Samen geestelijk gezond katrien schryvers - vermaatschappelijking van zorg
1. van zorgende gemeente
naar zorgende gemeenschap
De rol van de lokale overheid in de
vermaatschappelijking van de zorg
Katrien Schryvers
18 december 2014
2. Situering van Zoersel
* 21.620 inwoners
* 3 deelgemeenten
* Sterke inbedding van
zorginstellingen in lokale
gemeenschappen
3. Zorginstellingen in Zoersel
Psychiatrisch centrum Bethanië
Psychiatrisch ziekenhuis Bethanië
Centrum voor Beschut Wonen en Psychiatrische
zorg aan huis De Sprong
Psychiatrisch verzorgingstehuis De Landhuizen
Elim, centrum voor psychotherapie
Rust- en verzorgingstehuis Joosten
Huize Monnikenheide
Residentie Halmolen
Rusthuis Ter Dorpe
Woon- en zorgcentrum De Buurt
4. Zorgende gemeente
Zorgende gemeente ≠ alle zorg zelf opnemen
Regierol: bewaken dat wie zorg nodig heeft,
die ook krijgt
Sensibiliseren, motiveren, ondersteunen,
overleggen
Zelf initiatieven nemen
Van zorgende gemeente naar zorgende
gemeenschap
5. Samenwerking
gemeente - ocmw
Een sociaal beleid dat doorweegt doorheen
de diverse beleidsdomeinen
Het aspect ‘zorg’ is opgenomen in diverse
beleidsnota’s
Alle lokale openbare dienstverlening vanuit 1
locatie aangeboden
1 gemeenschappelijke front office van waar
alle dienstverlening vertrekt
6. Van zorgende gemeente naar
zorgende gemeenschap
Betrokkenheid van
Inwoners
Verenigingen
Zorginstellingen en –organisaties
Lokale overheid
7. De rol van het lokale bestuur
Sensibiliseren: beïnvloeden beeldvorming over ‘wie
anders is’ en inwoners sensibiliseren om dit ‘anders zijn’ te
aanvaarden en mee zorg op te nemen.
Ondersteunen: financiële tegemoetkomingen, promotie
van projecten, logistieke steun (bijv. ter beschikking stellen
lokaal of gebouw)...
Partners bijeenbrengen en overleggen:
gemeentediensten, zorginstellingen, politie, middenstand,
wijkraden…
Zelf initiatief nemen: m.b.t. het integreren van mensen
met zorgnoden in de leefgemeenschap.
8. In de praktijk
Sensibiliseren:
Beeldvormingsproject Anders Gewoon: artikels in
gemeenteblad, infomomenten
Gezondheidscampagnes
Wandelen, tentoonstellingen…
Ondersteunen:
Dagactiviteitencentrum Kameleon
Spelotheek
Fruit voor 75-plussers
Kerstmarkt
Soepproject
9. In de praktijk
Ten dienste van gemeente en gemeenschap:
vuilniszakken verpakken, enveloppen vullen,
groendienst
in een uniform en met materiaal van de
gemeente, maar onder toeziend oog van een
begeleider van de instelling:
Zwerfvuil opruimen, verkeersborden afwassen,
speeltuigen proper houden, glas ophalen en
recycleren
Recepten
10. In de praktijk
Overlegfora:
Directie psychiatrie en burgemeester
Directie psychiatrie, gemeente, middenstand en politie
Zorginstellingen, gemeente en OCMW
Welzijns- en gezondheidsraad
Zorgstrategisch plan
Woonbegeleiding
Meldpunt overlast:
Hoewel er immers veel tolerantie bij de bevolking bestaat,
moeten patiënten op hun beurt grenzen kennen. Elk
voorval dat terechtkomt bij het meldpunt wordt zorgvuldig
behandeld en besproken met de betrokkenen. Zo krijgt
het ‘anders zijn’ ook via dialoog een plaats.
11. In de praktijk
Zelf initiatieven nemen:
LOGO: ‘geestelijke gezondheid’ als extra
doelstelling opgenomen
Bovenste Beste Buur
Geschenkdoos
Wij weten elkaar wonen
Dichter in Zoersel
12. Een zorgende gemeente:
geen rariteit
vermaatschappelijking
≠ een of meerdere projecten
= continue bekommernis van het beleid
Samenwerking van diverse actoren is
noodzakelijk
Tweerichtingsverkeer: win-win
Zorgende gemeente zorgende
gemeenschap
Editor's Notes
Zoersel is een landelijke gemeente in de groene rand van Antwerpen en telt ruim 21.000 inwoners, verdeeld over drie deelgemeenten: Zoersel, Sint-Antonius en Halle. Er bevinden zich weinig bedrijven, maar wel een groot aantal zorginstellingen. Het psychiatrisch ziekenhuis Bethanië is het grootste. Terwijl in andere gemeenten de accenten vaak liggen op economische aspecten, liggen de prioriteiten van het Zoerselse beleid op zorgverstrekking en de integratie in de leefgemeenschap van mensen met een beperking en/of een nood aan zorg.
De gemeente Zoersel telt een groot aantal zorginstellingen. Binnen de verschillende instellingen worden patiënten behandeld met een verschillend profiel. Het lokaal bestuur wil openstaan voor de integratie van deze patiënten in de Zoerselse leefgemeenschap. De mate waarin kan worden deelgenomen aan het maatschappelijke leven en maatschappelijke processen, met (veel of weinig) of zonder begeleiding, is echter mee bepaald vanuit de zorginstelling.
