1. ว 3.1 เข้าใจสมบัติของสารความสัมพันธ์ระหว่างสมบัติของสารกับโครงสร้างและแรงยึดเหนี่ยว
ระหว่างอนุภาค มีกระบวนการสืบเสาะหาความรู้และจิตวิทยาศาสตร์ สื่อสารสิ่งที่เรียนรู้และนา
ความรู้ไปใช้ประโยชน์
วิเคราะห์และอธิบายการเกิดพันธะเคมีในโครงผลึกและโมเลกุลของสาร
- แรงยึดเหนี่ยวระหว่างไอออนหรืออะตอมของธาตุให้อยู่รวมกันเป็นโครงผลึก
หรือโมเลกุล เรียกว่าพันธะเคมี
- พันธะเคมีแบ่งออกเป็นพันธะไอออนิก พันธะโคเวเลนต์ และพันธะโลหะ
1. อธิบายหลักการเกิดพันธะไอออนิกได้
2. อธิบายการจัดเรียงตัวของไอออนบวกและไอออนลบ และบอกโครงสร้าง
ของสารประกอบไอออนิกบางชนิดได้
ตัวชี้วัด
จุดประสงค์การเรียนรู้
สาระการเรียนรู้แกนกลาง
มาตรฐาน

2. เรื่อง การเกิดพันธะไอออนิกและโครงสร้างของสารประกอบไอออนิก
การเกิดพันธะไอออนิก
พันธะไอออนิก เกิดขึ้นเมื่อโลหะรวมตัวกับอโลหะ แล้วโลหะให้อิเล็กตรอนเนื่องจากโลหะมี
ค่าอิเล็กโตรเนกาติวิตีต่า ส่วนอโลหะรับอิเล็กตรอนเนื่องจากอโลหะมี ค่าอิเล็กโตรเนกาติวิตีสูง เพื่อให้แต่ละ
อะตอม มีเวเลนซ์อิเล็กตรอนครบ 8 หรือเป็นไปตามกฎออกเตต อะตอมของโลหะก็จะกลายเป็นไอออนบวก
เพราะมีโปรตอนมากกว่าอิเล็กตรอน ส่วนอะตอมของอโลหะกลายเป็นไอออนลบเพราะมีโปรตอนน้อยกว่า
อิเล็กตรอน ไอออนทั้งสองมีประจุต่างกันจึงเกิดแรงดึงดูดทางไฟฟ้ายึดเหนี่ยวอะตอมทั้งสองเข้าด้วยกัน
(เกิดเป็นพันธะไอออนิก ) และเรียกสารประกอบที่เกิดจากอะตอมยึดเหนี่ยวกัน ด้วยพันธะไอออนิกว่า
สารประกอบไอออนิก
เนื่องจากโครงสร้างของสารประกอบไอออนิกประกอบด้วยไอออนบวกและไอออนลบ
มีการจัดเรียงตัวสลับกันไปแบบต่อเนื่องทั่วทั้งผลึก ไม่สามารถแยกออกเป็นโมเลกุลได้ จึงถือว่าสารประกอบ
ไอออนิกเป็นสารประกอบที่ไม่มีสูตรโมเลกุล การเขียนสูตรแทนสารประกอบไอออนิก ใช้สูตรเอมพิริกัล
(สูตรอย่างง่าย) แสดงอัตราส่วนอย่างต่าในการรวมตัวกันระหว่างไอออนบวกและไอออนลบ
หมายเหตุ : โลหะบางชนิด เช่น Be, Sn เมื่อรวมตัวกับอโลหะบางชนิด เช่น Cl
ไม่ได้เกิดพันธะไอออนิก แต่เกิดพันธะโคเวเลนต์ เช่น BeCl2 SnCl4 SnCl2 เป็นต้น
ใบความรู้

3. ตัวอย่าง 1 การเกิดสารประกอบโซเดียมคลอไรด์ (NaCl)
เขียนสูตรโครงสร้างได้ดังนี้

4. เมื่อโลหะโซเดียมทาปฏิกิริยากับแก๊สคลอรีนจะเกิดการให้และรับอิเล็กตรอนระหว่างอะตอมทั้งสอง เกิดเป็น
โซเดียมไอออนและคลอไรด์ไอออน ไอออนทั้งสองจะยึดกันด้วยพันธะไอออนิก แรงยึดเหนี่ยวระหว่าง
โซเดียมไอออนและคลอไรด์ไอออนจะเกิดอย่างต่อเนื่องจนเกิดเป็นโครงผลึกขนาดใหญ่ของสารประกอบ
โซเดียมคลอไรด์ ดังรูปที่ 6.1
รูปที่ 6.1 โครงผลึกโซเดียมคลอไรด์ (ที่มา : http://www.vcharkarn.com)
ตัวอย่าง 2 การเกิดสารประกอบแมกนิเซียมคลอไรด์ (มีหลักการเดียวกับการเกิด NaCl)
เขียนสูตรโครงสร้างได้ ดังนี้

