बालबालिकाको उपयुक्त हेरचाह तथा बालमैत्री घर परिवार निर्माणका लागि अभिभावक शिक्षा स्रोत पुस्तक
अभिभावकत्व जीवनको सबैभन्दा चुनौतीपूर्ण यात्रा हो, असल सन्तानका लागि चाहना गर्ने र त्यस अनुसार योजना बनाउने अभिभावकको लागि यो चुनौती अनिवार्य पनि छ । त्यसैले अभिभावक बन्ने व्यवस्थापकीय ज्ञान र सिप बहुआयामिक हुनु स्वभाविकै हो । ती सबै सवालहरू विस्तृत रूपमा यस यस स्रोत पुस्तकभित्र समेट्न सम्भव नभएता पनि प्रमुख सवालहरूसँग सम्बन्धित विषयहरूले अभिभावक तथा अभिभावकसँग प्रत्यक्ष काम गर्ने सरोकारवालाहरूका लागि पनि केही हदसम्म सान्दर्भिक हुने छ भन्ने अपेक्षा गरिएको छ ।
वैवाहिक जीवनको सुरुवातको सोच आउँदा नै अभिभावकत्वको सुरुवात हुन्छ । जब व्यवहार मै अभिभावक बनिन्छ, त्यसको निरन्तरता जीवन पर्यन्त रहन्छ । जस्तैः विवाह कुन उमेरमा गर्ने ? बच्चा कहिले जन्माउने ? बच्चा जन्माउन नचाहेको अवधिका लागि कुन गर्भनिरोधका साधन अपनाउने ? कसरी बढाउने र पढाउने, आत्मा निर्भर बन्न र विवाह गर्न योग्य कसरी बनाउने आदि देखि असल अभिभावकको लागि परिवारमा अप्रत्यक्ष रूपले अनन्तसम्म अभिभावकत्व रहिरहन्छ ।
पुस्तकको प्रयोजन
जिम्मेवार अभिभावकका लागि उनीहरूका बालबालिकाका समग्र व्यक्त्त्वि विकास गर्न कस्ता कस्ता ज्ञान, सिप र धारणाको विकास गर्न आवश्यक पर्दछ भन्ने कुरालाई मध्यनजर राखेर यो स्रोत पुस्तिकामा सकेसम्म विविध सान्दर्भिक मुद्दाहरू समावेश गर्ने कोसिस गरिएको छ ।
गर्भधारण गर्ने निर्णयदेखि प्रसूति सेवा तथा बालविकासका लागि अभिभावकले पूरा गर्नु पर्ने दायित्वका सम्पूर्ण पक्षमा अभिभावकलाई दक्ष बनाउन यो स्रोत पुस्तकले प्रयास गरेको छ । यसमा भएका सामग्रीहरूको अध्ययनलाई सहज होस् भन्नका लागि त्यसका सैद्धान्तिक तथा प्राव
याैन हिंसा तथा घरेलु हिंसा सम्बन्धी सूचना सामग्रीWOREC Nepal
कसैले कुनै महिलाको मञ्जुरी नलिई यौन सम्बन्ध राखेमा वा मञ्जुरी लिएर पनि अठार वर्षभन्दा कम
उमेरको कुनै बालिका वा किशोरीसँग यौन सम्बन्ध राखेमा त्यस्तो महिला वा बालिकालाई बलात्कार
(जवर्जस्ती करणी) गरेको मानिनेछ ।
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकारWOREC Nepal
कुनै पनि व्यक्तिलाई उसको लिङ्गको आधारमा गरिने भेदभाव, असमान व्यवहार एवं कसुरजन्य क्रियाकलापहरु लैङ्गिक हिंसा भित्र पर्दछन् । व्यक्तिलाई उसको लिङ्गको आधारमा सामाजिक लैङ्गिक विभेदबाट निर्देशित भई गरिएका सम्पूर्ण विभेदपूर्ण कार्यहरु लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा हुन् । यस्ता कार्यहरुभित्र शारीरिक, मानसिक, यौनिक रुपले पीडा दिने वा पु¥याउने खालका काम तथा व्यवहारहरु पर्दछन् ।
Child Sexual abuse information leaflet (Nepali)WOREC Nepal
बालयौन दुव्र्यवहार सम्बन्धी संक्षिप्त जानकारी पत्र
बालयौन दुव्र्यवहार एक दण्डनिय अपराध हो । यस्तो अपराध विरुद्ध हामीले
आवाज उठाएनौ भने यस्ता अपराधमा संलग्न व्यक्तिको मनोबल बढ्दछ र यस्तो अपराध दिनप्रतिदिन समाजमा बढ्दै जान्छ । यसर्थ यसका विरुद्ध आफु पनि बोलौ र अरुलाई पनि बोल्न प्रेरित गरौं ।
बालयौन दुव्र्यवहार भन्नाले कुनै वयस्क, पाको मानिस वा ठूला बालबालिकाले सानो बालबालिकामाथि यौन आसय झल्किने गरी गरिने व्यवहार नै बालयौन दुव्र्यवहार हो । यौन दुव्र्यवहार छोएर र नछोइकन दुवै किसिमबाट हुन सक्छ । सामान्यतया मानिसहरुमा छोएर गरिने केही यौनदुव्र्यवहारबाट मात्र बालबालिकामा नकारात्मक असर पर्दछ भन्ने बुझाई रहेको छ । तर यौन दुव्र्यवहारका दुवै पक्ष उत्तिकै घातक छन् र यसले बालबालिकाको समग्र विकासमा असर पार्दछ । यौन दुव्र्यवहार जँहा जतिबेला पनि र जोबाट पनि हुन सक्छ ।
