Πλαισίωση της προσφυγικής κρίσης: η περίπτωση της Ειδομένης

Σεμινάριο MEDIA 280:
ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Καθηγητές: Νίκος Δεμερτζής
Γιώργος Διακουμάκος
Δημήτρης Αβράμης
Ολοκληρωμένων εξαμήνων
Φεβρουάριος 2017
Πλαισίωση της προσφυγικής κρίσης:
η περίπτωση της Ειδομένης

MEDIA 280: ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΚΑΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ
Δημήτρης Αβράμης Ολοκληρωμένων εξαμήνων 1
Περιεχόμενα Σελίδα
1. Περίληψη
............................................................................................
2
2. Εισαγωγή
............................................................................................
2
3. Η πλαισίωση των ειδήσεων
.................................................................
3
4. Μεθοδολογία της έρευνας 5
a. Ερευνητικά ερωτήματα
...........................................................
5
b. Μεθοδολογία
...........................................................................
6
5. Αποτελέσματα της έρευνας
.................................................................
7
a. 1ο
ερευνητικό ερώτημα: ποσοτική κάλυψη
............................
8
b. 2ο
ερευνητικό ερώτημα: ορατότητα
........................................
8
c. 3ο
ερευνητικό ερώτημα: πλαισίωση
........................................
9
d. 4ο
ερευνητικό ερώτημα: κύρια εστίαση
..................................
10
i. ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ
.......................................................
12
ii. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
..............................................................
13
iii. ΤΑ ΝΕΑ
........................................................................
16
iv. ΕΘΝΟΣ 18
v. Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ 20
vi. Η ΑΥΓΗ 22
vii. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 24
e. 5ο
ερευνητικό ερώτημα: απόδοση ευθυνών 25
6. Συμπεράσματα
....................................................................................
26
7. Βιβλιογραφία – Διαδικτυογραφία
.......................................................
27

1. Περίληψη
Αντικείμενο της παρούσας έρευνας είναι ο τρόπος με τον οποίο επτά μεγάλης εμβέλειας
εφημερίδες προσέγγισαν, στα πρωτοσέλιδά τους, το ζήτημα της προσφυγικής-
μεταναστευτικής κρίσης. Από όλα τα γεγονότα επιλέξαμε το κλείσιμο των συνόρων από την
ΠΓΔΜ στην Ειδομένη και επικεντρωθήκαμε σε διάστημα 14 εβδομάδων, από 22/2/2106 ως και
26/5/2016. Ειδικότερα, εστιάσαμε το ενδιαφέρον μας στην πλαισίωση (framing) παρουσίασης
των γεγονότων, προκειμένου να διαπιστώσουμε α) πόσο σημαντικό θέμα για πρωτοσέλιδο
θεώρησε την κρίση της Ειδομένης η κάθε εφημερίδα β) τι εικόνα δημιουργούσε στο κοινό για
την παρουσία των προσφύγων-μεταναστών στη χώρα και τις οικονομικές-κοινωνικές
συνέπειες στον ελληνικό πληθυσμό και γ) πόσο αποδίδονταν οι ευθύνες για τη δημιουργία ή το
χειρισμό του θέματος στην Κυβέρνηση. Αναλύοντας και συγκρίνοντας τα αποτελέσματα,
διαπιστώσαμε ότι η κρίση της Ειδομένης συνδυάστηκε άρρηκτα τόσο με την ικανότητα της
κυβέρνησης ΣΥ.ΡΙΖ.Α-ΑΝ.ΕΛ, όσο και με ευθύνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τέλος, διαπιστώσαμε
πως η κάλυψη του θέματος αντανακλούσε, σε μικρό ή μεγαλύτερο ποσοστό, και τον «πολιτικό
προσανατολισμό» των επιλεγμένων εφημερίδων.
2. Εισαγωγή
Τα τελευταία χρόνια και ειδικά μετά το 2010, οπότε εκδηλώθηκε το κίνημα της «Αραβικής
Άνοιξης», σε κάποιες περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής η κλιμακούμενη
αστάθεια και ανασφάλεια είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση του αριθμού των ατόμων που
προσπαθούσαν να φθάσουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Η κατάσταση εντάθηκε μετά το 2011,
που ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος και στη Συρία. Η Ελλάδα αποτέλεσε μια βασική πύλη εισόδου
προσφύγων και μεταναστών, όπως και η Ιταλία, η νότια Γαλλία και η Ισπανία, που, κατά
πλειοψηφία, κατευθύνονταν προς αναζήτηση ασύλου στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη.
Όμως, από τα μέσα του 2015, σχεδόν 4500 άνθρωποι, κυρίως Σύροι (277.899), Αφγανοί
(76.620), Ιρακινοί (21.552) και Πακιστανοί (14.323) έφταναν καθημερινά στην Ελλάδα, που ήδη
βίωνε μεγάλη οικονομική κρίση. Παράλληλα, το γεγονός πως και η Ευρώπη δεν είχε υποδομές
και σχέδιο για την υποδοχή και μεταγκατάσταση των προσφύγων, μετέτρεψε την κατάσταση
σε «Ευρωπαϊκή Προσφυγική κρίση» [1]
.
Χρησιμοποιώντας την Ελλάδα ως χώρα «transit», ένα μεγάλο κύμα προσφύγων-
μεταναστών συγκεντρωνόταν στην Ειδομένη, περιοχή του νομού Κιλκίς που απέκτησε και
καταυλισμό προσφύγων από το 2015. Από εκεί περνούσαν τα σύνορα με την Πρώην
Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ), οδεύοντας προς Αυστρία, Γερμανία,
Σουηδία και αλλού. Όμως, η ΕΕ στις 21/2/2016 ανακοινώνει πως κλείνει τα σύνορά της στους
πρόσφυγες, με εξαίρεση τους Σύρους και τους Ιρακινούς. Έτσι, η ΠΓΔΜ κλείνει στα σύνορά της
με την Ελλάδα την περιοχή Γευγελή, με αποτέλεσμα χιλιάδες πρόσφυγες, που κατέφθαναν στη
συνοριακή περιοχή της Ειδομένης για να περάσουν στη Γευγελή, να εγκλωβιστούν στην
Ειδομένη, την ώρα μάλιστα που οι προσφυγικές ροές προς την Ελλάδα, κυρίως μέσω Τούρκων

«δουλεμπόρων», ήταν ανεξέλεγκτες. Το αδιέξοδο για τη χώρα θα αποτελέσει πρωτοσέλιδο για
πολλές εβδομάδες, με μεγάλη ή μικρότερη «ορατότητα», ως ότου ολοκληρωθεί η εκκένωση
του καταυλισμού της Ειδομένης, στις 26/5/2016, μετά από παρέμβαση των ΜΑΤ και χωρίς
δημοσιογραφική κάλυψη.
Τα ΜΜΕ παίζουν βασικό ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Η έρευνά μας
επικεντρώνεται στον τρόπο που οι εφημερίδες Η ΑΥΓΗ, Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, Η
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ΕΘΝΟΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ, ΤΑ ΝΕΑ και ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, εφημερίδες μεγάλης
κυκλοφορίας και ενδεικτικές όλου σχεδόν του ιδεολογικού φάσματος, πλαισίωσαν τα γεγονότα
της Ειδομένης. Θα επικεντρωθούμε μόνο στα πρωτοσέλιδά τους, στο διάστημα των 95 ημερών
που προαναφέραμε, εξετάζοντας τις ημέρες κάλυψης του γεγονότος, τη θέση που κατείχε στην
ημερήσια ατζέντα, τη γλωσσική και εικονογραφική επιλογή κάθε εφημερίδας, καθώς και
στοιχεία από τα πρωτοσέλιδα άρθρα τους. Μέσα από τα παραπάνω, θα διαπιστώσουμε κατά
πόσο η κρίση της Ειδομένης αντιμετωπίστηκε ως ζήτημα χειρισμού από την ελληνική
κυβέρνηση, και ποιος ο ρόλος της ΕΕ στην κρίση, ώστε να βγάλουμε συμπεράσματα για την
απόδοση αιτιότητας-ευθυνών που επιλέγει το κάθε έντυπο.
3. Η πλαισίωση των ειδήσεων
Τα ΜΜΕ είναι γενικά παραδεκτό ότι ασκούν επιρροή στο κοινό, σε μικρό ή μεγαλύτερο
βαθμό. Μάλιστα, δεν αναπαράγουν επακριβώς την πραγματικότητα αλλά τη διαθλούν,
μεσολαβούν1
. Αυτά ορίζουν την ημερήσια θεματολογία ή διάταξη (agenda setting),
καθορίζοντας έτσι τον τρόπο με τον οποίο το κοινό προσλαμβάνει κάποια γεγονότα, καθώς και
την προσοχή που τους δίνει (ΔΕΜΕΡΤΖΗΣ: 46). Παρόλα αυτά, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για
μία ημερήσια διάταξη αλλά για πολλές, αφού το κάθε μέσο -άρα και οι εφημερίδες, με τις
οποίες θα ασχοληθούμε- υιοθετεί διαφορετικές προτεραιότητες σχετικά με το ποια θέματα
είναι σημαντικά. Επομένως, ακόμα κι αν δεν καθορίζουν τι να σκεφτούμε, μας καθοδηγούν
περί τίνος να σκεφτούμε, πού να στρέψουμε την προσοχή μας2
. Πολύ περισσότερο που, ιδίως
οι εφημερίδες, παίζουν πρωτεύοντα ρόλο στον καθορισμό των θεμάτων που απασχολούν την
κοινή γνώμη (ΜΑΚ ΚΟΜΠΣ: 27).
Στη γλώσσα των ΜΜΕ, πυλωροί των ΜΜΕ (media gatekeepers) ονομάζονται οι
αρχισυντάκτες των εφημερίδων και των τηλεοπτικών ειδήσεων που επιλέγουν και ιεραρχούν
τα θέματα της ημερήσιας agenda που θα προβληθούν. Επομένως, είναι αυτοί που
κατασκευάζουν, που πλαισιώνουν την πραγματικότητα. Η πλαισίωση (framing) είναι μία από
τις βασικότερες διαδικασίες με τις οποίες τα ΜΜΕ κατασκευάζουν τα γεγονότα. Κατά τον
Entman:
«Η πλαισίωση έγκειται στην επιλογή ορισμένων πτυχών και απόψεων μιας αντιληπτής
πραγματικότητας, οι οποίες καθίστανται άμεσα αναγνωρίσιμες μέσα σε ένα δεδομένο
1
ΔΕΜΕΡΤΖΗΣ (2002:224)
2
ΜΑΚ ΚΟΜΠΣ (2009:28)

