1. Мандах бүртгэл дээд сургууль
Эрдэм шинжилгээний ажил
“Банкны салбарт ААН-ийн оноосон нэрийг барьцаалсан шинэ төрлийн зээлийн
бүтээгдэхүүн үйлчилгээ нэвтрүүлэх”
Удирдагч....... ................... /Магистр Б. Сайнжаргал/
Гүйцэтгэгч......................... / НББ-АХ2 Э. Долгоржав /
/ НББ-АХ2 Д. Энх-Очир /
/ ТЭЗНББ-2 П. Жавзандулам/
/ ТЭЗНББ-2 Г. Номин-эрдэнэ/
Улаанбаатар хот
2013 он

2. Агуулга
1. Монголын арилжааны банкуудын зээлийн үйлчилгээний өнөөгийн байдалд
хийсэн судалгаа
2. Байгууллагын оноосон нэр барьцаалсан зээлийн эрэлт,явагдах зарчим
3. Биет бус хөрөнгийн үнэлгээний олон улсын туршлага
4. Учирч болох эрсдэл, түүнээс гарах арга зам
Дүгнэлт
Ашигласан материал
Санал хүсэлт
Хавсралт

3. Оршил
Үндэслэл
Банкны салбарт 2012 оны III дугаар улирлын байдлаар 14 банк үйл ажиллагаа
явуулж байна. Эдгээр банкууд ААН байгууллагуудад зориулсан 10-16 төрлийн зээлийн
үйлчилгээг зах зээлд нийлүүлж байна. 2012 оны байдлаар нийт активт зээлийн эзлэх
хувь 51.8% байна. Зээлийн өрийн үлдэгдлийг эзэмшигчээр нь авч үзэхэд 2012 оны 9
дүгээр сарын эцэст нийт зээлийн 3730.2 тэрбум төг буюу 54.3 хувь нь хувийн секторт,
иргэдэд 3044.7 тэрбум төг буюу 44.4 хувь нь, улсын байгууллагад 71.3 тэрбум төг буюу
1.0 хувь нь, бусад байгууллагад 10.8 тэрбум төг буюу 0.2 хувь нь, 10.3 тэрбум төг буюу
0.1 хувь нь бусад санхүүгийн байгууллагад ноогдож байна. 1
Бидний дэвшүүлж буй бренд нэр (оноосон нэр) барьцаалсан
зээлийн
үйлчилгээний талаар урьдчилсан байдлаар судалгаа авахад нийт ААН-ийн 45% нь уг
зээлийг сонирхож байна. Иймээс энэ төрлийн зээлийн эрэлт нь байгаа бөгөөд
нийлүүлэлтийг бий болгоход шаардагдах хүчин зүйлсийг судлахад чиглэсэн болно.
Зорилго
Банкны салбарт ААН-ийн оноосон нэрийг барьцаалсан шинэ төрлийн зээлийн
бүтээгдэхүүн үйлчилгээ нэвтрүүлэхэд оршино.
Зорилт
-
Монголын арилжааны банкуудын зээлийн үйлчилгээний өнөөгийн байдлыг
судлах
ААН-ийн оноосон нэрийг үнэлэх арга зүйг судлах
-
Шинэ төрлийн зээлийн үйлчилгээг хэрэгжүүлэх хууль зүйн орчныг судлах
-
Биет бус хөрөнгийн үнэлгээний олон улсын туршлагыг судлах
-
Зээлийн эрсдлийг судлах, гарах арга замыг тодорхойлох
Судалгааны обьект
1
http://player2185.blogspot.com/2011/07/2.html

4. Монголын арилжааны банкны зээлийн салбар
Судалгааны судлах зүйл
Биет бус хөрөнгийн үнэлгээ, түүнийг барьцаалах хөрөнгө болгон ашиглах
Судалгааны хамрах хүрээ
Монголын арилжааны банкууд, ААН байгууллагууд, үнэлгээний мэргэшсэн
компаниуд, даатгалын компаниуд

