Presentatie voor overleg lokaal woonbeleid intergemeentelijke samenwerking Sint Katelijne Waver, Duffel e.a.

1. Wonen met meer-waarde

2. Roland Kums
Samenhuizen vzw
18/09/2013
wonen met meer-waarde
Intergemeentelijk woonoverleg
St Katelijne Waver

3. Meer dan 10 jaar actief (opgericht november 2000)
als vrijwilligersvereniging
Subsidie als sociaal-culturele beweging 2011-2015
Missie : “Samenhuizen wil een platform en een forum zijn voor
gemeenschappelijk wonen in ons land en zo een bijdrage leveren
aan de verscheidenheid aan woonopties voor de bevolking in het
algemeen en de realisatie van meer projecten van gemeenschappelijk
wonen in het bijzonder. Vanuit kennis van zaken wil de vereniging ook
actief bijdragen aan nieuw beleid dat gemeenschappelijk wonen
ondersteunt en stimuleert.”
Activiteiten :
1. Bekendmaking & sensibilisering
2. Beleidsbeïnvloeding
3. Informatie en kennis versterken
4. Stimuleren en ondersteunen van projecten
Samenhuizen vzw?

4. Activiteiten
 Website en 'Prikbord'
 Kennis verzamelen (infotheek)
en informatie verstrekken
 Media-aandacht verhogen
 Bezoeken en studiedagen
 Open Dag Samenhuizen
(3e
zaterdag van mei)
 Onderzoek stimuleren
 Publicatie « Knelpuntennota »
 Publicatie « Startgids voor Samenhuizers »
 Onderzoek en publicatie « Samenhuizen in België »
(met steun van Luchtkasteelfonds Koning Boudewijnstichting)
 Politieke interesse opwekken
 Startgroepen steunen (bvb. Pilootproject Tolhuislaan Gent)
 Campagne ‘Samenhuizen in lokaal beleid (+ folders, brochure)
 Adviescheques aan starters & bestaande groepen (LKfonds-KBS)
Samenhuizen12-2012

5. Uitdagingen wonen & welzijn
* Bevolkingstoename → 330.000 bijkomende gezinnen 2030
* Gezinsverdunning en vergrijzing
• Andere woningtypes nodig
* Bestaand aanbod
• Woningen
• Bouwgronden
* Vlaanderen dichtbevolkt en versnipperd
Samenhuizen12-2012

6. Gevolgen voor het leefmilieu en
de woonkwaliteit
* Natuur en bos
• speelruimte
* Waterbeheer
• Aanleg en onderhoud rioleringen = 60% milieubudget!
* Waterkwaliteit
* Mobiliteit
• Luchtkwaliteit
• Verkeersonveiligheid
* Lawaai
* Klimaatverandering
energieverbruik
Samenhuizen12-2012

7. 1. Wat is samenhuizen ?
2. Voorbeelden
3. Meerwaarde
4. Knelpunten
5. Bestaand beleid / wetgeving
6. Stimuleren van collectief wonen

8. Wat is samenhuizen?
samenhuizen, woongemeenschap,
gemeenschappelijk wonen, gemeenschapswonen, …
gemeenschapshuis, woongroep, friends-wonen,
groepswonen, centraal wonen, cohousing,
leefgemeenschap, …
ecovillage, woonerf, woonpark, gated community,
compoundwonen, quattrowonen, gedeeld wonen,
solidair wonen, commune, boerderijwonen
woonwerkgemeenschap, begijnhof, …
serviceflat, begeleid wonen, woon- en zorghotel,
pensionwonen, opvangwonen, kangoeroewonen,
duplexwonen, intergenerationeel wonen,
tandemwonen, aanleunwonen, …
Samenhuizen = koepelterm alle vormen GW

9. Samenhuizen9-2013
leeftijden
grootte van de
groep
mate van
gemeenschappelijkheid
locatie
combinatie met
zorg, kunst, cultuur,
(stads)landbouw,
workshops, natuur,
buurthuis, co-working,
autodelen
insteek
achtergrond
visie
karakter
eigenheid
1
Een waaier aan
mogelijkheden