επικοινωνιακό περιεχόμενο, με τέτοιο τρόπο ώστε να προωθήσουν έναν συγκεκριμένο
ορισμό του προβλήματος, μια ορισμένη αιτιώδη ερμηνεία, ηθική αξιολόγηση, ή ακόμα και
λύση για την αντιμετώπισή του»3
.
Ο Iyengar θεωρεί την πλαισίωση ως το σχήμα με το οποίο οργανώνεται η πληροφορία, το
περιεχόμενο στα ΜΜΕ4
. Για τον Norris, οι δημοσιογράφοι χρησιμοποιούν αυτά τα πλαίσια
οργάνωσης του νοήματος (frames) προκειμένου να απλοποιήσουν, να ιεραρχήσουν και να
σχηματοποιήσουν τα πολλαπλά γεγονότα που συμβαίνουν γύρω τους5
. Με λίγα λόγια, το «τι
θα προβάλουμε και τι θα αποσιωπήσουμε» από ένα θέμα, καθώς και το «πώς θα το
παρουσιάσουμε», συντελούν στην άποψη που θα διαμορφώσει το κοινό για το θέμα και τη
σημαντικότητά του.
Η σημαντικότητα της πλαισίωσης φαίνεται αν δεχτούμε την άποψη του Entman πως τα
πλαίσια «προσδιορίζουν τα προβλήματα, διαγιγνώσκουν τις αιτίες, προβαίνουν σε ηθικές
αξιολογήσεις και προτείνουν λύσεις», καθώς και ότι αντανακλούν τις πολιτισμικές νόρμες της
κοινωνίας. Δηλαδή, όπως υποστηρίζει και ο Norris, ότι τα πλαίσια στηρίζονται στη δύναμη των
στερεοτύπων. (ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ: 91)
Οι παραπάνω παραδοχές μας οδηγούν στο παλιότερο φιλοσοφικό κίνημα του
στρουκτουραλισμού (δομισμού), που εκδηλώθηκε τη δεκαετία του 1950. Ο
στρουκτουραλισμός, αμφισβητώντας την αρχή του ρεαλισμού και του νατουραλισμού πως η
σκέψη αντανακλά την πραγματικότητα, υποστήριξε πως η σκέψη αντιλαμβάνεται και
επεξεργάζεται την πραγματικότητα με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με το πλαίσιο στο
οποίο βρίσκεται κάθε φορά ο άνθρωπος. Άρα, οι αναπαραστάσεις της πραγματικότητας μέσω
των ΜΜΕ δεν είναι καθόλου αθώες ή ουδέτερες, αλλά, αντίθετα, υπηρετούν ιδεολογικές και
πολιτικές επιλογές6
.
Αυτή την έλλειψη αντικειμενικότητας τόνισε και ο στρουκτουραλιστής διανοούμενος
Roland Barthes που, στο δοκίμιό του «Ο Μύθος σήμερα», υποστήριξε ότι οι μύθοι που
δημιουργούνται εξυπηρετούν τη σημερινή καπιταλιστική κοινωνία και τα συμφέροντά της7
.
Επιπλέον, έδωσε μεγάλη βάση στο ζήτημα της γλώσσας, που επίσης δεν είναι αθώα, αλλά η
επιλογή των λέξεων υποβάλλει και ένα νόημα (BARTHES: 225-230). Τέλος, αξιζει να κρατήσουμε
και το ρόλο των εικόνων στη σημασιοδότηση, πώς η επιλογή τους, μέσω των συμβολισμών,
μπορεί να στείλει ένα μήνυμα, χωρίς να χρησιμοποιηθούν λόγια (BARTHES: 210-212).
Επανερχόμενοι στην πλαισίωση των ειδήσεων, θα ακολουθήσουμε το διαχωρισμό του
Iyengar, που τη διακρίνει σε επεισοδιακή/περιπτωσιολογική (episodic framing) και θεματική
(thematic framing). Στην επεισοδιακή οι ειδήσεις συνήθως παρουσιάζονται ως συγκεκριμένα
γεγονότα ή μεμονωμένες περιπτώσεις. Στον αντίποδα είναι η θεματική πλαισίωση, εκείνο το
είδος παρουσίασης γεγονότων το οποίο τοποθετεί τα πολιτικά θέματα και γεγονότα σε ένα
3
ΠΛΕΙΟΣ (2013)
4
ΠΛΕΙΟΣ-eclass
5
ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ (2014: 91)
6
ΚΟΜΝΗΝΟΥ - ΛΥΡΙΝΤΖΗΣ (1989: 31-33)
7
BARTHES, (1979: 239-242)

ευρύτερο ερμηνευτικό πλαίσιο. (ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ: 92). Στην περιπτωσιολογική πλαισίωση
έχουμε μια αποσπασματική εικόνα ενός προβλήματος, δίνεται έμφαση σε ένα μεμονωμένο
περιστατικό, στην έρευνά μας θα ήταν η ιστορία μιας οικογένειας προσφύγων, ένας γάμος
στους καταυλισμούς κλπ. Αντίθετα, στη θεματική πλαισίωση παρουσιάζονται συλλογικές ή
γενικές απεικονίσεις ενός προβλήματος. Αναφορικά με την προσφυγική κρίση, θεματική
πλαισίωση θα ήταν η αναφορά στις αιτίες που οδηγούν στις μαζικές μεταναστευτικές ροές ή
στις ευθύνες για τη δημιουργία ή τη διαχείριση του προβλήματος. Επιπλέον, η
περιπτωσιολογική πλαισίωση εστιάζει σε οπτικοποιήσιμα στοιχεία ενώ η θεματική πλαισίωση
στοχεύει στη βαθύτερη κατανόηση των συμβάντων και τις συνέπειές τους (ΔΕΜΕΡΤΖΗΣ: 377-78).
Ολοκληρώνοντας, να θυμίσουμε πως την περίοδο που εξετάζουμε, οι πυλωροί εστίασαν
στα γεγονότα της Ειδομένης, αφού αποτελούν, όπως και το μεταναστευτικό πρόβλημα στο
οποίο εντάσσονται, μια «κρίση» με συνέπεις σοβαρές και απρόβλεπτες. Και παρατηρείται το
φαινόμενο όσο πιο πολύ μια κοινωνία βιώνει μια κρίση, όσο αισθάνεται ανασφάλεια, τόσο
περισσότερο να αναζητά μέσα από τα ΜΜΕ μια ερμηνεία, ένα πλαίσιο αναφοράς,
διατηρώντας, βέβαια, και τις επιφυλάξεις της. Η εικόνα της προσφυγικής κρίσης, που
απασχολούσε το κοινό, στάθηκε ψηλά στην ατζέντα των εφημερίδων και ερμηνεύτηκε από
αυτές με ποικίλες πλαισιώσεις, τις οποίες θα επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε.
4. Μεθοδολογία της έρευνας
a) Ερευνητικά ερωτήματα
Βασικός στόχος της έρευνας ήταν να καταγραφεί ο τρόπος που πλαισιώθηκε η προσφυγική
κρίση στα πρωτοσέλιδα επτά εφημερίδων, μέσα από τα γεγονότα της Ειδομένης, στο διάστημα
από 22/2/2106 ως και 26/5/2016. Με βάση και το θεωρητικό πλαίσιο, θέτουμε τα εξής
ερωτήματα:
Ερώτημα 1ο
: ποια είναι τα ποσοτικά δεδομένα των δημοσιευμάτων για την προσφυγική κρίση
και ποια η ιεράρχηση αυτών των δημοσιευμάτων σε σχέση με τα άλλα πρωτοσέλιδα άρθρα;
Ερώτημα 2ο
: πώς αυξομειώνεται η ορατότητα της προσφυγικής κρίσης, σε καθεμία από τις 14
εβδομάδες που εξετάζουμε;
Ερώτημα 3ο
: ποια πλαισίωση («επεισοδιακή/περιπτωσιολογική» ή «θεματική»)
χρησιμοποιήθηκε ανά έντυπο;
Ερώτημα 4ο
: ποια ήταν η «Κύρια εστίαση» των δημοσιευμάτων; Ποια γλωσσικά και οπτικά
στοιχεία επιστρατεύτηκαν και με ποιο προσδόκώμενο αποτέλεσμα;
Ερώτημα 5ο
: σχετικά με την απόδοση ευθυνών για την προσφυγική κρίση στην Ελλάδα, ποια
πλαισίωση χρησιμοποιήθηκε απέναντι στην Κυβέρνηση («σύγκρουσης», «συναίνεσης» ή