5. 6
7
8
9
10
11
12
Үндэсний хөрөнгө
оруулалтын банк
2
www.mongolbank.com
13 Эрэл банк
14
Тээвэр хөгжлийн банк
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Хугацаат хадгаламж барьцаалсан
зээл
+
+
ЖДҮ – ийг дэмжих зээл
+
+
Эко бизнесийн зээл
+
+
Бизнесийн жижиг зээл
+
Бизнесийн зээлийн шугам
Хас банк
Худалдаа хөгжлийн
банк
Улаанбаатар хотын
банк
Капитал банк
Капитрон банк
Кредит банк
Төрийн банк
Чингис хаан банк
+
+
Төслийн зээл
4
5
Ашигт малтмалын зээл
Хадгаламж банк
+
зээлГэрээ барьцаалсан бизнесийн
3
+
+
+
+
Голомт банк
+
+
Хөдөө аж ахуйн зээл
2
+
Хөрөнгө оруулалтын зээл
Хаан банк
Эргэлтийн хөрөнгийн зээл
1
Үл хөдлөх хөрөнгө худалдан авах
зээл
Банкны нэр
Бизнесийн зээл
№
Санхүүгийн түрээсийн зээл
1. Монголын арилжааны банкуудын зээлийн үйлчилгээний өнөөгийн байдалд хийсэн судалгаа2
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+

6. №
Төрөл
Хаан
1
Бизнесийн
зээл
2
Санхүүгийн
түрээсийн
зээл
Q= Санхүүгийн
чадвараас
хамаарч
t=24сар
r=2.3%-1.6%
Q= Санхүүгийн
чадвараас
хамаарч
t= 6-60сар
r=2.3%-1.6%
3
Үл хөдлөх
хөрөнгө
худалдан
авах зээл
Ашигт
малтмалын
зээл
4
5
Эргэлтийн
хөрөнгийн
зээл
6
Хөрөнгө
оруулалтын
зээл
7
Хөдөө аж
ахуйн зээл
Хадгаламж
Хас
Худалдаа
хөгжил
Улаанбаатар
Капитал
Q=100 сая
t=18сар
r=2,3-1,5%
Q=10 сая-с
дээш
t=36сар
r=1.6%-2.0%
Q= 250 хүртэл
сая
t=18сар
r= 1.6%-1.8%
ЖДҮ – ийг
дэмжих зээл
8
Голомт
ААН-д бараа
материал
худалдан авах
бэлтгэх,
дансны
авлага өглөгөө
санхүүжүүлэх
зэрэгт
зориулагдсан
зээл
Q= Өөрийн
хөрөнгийн 20%
t=60сар
r=Тухайн үед
мөрдөгдөж буй
хүүг
Q=Өөрийн
хөрөнгийн
20%
t=24сар
r=1.6%
Q=200 сая
хүртэл
t=18сар
r=1.6%-2.3%
Q=Өөрийн
хөрөнгийн
20%
t=60сар
r=1.50%2.30%
Q=Бизнесийн
онцлог цар
хүрээнээс
шалтгаална
t=18сар
r=2.3%-1.8%
Q=Бизнесийн
онцлог цар
хүрээнээс
шалтгаална
t=36сар
r=2.3%-1.8%
Q= Өөрийн
хөрөнгийн
15%
t=36сар
r=2-2.4%
Q=Өөрийн
хөрөнгийн
15%
t=12сар
r=2.0-2.4%
Q= Өөрийн
хөрөнгийн
15%
t=96сар
r=2.0-2.4%
Q=200 сая
t=60сар
r=0.58%
Q=30 сая
t=12сар
r= 2.5%-2.0%
Q= Өөрийн
хөрөнгийн 20%
t=36сар
r= 1.8-2.2%
Q=200 сая
t=60сар
r=0.58%

7. №
Төрөл
1
Бизнесийн
зээл
2
Санхүүгийн
түрээсийн
зээл
3
Үл хөдлөх
хөрөнгө
худалдан
авах зээл
4
Ашигт
малтмалын
зээл
5
Эргэлтийн
хөрөнгийн
зээл
6
Хөрөнгө
оруулалтын
зээл
Капитрон
Кредит
Төрийн
Чингис хаан
Үндэсний хөрөнгө
оруулалтын
Эрэл
Тээвэр
хөгжлийн
Q=15-50 сая
t=3-24сар
r=1.9-2.5%
Q=Үнийн
дүнгийн 70%
t=18сар
r=1.4%-1.8%
Q= Төлбөрийн
чадвараас
хамааран
t=60-120сар
r= 1.3%-1.8%
Q=Өөрий
н
хөрөнгий
н 20%
t=12сар
r=1.9% 2.4%
Q= Өөрий
н
хөрөнгий
н 20%
t=18сар
r=1.92.4%
Q=
Өөрийн
хөрөнгий
н 20%
Q= Үнийн дүнгийн
80%
t=6-24сар
r=1.8%
Q=2 тэрбум
t=3-24сар
r=1.8%-2.1%
Q=Бизнесийн
онцлог цар
хүрээнээс
шалтгаална
t=12сар
r=2.4%
Q=1-50 сая
t=12сар
r=2,2% - 2,5%
Q= 4.5 тэрбум
t=36сар
r= 1.6%-1.7%
Q= Бизнесийн
онцлог цар
хүрээнээс
шалтгаална
Q= 50 сая
t=18сар
r= 2,2% - 2,5%