याैन हिंसा तथा घरेलु हिंसा सम्बन्धी सूचना सामग्रीWOREC Nepal
कसैले कुनै महिलाको मञ्जुरी नलिई यौन सम्बन्ध राखेमा वा मञ्जुरी लिएर पनि अठार वर्षभन्दा कम
उमेरको कुनै बालिका वा किशोरीसँग यौन सम्बन्ध राखेमा त्यस्तो महिला वा बालिकालाई बलात्कार
(जवर्जस्ती करणी) गरेको मानिनेछ ।
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकारWOREC Nepal
कुनै पनि व्यक्तिलाई उसको लिङ्गको आधारमा गरिने भेदभाव, असमान व्यवहार एवं कसुरजन्य क्रियाकलापहरु लैङ्गिक हिंसा भित्र पर्दछन् । व्यक्तिलाई उसको लिङ्गको आधारमा सामाजिक लैङ्गिक विभेदबाट निर्देशित भई गरिएका सम्पूर्ण विभेदपूर्ण कार्यहरु लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा हुन् । यस्ता कार्यहरुभित्र शारीरिक, मानसिक, यौनिक रुपले पीडा दिने वा पु¥याउने खालका काम तथा व्यवहारहरु पर्दछन् ।
Child Sexual abuse information leaflet (Nepali)WOREC Nepal
बालयौन दुव्र्यवहार सम्बन्धी संक्षिप्त जानकारी पत्र
बालयौन दुव्र्यवहार एक दण्डनिय अपराध हो । यस्तो अपराध विरुद्ध हामीले
आवाज उठाएनौ भने यस्ता अपराधमा संलग्न व्यक्तिको मनोबल बढ्दछ र यस्तो अपराध दिनप्रतिदिन समाजमा बढ्दै जान्छ । यसर्थ यसका विरुद्ध आफु पनि बोलौ र अरुलाई पनि बोल्न प्रेरित गरौं ।
बालयौन दुव्र्यवहार भन्नाले कुनै वयस्क, पाको मानिस वा ठूला बालबालिकाले सानो बालबालिकामाथि यौन आसय झल्किने गरी गरिने व्यवहार नै बालयौन दुव्र्यवहार हो । यौन दुव्र्यवहार छोएर र नछोइकन दुवै किसिमबाट हुन सक्छ । सामान्यतया मानिसहरुमा छोएर गरिने केही यौनदुव्र्यवहारबाट मात्र बालबालिकामा नकारात्मक असर पर्दछ भन्ने बुझाई रहेको छ । तर यौन दुव्र्यवहारका दुवै पक्ष उत्तिकै घातक छन् र यसले बालबालिकाको समग्र विकासमा असर पार्दछ । यौन दुव्र्यवहार जँहा जतिबेला पनि र जोबाट पनि हुन सक्छ ।
एकद्वार संकट व्यवस्थापन केन्द्र र यसले प्रदान गर्ने सेवा सम्बन्धी जानकारी पत्रWOREC Nepal
महिला तथा बालबालिकाहरु विभिन्न प्रकारका लैगिंक हिंसाबाट प्रभावित हुने गरेका र यसबाट उनीहरुमा शारीरिक, यौनजन्य तथा मनोवैज्ञानिक असर पर्ने गरेको छ । यस्ता समस्याहरुको प्रभावकारी सम्बोधनका लागि नेपाल सरकारले स्वास्थ्य मन्त्रालय अन्तर्गत जिल्लास्थित अस्पतालहरुमा एकद्वार संकट व्यवस्थापन केन्द्र स्थापना गरी हिंसा प्रभावित बालिका किशोरी तथा महिलाहरुका लागि विभिन्न सेवाहरु प्रदान गर्दै आएको छ । हिंसामा परेका व्यक्तिहरुलाई एकद्वार प्रणालीबाटै न्याय प्रदान गर्ने उद्देश्यले एकद्वार संकट व्यवस्थापन केन्द्रको स्थापना गरिएको हो ।
एकद्वार सकंट व्यवस्थापन कन्े दद्व्रारा पद्रान गरिन ेसवोहरुका ेविवरण
स् वास्थ्यसम्बन्धी सेवाहरु
हिंसा पीडित वा प्रभावितको स्वास्थ्यसम्बन्धी विवरण, संकलन, परीक्षण, उपचार अभिलेखिकरण गर्ने,
शारीरिक चोट पटकको उपचार तथा चिकित्साजन्य जाँच गर्ने, कानुनी प्रमाणका लागि विधि विज्ञान ९ँयचभलकष्अ भ्हबmष्लबतष्यल० तथा चिकित्सासम्बन्धी कानुनी ९ःभमष्अय(ीभनब०ि परीक्षण गर्ने÷गराउने,
कानुनी परीक्षण तथा आकस्मिक गर्भ निरोधक सेवा उपलब्ध गराउने, यौनजन्य संक्रमणको उपचार गर्ने,
एच.आाई.भि जाँच तथा परामर्श सेवा उपलब्ध गराउने, मानसिक स्वास्थ्य उपचार तथा मनोसामाजिक परामर्श सेवा प्रदान गर्ने, हेपाटाइटिस वि बाट वचावट गर्ने