«ουδέτερη»); Αποδόθηκαν ευθύνες στην ΕΕ;
b) Μεθοδολογία
Επιλέξαμε να εξετάσουμε επτά (7) εφημερίδες μεγάλης κυκλοφορίας, που θεωρούμε πως
καλύπτουν όλο σχεδόν το ιδεολογικό φάσμα: ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ και η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ από το
Δεξιό ή Κεντοδεξιό χώρο, ΤΑ ΝΕΑ και το ΕΘΝΟΣ από τον Κεντρώο χώρο και η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ
ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, η ΑΥΓΗ και ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ από τον Αριστερό πολιτικό χώρο. Αυτός ο
πλουραλισμός θα μας επέτρεπε να δούμε πώς κάλυψαν την προσφυγική κρίση αλλά και πώς,
μέσω αυτής, στάθηκαν απέναντι στην κυβέρνηση ΣΥ.ΡΙΖ.Α-ΑΝ.ΕΛ:
α) Ανατρέχοντας στις διευθύνσεις https://www.frontpages.gr/ και
http://www.protoselidaefimeridon.gr/protoselido.php καταγράψαμε, για το διάστημα
22/2/2106 ως και 26/5/2016, τα πρωτοσέλιδα άρθρα που σχετίζονταν με την προσφυγική
κρίση: τα άρθρα ταξινομήθηκαν ως «κύριο θέμα», «δεύτερο θέμα» και «αναφορά σε θέμα που
θα καλυπτόταν σε εσωτερικές σελίδες».
β) Στη συνέχεια καταμετρήθηκε το σύνολο των φύλλων που εξέδωσε στο διάστημα των 95
ημερών η κάθε εφημερίδα. Ο αριθμός αυτός ήταν διαφορετικός ανά εφημερίδα, αφού οι
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ και ΑΥΓΗ, ως πρωινές, δεν εκδίδονται τις Δευτέρες. Επίσης, ΤΑ ΝΕΑ και η ΕΦΗΜ.
ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ δεν έχουν κυριακάτικα φύλλα. Μεσολάβησαν ακόμα οι αργίες του Πάσχα, η
Πρωτομαγιά καθώς και ημέρες απεργιών, στις οποίες το κάθε έντυπο είχε διαφορετική
συμμετοχή. Έτσι προέκυψε το ποσοστό επί τοις % στην «ορατότητα» του προσφυγικού, που
υπολογίστηκε επί των δημοσιευμένων πρωτοσέλιδων.
γ) Ως επόμενο βήμα, μελετώντας τους τίτλους των καταγραφέντων άρθρων καθώς και το
λεκτικό και φωτογραφικό τους πλαίσιο, τα ταξινομήσαμε με τον κατά Iyengar διαχωρισμό σε
άρθρα που επικρατεί η περιπτωσιολογική/επεισοδιακή πλαισίωση, σε όσα υπερισχύει η
θεματική πλαισίωση και σε όσα υπήρχε μια ισορροπία στα δύο είδη πλαισίωσης (επεισοδιακή
+ θεματική πλαισίωση). Με αυτό τον τρόπο διαπιστώσαμε ποια πλαισίωση επιλέγει γενικά η
κάθε εφημερίδα και σε τι ποσοστό.
δ) Κατόπιν, αξιοποιώντας την εικονιστική και λεξιλογική επιλογή που συνόδευε τα άρθρα,
εξετάσαμε την κύρια εστίασή τους: αναδείκνυαν περισσότερο τον ανθρώπινο παράγοντα και
τις συνέπειες για τους πρόσφυγες, τις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες για την Ελλάδα ή
συνέδεαν τις δύο πτυχές;
ε) Τέλος, από όλα τα παραπάνω, ποια ευθύνη προέκυπτε για την προσφυγική κρίση; Ήταν
περισσότερο ζήτημα -κακών- κυβερνητικών χειρισμών (συγκρουσιακή πλαισίωση), ήταν ζήτημα
αναποτελεσματικής ευρωπαϊκής πολιτικής που συχνά εκβίαζε την ελληνική Κυβέρνηση, η
οποία αντιστεκόταν κι έκανε ό,τι μπορούσε (συναινετική πλαισίωση) ή καταλόγιζε μεν λάθη
χειρισμών στην Κυβέρνηση, αλλά δεχόταν πως η κατάσταση ήταν γενικά δύσκολη (ουδέτερη
πλαισίωση);

5. Αποτελέσματα της έρευνας
Αναλύοντας τα αποτελέσματα της έρευνας, διαπιστώνουμε πως υπάρχουν μεγάλες
διαφορές ανάμεσα στις επτά εφημερίδες, τόσο ως προς το βαθμό κάλυψης της προσφυγικής
κρίσης, όσο και ως προς τον τρόπο κάλυψης, δηλαδή την πλαισίωσή της. Υιοθετήθηκε σε
μεγάλο βαθμό η επεισοδιακή πλαισίωση σε τέσσερις εφημερίδες και η θεματική σε τρεις.
Επίσης, κάθε εφημερίδα, ανάλογα με τον ιδεολογικό-πολιτικό της προσανατολισμό, απέδωσε
περισσότερες ή λιγότερες ευθύνες στην Κυβέρνηση, ενώ σε όλες τις εφημερίδες η καταδίκη της
Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν δεδομένη.
Συγκεκριμένα, στον Πίνακα 1 βλέπουμε την ορατότητα της προσφυγικής κρίσης ανά
έντυπο, εβδομάδα και θέση:
Πίνακας 1: Καταγραφή αριθμού πρωτοσέλιδων αναφορών
ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ
(1)
ΚΑΘΗ
ΜΕΡΙΝΗ
(2)
Η ΑΥΓΗ
(3)
ΕΘΝΟΣ
(4)
ΕΦΗΜ.
ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
(5)
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ
ΤΥΠΟΣ
(6)
ΡΙΖΟ
ΣΠΑΣΤΗΣ
(7)
ΤΑ ΝΕΑ
1
22 - 28/2 6 4+3 =7 5+2=7 3+1+1 =5 3+3 =6 2 +2+3 = 7 3+3=6
2
29/2 - 6/3 5+3+4=12 5+2 +3=10 4+5 =9 4 + 2 = 6 1+6 +1=8 2+3=5 5+2+1=8
3
7 - 13/3 3+2 +1=6 2 +1+5 = 8 4+5=9 2+1+2=5 1+4= 5 3+3=6 1
4
14 - 20/3 3 +2+2= 7 2+2 +3=7 1+4+5= 10 1+5+1=7 6 1+1+4 =6 2+1=3
5
21- 27/3 2+1+2 =5 6+1=7 1+4=5 1+2+2 =5 1+3 =4 1+4 =5 1
6
28/3 - 3/4 2+1+3 = 6 1+2+4=7 1+2+3=6 3+2=5 4+3=7 1+5 =6
7
4 - 10/4 3+3=6 1+4=5 5+2=7 3+2= 5 3+3=6 3 1
8
11 - 17/4 1+1+8=10 2+5=7 1+3 +2= 6 3+3=6 3+2= 5 2+3=5 1+2 =3
9
18 - 24/4 1+3 =4 3+2=5 1+4=5 5 2+3=5 2 2
10
25/4 - 1/5 1+4=5 4 3 3 1 1
11
21 - 8/5 1+1=2 2 1+2+1=4 1 1
12
9 - 15/5 4 3 2+1=3 1+4 =5 1 2 1
13
16 - 23/5 1+5=6 1+1=2 1+2=3 1+2=3 1
14
23 - 26/5 1+3=4 1+1=2 1+3=4 1+2=3 3 1 2
εκδόθηκαν 73 67 82 69 80 70 72
Πρωτοσέλιδα 83 76 81 61 59 50 30
Κύριο θέμα
Δεύτερο θέμα
Εσωτερικό
θέμα
22+18+43 14+21+41 14+32+35 11+26+24 5+37+17 10+5+35 9+15+6
ποσοστό %
ορατότητας
προσφυγικού
επί
δημοσιευμένων
πρωτοσέλιδων
113,70% 113,43 98,78% 88,40% 73,75% 71,43% 41,67%