8. 7
ЖДҮ – ийг
дэмжих зээл
8
Төслийн
зээл
10
t=24-36 сар
r= 1,9%-2,5%
Хөдөө аж
ахуйн зээл
9
t=24сар
r= 1.9% 2.4%
Q=100 сая
t=18сар
r=1.9%
-2.4%
Бизнесийн
зээлийн
шугам
11
14
Q=550сая
t=324сар
r=2.08%
Q=100 сая
t=24сар
r=1.6%
Q=250 сая
евро
t=3660сар
r=7.25%
Бизнесийн
жижиг зээл
Хугацаат
хадгаламж
барьцаалсан
зээл
Q=
Хадгала
мжийн
үлдэгдл
ийн 90%
t=
Q=300,0
мянган ам
доллар
t=36-120 сар
r=6 сар тутамд
хувьсах
хүүтэй.
Q= Бизнесийн
цар хүрээнээс
шалтгаална
t=12-24сар
r= 1.5%-1.8%
Q=50 сая
t=36сар
r= 1.7%-2.0%
Q=
Хадгаламжийн
дүнгийн 80%
-иас хэтрэхгүй
t=
Хадгаламжийн
Q=10 сая
t=3-12сар
r=1.95%
Q= 2 тэрбум
t=24сар
r= 1.6%-1.8%
Q= Бизнесийн цар
хүрээнээс
шалтгаална
t=12сар
r=2.5%
Q=50 сая-с
дээш
t=3- 24сар
r= 2.0 - 2.2%
Q= Хадгаламжийн
дүнгийн 80% -иас
хэтрэхгүй
t= Хадгаламжийн
хугацаанаас бага
байх
Q=
Хадгаламжийн
үлдэгдлийн
85%
t=
Хадгаламжийн
Q=
Хадгаламжийн
дүнгийн 90%
t=
Хадгаламжийн
хугацаанаас

9. Хадгала
мжийн
гэрээний
хугацаа
дуусах
хүртэл
r=
Хадгалам
жийн хүү
+0,5%
хугацаанаас
бага байх
r=
Хадгаламжийн
хүү + 0.5%
r= Хадгаламжийн
хүү + 0.6%
гэрээ дуусах
хугацаагаар
r= Тухайн
хадгаламжийн
сарын хүү
+0.5%
хамаарна
r=
Хадгаламжийн
сарын хvv +
0.5%

10. 2. Байгууллагын оноосон нэр барьцаалсан зээлийн эрэлт,явагдах зарчим
1.
Банк
2.ААН байгууллага
3.үнэлгээний газар
4.Даатгалы
н
(үнэлгээний институт)
Газар
газар
Аж ахуй нэгжийн брэнд нэр барьцаалсан зээлийн үйлчилгээг нэвтрүүлснээр ААН
байгууллага нь үнэлгээний байгууллага болон үнэлгээчний эрхтэй мэргэжлийн
үнэлгээчид “Байгууллагын оноосон нэр” –ийг үнэлэх арга 2010 оны 01 сарын 21-ны
өдөр баталсан Монгол улсын хөрөнгийн үнэлгээний тухай хуулийн хөрөнгийн үнэлгээ
хийх арга, аргачлалын 8.1, 8.2-т заасны дагуу Олон улсын үнэлгээний стандартын дагуу
үнэлсний дараа банк тухайн үнэлгээний үнийг харгалзан хувь тогтоож, аж ахуй нэгжид
зээл олгоно. Хэрэв байгууллагын нэрийг буруу үнэлсэн тохиолдолд дээрх хуулийн
гуравдугаар бүлгийн 14.1.6-д заасны дагуу үнэлгээчин нь хариуцлагын даатгалд заавал
хамрагдсан байх бөгөөд эрсдлийг даатгалын байгууллага болон үнэлгээчин хариуцна.
Иймд энэ зээлийг зах зээлд нийлүүлэхэд АРИЛЖААНЫ БАНК, ҮНЭЛГЭЭНИЙ
ГАЗАР,
ДААТГАЛЫН САН, ААН БАЙГУУЛЛАГА гэсэн дөрвөн субьектүүд
оролцоно.