सुरक्षित गर्भपतन सेवा प्रदान गर्ने
लैगिंक हिंसा पीडित वा प्रभावितहरुको पहिचान तथा उपचारका लागि तयार गरिएको क्लिनिकल प्रोटोकल अनुसार सेवा उपलब्ध गराउने,
आवश्यकता अनुसारको प्रेषण तथा अन्य सेवा उपलब्ध गराउने ।
मनोसामाजिक परामर्श सेवा लैगिंक हिंसा पीडित वा प्रभावितलाई मनोसामाजिक परामर्श सेवा उपलब्ध गराउने, आवश्यकताका आधारमा पीडकलाई समेत मनोसामाजिक विमर्श÷परामर्श सेवा उपलब्ध गराउने,
सुरक्षा लैगिंक हिंसाबाट पीडित वा प्रभावित महिला तथा बालबालिकाहरुका लागि पूर्ण सुरक्षाको प्रत्याभूति दिनका लागि जिल्ला प्रहरी कार्यालयले आवश्यक सुरक्षाको व्यवस्था मिलाउने । एकद्वार संकट व्यवस्थापन केन्द्र, सेवा केन्द्र, पुनस्र्थापना केन्द्र र
सुमदायमा समेत लैगिंक हिंसाबाट प्रभावितहरुको सुरक्षा प्रदान गर्ने एवम् उनीहरुसँग सम्बन्धित सूचनाहरुको गोपनियता कायम गर्नुपर्नेछ ।
सेवा केन्द्र (सुरक्षित आवास) हिंसा पीडित वा प्रभावित महिला तथा बालबालिकाहरुका लागि सामुदायिक सेवा केन्द्र तथा सुरक्षित आवासमा बस्ने सेवाका लागि सम्प्रेषण गर्ने । प्रभावितले आवश्यकता अनुसारको सेवा उक्त सामुदायिक सेवा केन्द्र तथा सुरक्षित आवासबाट प्राप्त गर्न सक्दछन् ।
कानुनी परामर्श र उपचार आवश्यकता अनुसार जिल्ला न्यायधिवक्ता तथा कानूनी सहायता केन्द्र÷कानुनी परामर्शदाताको सहयोगबाट लैगिंक हिंसा पीडित वा प्रभावितका लागि कानुनी उपचारका लागि आवश्यक सेवा प्रदान गर्ने ।
२८ औं अन्तराष्ट्रिय १६ दिने लैंगिक हिंसा बिरुद्धको अभियान २०१९ अवधारणा पत्र अन्रWOREC Nepal
महिला विरुद्धको हिंसा अन्त्यका लागि अन्तर्राष्ट्रिय दिवस (नोभेम्बर २५) र अन्तर्राष्ट्रिय मानवअधिकार दिवस (डिसेम्बर १०) सम्मको अवधिलाई सन् १९९१ देखि लैंगिक हिंसा विरुद्धको १६ दिने अन्तर्राष्ट्रिय अभियानका रुपमा विश्वभर मनाउन थालेको २८ वर्ष भइसकेको छ । महिलामाथि हुने हिंसा मानवअधिकार हनन्को सवाल हो भन्ने मान्यता स्थापित गर्दै सोहीअनुरुप काम गर्न सबै राष्ट्र तथा संयुक्त राष्ट्र संघलगायत अन्य राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय सरोकारवाला निकायलाई आह्वान गर्ने यो अभियानको उद्देश्य हो । यो अभियानअन्तर्गत २५ नोभेम्बर देखि १० डिसेम्बरसम्म समुदायदेखि सबै तहसम्म विभिन्न गतिविधि र कार्यक्रम गरिन्छ ।
नेपाल दक्षिण एसियामा नै बाल विवाह धेरै हुने देशहरुमध्ये तेस्रो स्थानमा आउने देश हो । यो त बिल्कुल नै दुःख लाग्दो विषय हो । तपाईलाई थाह छ संसारमा हरेक २ सेकेन्डमा एकजना बालिकाको विवाह भइरहेको हुन्छ । नेपालमा पनि कैयन् स्थानमा छोरी ठूलो भएमा, धेरै पढेको भएमा धेरै दाइजो दिनु पर्ने हुन्छ भनेर अभिभावकहरुले कम उमेरमै विवाह गरिदिने चलन छ । यसरी विवाह भएका छोरीहरु सानै उमेरमा स्कुल छाड्न बाध्य हुन्छन् भने दाइजो नल्याएको कारण विभिन्न किसिमको मानसिक यातना, कुटपीट पनि झेल्न बाध्य हुन्छन् । कैयन् बहिनीहरुले त श्रीमान्बाट यौन दुव्र्यवहार र यौन हिंसा पनि भोग्ने गर्दछन् ।
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”WOREC Nepal
अन्वेषी २०७६ मा “जुलाई २०१८ देखि जुन २०१९” सम्म ओरेक नेपालमा अभिलेखीकरण गरिएका महिलामाथि भएका जम्मा १३१९ वटा हिंसाका घटनाहरूको विस्तृत विश्लेषण प्रस्तुत गरिएको थियो । जसमध्ये सबैभन्दा बढी ६६.७२ प्रतिशत (८८० जना) महिलामाथि घरेलु हिंसा भएको छ । त्यस्तै गरी ११.९८ प्रतिशत (१५८ जना) महिला सामाजिक हिंसाबाट, १०.८४ प्रतिशत (१४३ जना) महिला तथा बालिका माथि बलात्कार, १.३६ प्रतिशत (१८ जना) माथि बलात्कारको प्रयास तथा ४.७० प्रतिशत (६२ जना) महिलामाथि यौन हिंसा भएको पाइएको छ ।