10. 1. Wat is samenhuizen?
Filmpje de Okelaar

11. Algemene definitie
Een woongemeenschap omvat personen,
afkomstig uit verschillende gezinnen
die vrijwillig
in mindere of meerdere mate van betrokkenheid
ruimtes delen
en samen wonen in eigen beheer
met de bedoeling een sociale meerwaarde te creëren

12. Types samenhuizen : twee basisvormen
woningdelen :
gemeenschapshuis
en woongroepcentraal wonen en cohousing
traditioneel
wonen

13. gemeenschapshuis en woongroep
Peninsula (USA)
Haniahof
(NL)
Laken (B)
Keimblatt
(Oostenrijk)
2. voorbeelden

14. woongroep Utopia - Haaltert
5 woonsten
tontine
volwassenen

15. woongroep Andromeda (Woluwe)
5 bewoners - huur - senioren
K73 (St-Agatha-Berchem)
4 bewoners
Samenhuren
jongvolwassenen

16. De Haringrokerij
(Antwerpen)
11 woonsten
mede-eigendom
gemengde leeftijden
centraal wonen

17. Samenhuizen19-9-2012
De 3 Torekens
(Antwerpen)
8 woonsten
mede-eigendom
gemengde leeftijden
centraal wonen

18. centraal wonen
Huiself (Lebbeke)
5 woonsten
centraal wonen

19. Biplan, Haren/Brussel
6 woonsten
centraal wonen
mede-eigendom
centraal wonen

20. CotéKanaL
(Brussel)
17 woonsten
centraal wonen
mede-eigendom
gemengde leeftijden
centraal wonen

21. De Molen van Rotselaar
12 woonsten
mede-eigendom
gemengde leeftijden
centraal wonen

22. Samenhuizen19-9-2012
centraal wonen
Meerhem (Gent)
8 woonsten
mede-eigendom
verbouwde school

23. Samenhuizen19-9-2012
cohousing Trudeslund
(Denemarken)
33 woonsten
mede-eigendom
gemengde leeftijden

24. cohousing
Ecovillage Ithaca
Ithaca NY (USA)
2 x 30 woonsten
mede-eigendom
gemengde leeftijden
3e
fase
in aanbouw

25. cohousing
22 woonsten
gemengde leeftijden
juridisch : mede-eigendom
La Grande Cense (Clabecq, B)

26. cohousing
Vinderhoute (B)
17 woonsten
mede-eigendom
gemengde leeftijden

27. Abbeyfield (55+)
Entre Voisins
(Etterbeek, B)
8 woonsten
Martin-Pêcheur
(Watermaal-Bosvoorde, B)
8 woonsten

28. 3. Meerwaarde van samenhuizen
voor bewoners, gemeenschap en leefmilieu
praktisch
sociaal
ecologisch
maatschappelijk

29. Praktische meerwaarde
voor de bewoners
• delen van ruimte en middelen
(wasmachine, grasmaaier, atelier, …)
• tijdswinst (onderhoud, maaltijden, …)
• opvang kinderen (bijzonder voor
één-oudergezinnen)
• leren van elkaar (rolmodellen, kennis
en vaardigheden delen)

30. Sociale meerwaarde voor de bewoners
• samenhorigheid, contact, gezelschap (tegen verzuring,vereenzaming)
• steun, opvang, hulp
• gezamenlijke activiteiten
• grotere veiligheid en veiligheidsgevoel door sociale controle

31. Ecologische meerwaarde
• ecologisch verantwoord gebruik
van de ruimte, compact bouwen
Klassieke verkaveling vs. cohousing
beide 34 woonsten
(Cohousing Windsong, CA)
verharding
ruimtegebruik
rioleringen

32. Ecologische meerwaarde
• betaalbare eco-bio opties : materialen, waterbeheer, energie
• afvalbeheer, wijkcompostering, hergebruik
• autodelen, Local Exchange and Trading System, …

33. Maatschappelijke meerwaarde
• samenhang van het buurtleven, integratie in de wijk, uitstraling
• verhoging van levenskwaliteit en gezondheid (Roseto effect)
• integratie en ondersteuning senioren en zorgbehoevenden
• zelfontwikkeling, leren sociaal functioneren
• bewust burgerschap, democratie van onderaf
• reconversie van bestaande gebouwen