11. Зах зээлийн судалгаа:
Брэнд нэр барьцаалсан зээлийн үйлчилгээг зах зээл дээр нэвтрүүлэхэд зах
зээлийн эрэлтийн талын судалгаа хийх шаардлагын дагуу Монгол улсад үйл ажиллагаа
явуулж байгаа Улсын бүртгэлтэй 54753 байгууллага байдгаас сүүлийн 15 жил
тасралтгүй үйл ажиллагаа явуулж буй 25 томоохон компани сонгон хамруулж дараах
судалгааг хийлээ.
Хэрэв банк байгууллагын брэнд нэр (оноосон нэр) барьцаалсан зээлийн
үйлчилгээг зах зээлд нэвтрүүлвэл танай байгууллага энэ зээлийн үйлчилгээнд
хамрагдах уу?
Судалгаанд хамрагдсан 25 аж ахуй нэгжийн 45% нь энэ үйлчилгээг сонирхож
байна, 13% нь зээлийн нөхцлөөс шалтгаална, 42% нь энэ зээлд хамрагдахгүй гэж
хариулсан байна. Эндээс үзэхэд байгууллагууд энэхүү зээлийн үйлчилгээг сонирхож
байгаа нь зах зээл дээр тухайн зээлийн эрэлт байна гэж үзэж байна.
3
Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар

12. 3. Биет бус хөрөнгийн үнэлгээний олон улсын туршлага4
Филаделпиагийн холбооны нөөцийн банкны Leonard Nakamura өнөөгийн эдийн
засагт биет бус хөрөнгийг үнэлэх 3 өөр аргыг боловсруулжээ. Тэр энэхүү 3 хандлагаараа
2000 онд биет бус хөрөнгийн хөрөнгө оруулалтыг 1 триллион ам.доллараас давуулна
гэж тооцоолсон бөгөөд энэ жилдээ эдгээ биет бус хөрөнгийн үнэ нь 6 триллион
ам.доллараас хол давсан байна.
Биет бус хөрөнгө гэж юу вэ?
Биет бус хөрөнгө гэдэг нь байгууллага өөрийн үйл ажиллагаандаа ашиглаж байгаа одоо
болон ирээдүйд үр өгөөжийг нь хүртэх эсвэл өөрсдөө бий болгосон хөрөнгө
юм. Тухайлбал: франчайз, зохиогчийн эрх, худалдааны тэмдэг, патент, бренд нэр
Биет бус үнэлгээний давуу тал
Урамшууллын хандлага: Ихээхэн хэмжээний биет бус хөрөнгөтэй компаний үнэлгээг
нэмэгдүүлэх. Нэмэгдлийн хэмжээ нь ерөнхийдөө субьектив ба хувийн компаниудыг
үнэлэх нь шинжээчдэд үлддэг.
Бүртгэлийн хандлага: Нягтлан бодогчид биет бус хөрөнгөд боломжийн үнийг
тохируулах бөгөөд баланст хөрөнгийн хэсэгт тусгагдана.
Давуу эрхийн үнэ цэнэ
Бренд нэрийн үнэлгээ: Бренд нэр нь онцгой эрх эзэмшигчид өндөр үнэ санал болгож
ижил төрлийн бизнес эрхлэгчдээс илүү үйлчлүүлэгчдийг татахад нөлөө үзүүлдэг.
Иймээс хөрөнгө оруулагч McDonald`s давуу эрх (франчайз)- ийг эзэмшихэд илүү
эрмэлздэг.
Жишээлбэл:
Coca Cola-ийн бренд нэрийг үнэлэх
Жил
Нийт
борлуулалт Хамааралтай
болон
зар зардал $
сурталчилгаа $
Элэгдүүлэлтийн
жил $
Элэгдэл
тооцоогүй
зардал $
1980
1,21
561
22.43
0.00
1981
1,189
594
23.77
23.77
1982
1,221
610
24.41
48.83
4
http://people.stern.nyu.edu/adamodar/pdfiles/ovhds/dam2ed/intangibles.pdf