5. โครงสร้างของสารประกอบไอออนิก
ผลึกของสารประกอบไอออนิกประกอบด้วยไอออนบวกและไอออนลบจัดเรียงตัวสลับกัน
ไปอย่างมีระเบียบทั่วทั้งก้อนผลึกสามมิติ ทาให้ผลึกมีโครงสร้างที่แน่นอน ในการจัดเรียงตัวของไอออน
ไอออนบวกจะห้อมล้อมและสัมผัสกับไอออนลบ ในทานองเดียวกันไอออนลบก็จะห้อมล้อมและสัมผัสกับ
ไอออนบวก จานวนไอออนที่ห้อมล้อมและสัมผัสกับไอออนอื่น เรียกว่า โคออร์ดิเนชันนัมเบอร์
(Coordination Number ) ซึ่งจะมีจานวนเท่าใดขึ้นอยู่กับขนาดของไอออนทั้งสองชนิด โครงสร้างผลึกขง
สารประกอบไอออนิกที่ควรทราบได้แก่
1. โครงสร้างแบบโซเดียมคลอไรด์ ( Rock salt structure ) ในผลึกของโซเดียมคลอไรด์
ประกอบด้วย Na+
และ Cl-
การจัดเรียงตัวของไอออนคือ Na+
จะมี Cl-
ห้อมล้อมและสัมผัสโดยรอบ
6 ไอออน และ Cl-
จะมี Na+
ห้อมล้อมและสัมผัสโดยรอบ 6 ไอออนเช่นเดียวกัน โครงสร้างแบบ
โซเดียมคลอไรด์ โดยทั่วไปเรียกว่า Rock-salt structure สารประกอบแฮไลด์ของโลหะแอลคาไลด์
( ธาตุหมู่ IA ) และสารประกอบออกไซด์และซัลไฟด์ของโลหะแอลคาไลน์เอิร์ท ( ธาตุหมู่ IIA )
ส่วนใหญ่มีโครงสร้างแบบเดียวกับโซเดียมคลอไรด์
รูปที่ 6.2 โครงผลึกโซเดียมคลอไรด์ (ที่มา : http://www.vcharkarn.com)
2. โครงสร้างแบบซีเซียมคลอไรด์ ( Cesium Chloride structure ) เนื่องจาก Cs+
มีขนาด
โตกว่า Na+
ดังนั้น Cl-
จึงสามารถห้อมล้อมและสัมผัสกับ Cs+
ได้มากกว่า Na+
กล่าวคือ Cs+
มี Cl-
ห้อมล้อมและสัมผัส 8 ไอออน ทานองเดียวกัน Cl-
ก็จะมี Cs+
ห้อมล้อมและสัมผัส 8 ไอออนเช่นเดียวกัน

6. รูปที่ 6.3 โครงผลึกซีเซียมคลอไรด์ (ที่มา : http://www.ponglearning.com/?p=1155)
3. โครงสร้างแบบแคลเซียมฟลูออไรด์ ( Fluorite structure ) โครงสร้างของแคลเซียม
ฟลูออไรด์ประกอบด้วย Ca2+
และ F-
โดย Ca2+
มี F-
ห้อมล้อมและสัมผัส 8 ไอออน แต่ F-
มี Ca2+
ห้อมล้อมและสัมผัสเพียง 4 ไอออนเท่านั้น
รูปที่ 6.4 โครงผลึกแคลเซียมฟลูออไรด์ (ที่มา : http://www.vcharkarn.com)
4. โครงสร้างแบบซิงซัลไฟด์ ( Zinc blend structure ) โครงสร้างของซิงซัลไฟด์ประกอบด้วย Zn2+
และ S2-
โดย Zn2+
มี S2-
ห้อมล้อมและสัมผัส 4 ไอออน ทานองเดียวกัน S2-
ก็มี Zn2+
ห้อมล้อมและสัมผัส 4
ไอออนเช่นเดียวกัน
รูปที่ 6.4 โครงผลึกซิงค์ซัลไฟด์ (ที่มา : http://chempumarin.blogspot.com/2008_07_01_archive.html)

7. กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ รายวิชาเคมีเพิ่มเติม ว 30221 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4
คาชี้แจง
1. แบบทดสอบหลังเรียน ชุดที่ 6 ใช้ทดสอบความรู้ของนักเรียนหลังเรียน
เรื่อง การเกิดพันธะไอออนิกและโครงสร้างของสารประกอบไอออนิก
จานวน 5 ข้อ ข้อละ 1 คะแนน คะแนนเต็ม 5 คะแนน ใช้เวลา 10 นาที
2. ให้นักเรียนเลือกคาตอบที่ถูกที่สุดและทาเครื่องหมาย X ลงในกระดาษคาตอบ
1. ธาตุที่เกิดพันธะไอออนิกกับออกซิเจนได้ดีที่สุด
คือข้อใด
ก. ฟลูออรีน ข. คลอรีน
ค. เบริลเรียม ง. โซเดียม
2. การที่โลหะรวมกับอโลหะแล้วโลหะจะให้
อิเล็กตรอนแก่อโลหะเกิดไอออนบวกและไอออนลบ
ดึงดูดกันด้วยแรงดึงดูดไฟฟ้าสถิตสร้างพันธะ
ไอออนิกขึ้นในสารประกอบนั้นเพราะเหตุใด
ก. โลหะมีขนาดอะตอมเล็กกว่าอโลหะ
จึงเสียอิเล็กตรอนได้ง่าย
ข. อโลหะมีขนาดอะตอมใหญ่กว่าโลหะ
จึงเสียอิเล็กตรอนได้ง่าย
ค. โลหะมีค่า IE ต่าจึงให้อิเล็กตรอนได้ง่าย
เพื่อปรับเวเลนซ์อิเล็กตรอนแบบแก๊สเฉื่อย
ง. โลหะมีค่า IE สูงจึงให้อิเล็กตรอนได้ง่าย
เพื่อปรับเวเลนซ์อิเล็กตรอนแบบแก๊สเฉื่อย
3. ธาตุ A B C Dค่าอิเล็กโทรเนกาติวิตี 0.8, 1.4, 3.6,
4.0 ตามลาดับ สารประกอบของธาตุคู่ใดที่สร้าง
พันธะไอออนิกได้ดีที่สุด
ก. A กับ C ข. B กับ C
ค. A กับ D ง. B กับ D
4. ข้อใดต่อไปนี้ไม่ถูกต้อง
ก. สารประกอบไอออนิกมีจุดเดือดสูง
ข. สารประกอบไอออนิกเสถียรมาก
เพราะมีแรงดึงดูดไฟฟ้าสถิตระหว่าง
ไอออนต่างชนิดกัน
ค. สารประกอบไอออนิกเกิดระหว่างโลหะ
ที่มีค่า IEต่า กับอโลหะที่มีค่า IEสูง
ง. โครงสร้างของสารประกอบไอออนิก
มีลักษณะเป็นโครงผลึกร่างตาข่าย
แต่ละไอออนจะมีไอออนอื่นมาล้อมรอบ
ด้วยจานวนที่ไม่คงที่เสมอ
แบบทดสอบหลังเรียน

8. 5. ข้อใดต่อไปนี้ผิด
ก. โครงสร้างผลึกแบบโซเดียมคลอไรด์
จะมีอัตราส่วน Na+
:Cl-
เท่ากับ 6 : 6
ข. สารประกอบไอออนิกยึดเหนี่ยวกัน
ด้วยแรงทางไฟฟ้าสถิตย์
ค. การที่สารประกอบไอออนิกจะมีโครงสร้าง
ผลึกแบบใดนั้นขึ้นกับปัจจัยหลายอย่าง
เช่น ขนาดไอออน จานวนไอออน
ง. การจัดเรียงไอออนบวกและไอออนลบ
ในผลึกของสารประกอบไอออนิกแต่ละชนิด
จะมีโครงสร้างเหมือนกันเสมอ

9. ชุดที่ 6 เรื่อง การเกิดพันธะไอออนิกและโครงสร้างของสารประกอบไอออนิก
ตัวเลือก
หัวข้อ
ก ข ค ง
1
2
3
4
5
ชื่อ ................................. นามสกุล .................................... ชั้น ............ เลขที่ ..........
คะแนนเต็ม 5
คะแนนที่สอบได้
ลงชื่อ ………………………………………. ผู้ตรวจ
(.............................................................)
วันที่ ............. เดือน .............................. พ.ศ.
..............
กระดาษคาตอบแบบทดสอบหลังเรียน

10. ชุดที่ 6 เรื่อง การเกิดพันธะไอออนิกและโครงสร้างของสารประกอบไอออนิก
เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน
1) ง.
2) ค.
3) ค.
4) ง.
5) ง.
เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน

11. สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. คู่มือครูรายวิชาเพิ่มเติม เคมี เล่ม 1
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4-6 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ตามหลักสูตรแกนกลาง
การศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์ สกสค.
ลาดพร้าว, 2553
หนังสือเรียนรายวิชาเพิ่มเติม เคมี เล่ม 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4-6 กลุ่มสาระการเรียนรู้
วิทยาศาสตร์ ตามหลักสูตรแกนกลาง การศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551.
กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์ สกสค. ลาดพร้าว, 2553
สุทัศน์ ไตรสถิตวร. เคมี ม.4 เล่ม 1. กรุงเทพมหานคร: ไทเนรมิตกิจ อินเตอร์
โปรเกสซีฟ จากัด 2553.
บรรณานุกรม