महिलामाथि हुने हिंसाको बारेमा तथ्याङ्क नभएको अवस्थामा महिलामाथि हुने हिंसाका घटनाहरूको नक्साङ्कन गर्ने, सरोकारवाला एवं सम्बन्धित जिम्मेवार निकायसमक्ष महिला हिंसाका वास्तविकता प्रस्तुत गरी आवश्यक कदम चाल्न दबाब सृजना गर्ने उद्देश्यले महिला पुनस्र्थापना केन्द्र (ओरेक) ले अन्वेषी सन् २००८ देखि प्रकाशन गर्दै आइरहेको छ । अन्वेषीले विभिन्न भू–भागमा बसोबास गर्ने भिन्न–भिन्न सामाजिक समूह र समुदायका महिलाहरूमाथि भइरहेको हिंसा, तिनको स्वरुप र त्यसका प्रभावहरूबारे जानकारी दिन्छ ।
देशभरबाट महिला माथि हुने हिंसाका घटनाहरुको अभिलेखिकरण गरि महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी” लैङ्गिक हिंसा विरुद्धको दिवस २५ नोभेम्बर को दिन हरेक वर्ष प्रकाशन गर्दै आएको छ । महिला माथि हुने हिंसाको अवस्था र महिलाको न्यायमा पहुँचको अवस्थालाई विश्लेषण गरी तयार गरिएको वर्ष पुस्तकले समग्र रुपमा महिलाको मानवअधिकार हनन्को अवस्था र यसको सम्बोधनका लागि समुदायस्तरदेखि नीतिगतस्तरसम्म आवश्यक कार्यहरु गर्नका लागि सरोकारवालाहरुलाई दिशा निर्देश गर्ने विश्वास संस्थाले लिएको छ ।
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा | Gender-based violenceWOREC Nepal
कुनै पनि व्यक्तिलाई उ महिला पुरुष वा लैङ्गिक तथा यौनिक अल्पसंख्यक भएकै कारणले गरिने शारीरिक मानसिक र यौनिक रुपले पीडा दिने वा पुर्याउने खालका काम तथा सम्पूर्ण विभेदपूर्ण हिंसात्मक व्यवहारहरु नै लैगिंक विभेदमा आधारित हिंसा हो । लिङ्गको आधारमा गरिने भेदभाव, असमान व्यवहार एवं कसुरजन्य क्रियाकलापहरु लैङ्गिक हिंसा भित्र पर्दछन् । जुन सामाजिक लैङ्गिक विभेदबाट निर्देशित भइ गरिएको हुन्छ र यसलाई परिवर्तन गर्न सकिन्छ ।
लैङ्गिक हिंसाका स्वरुपहरुः
घरेलु हिंसा, (कुटपिट, घर निकाला, स्रोत साधनबाट वञ्चितिकरण लगायतका हिंसाहरु) वैवाहिक बलात्कार, दाईजो सम्बन्धी हिंसा, बालविवाह, बहुविवाह, बालिका भु्रण पहिचान गरी गरिने गर्भपतन, बोक्सीको आरोप लगाई गरिने हिंसाहरु, छाउपडी र त्यस्तै प्रकारका महिनावारीका समयमा गरिने विभेदपूर्ण व्यवहारहरु, र यौन शोषणका लागि हुने बालिका र महिलाको बेचबिखन आदि नेपालमा लैगिंक विभेदमा आधारित हिंसाका स्वरुपहरु हुन् । यस्ता प्रकारका हिंसाबाट प्रभावित व्यक्तिहरु विशेषगरी महिला तथा किशोरीहरुमा शारीरिक तथा मानसिक दुवै प्रकारका प्रभावहरु पर्ने गरेको छ । तर यसको प्रभाव परिवार व्यक्तिमा मात्र सिमित छैन । यस्ता हिंसाहरुले परिवार, समाज र राष्ट्र सबैस्तरमा प्रभाव पारेका छन् ।
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)WOREC Nepal
नेपालकाे संविधानमा महिला अधिकार
संविधान नेपालको मूल कानुन हो । संविधानले देशको राज्य तथा शासन सञ्चालन प्रकृया सुनिश्चित गर्दछ । संविधानको आधारमा देशमा अन्य सम्पूर्ण कानून, नीति, नियमहरु बन्दछन् । यसकै आधारमा कार्यपालिका, व्यवस्थापिका तथा न्यायपालिका गठन हुन्छ । सरकारका विभिन्न अङ्गहरुबीच काम कर्तव्य तथा शक्तिको विभाजनका साथै तीनीहरुबीचको सु–सम्बन्ध समेत सुनिश्चित गर्दछ । संविधानले नागरिकको मौलिक अधिकारको व्यवस्था गर्नका साथै ती अधिकारहरुको संरक्षणको व्यवस्था समेत गरेको हुन्छ । संविधानसँग बाझिने अन्य कानुन बाझिएको हदसम्म अमान्य हुन्छन् । नेपालको संविधान २०७२ नेपालको विद्यमान संविधान हो । यो संविधान जनाताका प्रतिनिधिले पारित गरेको पहिलो र नेपालको साताँै संविधान हो । यस संविधानमा ३५ भाग, ३०८ वटा धारा, ९ वटा अनुसूचिहरु रहेका छन् ।