13. 1983
1,376
688
27.52
82.56
1984
1,543
771
30.85
123.41
1985
1,579
789
31.57
157.87
1986
1,631
815
32.61
195.68
1987
1,777
888
35.53
248.73
1988
2,015
1,013
40.51
324.05
1989
2,232
1,116
44.14
401.76
1990
2,717
1,359
54.35
543.47
1991
3,069
1,535
61.39
675.25
1992
3,499
1,750
69.99
839.84
1993
3,797
1,898
75.93
987.13
1994
4,198
2,099
83.96
1,175.44
1995
4,657
2,329
93.15
1,397.20
1996
5,347
2,673
106.93
1,710.93
1997
5,235
2,617
104.69
1,779.79
1998
5,523
2,761
110.45
1,988.16
1999
6,543
3,271
130.85
2,486.21
2000
5,701
2,850
114.01
2,280.27
2001
4,099
2,050
81.99
1,721.72
2002
4,667
2,334
93..35
2,053.63
2003
4,992
2,496
99.84
2,296.32
2004
5,431
2,715
108.61
2,606.72

14. $ 1,703.35
-
$ 26,148.75
Хэрэв хугацааны турш сурталчилгааны зардлуудыг хуримтлуулвал, өртөг нь
26 тэрбум үүний 50% нь барилга, худалдааны нэрийг хамааруулж болно.
Хэрэв бид зардлыг инфляцитай уялдуулвал, худалдааны нэрний үнэ цэнэ нь
50%
2 үндсэн асуудал:
- зар сурталчилгааны төсвийн харьцааг өвөрмөц байдлаар зохицуулах
- Худалдааны нэрний үргэлжлэх хугацааг үнэлэх хөрөнгө
Coca Cola-ийн бренд нэрийг үнэлэх – Ерөнхий харьцуулалт
Coca Cola
$21,962.00
үеийн 10
Эргэлтийн орлого
Өндөр
өсөлттэй
хугацаа
Хоёрдогч
хөрөнгө
оруулалтын хэмжээ
Үйл ажиллагааны ашгийн
зөрүү (татварын дараах)
Борлуулалт/хөрөнгө
эргэлтийн харьцаа
Хөрөнгийн ашиг (татварын
дараах)
Тодорхой хугацаан дах
өсөлтийн хувь
Тогтвортой өсөлтийн үе
Зогсонги үеийн өсөлтийн
түвшин
Хөрөнгийн ашиг
Хоёрдогч
хөрөнгө
оруулалтын хэмжээ
Хөрөнгийн зардал
Тогтвортой ханшийн өртөг
Ашгийн зөрүү
$21,962.00
10
50%
50%
15.57%
5.28%
1.34
1.34
20.84%
7.06%
10.42%
3.53%
4.00%
4.00%
7.65%
52.28%
7.65%
52.28%
7.65%
$ 79,611.25
7.65%
$15,371.24
Value of brand name= $79,611 million-$ 15,371 million= $ 64,240 million
Coca Cola-ийн бренд нэрийг үнэлэх – Хамааралтай өртгийг тооцоолох

15. Coca Cola
Хөрөнгийн
өртөг
зах
зээлийн $ 98,160
$ 949
Өр төлбөр
$ 7,178
$ 345
Бэлэн мөнгө
$ 6,707
$ 27
Аж ахуйн үнэ цэнэ (EV)
$ 98,631
$ 1,267
Борлуулалт
$ 21,962
$ 1,646
Хүү, татвар, гарз, ашиг $ 7,760
зэрэг
эдийн
засгийн
үзүүлэлт тооцохоос өмнөх
нийт орлого (EBITDA)
$ 186
Хөрөнгө оруулалт
$ 775
$ 16,406
EV нэмэлтүүд
EV/Борлуулалт
4.49
0.77
EV/EBITDA
12.71
6.81
EV/Хөрөнгө оруулалт
6.01
1.63
4
Байгууллагын брэнд нэр барьцаалсан зээлийн зах зээлд нэвтрүүлэхэд
учирч болох эрсдэл, түүнээс гарах арга зам
Эрсдэл нь бидний эргэн тойронд байж, байнга өөрчлөгдөн бидний амьдралын
нэг хэсэг болон оршин байдаг. Тиймээс хүн түүнээс зайлсхийхийг эрмэлздэг ба түүний