Rondom het Bethaniënhuis groeide het dorp Sint-Antonius, thans de grootste woonkern van Zoersel. Vele inwoners hebben een nauwe band met het Bethaniënhuis: ze hebben er gewerkt (of werken er nog steeds), ze zijn er patiënt geweest, of ze hebben er het levenslicht gezien. De inwoners van Sint-Antonius hebben nooit anders geweten als was de psychiatrische instelling een deel van hun gemeenschap. Het is dan ook niet verwonderlijk dat vanaf het begin een sterke verwevenheid ontstond tussen het ziekenhuis en de lokale gemeenschap: door en dankzij het ziekenhuis vergrootte de middenstand en de woon- en werkgelegenheid in de gemeente. Op zijn beurt kon het dorp als gemeenschap plaats bieden aan projecten voor bijvoorbeeld zelfstandig en beschut wonen.
Misschien is het omdat in Zoersel de wisselwerking tussen dorp en ziekenhuis vanuit de geschiedenis is gegroeid, dat ze tot op heden blijft bestaan. Misschien gebeurt daarom de re-integratie van patiënten, die doorgaans toch moeilijk is, in Zoersel gemakkelijker dan vanuit andere psychiatrische ziekenhuizen, die zich meestal aan de rand van de leefkernen situeren. Zeker is echter dat de integratie van mensen met extra nood aan zorg in de leefgemeenschap niet vanzelf komt. Daarvoor zijn inspanningen nodig van verschillende partners, die regelmatig en constructief met elkaar overleggen en samenwerken.
Een van die partners is de lokale overheid. In Zoersel staat zorg, meer dan elders, centraal. Immers, al wie op één of andere manier zorg nodig heeft, moet die kunnen krijgen. De bestuursploeg houdt zo bijvoorbeeld steeds voor ogen dat bepaalde beperkingen voor mensen extra kosten met zich kunnen meebrengen. Indien die kosten het gevolg zijn van gemeentelijke reglementen, wordt bekeken hoe hieraan verholpen kan worden.
Maar dat Zoersel een zorgende gemeente is, betekent niet dat het lokale bestuur alle zorg op zich neemt. Mensen en verenigingen hebben mee een taak in het doen ontstaan van solidariteit en het creëren van een warme, hechte leefgemeenschap. Wie die verantwoordelijkheid opneemt, heeft ten volle recht op ondersteuning.
In alles wat zij onderneemt, ligt het streven van de gemeente naar de verwezenlijking van een
‘creatieve, dynamische en zorgende gemeenschap, waar mensen graag leven, werken en
samenwonen’. En de mensen die in deze missie bedoeld worden, zijn zeker niet alleen degenen die geen zorg behoeven.
‘Zorgen voor’ is niet alleen een kerntaak voor het ocmw. Om echt tot een zorgende gemeenschap te kunnen komen, is het van belang dat ‘zorgen voor’ is doordrongen in alle beleidsdomeinen.
In Zoersel werken gemeenten en ocmw intens samen, zelfs van onder hetzelfde dak. Dat komt zowel de dienstverlening, als de personeelstevredenheid en de interne efficiëntie ten goede.
Vraagt betrokkenheid van verschillende actoren: inwoners, verenigingen, politie, middenstand, huisvestings- en tewerkstellingsdiensten, opleidingsverstrekkers, zorginstellingen, lokale overheid
Voor sommige uit te besteden taken doet de gemeente beroep op de zorginstellingen en hun patiënten en bewoners. De patiënten krijgen hiermee een zinvolle dagbesteding en een echte opdracht
binnen de samenleving.
Vermaatschappelijking van de zorg doe je niet alleen, niet als lokale overheid, noch als zorginstelling. Er zijn verschillende partners bij betrokken. Een hele maatschappij zelfs. Niet zelden verhindert het tekort aan afstemming en coördinatie tussen diensten en organisaties de weg naar vermaatschappelijking in de zorg en dus naar (re)integratie van de patiënt.
Overleg kan gaan over concrete, uit te werken acties en specifieke projecten. Anderzijds garanderen regelmatige overlegmomenten dat de verschillende partners in dezelfde lijn blijven denken en handelen. Ten slotte kan overleg ook een vorm zijn van beeldvorming. Onbekend is immers onbemind.
Deze constante bezorgdheid over de wederzijdse communicatie wordt door alle partijen ten zeerste gewaardeerd. Zo begrijpen bijvoorbeeld Zoerselse middenstanders ondertussen de nood aan een gesprek en sociaal contact van een patiënt die wekelijks één vuilniszak komt halen.
vermaatschappelijking van de zorg niet de realisatie kan zijn van één groot en eenmalig project, maar vereist dat alle beleidsmakers doorheen alle beleidsdomeinen van het idee doordrongen zijn, er voortdurend aandacht aan besteden en er naartoe werken.
Vaak hebben initiatieven ter vermaatschappelijking van de zorg een dubbel effect. De bedoeling is uiteraard het bevorderen van de integratie van de patiënt in de maatschappij, maar vaak wordt tegelijkertijd de beeldvorming van de ‘gewone’ burger positief beïnvloed of heeft de gemeenschap er in zijn geheel baat bij, zoals in de opruimacties in de dorpskern.
Vermaatschappelijking is echter essentieel tweerichtingsverkeer. Ook de instellingen zelf spelen een belangrijke en actieve rol, onder meer door hun deuren open te zetten en zelf initiatieven te nemen.
De gemeente Zoersel telt een groot aantal zorginstellingen. Binnen de verschillende instellingen worden patiënten behandeld met een verschillend profiel. Het lokaal bestuur wil openstaan voor de integratie van deze patiënten in de Zoerselse leefgemeenschap, en vraagt hierbij de medewerkering van haar inwoners en verenigingen, om zo te komen tot een zorgende gemeenschap. De mate waarin kan worden deelgenomen aan het maatschappelijke leven en maatschappelijke processen, met (veel of weinig) of zonder begeleiding, is echter mee bepaald vanuit de zorginstelling.