राज्य सञ्चालन तथा अन्य क्षेत्रमा महिलाहरुको अधिकार सुनिश्चित गर्ने क्रममा देशमा विद्यमान वर्गीय, जातीय, क्षेत्रीय, भाषिक, धार्मिक, लैङ्गिक विभेद अन्त्य गरी आर्थिक समानता, समृद्धि र सामाजिक न्याय सुनिश्चित गर्न समानुुपातिक समावेशी र सहभागितामूलक सिद्धान्तका आधारमा समतामूलक समाजको निर्माण गर्ने संकल्पका साथ नेपालको संविधान (२०७२ साल असोज ३ गते) जारी भएको छ ।
राष्ट्रहित, लोकतन्त्र र राजनीतिक, आर्थिक र सामाजिक रुपान्तरणका लागि नेपाली महिलाहरुले पटक–पटक प्रत्यक्ष र अप्रत्यक्ष रुपमा गर्दै आएका ऐतिहासिक आन्दोलन, संघर्ष र योगदानलाई कदर गर्दै महिलाहरुको विशेष आवश्यकतालाई गम्भीर्यताका साथ आत्मसाथ गरी विशेष अधिकारको व्यवस्था सहित अस्तित्वमा आएको यो संविधानले परिवर्तनका मुद्दाहरु संस्थागत गराउन महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्नेछ । संविधान राम्रो बनाउनु मात्र सबैथोक होइन, यसको कार्यान्वयनमा नै संविधानको सफलता निर्भर रहन्छ । तसर्थ संविधानलाई व्यवहारमा उतार्नु अपरिहार्य हुन्छ । जसले गर्दा महिलाको अधिकार सुनिश्चित हुन सकोस् र उनीहरुले आफ्नो अधिकार उपभोग गर्न पाउने वातावरण तयार होस् । यसका निम्ति नेपालको संविधान २०७२ ले महिलालाई प्रदान गरेको अधिकारका बारेमा सबै महिलाहरुले जान्नु तथा बुझ्नु जरुरी छ भन्ने मान्यतालाई मनन गरी यो जानकारी पत्र तयार गरिएको छ ।
महिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) को परिचयWOREC Nepal
महिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) महिला अधिकारप्रति समर्पित एवम् लैङ्गिक समानता र सामाजिक न्यायका निम्ति संघर्षरत गैरनाफामुलक राष्ट्रिय गैरसरकारी संस्था हो । २०४७ चैत्र १९ मा स्थापित ओरेक महिला माथि हुने हिंसा, यसका कारण र परिणामको रोकथाम र महिला तथा सीमान्तकृत समुदायको आर्थिक, सामाजिक तथा सांस्कृतिक अधिकार सुनिश्चितता तथा सामाजिक न्यायमाथिको पहुँचको प्रवद्र्धन गर्न नेतृत्वदायी भूमिका निर्वाह
गरिरहेको अभियानमुलक संस्था हो । मानव बेचबिखन विरुद्ध महिलावादी र अधिकारमुखि सोचमा आधारित भई महिला तथा बालबालिकाको बेचबिखनको अन्त्य गर्ने र प्रभावितको अधिकार तथा न्याय सुनिश्चताका लागि वकालत गर्ने उद्देश्यका साथ स्थापित यो संस्थाले महिलाअधिकार हनन मध्ये बेचबिखन एउटा परिणाम भएको निष्कर्ष निकाल्दै महिला अधिकारको मुद्दालाई फराकिलो नजरले हेर्न सुरु ग¥यो । महिलाको आफ्नो शरीर आफ्नै हो भन्ने यथार्थतालाई आत्मसात गरी महिला अधिकार प्राप्तीका निमित्त महिलाको उत्पादनशीलता, यौनिकता र गतिशीलतामाथिको नियन्त्रणको महत्वबारे समुदायका महिलालाई सशक्तिकरण गर्न सहजीकरण गरिरहेको छ ।
ओरेकले नेपालको महिलावादी आन्दोलनलाई सकारात्मक ढंगले अगाडी बढाउँदै महिला र बालिकाको अधिकार सुनिश्चितताको लागि राज्यलाई उत्तरादायी बनाउन र महिलामैत्री ऐन, नीति तथा कार्ययोजना निर्माणका लागि सबै तहको सरकारसँग समन्वय, सहकार्य र पैरवीमुलक गतिविधी गर्दै आइरहेको छ ।