34. Potentieel : van niche naar mainstream
Peiling Universiteit Roskilde (DK):
interesse bij 32% van de alleenstaande ouders
voor cohousing
Peiling Harris Interactive voor Gecina (F):
interesse bij 32% van de bevolking
(bij18-24jaar is dit 44%)
Peiling OIVO-CRIOC (B):
interesse bij 23,6% van de bevolking voor huisdelen
Peiling Metlife voor AARP Health Care (USA):
interesse bij 34% van de 50-65jarigen
om te leven in een cohousing-like setting
Stel slechts 5% van de Vlaamse bevolking
dit is 300.000 bewoners in ca 8.000 projecten
⇒ interesse gegarandeerd voor 25 projecten per gemeente
(van elk gemiddeld 40 personen)

35. Collectiviteitswinsten
Uit eindrapport onderzoeksfase Pilootprojecten Wonen:
1# Effectieve vernieuwing van de woonmarkt
2# Betaalbaar wonen
3# Een gegarandeerd en genereus verblijf
4# Getemperde maatschappelijke kosten
5# Weefselversterkend en landschapssparend

36. 4. Knelpunten

37. Algemene knelpunten
- relatief onbekend
- vooroordelen
- rechtsongelijkheid door verschillende interpretatie wetgeving op lokaal
vlak
- niet opgenomen in wetteksten, enkel zorgwonen
Samenhuizen12-2012
3

38. Knelpunten woningdelen
Voornamelijk in de huursector
– inschrijving in de gemeente
– uitkeringen, sociale zekerheid, leefloon
(alleenstaanden worden als samenwonend beschouwd)
– ruimtelijke ordening / stedenbouw bvb opsplitsing
– huurcontracten
Samenhuizen12-2012
3

39. Knelpunten cohousing en centraal wonen (1)
Voornamelijk in de koopsector
– vooral stedenbouwkundig
– in concurrentie met projectontwikkelaars (nieuwbouw), financieel
en beslissingskracht
– bestemming (renovatie)
– financieel moeilijke aanloopfase
– lange aanloopfase, drempel te hoog, slaagkansen laag
– organisatie van de groep: van droom tot werkelijkheid
– durven aanspreken van begeleiding, van experten,
complementair aan de interne competenties
Samenhuizen12-2012
3

40. Knelpunten cohousing en centraal wonen (2)
– site vinden en verwerven
– premiestelsel niet afgestemd op samenhuizen
moeten bewezen worden met individuele uitgaven,
opsplitsen van facturen
ook bvb dakisolatie niet voor verhuurders + per dak en
niet per wooneenheid
– bij beschermd erfgoed in principe 'meer mogelijk', maar geen evident
proces
– juridisch nog weinig expertise in Vlaanderen
– reflex naar ondersteuning vanuit steden, sociale
huisvestingsmaatschappijen en autonome gemeentebedrijven blijft beperkt
Samenhuizen12-2012
3

41. Knelpunten cohousing en centraal wonen (3)
– betrekken van bescheiden inkomenscategorieën, gemengde groepen,
gemengd project huur-koop
– grond- en pandendecreet: weinig ervaring hoe dit zou moeten
gerealiseerd worden (% sociale woningen)
– nutsvoorzieningen soms verplicht individueel aan te sluiten, collectieve
aansluitingen 'bestaan' niet, een groep dreigt als bedrijf gezien te worden,
als verdeler/leverancier enz
Samenhuizen12-2012
3

42. 5 Huidig beleid / wetgeving
– decreet zorgwonen
– decreet kamerwoningen / gemeenschapshuizen voor studenten (nu
geïntegreerd in Vlaamse wooncode)
– resolutie Vlaams Parlement 2009
– Pilootprojecten Wonen
– Provincie Antwerpen / Kamp C

43. 6 Stimuleren van collectief wonen

44. Partners - initiëren pilootprojecten
 Lokale overheid
 Stadsontwikkelingsbedrijven
 Intercommunales streekontwikkeling
 OCMW's
 Sociale huisvestingsmaatschappijen
 Projectontwikkelaars / grondeigenaars
 Intermediaire organisaties
 Groepsbegeleiders
 Experts bvb notaris
Samenhuizen17-8-2012
Samenhuizen22-11-2012