16. аль болох бага түвшинд байлгахыг хүсэх нь зүй ёсны хэрэг. Хамгийн бага эрсдэлийг
сонгохын тулд хүлээн авч болохоор эрсдлийн түвшин, тухайн үйл ажиллагаанаа авах
ашгийн харьцаа тодорхойлж, эрсдлийг хэмжиж, түүний ямар нэг хэмжээгээр тоон
тодорхойлолтонд оруулах хэрэгтэй.
Банкны эрсдэл Банкны эрсдлийг дотоод болон гадаад гэж ангилна.5
- Гадаад эрсдэл. Банкинд гадны орчинтой холбоотойгоор нөлөөлж байдаг нөлөөлөл.
Дэлхийн санхүүгийн зах зээл, олон улсын эдийн засгийн, үндэсний эдийн засгийн
хөгжил, улс төрийн бодлого зэрэг хүчин зүйлүүд хамаарагдана.
/Хүснэгт 1/
Гадаад эрсдэлүүд
Гадаад орчин
Хууль
Мөнгө угаах
Out sourcing
Улс төр
Засгийн газар
Бэлтгэн нийлүүлэгчдийн
Татварын
Байгалийн
Гал
Байгалийн гамшиг
Дайн дажин болон терроризм
Хулгай дээрэм
Үйл ажиллагааны эрсдэл бол үйл ажиллагаанаас үүдэн гарч байгаа эрсдэлийг хэлнэ.
Дотоод эрсдэл. Банкны үйл ажиллагааны шинж чанар, харилцагчийн онцлог
банкны ажилтануудын мэргэшилтийн түвшин, үйл ажиллагаанд тавих хяналт шалгалт
зэрэгтэй холбоотой нөлөөлөл.
/Хүснэгт 2/
Хүмүүс
Ажилтны хуйвалдаан
Ажилтны алдаа
Буруу явдал
Систем
Мэдээллийн үнэн бопит
байдал
Хүчин чадал, бүтээмжийнПрограммын алдаа
эрсдэл
Гэрээ хэлэлцээрийн эрсдэл Хамгаалалт
нууцлал
алдагдах
Тохиромжтой байдал
Стратегийн эрсдэлүүд
Бүтээгдхүүний цогц байдал Системийн хүчин чадал
аюулгүй Төлөвлөгөөний эрсдэл
Систеийн зохистой байдал
Хариуцлага
Дүрэм журам
Эрүүл мэнд
байдал
Үйлдвэрлэлийн осол
Мэдлэг
мэдээлэл
чадварын хоцрогдол
5
Дотоод эрсдэл
Үйл явц (процесс)
Бүртгэлийн алдаа
Мэдээллийн эрсдэл
Системийн илгээлт
ур Хэлэлцээр
төлбөрийнСистемийн алдаа
алдагдал
Г.Балж, Мөнхдулам “Зээлийн эрсдэл”