समुदायमा आधारित महिला स्वास्थ्य तथा परामर्श केन्द्र, मनोविमर्श केन्द्र, सघन जैविक खेतीको अवधारणामा आधारित नमुना खेती, पर्यावरणमैत्री नमूना गाउँ, पछाडी पारिएको समुदाय तथा महिलाको समान प्रतिनिधित्व तथा राजनीतिक सहभागिताका लागि महिला तथा समुदायसँगको सहभागिता र साझेदारितामा कार्यक्रमहरु सञ्चालन गरेका उल्लेखनीय कार्यक्रमहरु रहेका छन् । संस्थाले महिला अधिकारको क्षेत्रमा २८ वर्षको लामो यात्रा पार गर्दा सुरक्षित मातृत्व तथा प्रजनन् स्वास्थ्य अधिकार ऐन २०७५, बेचबिखन
विरुद्धको नीति, पाठेघर खस्ने समस्यालाई सम्बोधन गर्ने राष्ट्रिय नीति, सुरक्षित गर्भपतन सम्बन्धी कानुन, घरेलु हिंसा सम्बन्धी कानुन, एकिकृत किट व्यवस्थापन, जैविक खेती, सम्पत्तीमाथिको अधिकार तथा महिला अधिकार सम्बन्धीत अन्य थुप्रै प्रगतीशील नीतिहरु परिवर्तनमा उत्प्रेरकको भूमिका खेल्ने प्रभावितहरुले नेतृत्व गरेका संस्था तथा सञ्जालहरु स्थापना गर्न सहजीकरण तथा विभिन्न अभियानमुलक कार्यक्रमहरु सञ्चालन गरेको छ ।
बालश्रम आधुनिक समाजको लागि लज्जाको विषय हो । आज पनि नेपालमा लाखौं बालबालिकाहरू श्रमरुपी नरकमा बाँच्न बाध्य छन । एक्काइसौं शताब्दीको वैज्ञानिक युग र नयाँ नेपालको परिकल्पनाका साथ समाज अगाडि बढिरहेको अवस्थामा बालबालिका श्रमिकको रुपमा प्रयोग भइरहनु आधारभूत मानवअधिकारको हनन हो । बालश्रमको प्रयोग गर्नु र हुन दिनु राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा हामीले प्रतिबद्धता गरेका मानवअधिकार सम्बन्धी सन्धि र सम्झौताविरुद्धको कार्य हो ।
कतिपय अभिभावकले आफना बालबालिकाले मिठो खान पाउँछन, राम्रो लाउँन पाउँछन भन्ने आशामा शहरमा काम गर्न पठाएको पाइन्छ । शहरमा कतिपय अभिभावकहरूले बालबालिकाहरूको कल्याण गरेको नाममा घरेलु श्रम, होटल तथा साना चिया पसलमा बालबालिकाको प्रयोग गरिरहेको पाइएको छ । यसरी बालबालिकाहरूलाई श्रममा संलग्न गराउनेमा उद्यमी, व्यवसायी, सरकारी तथा निजी र गैससमा काम गर्ने व्यक्तिहरू समेत छन । घरेलु बाल श्रमलाई नेपाल सरकारले पनि निकृष्ट प्रकारको श्रमको रुपमा वर्गीकृत गरेको छ । तसर्थ बालबालिकाहरूलाई श्रममा संलग्न नगराऔं । बालबालिकालाई यसरी श्रममा संलग्न गराउनु कानुनी रुपमा अपराध हो ।
कसैले करणीका आसयले (यौन आसय झल्किने गरी) बालबालिकालाई अस्वाभाविक रुपमा एकान्तमा लगेमा, यौन सम्बन्धी निजको अ· छोएमा वा समातेमा, सुमसुमाएमा, यौन सम्बन्धी आप्mनो अ· निजलाई छुन वा समाउन लगाएमा वा निजस“ग अन्य कुनै किसिमको यौनजन्य व्यवहार गरेमा वा गर्न लगाएमा बालयौन दुरुपयोग गरेको मानिनेछ ।
। “महिला अधिकारको क्षेत्रमा काम गर्ने महिलाहरूले
समाजमा रहेको आफ्नो स्थानका कारण घरभित्र र बाहिर विभिन्न खाले जोखिमहरूको सामना गरिरहेको यथार्थतालाई आत्मसात गर्दै महिला मानवअधिकार रक्षकहरूका लागि विशेष प्रावधानहरू आवश्यक छन्” भनि संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव मानवअधिकार रक्षक सम्बन्धी बिशेष प्रतिनिधि बिना जिलानीले आफ्नो पहिलो प्रतिबेदनमा उल्लेख गरेकी थिईन् । महिला मानव अधिकार रक्षकको परिभाषा र आवश्यक पर्ने मापदण्ड
सम्बन्धी मानवअधिकार र महिलाको मानव अधिकारको क्षेत्रमा काम गर्ने संघ संस्था र व्यक्तिहरूको बीचमा हुने छलफलमा ओरेक नेपालको सहभागिता थियो ।
देश भित्र त्यतिखेर माओवादी र नेपाल सरकार बीच सशस्त्रद्वन्द चलेको थियो । यसबाट सबै भन्दा बढी मानव अधिकारप्रभावित भएका थिए । त्यतिखेर त्यस्ता मानव अधिकारजो महिला अधिकार खास गरी महिलाहिंसा बिरुद्ध सामुदायिक तह देखि नै सक्रिय थिए उनीहरू दोहोरो चपेटामा परेका थिए । धेरै महिलाहरूले आफूहरूलाई समुदायमा परिरहेको (मानव अधिकारको क्षेत्रमा काम गर्दाको बखतमा)