Διάγραμμα 1: Σύνολα άρθρων και ορατότητα %
α) Στο Διάγραμμα 1, που αποτυπώνει τον Πίνακα 1, φαίνεται ο αριθμός των άρθρων και
η θέση τους ανά εφημερίδα. Σχετικά με το πρώτο ερευνητικό ερώτημα, που αφορά τα
ποσοτικά δεδομένα των δημοσιευμάτων για το προσφυγικό και την ιεράρχησή τους,
παρατηρούμε πως τη μεγαλύτερη κάλυψη είχε Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, με ελάχιστη διαφορά από την
ΑΥΓΗ, ενώ τη μικρότερη ΤΑ ΝΕΑ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ προηγείται όχι μόνο στο σύνολο των
αναφορών της (83), αλλά και στην επιλογή της προσφυγικής κρίσης ως πρώτου θέματος (22
φορές), πολύ περισσότερων από της ΑΥΓΗΣ (14), παρόλο που η συνολική διαφορά τους στον
αριθμό δημοσιευμάτων είναι ελάχιστη (113,7% έναντι 113,43%). Το γεγονός πως υπάρχουν
ποσοστά ορατότητας άνω του 100% (σε ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ και ΑΥΓΗ) οφείλεται στο ότι σε κάποια
πρωτοσέλιδα υπήρχαν παραπάνω από μία αναφορές στο προσφυγικό (π.χ. κύριο θέμα και
αναφορά για ρεπορτάζ σε εσωτερικές σελίδες).
β) Από τον Πίνακα 1 βγάζουμε συμπεράσματα και για το δεύτερο ερευνητικό ερώτημα,
που αφορά την αυξομείωση της ορατότητας σε καθεμία από τις 14 εβδομάδες:
 Έτσι, τις δύο πρώτες εβδομάδες (22/2 – 6/3) που ανακοινώθηκε το κλείσιμο των συνόρων
από την ΠΓΔΜ στην Ειδομένη, ως αποτέλεσμα σχετικής απόφασης της ΕΕ, το γεγονός
αποτελεί πρώτο θέμα όλων των εφημερίδων, στην πλειοψηφία των ημερών. Ανεξάρτητα
από την πλαισίωση, όλες τονίζουν την τραγικότητα της κατάστασης για Έλληνες και
πρόσφυγες, με τις ροές προσφύγων από την Τουρκία να είναι ανεξέλεγκτες και τη
συσσώρευση στην Ειδομένη να διογκώνεται.
 Τις επόμενες δύο εβδομάδες (7/3 – 22/2) ως πρώτο θέμα υποχωρεί, δίνοντας τη θέση του
στο συνταξιοδοτικό και το ασφαλιστικό, ενώ στις 23/3 το πολύνεκρο τρομοκρατικό χτύπημα
στις Βρυξέλλες σχεδόν μονοπωλεί το ενδιαφέρον.
 Ακολουθούν εβδομάδες που ΤΑ ΝΕΑ και ο ΕΛ. ΤΥΠΟΣ σχεδόν αγνοούν το θέμα, ενώ οι
0 50 100
ΤΑ ΝΕΑ (41,67%)
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ (71,43%)
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ (73,75%)
Η ΕΦΗΜ. ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ (88,4%)
ΕΘΝΟΣ (98,78%)
ΑΥΓΗ (113,43%)
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (113,7%)
9
10
5
11
14
14
22
15
5
37
26
32
21
18
6
35
17
24
35
41
43
ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ
ΔΕΥΤΕΡΟ ΘΕΜΑ
ΑΝΑΦΟΡΑ ΓΙΑ
ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ
ΣΕΛΙΔΕΣ

υπόλοιπες εφημερίδες το συνδέουν τόσο με την οικονομική αξιολόγηση της χώρας από
τους θεσμούς, όσο και με τα παιχνίδια στρατηγικής του Ερντογάν στο Αιγαίο. Και τα δύο
φέρνουν την Ελλάδα στη θέση του εκβιαζόμενου.
 Το θέμα ατονεί ακόμα περισσότερο τον Απρίλιο (και λόγω Πάσχα), ενώ από το Μάιο αρχίζει
ένας προβληματισμός για δυσκολίες μετεγκατάστασης (ΕΘΝΟΣ, ΑΥΓΗ), για εκδηλώσεις
παραβατικών και έντονων συμπεριφορών στους καταυλισμούς (ΕΛ. ΤΥΠΟΣ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ),
γίνεται κατάδειξη των άθλιων συνθηκών εγκλωβισμού και διαβίωσης (ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ), ενώ
ΤΑ ΝΕΑ αγνοούν το θέμα.
 Τέλος, το τριήμερο 24/5 – 26/5 επανέρχεται το θέμα της Ειδομένης, αν και όχι ως κύριο
άρθρο, με αφορμή την εκκένωση του καταυλισμού με την επέμβαση των ΜΑΤ και χωρίς την
παρουσία των δημοσιογράφων, γεγονός που φαίνεται να ενοχλεί τον Τύπο.
γ) «Μιλώντας για το ¨μύθο της αντικειμενικότητας¨, εννοούσα ότι μια είδηση τη δίνουμε πάντα
αφού πρώτα την ερμηνεύσουμε, ακόμα και μόνο εξαιτίας του γεγονότος ότι τη διαλέγουμε ανάμεσα
σε πολλές άλλες. Επίσης μια εφημερίδα παίρνει μορφή με τους τίτλους, με το μέγεθος –και το
χαρακτήρα- τους, με τη σελιδοποίηση και το μάκρος των άρθρων, με την τοποθέτησή τους σε μια
σελίδα μάλλον παρά σε άλλη, με τα χρώματα, αν υπάρχουν, και με τόσα άλλα πράγματα. Με
καθένα από αυτά τα στοιχεία έχουμε και μια επέμβαση του υποκειμενικού παράγοντα.»
Umberto Eco, 1969
8
Διάγραμμα 2: Ποσοστά % για κάθε τύπο πλαισίωσης επί του συνόλου των άρθρων
Απαντώντας στο τρίτο ερευνητικό ερώτημα, καταγράψαμε τον τύπο πλαισίωσης που
επέλεξε η κάθε εφημερίδα για τα άρθρα της, όπως φαίνεται στο Διάγραμμα 2. Χαρακτηρίσαμε
ως επεισοδιακή την πλαισίωση κατά την οποία το κείμενο, μέσω των εικόνων, της επιλογής
φορτισμένων σημασιολογικά λέξεων ή μέσω του μεγέθους του τίτλου, κινητοποιούσε
8
ECO, (1985:35)
0 20 40 60 80 100
ΤΑ ΝΕΑ (30)
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ (50)
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ (59)
Η ΕΦΗΜ. ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ (61)
ΕΘΝΟΣ (81)
ΑΥΓΗ (76)
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (83)
56,67
12
77,97
54,1
65,43
21
32,53
23,33
88
8,47
29,5
27,16
59,21
59,00
20
0
13,56
16,4
7,41
19,78
8,47
ΕΠΕΙΣΟΔΙΑΚΗ
ΘΕΜΑΤΙΚΗ
ΕΠΕΙΣΟΔΙΑΚΗ +
ΘΕΜΑΤΙΚΗ

συναισθήματα στον αναγνώστη: οίκτος, συμπάθεια για τους πρόσφυγες, ανασφάλεια, αγωνία,
οργή για την πορεία της χώρας, για τις προσφυγικές ροές, για τους χειρισμούς της Κυβέρνησης,
για τα «παιχνίδια» της Τουρκίας και της Ε.Ε. Ο αναγνώστης έμενε στην ένταση του ίδιου του
γεγονότος, χωρίς να το βλέπει από την απόσταση που θα επέτρεπε τη νηφαλιότερη και
συνολικότερη θεώρηση.
Αντίστοιχα, θεματική χαρακτηρίσαμε την πλαισίωση των άρθρων στα οποία η εικόνα
απουσίαζε ή απλά συμπλήρωνε το κείμενο, στο οποίο παρουσιάζονταν θέσεις, αναλύσεις,
προτάσεις, επιχειρήματα, που έδιναν τη γενική εικόνα της κρίσης, φτάνοντας ως τα βαθύτερα
αίτια και τον καταμερισμό των ευθυνών.
Με βάση τα παραπάνω, ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ στη συντριπτική πλειοψηφία των άρθρων του
(88%) και κατόπιν η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (59%) και η ΑΥΓΗ (59,21%) αναδείχτηκαν «εφημερίδες
γνώμης», επιλέγοντας θεματική πλαισίωση με πυκνό κείμενο και ελάχιστες εικόνες οι οποίες,
στην περίπτωση της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ και του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ, ήταν μάλλον ουδέτερες.
Αντιθέτως, επέλεξαν την επεισοδιακή πλαισίωση ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ (77,97%) και το
ΕΘΝΟΣ (65,43%). Ο μεν πρώτος καλλιέργησε, μαζί με ΤΑ ΝΕΑ (56,67), μια εικόνα απειλής,
κινδύνων κι απελπισίας του ντόπιου πληθυσμού από την έλευση και την παραμονή των
μεταναστών, σε συνδυασμό με την αναξιότητα της κυβέρνησης, ενώ το ΕΘΝΟΣ (65,43%) και
λιγότερο η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ (54,1%) διεκτραγωδούσαν τη δεινή θέση και τη
δυστυχία των μεταναστών-προσφύγων καθώς και τις προσπάθειες στήριξής τους από
εθελοντικές ομάδες, διανοούμενους αλλά και την Κυβέρνηση.
Σε όλες τις εφημερίδες, πλην του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ, υπήρχε και ένα ποσοστό άρθρων στο
οποίο τα δύο είδη πλαισίωσης συνυπήρχαν: άρθρα γνώμης, που συνοδεύονταν από
φωτογραφίες με έντονα χρώματα ή πολύ χαρακτηριστικό περιεχόμενο. Αυτά τα άρθρα είπαμε
πως είχαν επεισοδιακή + θεματική πλαισίωση.
δ) Τέταρτο ερευνητικό ερώτημα: Η κύρια εστίαση της κάθε εφημερίδας:
Πίνακας 2: Η Κύρια εστίαση των πρωτοσέλιδων άρθρων
Εστίαση ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ
ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
ΕΘΝΟΣ Η ΑΥΓΗ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ
ΤΥΠΟΣ
ΤΑ
ΝΕΑ
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ 39 51 46 18 16 7 14
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ /
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ
6 12 14 4 20 20 36
ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ
+ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ
16 18 16 28 23 3 33
Σύνολο
άρθρων
61 81 76 50 59 30 83