45. Naar een win-win situatie
Samenwerking met bewonersgroep:
 enkel grond (of deel) van een site aanbieden
 grond + expertise aanbieden
 bouwen a.d.h.v. een programma van eisen
 van de bewonersgroep
 of van een beperkte initiatiefgroep
Financieel aspect
 voorfinanciering (site, bouwtraject, …)
Samenhuizen17-8-2012
groep
partner

46. 4. Samenhuizen in het stedelijk beleid
Situering
Federaal
Vlaams
Brussel (goedgekeurde resolutie)
Provincies
Gemeenten, intergemeentelijke samenwerkingsverbanden
Stads- en streekontwikkelingsbedrijven
Sociale huisvesting
OCMW's
Samenhuizen12-2012
4

47. Samenhuizen in het stedelijk beleid
Samenhuizen12-2012
4

48. Ondersteun
Neem gemeenschappelijk wonen op in je beleid
→ in beleidsplannen
→ in het woonbeleidsplan (kwaliteit, betaalbaarheid)
→ hou ermee rekening bij opmaak stedenbouwkundige verordening
Zorg voor continuïteit
→ één ambtenaar is de contactpersoon rond het thema en coördineert de initiatieven
hierrond
Onderteken het charter samenhuizen, mei 2013
Samenhuizen12-2012
4

49. Informeer
Informeer de schepenen, de ambtenaren en de bewoners
→ ahv vormingsactiviteiten en publicaties
Studiereis voor professionelen naar Denemarken
maart 2013
Communicatie
→ Open Dag Samenhuizen aankondigen in krantje, op de website
18 mei 2013 = Open Dag Samenhuizen
Samenhuizen12-2012
4

50. Organiseer
Overleg tussen schepenen, gemeentediensten, ocmw, buurgemeenten…
Relevante beleidsdomeinen:
- wonen, huisvesting, ruimtelijke ordening, stedenbouw
- welzijn
- milieu, duurzaamheid
- wijken, opbouwwerk
→ vb suggestienota werkgroep samenhuizen/samenhuren
lokaal sociaal beleid Gent
→ afspraken maken met wijkagent (verschillen in interpretaties)
→ vb werkgroep gemeenschapshuizen woondiensten Gent en Leuven
Concrete maatregelen uitwerken bvb subsidie Hasselt
Samenhuizen12-2012
4

51. Lanceer
een pilootproject ism intercommunale, sociale huisvesting,…
Vertrekkende vanuit
→ een visie, het type samenhuizen dat de gemeente wil
→ een initiatiefgroep (ondersteunen)
→ een site (aanbieden, zelf ontwikkelen of regisseren)
of een combinatie
Als integrale maatregel, of vanuit een van de kapstokken:
- doelgroepen bv senioren, jongeren, starters, alleenstaande ouders,
zorgbehoevenden
- betaalbaarheid bv minder begoede en maatschappelijk kwetsbaren
- buurtwerking, leefbaarheid van de wijk
- welzijn, zorg
- duurzaamheid
bvb Tolhuislaan Gent, AG SOB ism Samenhuizen vzw
bvb Thuishuis Platform Ouderenzorg Antwerpen
Samenhuizen12-2012
4

52. Woonbeleidsplan
kwaliteit, betaalbaarheid
ANALYSE
- gegevens rond wel-zijn, mentale gezondheid
- gegevensverzameling
- potentieel samenhuizen
STRATEGISCHE EN OPERATIONELE DOELSTELLINGEN
- informeren: artikel, infosessie
- regisseren: premies, project ism sociale huisvesting
- onderzoeken opdelen sites en huizen → woningen met gemeenschappelijke delen
of groepswoning
- kwaliteit woonomgeving: project, waardevolle zonevreemde gebouwen
- levenslang wonen, alternatieven voor ouderen: informeren over bvb Abbeyfield,
aanbod creëren voor ouderen in te grote huizen
- promoten van samenhuizen als alternatieve woonvorm
Samenhuizen12-2012
4

53. Vauban
(Freiburg, D)
cohousing zones

54. cohousing zones Trekroner (Roskilde DK) heden 10 projecten
Samenhuizen17-8-2012

55. Pilootproject Tolhuislaan Gent
Samenhuizen 17-8-2012

56. www.samenhuizen.be