समस्या ओरेक नेपालमा छलफल गर्ने गरेका थिए । ओरेकका केही समुदाय स्तरमा सक्रिय रूपमा काम गर्ने अधिकारकर्मीहरू पनि यो समस्याबाट पीडित थिए । नेपालमा समुदाय तहमा कार्यरत यी महिलाहरूले
सुनाएका समस्याहरू र अन्तर्राष्ट्रिय तहमा बिशेषतः संयुक्त राष्ट्रसंघ मानवअधिकार परिषदमा महिला मानवअधिकार रक्षकहरूका सम्बन्धमा चलेको छलफलमा देखिएका समस्याहरू उस्तै थिए । त्यो स्थितिले
समुदाय तहमा महिला अधिकारका लागि कार्यरत महिलाहरूले सबै ठाउँमा उस्तै समस्या भोगिरहेको यथार्थ हाम्रे सामु आएको थियो । यस्ता मानव मानवअधिकार रक्षक हुन् । त्यसैले यिनको पहिचान महिला मानव अधिकार रक्षकको रूपमा स्थापित हुनुपर्दछ भन्ने मान्यता महिला अधिकारकर्मीहरू भित्र रह्यो । माथि उल्लेख गरेझँैँ ओरेक नेपाल पनि त्यस्ता छलफलको एक महत्वपुर्ण घटक भएको कारण देशभित्र भएका यस्ता महिला अधिकारकर्मीहरूलाई संगठित गरी उनीहरूलाई महिला मानव अधिकार रक्षकको रूपमा चिनिन मान्यता पाउनु पर्छ र उनीहरूले पनि अरू मानवअधिकार रक्षकले पाउने गरेको मान, सम्मान र सुरक्षा पाउनु पर्छ भनी महिलाहरूलाई संगठित गर्ने प्रक्रिया थालियो ।
ओरेक नेपालले अन्य विभिन्न संघ संस्थाहरूको सहयोग लिँंदै सन् २००४ मा विराटनगर, दाङ्ग र बाग्लुङ्गमा “हिंसात्मक राजनीतिक द्वन्द्व, शान्ति र विकासका लागि चुनौति तथा द्वन्द्व, विस्थापन र स्थानागमन, शान्ति
र विकासका लागि चुनौतिहरू” नामक सम्मेलन आयोजना गरेको थियो । उक्त सम्मेलनमा महिलाको मानवअधिकारको विषय अधिकांश सहभागीले उठाए पछि महिला मानव अधिकार रक्षकलाई छुट्टै संगठन निर्माण गर्न ओरेकले पहल सुरु गरेको थियो । सोही पहल स्वरूप २००६ को मार्चमा पहिलो पटक महिला मानवअधिकार रक्षकहरूको पहिलो परामर्श गोष्ठी काठमाडौंमा सम्पन्न भयो ।
जसले समुदाय स्तरदेखि राष्ट्रिय स्तरसम्म मानवअधिकार र महिला अधिकारका क्षेत्रमा क्रियाशील संघ
संस्थाहरूको समन्वयमा महिला मानव अधिकार रक्षकहरूको पहिचान, सुरक्षा र अधिकारका निम्ति आपसमा
संगठित र क्रियाशील हुने उद्देश्य राखेर निरन्तर काम गर्दै आएको छ ्र अहिले मानवअधिकार रक्षकहरूको
राष्ट्रिय सञ्जालमा ८ हजार भन्दा बढी महिला मानवअधिकार रक्षकहरू आबद्ध रहेका छन् ।
मानवअधिकारको संरक्षण र सम्वद्ध्र्रनका लागि सन् १९९१ मा स्थापित ओरेक नेपाल एक मानवअधिकारवादी राष्ट्रिय गैरसरकारी संस्था हो । यस संस्थाले आफ्नो स्थापनाकालदेखि नै सामाजिक न्याय, शान्ति, लोकतन्त्र र सवैप्रकारका हिंसा र भेदभावपूर्ण व्ययवहारकोे अन्त्यका लागि र खासगरी महिलाविरुद्धको हिंसाको अन्त्य गरी महिलाहरूको अधिकार स्थापनालाई निरन्तररूपमा अगाडि सार्दै आएको छ । सीमान्तकृत वर्ग र आवाजविहीनहरूको हकअधिकारको लागि यस संस्थाले समुदायदेखि नीति निर्माण तहसम्म एउटा साघँुको रूपमा क्षेत्र निर्माण गर्दै आइरहेको छ । ओरेक नेपालले सामाजिक न्यायमा आधारित समतामूलक समाजको स्थापना बिनाको शान्ति दिगो हुन सक्दैन भन्ने मान्यता राख्दछ । महिलामाथि हुने हिंसाको अन्त्यबिनाको कथित शान्ति पनि दिगो हुन सक्दैन । ओरेक नेपालले दिगो शान्तिको लागि पहल गरिरहेको छ ।
An introduction to idea of women human rights defenders and their challenges, along with some examples from South Asia. Prepared for presentation to the children who participated in Voices for Equality, a concert held during the 2014 Prajnya 16 Days Campaign against Gender Violence, by Sargam Children's Choir and other school children. Chennai, India.