0% 20% 40% 60% 80% 100%
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ
ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
ΕΘΝΟΣ
Η ΑΥΓΗ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ
ΤΑ ΝΕΑ
63,93
62,96
60,53
36
27,1
23,33
16,87
9,83
14,81
18,42
8
33,9
66,67
43,37
26,24
22,23
21,05
56
39
10
39,76
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ /
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ
+ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ
Διάγραμμα 3: Ποσοστά % για την Κύρια εστίαση κάθε εφημερίδας
Προκειμένου να καταγράψουμε την οπτική γωνία από την οποία προσεγγίζει την
προσφυγική κρίση η κάθε εφημερίδα, καταχωρίσαμε τα άρθρα ως εξής: ανθρωπιστική
εστίαση, κοινωνική – οικονομική εστίαση και συνδυασμός των δύο προηγούμενων. Η
καταγραφή έγινε στον Πίνακα 2 και η ποσόστωσή τους στο Διάγραμμα 3.
Στην ανθρωπιστική εστίαση περιλάβαμε τα άρθρα που στρέφουν το ενδιαφέρον τους
στους πρόσφυγες-μετανάστες, θεωρώντας το προσφυγικό ως ανθρωπιστική κρίση. Αυτά
μιλούν για την τραγικότητα της θέσης τους, τον εγκλωβισμό τους στα ελληνοσκοπιανά σύνορα,
τις συνθήκες διαβίωσής τους αλλά και τις ανθρώπινες στιγμές τους. Η συγκεκριμένη εστίαση
αποσκοπεί κυρίως στο να δημιουργήσει συναισθήματα συμπάθειας και αλληλεγγύης στους
αναγνώστες, ώστε να μην θεωρούν τους πρόσφυγες απειλή για την ελληνική κοινωνία. Οι τρεις
εφημερίδες που εστιάζουν με αυτό τον τρόπο (ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, ΕΘΝΟΣ και ΑΥΓΗ) είναι και
υποστηρικτικές απέναντι στην Κυβέρνηση. Άρα, δεν την πιέζουν να βρει μια άμεση λύση
απομάκρυνσης των προσφύγων.
Στην κοινωνική – οικονομική εστίαση συγκεντρώσαμε τα άρθρα που δίνουν
προτεραιότητα στις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες της προσφυγικής κρίσης για την
ελληνική κοινωνία. Θεωρούν ότι η τελμάτωση του προσφυγικού επιδεινώνει την ελληνική
κρίση, αφού η προσοχή της Κυβέρνησης στρέφεται στη δημιουργία δομών παραμονής των
προσφύγων, οι τοπικές οικονομίες και ο τουρισμός πλήττονται, η χώρα διαθέτει πόρους για τη
στέγαση και σίτισή τους. Επιπλέον, πως η έκρυθμη κατάσταση της χώρας διευκολύνει τις
πιέσεις των Ευρωπαίων και τα σχέδια της Τρόικας και της Τουρκίας. Πηγαίνοντας ένα βήμα
παρακάτω ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ στέκεται και σε ζητήματα παραβατικότητας και βίας στους
προσφυγικούς καταυλισμούς. Αυτή την εστίαση χρησιμοποίησαν οι άκρως αντιπολιτευόμενες
ΝΕΑ και ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ, ενώ η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ είχε μια πιο συγκρατημένη (θεματικής

πλαισίωσης) κριτική ματιά.
Τέλος, το συνδυασμό ανθρωπιστικής + κοινωνικής εστίασης χρησιμοποίησε κυρίως ο
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ (56 %). Η εφημερίδα του Κ.Κ.Ε. συνδύασε την ανθρωπιστική κρίση του
προσφυγικού ζητήματος με την κρίση της ελληνικής κοινωνίας, θεωρώντας πως εργαζόμενος
λαός και πρόσφυγες–μετανάστες πλήττονται από τα ντόπια και διεθνή ιμπεριαλιστικά
συμφέροντα, άρα πρέπει να είναι αλληλέγγυοι στους κοινούς αγώνες.
Παράλληλα με όσα αναφέραμε, είναι ενδιαφέρον να δούμε και το «στήσιμο» της κάθε
εφημερίδας, ώστε να διακρίνουμε και την οπτική - γλωσσική πλαισίωσή τους. Για αυτό θα
παραθέσουμε χαρακτηριστικά πρωτοσέλιδα και θα επιχειρήσουμε κάποια σχόλια:
i. ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ:
• ΕΙΚΟΝΑ 1: Οι εικόνες είναι σχεδόν ολοσέλιδες και τραβούν την προσοχή.
• Οι τίτλοι εμπνέουν ανησυχία και κλίμα ανασφάλειας με το φορτισμένο λεξιλόγιο, το οποίο
δημιουργεί ένταση στο κοινό: «τσουνάμι μεταναστών», «έμφραγμα στην Ειδομένη»,
«κίνδυνος εγκλωβισμού», «προσφυγικό χάος», «σε κατάσταση πολιορκίας»
• Δίνεται έμφαση στην Κυβερνητική ανικανότητα (ΠΑΛΙΝΩΔΙΕΣ, ΕΛΛΕΙΨΗ ΣΧΕΔΙΟΥ) αλλά και
στις πιέσεις από Βρυξέλλες και Γερμανία.
• Επισημαίνεται η ανθρωπιστική κρίση με τη συγκινητική φωτογραφία πατέρα-παιδιού.
• Ταυτόχρονα, η φωτογραφία του αρχηγού της αξιωματικής Αντιπολίτευσης, που ασκεί
κριτική, είναι ίδιου μεγέθους με του Πρωθυπουργού.

• ΕΙΚΟΝΑ 2: Το Μάρτιο η εφημερίδα ασχολείται στα πρωτοσέλιδά της με τη διόγκωση
του αριθμού των προσφύγων, ώστε να επισημανθεί το αδιέξοδο της κατάστασης.
• Από τον Απρίλιο, όμως, οι λιγοστές αναφορές στο προσφυγικό σχετίζονται με
παραβατικές συμπεριφορές στους καταυλισμούς (φαινόμενα βίας, πορνείας, ναρκωτικών) που
εγκυμονούν κινδύνους για τους Έλληνες πολίτες, αφού αποτελούν «ωρολογιακή βόμβα βίας».
• Απεικονίζονται άντρες (όχι γυναικόπαιδα) και υπάρχει θεατροποιημένη εικόνα
βαγονιού-οίκου ανοχής που στοχεύει στο να σκανδαλίσει τους αναγνώστες, ώστε η εκκένωση
της Ειδομένης να φανεί ως απαραίτητη λύση.
ii. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Είναι μια εφημερίδα μεγάλου μεγέθους, που χαρακτηρίζεται για το πυκνό κείμενό της και τα
ποικίλα άρθρα γνώμης. Καλύπτοντας το προσφυγικό, παρατηρούμε:
 Την πρώτη εβδομάδα απασχολεί όλα τα πρωτοσέλιδά της, μαζί με την κεντρική
φωτογραφία, που δεν είναι φοβιστική ή συναισθηματική.
 Οι τίτλοι της δεν είναι κραυγαλέοι, υπάρχει ένα κλίμα ανησυχίας αλλά χωρίς σε αυτούς να
γίνεται καταγγελτική κριτική στην Κυβέρνηση.
 Γενικά, υιοθετεί το προφίλ της αντικειμενικής ενημέρωσης. (ΕΙΚΟΝΑ 3)

ΕΙΚΟΝΑ 3
ΕΙΚΟΝΑ 4

ΕΙΚΟΝΑ 4
 Προχωρώντας στο Μάρτιο και τον Απρίλιο, η κάλυψή της δείχνει ανησυχία, επειδή το
πρόβλημα διογκώνεται και η Κυβέρνηση αδυνατεί να το αντιμετωπίσει.
 Όπως και στον ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΤΥΠΟ, η Ειδομένη χαρακτηρίζεται «ωρολογιακή βόμβα» και
«ηφαίστειο», ενώ τονίζονται τα κρούσματα βίας στους καταυλισμούς.
 Ωστόσο, η στάση της απέναντι στους πρόσφυγες δεν είναι αρνητική, γι’ αυτό και η μεγάλη
εικόνα της ηθοποιού Βανέσσα Ρέντγκρέιβ, που επαινεί τη στάση των Ελλήνων.
 Το Μάιο, η εκκένωση καλύπτεται με εικόνα ατόμων που αποχωρούν και τον ουδέτερο
τίτλο: «άρχισε η εκκένωση της Ειδομένης δίχως προβλήματα».
Ωστόσο, στο ΚΥΡΙΟ ΑΡΘΡΟ της πρώτης σελίδας, που αποτελεί και την πολιτική θέση της
εφημερίδας, βλέπουμε σαφέστατη κριτική στην κυβέρνηση:
23/2 ΜΕΙΖΟΝ ΖΗΤΗΜΑ οι ανεξέλεγκτες ροές προσφύγων
2/3 Ο τουρισμός πρέπει να προστατευθεί από την προσφυγική κρίση . Η ευθύνη
ανήκει πρωτίστως στην κυβέρνηση
13/3 Η Ελλάδα κινδυνεύει να καταντήσει μια τεράστια επιδοτούμενη «αποθήκη»
προσφύγων και μεταναστών
16/3 Ο πρωθυπουργός έχει εγκλωβιστεί για ακόμη μία φορά
17/3 Η χώρα βρίσκεται στο έλεος του τυχαίου - η κατάσταση με τους πρόσφυγες και
μετανάστες βρίσκεται εκτός ελέγχου
Βέβαια, στο κάτω μέρος του πρωτοσέλιδου της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ, στο χώρο που
τιτλοφορείται ΣΧΟΛΙΟ, υπάρχουν κείμενα αρθρογράφων, με διαφορετική άποψη για την
επικαιρότητα ο καθένας:
 Η Μ. Κατσουνάκη και ο Ν. Κωνσταντάρας, αναφερόμενοι στο προσφυγικό,
κατακεραυνώνουν την κυβέρνηση ΣΥ.ΡΙΖ.Α-ΑΝ.ΕΛ:
19/3 «Δέθηκε η μοίρα του ΣΥΡΙΖΑ με αυτήν των προσφύγων και μεταναστών. Θα
πρέπει να κυβερνήσει» Μ. ΚΑΤΣΟΥΝΑΚΗ
15/4 «Κυβέρνηση: Εναλλαγή αδράνειας και πανικού» Ν. ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ
 Ο Παντελής Μπουκάλας, αντίθετα, υποστηρίζει με έμφαση τους πρόσφυγες και ρίχνει το
φταίξιμο στην ΕΕ, που φτιάχνει τείχη και δεν αναλαμβάνει την ευθύνη που έχει για την
προσφυγική κρίση:
23/2 «Οι πρόσφυγες δεν τρώνε ανθρώπους». Για το αντίστροφο όμως δεν είμαστε
βέβαιοι.
8/3 Το πολύτιμο μήνυμα της αλληλεγγύης
22/3 Τειχοποιοί ο Τραμπ και οι Ευρωπαίοι
12/4 Η Ε.Ε. φορτώνει στους αδύναμους ώμους της FYROM ένα πρόβλημα που αφορά
κατεξοχήν την ίδια, και η ίδια οφείλει να το λύσει.

