Б.Батжаргал

1. Банкны зээлийн
ангилал
Лекц № 3
ЗЭЭЛИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
ИЗОУИС ИЗСЭЗС
Санхүү эдийн засгийн хөтөлбөрийн баг

2. 1.Банкны зээлийг зориулалттаар ангилах 40 мин
2. Зээлдэгчийн төрлөөр нь зээлийг ангилах нь 45 мин
Сэдвийн агуулга

3. ЗЭЭЛ
ҮНДЭСНИЙ ОЛОН УЛСЫН
АРИЛЖААНЫ МӨНГӨНИЙ АРИЛЖААНЫ МӨНГӨНИЙ

4. ЗЭЭЛИЙН АНГИЛАЛЫН ШИНЖ ЧАНАР
Зээллэгийн хэлбэр
Бараа таваарын хэлбэр
Мөнгөн хөрөнгийн
хэлбэрээр
Холимог хэлбэр
Зээлийн харилцааны хэлбэр
Банкны хэлбэр
Арилжааны хэлбэр
Улсын төрийн хэлбэр
Олон улсын хэлбэр
Иргэний (хувийн)
хэлбэр

5. Зээл ашиглатын
зорилго
Үйлдвэрлэлийн
Хэрэглээний
Бусад шинжээр
Шууд болон шууд бус
Ил болон далд
Үндсэн болон нэмэлт
Хөгжлийн болон
ашиглалтын

6. Арилжааны банкны үйл ажиллагааг хийж
гүйцэтгэх ажил гүйлгээнээс хамарахгүйгээр
төлөвлөгөөтэй, бодлоготой, тавьсан зорилготой
байх шаардлагатай байдаг.
Банк үүний тулд бүх төрлийн үйл
ажиллагааг урьдчилан төлбөр тооцоо хийж
бодлого журам боловсруулж, дүн шинжилгээ
хийх хэрэгтэй байна.

7. Олон улсын практикт арилжааны
банкууд янз бүрийн төрөл бүрийн зээл,
заримдаа өвөрмөц төрлийн зээл олгож
байдаг.
Арилжааны банкуудын олгож байгаа
зээлийн төрлүүдийг нэгтгэн “зээлийн сагс”
болгон нэрлэдэг.

8. Банкны зээлийн олон төрлөөс зээлдэгч
өөрийн санхүүгийн хэрэгцээн дээр үндэслэн
сонголт хийдэг.
Зээлдэгчийн зээлийн хэрэгцээ,
шаардлаганд гарч байгаа өөрчлөлтэй
холбоотойгоор зээлийн сагс нь байнга
өөрчлөгдөж, хөгжиж байгаа эдийн засгийн
нөхцөл байдал, санхүүгийн орчинд тохирч
байдаг

9. Нэг зээлийн хувьд зээлийн ангиллудын
хэд хэдэг төрөл ангид хамрагдаж болно.
Нөгөө талаар зээл бүх ангилалд заавал
орж байх ёсгүй.
Тэгвэл зээлийн ангилал яах гэж
хэрэглэдэг юм бэ?

10. Арилжааны банкууд зээлийг ангилахгүйгээр
банкны актив ба пассивын удирдлагыг
хэрэгжүүлэх, ашиг орлого тооцоог гарах зардал
гарзыг төлөвлөх боломжгүй болно гэсэн үг.
Зээлийн сагсны бүтэцийг олон янзаар
ангилж болох боловч олон улсын практикт
банкны олгож байгаа зээлийг дараах байдлаар
ерөнхийд нь ангилдаг.

11. • Зориулалтаар нь
• Хэмжээгээр нь
• Хугацаагаар нь
• Салбараар нь
• Хүүгээр нь
• Барьцаагаар нь
• Төлөгдөх байдлаар нь
• Зээлдэгчээр нь
• Чанараа нь гэх мэт

12. БАНКНЫ ЗЭЭЛИЙН ЗОРИУЛАЛТЫН
АНГИЛАЛ
Тухайн зээлийг юунд зориулан, ямар үйл
ажиллагааг санхүүжүүлж байна гэдгээр нь
ангилахыг зээлийн зориулалтын ангилал гэнэ.
Хувь хүн, аж ахуй нэгжийн хэрэгцээ маш их
олон янз байдаг учир зээлийн зориулалт маш
олон төрөлтэй байж болох боловч ерөнхийд нь
дараах байдлаар ангилж болдог.

13. 1.Үл хөдлөх хөрөнгийн зээл
2.Иргэдийн зээл
3.Үйлдвэрлэлийн /үндсэн хөрөнгийн хөрөнгө
оруулалтын, эргэлтийн хөрөнгийн/ зээл
4.Хөдөө аж ахуйн зээл
5.Арилжааны зээл
6.Орон нутаг засаг захиргааны зээл
7.Олон улсын зээл

14. Банкны зээлийн зориулалт, түүний нийт
олгосон зээлд эзлэн хувь хэмжээ зэрэг нь
арилжааны банкны зээлийн бодлогод тодорхой
тусгагдах ёстой.
Зээлийн төрлүүд нь юуны өмнө
зориуллтаасаа хамаарч онцлог шинжтэй болох
ба эдгээр онцлогууд нь зээлийн хугацаа,
хэмжээ, хүү, эргэн төлөгдөх хуваарь, зээл төлөх
эх үүсвэр, эрсдэл, зээлийн барьцаа зэрэгт
тусгалаа олж байдаг.

15. Зээлийн тодорхой зориулалтуудийн
төрлийн судалгаа нь зээлээр санхүүжигдэж
байгаа үйл ажиллагааны онцлогт холбогдох
эрсдлийг илрүүлдэг.
Иймээс зээлийн зориулалтын ангиллалд нь
тухайн зээлийн төрөлд оршин байгаа эрсдлийг
тодорхойл түүнийг бууруулах арга замыг
тодорхойлоход чухал ач холбогдолтой.

16. Хувь хүн, хуулийн этгээд өөрийн үйл
ажиллагаа явуулах ба амьдрах зориулалттай,
үйлдвэрлэлийн барилга байшин мөн амьны
орон сууц зэргийг худалдан авах болон
барихад зориулж олгодог зээлийг үл хөдлөх
хөрөнгийн зээл гэнэ.
Үл хөдлөх хөрөнгийн зээл
Тодорхойлолт:

17. Үл хөдлөх хөрөнгийн 10-20 жил байдаг
Зээлийн ашиглах хугацаа
Зээл төлөх эх үүсвэр нь тэрхүү зээлд
зориулагдаэ объектыг ашигласанаас орж
ирэх орлогоор төлөгдөж байх ёстой гэсэн
зарчимаар

18. Гэрийн даалгавар:
1. Зээлийн ангилалын талаар товчлол хийх
Эх үүсвэр:
Оюун Л., “Арилжааны банкны зээл, зээлийн
шинжилгээ” УБ 2011 он Бүлэг III (хуудас 16 - 31)
2. Лекцийн хүрээнд 5 асуулт гаргаж, товч хариулт
өгөх (хариулт 30-40 үг)
3. Үзсэн материалын хүрээнд 10 тест зохиох