцээ их байх болно. Үйлдвэрийн цахилгааны гол
хэрэглэгч нь хүдрийн соронзон сепаратор юм. 1тн хүдэрт 5
кВт эрчим хүч шаардлагатай буюу 1л дизель түлш гэж
тооцов.
Ашиглалтын зардал
- 15. Төслөөр жилд 5 сая тонн хүдэр боловсруулан 68%-н
агуулгатай 3,2тн баяжмал гарган авна. Төмрийн
үнийг дэлхийн зах зээлийн дундаж ханш буюу
160$/тн тооцход уг үйлдвэр нь жилд 68,7сая
долларын цэвэр ашиг олно.
- 16. Дүгнэлт
1.Тус ордын төмрийн хүдэрийг хуурай ялгагчаар
баяжуулах туршилтанд 47.7%-ийн агуулгатай 60кг
төмрийн хүдрийг оруулж соронзон ялгалтын үр дүнд
62.2%-ийн агуулгатай 91% метал авалттайгаар гарган
авсан.
2.Хагас туршилт явуулж үзэхэд төмрийн агуулга 45%
болж, метал авалт нь 77,42% болсон.
3. Таян нуурын хүдрийг баяжуулах шинэ технологи
схемийг хэрэгжүүлсэнээр эдийн засгийн хувьд ашигтай
байна.