iii. ΤΑ ΝΕΑ
Η εφημερίδα αντιμετώπισε με ελαχιστοποιημένο ενδιαφέρον την προσφυγική κρίση.
Διαπιστώσαμε ήδη πως είναι πολύ λίγα τα πρωτοσέλιδα με αναφορά στο θέμα. υπάρχουν
και εβδομάδες χωρίς κανένα πρωτοσέλιδο. (Πίνακας 1 και Διάγραμμα 1). Η αναφορά στο
προσφυγικό γίνεται σχεδόν αποκλειστικά για συνδυαστεί με την κυβερνητική ανικανότητα.
Τέλος, δεν υπάρχει καθόλου το συναισθηματικό στοιχείο που θα δημιουργούσε συμπάθεια
ή, έστω, αίσθημα αλληλεγγύης απέναντι σε δοκιμαζόμενους ανθρώπους.
ΕΙΚΟΝΑ 5:
 Οι τεράστιες φωτογραφίες τονίζουν την αποτυχία της Κυβέρνησης να κρατήσει σκληρή
διπλωματική στάση, ενώ το μαύρο φόντο δημιουργεί την αίσθηση μιας επικίνδυνης
εξέλιξης. Σε επόμενο πρωτοσέλιδο, στις 25/2/16, διαβάζουμε:
«Στα τέσσερα η Κυβέρνηση για να γυρίσει η Τρόικα. Τρέχουν τώρα να κλείσουν την
αξιολόγηση. Με κομμένη την ανάσα και επιστρατεύοντας η Κυβέρνηση κάθε δυνατή
μεσολάβηση, παρακαλεί να επιστρέψουν οι εκπρόσωποι των δανειστών, ώστε να
αρχίσει κάποτε η πρώτη αξιολόγηση του Τρίτου Μνημονίου.»
 Στις 24/2/16 (ΕΙΚΟΝΑ 5) υπάρχει μεν μια δραματική φωτογραφία της διάσωσης μιας
βάρκας προσφύγων, αλλά τίτλος και κείμενο τονίζουν την άσχημη κατάσταση της Ελλάδας

(όχι των προσφύγων) και το ότι η κυβέρνηση είναι «θεατής των κινήσεων της Ευρώπης».
 ΕΙΚΟΝΑ 6 :
Αρχές Μαρτίου, όσο κρατά ακόμα το ενδιαφέρον της εφημερίδας, τονίζεται ξανά η
δύσκολη κατάσταση των κλειστών συνόρων, πάλι ουδέτερα και σχεδόν αδιάφορα για τους
πρόσφυγες. Με αφορμή τους πρόσφυγες, όμως, γίνεται και αναφορά στον Πρωθυπουργό,
με μειωτικό και απαξιωτικό τρόπο: «δεν του δίνουν λεφτά ούτε για τους πρόσφυγες»
ΕΙΚΟΝΑ 7:
 Ως το τέλος Μαΐου, οι λιγοστές
αναφορές στην προσφυγική κρίση
γίνονται όχι αυτόνομα, αλλά
πάντα ως μέρος της σκληρής
κριτικής στην Κυβέρνηση, με
φορτισμένες φράσεις όπως
«ακυβέρνητη πολιτεία», «χώρα της
αγωνίας», «χάος στην Ειδομένη»,
και τις ημέρες του Πάσχα «ω,
πικρό μου έαρ».
 Επίσης, στο φύλλο της 4/5 υπάρχει συνέντευξη της λογοτέχνιδας Λένας Κιτσοπούλου, με
απομονωμένη τη φράση «προτιμώ να γράφω για τον έρωτα παρά για το προσφυγικό».
 Τέλος, στις 25/5 το θέμα κλείνει με τη φράση «αδειάζει κρυφά η Ειδομένη».

iv. ΕΘΝΟΣ
Σε αντίθεση με ΤΑ ΝΕΑ, είναι η εφημερίδα με τη μεγαλύτερη φωτογραφική κάλυψη του
προσφυγικού.
ΕΙΚΟΝΑ 8
 Χρησιμοποιεί τεράστιους τίτλους, πολλές, μεγάλες και πολύχρωμες φωτογραφίες,
κινητοποιώντας στο έπακρο το ανθρωπιστικό αίσθημα των αναγνωστών.
 Κάλυψε με δραματικό τρόπο το προσφυγικό, επιλέγοντας κυρίως φωτογραφίες με μικρά
παιδιά:
«Ούτε το κρύο, ούτε τα ορμητικά νερά, ούτε η ταλαιπωρία των περασμένων ημερών του
εμπόδισαν. Περισσότεροι από 1.000 πρόσφυγες ψάχνοντας να βρουν ένα πέρασμα προς
την ελπίδα, προσπάθησαν χθες να περάσουν στην πΓΔΜ.
Παιδιά, γυναίκες, ηλικιωμένοι, ανάπηροι, αψήφησαν τις δυσκολίες αλλά και το αβέβαιο
της απόπειρας και ξεκίνησαν νωρίς το μεσημέρι της Καθαράς Δευτέρας με στόχο να
διασχίσουν τα κλειστά σύνορα και να συνεχίσουν το ταξίδι τους.» 15/3/2016
 Εστίασε στην προκλητικότητα των Αυστριακών, της Τουρκίας που διεκδικούσε μέρη του
Αιγαίου, και σε ενέργειες Ελλήνων ακροδεξιών κατά των προσφύγων.
 Παρουσίασε τον Πρωθυπουργό να δίνει μάχες στην Ευρώπη και στο Αιγαίο για να
εξουδετερώσει τις εξωτερικές απειλές και να εξασφαλίσει δεσμεύσεις για εκτόνωση του

προσφυγικού αλλά και οικονομικής βοήθειας:
«ΣΕ ΤΕΝΤΩΜΕΝΟ ΣΧΟΙΝΙ Η ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗ ΜΕ ΤΟ ΚΟΥΑΡΤΕΤΟ - Σύγκρουση σε πέντε
μέτωπα. Μεγάλες διαφωνίες σε πέντε καυτά θέματα του Ασφαλιστικού, του Φορολογικού
και των «κόκκινων» δανείων καταγράφονται στις σκληρές διαπραγματεύσεις της
κυβέρνησης με τους δανειστές για το κλείσιμο της αξιολόγησης. Ωστόσο υπάρχουν και
πεδία σύγκλισης.» 15/3/16
«Παίζουν με τη φωτιά οι Τούρκοι στο Αιγαίο. Πρωτοφανείς προκλήσεις ενώπιον της
Νατοϊκής αρμάδας. Αλ. Τσίπρας: Παραμένουμε ψύχραιμοι αλλά έτοιμοι για όλα.» 4/5/16
ΕΙΚΟΝΑ 9:
 Καμία άλλη εφημερίδα δεν είχε τόσο πολλά ρεπορτάζ για προσωπικές στιγμές των
προσφύγων.
 Ειδήσεις συγκινητικές για γάμους, έρωτες, ευχάριστες ειρηνικές στιγμές, σχολεία για
προσφυγόπουλα ή επισκέψεις τους σε ελληνικά μουσεία.
 Οι πρόσφυγες παρουσιάζονταν ανθρώπινοι, φιλικοί, ακίνδυνοι, άξιοι να βοηθηθούν για μια
νέα αρχή, μετά από τις συμφορές που έχουν υποστεί.
 Με τέτοια προβολή, προκαλούνταν η συμπάθεια των αναγνωστών αλλά και πιθανόν
αυξημένη αναγνωσιμότητα.
 Είναι εμφανής η επεισοδιακή πλαισίωση των γεγονότων, με εστίαση ανθρωπιστική.

v. ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
ΕΙΚΟΝΑ 10
Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ έχει κοινά σημεία με το ΕΘΝΟΣ: την πολυχρωμία τη
δραματικότητα των φωτογραφιών, καθώς και την αμέριστη συμπαράσταση στους πρόσφυγες.
 Στα πρωτοσέλιδα της ΕΙΚΟΝΑΣ 10 υπάρχουν αντιθέσεις:
1. από τη μία η συμπαθητική προσφυγοπούλα που είναι σε απόγνωση, ενώ η Ευρώπη
στέκεται «σκοτεινή», δηλαδή συντηρητική ή απάνθρωπη.
2. Δεξιά, ο δραματικός εγκλωβισμός των προσφύγων από τη μία, η κυβέρνηση που
χρησιμοποιεί «υψηλούς τόνους» και «σκληρή αντίδραση» από την άλλη.
 Η ευθύνη πέφτει στους Ευρωπαίους εταίρους, που είναι «ξενοφοβικοί και αδιάφοροι» και
«συνεχίζουν ανεύθυνα να απειλούν την Ελλάδα»
ΕΙΚΟΝΑ 11

 ΕΙΚΟΝΑ 11: Δημιουργούνται συναισθήματα υπέρ της Κυβέρνησης και των προσφύγων και
κατά της Ευρώπης:
«Στην Ειδομένη, ξύλο και χημικά από την Αστυνομία της ΠΓΔΜ» (1/3), «Μαθήματα
αλληλεγγύης από εθελοντές που καλύπτουν τα κενά της κρατικής μηχανής» (1/3), «Σκληρό
πόκερ Ευρώπης και Τουρκίας»(4/3),
 Άλλοι τίτλοι: «Σύνοδος κορυφαίας υποκρισίας» (7/3), «Χείμαρρος απελπισμένων» -«Αλ.
Τσίπρας για σύνοδο κορυφής: Να σπάσουμε την ηγεμονία των ακροδεξιών ιδεών στην
προσφυγική κρίση» (15/3)
ΕΙΚΟΝΑ 12
 ΕΙΚΟΝΑ 12: Κι άλλες φωτογραφίες στα πρωτοσέλιδα, οδηγούν στη συμπάθεια των
προσφύγων και την αγανάκτηση απέναντι στους ευρωπαϊκούς χειρισμούς.
 Το δράμα των προσφύγων αποτυπώνεται και ως πρώτο θέμα πολλών άλλων
πρωτοσέλιδων, στο ίδιο πνεύμα:
 Οι εγκλωβισμένοι στην Ειδομένη είναι σε άθλιες συνθήκες.
 Η Ευρώπη, μέσω της ΠΓΔΜ δεν επιτρέπει την είσοδο.
 Η Τουρκία παίζει τα δικά της παιχνίδια.
 Οι Έλληνες βοηθούν και μέσω του εθελοντισμού.
 Όπως και στο ΕΘΝΟΣ, επιλέγεται η συγκινησιακή επεισοδιακή πλαισίωση των γεγονότων,
με εστίαση ανθρωπιστική.

vi. Η ΑΥΓΗ
Είναι η εφημερίδα του ΣΥ.ΡΙΖ.Α, άρα προβάλλει τις κυβερνητικές θέσεις.
ΕΙΚΟΝΑ 13
ΕΙΚΟΝΑ 13: Παρατηρούμε πως:
 Μόλις έκλεισαν τα σύνορα, μιλά για ευθύνες ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, όπως η Αυστρία ή
η Ολλανδία. Θεωρεί το προσφυγικό τη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή πρόκληση από το 2ο
Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις 27/2 επαναλαμβάνει πως πρόκειται για ευρωπαϊκή κρίση.
 Τέλος, μιλά για έπαινο των ενεργειών της Κυβέρνησης έχοντας τη φωτογραφία ενός
εγκλωβισμένου
παιδιού.
ΕΙΚΟΝΑ 14

 Στο ίδιο κλίμα είναι και οι τίτλοι της ΕΙΚΟΝΑΣ 14:
1. Το προσφυγικό συνδέεται με τις ευρωπαϊκές αξίες.
2. Ο Πρωθυπουργός αποκαλεί τα κλειστά σύνορα «τείχη της ντροπής».
3. Το Μάρτιο μιλά για «επικίνδυνα γεωπολιτικά παιχνίδια» ενόψει της συνόδου
κορυφής και για «προειδοποιήσεις του Πρωθυπουργού».
4. Το Μάιο, που αδειάζει η Ειδομένη, την αποκαλεί «καταυλισμό της ντροπής»,
εννοώντας πάλι ότι είναι ντροπή για την Ευρώπη.
 Οι θέσεις της ΑΥΓΗΣ διατυπώνονταν και στην πρωτοσέλιδη στήλη ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ:
4/3 Πρόσφυγες, τίποτα λιγότερο ή περισσότερο: ΑΝΘΡΩΠΟΙ
8/3 Ευρωπαϊκά τείχη καχυποψίας και απόρριψης
12/3 Ευρωπαϊκό δράμα και ανεπαρκείς πολιτικοί
22/3 Ανταλλαγή ψυχών: Τι συμβαίνει όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση ή κάποιο ισχυρό
κράτος της προτείνει να δέχεται έναν Σύρο για κάθε Σύρο που η Τουρκία θα
«ξαναπαίρνει πίσω»; Τι σημαίνει αυτή η μεταχείριση των προσφύγων και
μεταναστών αν όχι την αντιμετώπισή τους σαν αντικείμενα εμπορικής
συνδιαλλαγής, ανταλλάξιμα μεγέθη, νούμερα χωρίς πρόσωπο; Πώς η στάση αυτή
εγγράφεται στο παρόν μας, τι θυμίζει από το σχετικά πρόσφατο παρελθόν μας
και πώς θα το καταγράψει η Ιστορία στο μέλλον;
9/4 Προσφυγικό, το όνειδος της Ευρώπης: Και τώρα; Τώρα που φτάσαμε να βάζουμε
χειροπέδες και σύρματα στους ταλαίπωρους και δυστυχισμένους; Να διώχνουμε
τους αποκληρους και τους καταδικασμένους που ξέβρασε το κύμα; [...] τώρα πια
τι έχουμε να πούμε; Εκείνοι, ο καθένας μας;
17/4 Να μείνουν στην Ελλάδα: έπρεπε πρώτα – πρώτα να σωθεί όλος αυτός ο κόσμος.
Ένα εκατομμύριο άνθρωποι μέσα σε επτά μήνες! Να γλιτώσουν οι άνθρωποι με
τις βάρκες στο πέλαγος, να βγουν στη στεριά. Από εκεί στα λιμάνια των νησιών,
στον Πειραιά, έπειτα στα σύνορα, να πάνε στο καλό!
 Βλέπουμε ό,τι διαπιστώσαμε και στους τίτλους:
1. Ότι οι πρόσφυγες είναι ψυχές-θύματα της καχύποπτης και απορριπτικής πολιτικής
της Ευρώπης.
2. Ότι το Προσφυγικό είναι πρόβλημα όχι της Ελλάδας, που προσπαθεί όσο μπορεί,
αλλά της Ευρώπης.
3. Ότι ο χειρισμός του αποτελεί ντροπή για την Ευρώπη.
 Υπάρχει επάρκεια εικόνων για το προσφυγικό δράμα (ανθρωπιστική εστίαση) αλλά και
πυκνό κείμενο θέσεων (θεματική πλαισίωση).

vii. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
viii. ΕΙΚΟΝΑ 15: 3/3/16
Η επίσημη εφημερίδα του ΚΚΕ, στην
πλαισίωση της προσφυγικής κρίσης έχει τα
εξής χαρακτηριστικά:
1. Έχει αναλυτικούς τίτλους, στους
οποίους γίνεται απόδοση ευθυνών.
2. Καλλιεργεί μια ΠΟΛΩΣΗ: Από τη μία
πλευρά η ΕΕ, το ΝΑΤΟ, η Κυβέρνηση και η
αντιπολίτευση, ενώ απέναντί τους οι
πρόσφυγες, οι μετανάστες και ο λαός.
3. Το Προσφυγικό έχει σαφή αιτία: είναι
αποτέλεσμα της ιμπεριαλιστικής επέμβασης
στη Συρία.
4. Επιμένει στην Αλληλεγγύη των
Προσφύγων και του ελληνικού λαού.
ΕΙΚΟΝΑ 16
Ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ δεν
έχει εναλλαγές ούτε
ποικιλία στα
λεγόμενά του:
1. Μιλά συνεχώς για καταδίκη της ΕΕ και της αντιλαϊκής πολιτικής της Κυβέρνησης.
2. Η γλώσσα του είναι συγκρουσιακή.
3. Δίνει έμφαση στο κείμενο: οι εικόνες των προσφύγων είναι σχεδόν ανύπαρκτες.
4. Πρόσφυγες-μετανάστες-λαός: είναι αδικημένοι, άρα πρέπει να είναι ενωμένοι.
 Οι φωτογραφίες είναι λίγες, περνούν ιδεολογικό κι όχι συναισθηματικό μήνυμα (θεματική
πλαισίωση) και συνδυάζει ανθρωπιστική και κοινωνική εστίαση.