17. Ажилтан хамт олон нууц Ажил хэргийн эрсдэл
алдах
Системийн
байдал
тохиромжтой
Банкны эрсдэлийг дараах байдлаар ангилна.
- Хүүгийн эрсдэл
- Гэмт үйлдлийн эрсдэл
- Төлбөрийн чадварын эрсдэл
- Зах зээлийн эрсдэл
- Ашгаа олж чадахгүй байх эрсдэл
- Зээлийн эрсдэл
Эдгээр эрсдлээс Зээлиин эрсдлийг онцгойлон авч үзье.
Зээлийн эрсдэл гэдэг нь: зээлийн хүү хугацаандаа төлөгдөхгүй хугацаа хэтэрч улмаар зээл
чанаргүй ангилалд шилжиж, банк алдагдал хүлээж болзошгүй магадлалыг хэлнэ. Зээлийн эрсдэл
нь зээлдэгч бүрийн үйл ажиллагааны өрнөл, хэтийн хөгжил, ажил хэргийн шударга зарчимч чанар,
өр төлөх чин эрмэлзлэл, мөн түүнчлэн гадаад орчин болох үйл ажиллагааны төрөл, зээлийн
зориулалт, эргэн төлөлтийн баталгааны төрөл чанар зэрэг олон тооны хүчинзүйлсээс хамаардаг.
Тийм учраас зээлийн үйл ажиллагаа нь зээлдэгчийн бодит зээлийн чадварын үнэлгээг
шаарддаг. Хэдийгээр зээлдэгчийн үнэлгээ зохих түвшинд гүйцэтгэгдсэн хэдий ч
зээлдэгчийн төлбөрийн чадвар хугацааны туршид янз бүрийн шалтгаанаар муудсан байхыг
үгүйсгэхийн аргагүй юм. Энэ төрлийн эрсдэл нь дан ганц зээлийн үйл ажиллагаа дээр илрэх бус,
балансад болон балансын гадуур тусгалаа олж байдаг бусад үйл ажиллагаануудтаймөн адил
холбоотой юм
Зээлийн эрсдэлийн хамгийн томоохон үр дагавар нь олгосон зээлийн активыг бүрэн
хэмжээгээр нь алдах явдал юм. Зээлийн эрсдэлийн удирдлага нь онцгой анхаарал шаарддаг асуудал
бөгөөд түүний чанараас банкны үйл ажиллагааны үр дүн бүхэлдээ хамаардаг гэхэд болно. Хэдийгээр
активын чанар нь удирдлагын чанарыг илтгэдэг ч түүнд нөлөөлөх олон тооны хүчин зүйлс байдаг нь
засгийн газрын бодлого, макро эдийн засгийн байдал, банкны удирдлагад нөлөөлж байдгаараа
банкны өмчийн хэлбэр зэргийг дурьдаж болохоор байна.Банкны активын чанарт гадаад нөлөөлөл
ихээхэн чухал байдаг хэдий ч банкны зээлийн багц болон санхүүгийн тайлангийн шинжилгээнд
зээлийн процессийн удирдлагын үнэлгээ гол байр суурийг эзэлдэг. Банкууд активынхаа чанарын
бууралтыг цаг тухайд нь мэдэрч чадалгүйтүүнээс хамгаалах сангаа оновчтой хэмжээгээр
байгуулаагүй зэргээс ихээхэн хүндрэлд ордог. Харин зээлдэгчийн зээлийн чадварын зөв бодиттой
үнэлгээ, болон зээл төлөгдөхөөс хамгаалахсанг журмын дагуу байгуулснаар бүх зээлийн багц
эрсдэлээс хамгаалагдснаар ойлгож болохгүй. Багцын эрсдэлийн төвлөрөл нь нэгж зээлдэгчийн
эрсдэлийн өсөлт буюу хоорондоо ашиг сонирхлын холбоотой этгээдүүдийн эрсдэлийн өсөлттэй
уялдаж үүсдэг.
Дүгнэлт

18. Одоогоор Монгол улсад энэхүү зээлийг хэрэгжүүлэх хууль зүйн орчин нь бүрдсэн
бөгөөд гагцхүү банкны салбар болон үнэлгээний салбарт хэрэгжүүлэх арга механизм нь
дутагдалтай байна. Энэхүү зээлийг 2008 онд Хас банкинд танилцуулахад тухайн үед
биет бус хөрөнгийг үнэлэх үнэлгээний газар байгаагүйн улмаас хэрэгжих боломжгүй
байсан. 2010 онд үнэлгээний институт байгуулснаар биет бус хөрөнгийн (бренд нэр) үнэ
цэнийг хэмжих боломжтой болсон. Хэдий ийм боловч Монгол улсад үйл ажиллагаа
явуулж буй аж ахуйн нэгжүүд бренд нэрнийхээ үнэ цэнийг хэмжиж, өөрсдийн
бизнесийн үйл ажиллагаанд бодитойгоор ашиглаж чадахгүй байна.
Банк санхүүгийн салбарын хувьд 1933 оноос эхлэн аж ахуй нэгжүүдэд зориулсан
олон төрлийн зээлийн үйлчилгээ явуулж байгаа боловч одоогоор бренд нэрийг
барьцаалсан зээлийг үйлчилгээндээ нэвтрүүлээгүй байна. Энэ зээл бусад зээлтэй
харьцуулахад барьцаа хөрөнгө нь тухайн бизнесийн байгууллагын үйл ажиллагаанд
шууд бус нөлөөлөлтэй учир илүү ач холбогдолтой юм.