ε) όσον αφορά το 5ο
ερευνητικό ερώτημα, ανάλογα με το πώς «στέκονταν» απέναντι στην
κυβερνητική πολιτική (δες και σελ. 6) και ποια είναι η ευθύνη της για την προσφυγική κρίση,
κατατάξαμε τα άρθρα των εφημερίδων σε τρεις κατηγορίες,:
1. συγκρουσιακή πλαισίωση: κακοί κυβερνητικοί χειρισμοί, αμηχανία και άγνοια
διαχείρισης της κρίσης. Συμπόρευση με την αντιανθρωπιστική στάση της ΕΕ (κριτική του
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ)
2. ουδέτερη πλαισίωση: άρθρα που δεν σχετίζονται με απόδοση ευθυνών ή που εκθέτουν
τη δυσκολία της κατάστασης, θεωρώντας πως και τα κυβερνητικά λάθη είναι
αναμενόμενα.
3. συναινετική πλαισίωση: η κυβέρνηση έκανε ό,τι μπορούσε απέναντι σε μια ευρωπαϊκή
κρίση και κόντρα σε αναποτελεσματικές ευρωπαϊκές πολιτικές που συχνά εκβίαζαν την
Ελλάδα.
Διάγραμμα 4: Ποσοστά % για την πλαισίωση απόδοσης ευθυνών
Από το Διάγραμμα 4 παρατηρούμε στοιχεία που, με βάση τα ως τώρα συμπεράσματά μας,
ήταν αναμενόμενα:
1. τη μεγαλύτερη κριτική στην Κυβέρνηση κάνει ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, που μάλιστα κανένα
του άρθρο δεν είναι επιεικές απέναντί της (0% συναινετική πλαισίωση).
2. τη μικρότερη κριτική κάνει η ΑΥΓΗ, η εφημερίδα του ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ. που, όμως, έχει
πληθώρα ουδέτερων άρθρων (43,42%), ίσως για να κρατήσει ένα αξιόπιστο προφίλ.
3. Έντονη αντιπολίτευση, με συγκρουσιακή πλαισίωση, κάνουν ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ
και ΤΑ ΝΕΑ, ενώ η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ κρατά πιο ουδέτερο προφίλ.
4. Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ ακολουθεί μια μάλλον φιλοκυβερνητική στάση, με
λίγα συγκρουσιακά και πολλά ουδέτερα άρθρα.
5. Η Κυβέρνηση δέχεται τη μεγαλύτερη κριτική από το Κ.Κ.Ε. (72% ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ) και
από τη Ν.Δ. ( 67,8% ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ, που προβάλλει πολύ τις θέσεις της και τον
αρχηγό της Ν.Δ. Κυριάκο Μητσοτάκη)
0 20 40 60 80 100 120
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ
ΤΑ ΝΕΑ
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
ΕΘΝΟΣ
Η ΑΥΓΗ
72
67,8
56,7
41,17
13,11
7,4
3,95
24
32,2
40
56,62
55,73
22,22
43,42
0
0
3,3
2,21
31,27
70,38
52,63
ΣΥΓΚΡΟΥΣΙΑΚΗ
ΟΥΔΕΤΕΡΗ
ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ

5. Συμπεράσματα
Η κάλυψη του προσφυγικού ζητήματος, που αναδείχθηκε ως «κρίση» με το κύμα των
τεράστιων προσφυγικών ροών το 2015 και κορυφώθηκε με το κλείσιμο των ελληνοσκοπιανών
συνόρων, το Φεβρουάριο του 2016, ήταν ψηλά στην «ατζέντα» των εφημερίδων για τις 95
ημέρες που εξετάσαμε, ως ότου εκτονώθηκε με την εκκένωση του καταυλισμού της Ειδομένης.
Η ορατότητά του δεν συνδέθηκε με τον πολιτικό προσανατολισμό των εφημερίδων που
εξετάσαμε, αφού ασχολήθηκαν πολύ τόσο η «κεντροδεξιά» ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, όσο και η
κυβερνητική ΑΥΓΗ. Δεν αξιοποιήθηκε αρκετά (σε ποσοτικό επίπεδο) ούτε από την «κεντρώα»
εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, ούτε από τον «αριστερό» ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ.
Τράβηξε το ενδιαφέρον του Τύπου τον πρώτο μήνα, ως το τέλος Μαρτίου, ενώ κατόπιν
αποτελούσε δεύτερο θέμα ή πρωτοσέλιδη αναφορά για (συχνά πολυσέλιδα) ρεπορτάζ
εσωτερικών σελίδων.
Όσον αφορά την πλαισίωση των πρωτοσέλιδων, και η έντυπη δημοσιογραφία ελκύεται
από την περιπτωσιολογική-επεισοδιακή πλαισίωση, που δημιουργεί ενδιαφέρον και
συγκινησιακές φορτίσεις.
Η προσφυγική περιπλοκή στην Ειδομένη συνδέθηκε άμεσα:
1. με ζητήματα οικονομικά (η αξιολόγηση της Ελλάδας από την Τρόικα και η χρηματοδότηση
των ενεργειών της χώρας για δημιουργία προσφυγικών δομών).
2. με ζητήματα εθνικά (η παρουσία του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο και οι προκλητικές διεκδικήσεις
Ερντογάν).
3. με ζητήματα απουσίας σύμπνοιας της ΕΕ (οι «σκληρές» χώρες που πρωτοστατούν στο
κλείσιμο των συνόρων προς την Ευρώπη, οι υπόλοιπες που σιωπούν και οι χώρες εισόδου
των προσφύγων που υποφέρουν αβοήθητες).
4. και, φυσικά, με μείζονα ζητήματα ανθρωπιστικής διαχείρισης.
Τα παραπάνω ζητήματα διαχειρίστηκαν οι εφημερίδες , στην κύρια εστίαση των αναφορών
τους για την προσφυγική κρίση: έτσι, η οικονομία και η επιδείνωση της ελληνικής κοινωνίας,
ως αποτέλεσμα των προσφυγικών ροών, ήταν η επιλογή του αντιπολιτευόμενου τύπου. Ο
ανθρώπινος παράγοντας, ο εγλωβισμός, το δράμα των προσφύγων καλύφθηκε περισσότερο
από τον υποστηρικτικό στην Κυβέρνηση τύπο. Τέλος, στο ζήτημα της στάσης της Ευρώπης
απέναντι στην κρίση, υπήρξε ομοφωνία όλων των εφημερίδων πως έχει τεράστια ευθύνη όχι
μόνο για το προσφυγικό αδιέξοδο αλλά και για τη δημιουργία του θέματος.
Τέλος ήταν αυτονόητο πως ένα τέτοιο κρίσιμο θέμα, χρησιμοποιήθηκε στο πλαίσιο της
απόδοσης ευθυνών τόσο από τη δεξιά αντιπολίτευση, όσο και από την αριστερή, για να
καταδείξει μικρές ή τεράστιες κυβερνητικές αδυναμίες.

7. Βιβλιογραφία – Διαδικτυογραφία υποσημειώσεων
1. BARTHES, ROLAND, (1979), Μυθολογίες, Μάθημα, Ράππας, Αθήνα
2. ECO, UMBERTO, (1985), Η σημειολογία στην καθημερινή ζωή, Μαλλιάρης Παιδεία, Αθήνα
3. ΔΕΜΕΡΤΖΗΣ, ΝΙΚΟΣ, (2002), Πολιτική Επικοινωνία, Διακινδύνευση, Δημοσιότητα, Διαδίκτυο,
Παπαζήσης, Αθήνα
4. ΚΟΜΝΗΝΟΥ, ΜΑΡΙΑ – ΛΥΡΙΝΤΖΗΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ (επιμέλεια) (1989), Κοινωνία, Εξουσία & ΜΜΕ,
Παπαζήσης, Αθήνα
5. ΜΑΚ ΚΟΜΠΣ ΜΑΞΟΥΕΛ – ΕΪΝΣΙΝΤΕΛ, ΕΝΤΝΑ – ΟΥΙΒΕΡ, ΝΤΕΪΒΙΝΤ, (2009), Τα ΜΜΕ και η
διαμόρφωση της κοινής γνώμης, Καστανιώτης, Αθήνα
6. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ, ΣΤΕΛΙΟΣ – ΚΑΡΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, ΑΧΙΛΛΕΑΣ – ΓΙΑΝΝΟΥΛΗ, ΗΛΙΑΝΑ,
(2014), Η πολιτική Ενημέρωσης σε περιόδους κρίσης, στο περιοδικό «Ζητήματα
Επικοινωνίας», τχ 18-19: 89-111
7. ΠΛΕΙΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ, (2013), Η κρίση και τα ΜΜΕ (Κεφάλαιο 5: Έχτλερ Ήλια, Η ελληνική
δημοσιονομική κρίση στο Γερμανικό Τύπο), Παπαζήσης, Αθήνα
8. ΠΛΕΙΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ, Τα χαρακτηριστικά της κοινωνίας της ενημέρωσης IΙΙ -
Η Πλαισίωση, (παρουσίαση αναρτημένη στο eclass.uoa.gr)
9. Χρησιμοποιήθηκαν οι εξής διαδικτυακές διευθύνσεις:
Για τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων
 https://www.frontpages.gr/
 http://www.protoselidaefimeridon.gr/protoselido.php
Για την αναζήτηση κύριων άρθρων σε κάθε εφημερίδα
 http://www.ethnos.gr/ ΕΘΝΟΣ
 http://www.eleftherostypos.gr/ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ
 http://www.avgi.gr/ Η ΑΥΓΗ
 http://www.efsyn.gr/ Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ
 http://www.kathimerini.gr/ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
 http://www.tanea.gr/ ΤΑ ΝΕΑ
 http://www.rizospastis.gr/ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

Πλαισίωση της προσφυγικής κρίσης: η περίπτωση της Ειδομένης

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Πλαισίωση της προσφυγικής κρίσης: η περίπτωση της Ειδομένης

Similar to Πλαισίωση της προσφυγικής κρίσης: η περίπτωση της Ειδομένης (20)

More from JoannaArtinou

More from JoannaArtinou (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Πλαισίωση της προσφυγικής κρίσης: η περίπτωση της Ειδομένης