एकद्वार संकट व्यवस्थापन केन्द्र र यसले प्रदान गर्ने सेवा सम्बन्धी जानकारी पत्रWOREC Nepal
महिला तथा बालबालिकाहरु विभिन्न प्रकारका लैगिंक हिंसाबाट प्रभावित हुने गरेका र यसबाट उनीहरुमा शारीरिक, यौनजन्य तथा मनोवैज्ञानिक असर पर्ने गरेको छ । यस्ता समस्याहरुको प्रभावकारी सम्बोधनका लागि नेपाल सरकारले स्वास्थ्य मन्त्रालय अन्तर्गत जिल्लास्थित अस्पतालहरुमा एकद्वार संकट व्यवस्थापन केन्द्र स्थापना गरी हिंसा प्रभावित बालिका किशोरी तथा महिलाहरुका लागि विभिन्न सेवाहरु प्रदान गर्दै आएको छ । हिंसामा परेका व्यक्तिहरुलाई एकद्वार प्रणालीबाटै न्याय प्रदान गर्ने उद्देश्यले एकद्वार संकट व्यवस्थापन केन्द्रको स्थापना गरिएको हो ।
एकद्वार सकंट व्यवस्थापन कन्े दद्व्रारा पद्रान गरिन ेसवोहरुका ेविवरण
स् वास्थ्यसम्बन्धी सेवाहरु
हिंसा पीडित वा प्रभावितको स्वास्थ्यसम्बन्धी विवरण, संकलन, परीक्षण, उपचार अभिलेखिकरण गर्ने,
शारीरिक चोट पटकको उपचार तथा चिकित्साजन्य जाँच गर्ने, कानुनी प्रमाणका लागि विधि विज्ञान ९ँयचभलकष्अ भ्हबmष्लबतष्यल० तथा चिकित्सासम्बन्धी कानुनी ९ःभमष्अय(ीभनब०ि परीक्षण गर्ने÷गराउने,
कानुनी परीक्षण तथा आकस्मिक गर्भ निरोधक सेवा उपलब्ध गराउने, यौनजन्य संक्रमणको उपचार गर्ने,
एच.आाई.भि जाँच तथा परामर्श सेवा उपलब्ध गराउने, मानसिक स्वास्थ्य उपचार तथा मनोसामाजिक परामर्श सेवा प्रदान गर्ने, हेपाटाइटिस वि बाट वचावट गर्ने
सुरक्षित गर्भपतन सेवा प्रदान गर्ने
लैगिंक हिंसा पीडित वा प्रभावितहरुको पहिचान तथा उपचारका लागि तयार गरिएको क्लिनिकल प्रोटोकल अनुसार सेवा उपलब्ध गराउने,
आवश्यकता अनुसारको प्रेषण तथा अन्य सेवा उपलब्ध गराउने ।
मनोसामाजिक परामर्श सेवा लैगिंक हिंसा पीडित वा प्रभावितलाई मनोसामाजिक परामर्श सेवा उपलब्ध गराउने, आवश्यकताका आधारमा पीडकलाई समेत मनोसामाजिक विमर्श÷परामर्श सेवा उपलब्ध गराउने,
सुरक्षा लैगिंक हिंसाबाट पीडित वा प्रभावित महिला तथा बालबालिकाहरुका लागि पूर्ण सुरक्षाको प्रत्याभूति दिनका लागि जिल्ला प्रहरी कार्यालयले आवश्यक सुरक्षाको व्यवस्था मिलाउने । एकद्वार संकट व्यवस्थापन केन्द्र, सेवा केन्द्र, पुनस्र्थापना केन्द्र र
सुमदायमा समेत लैगिंक हिंसाबाट प्रभावितहरुको सुरक्षा प्रदान गर्ने एवम् उनीहरुसँग सम्बन्धित सूचनाहरुको गोपनियता कायम गर्नुपर्नेछ ।
सेवा केन्द्र (सुरक्षित आवास) हिंसा पीडित वा प्रभावित महिला तथा बालबालिकाहरुका लागि सामुदायिक सेवा केन्द्र तथा सुरक्षित आवासमा बस्ने सेवाका लागि सम्प्रेषण गर्ने । प्रभावितले आवश्यकता अनुसारको सेवा उक्त सामुदायिक सेवा केन्द्र तथा सुरक्षित आवासबाट प्राप्त गर्न सक्दछन् ।
कानुनी परामर्श र उपचार आवश्यकता अनुसार जिल्ला न्यायधिवक्ता तथा कानूनी सहायता केन्द्र÷कानुनी परामर्शदाताको सहयोगबाट लैगिंक हिंसा पीडित वा प्रभावितका लागि कानुनी उपचारका लागि आवश्यक सेवा प्रदान गर्ने ।
२८ औं अन्तराष्ट्रिय १६ दिने लैंगिक हिंसा बिरुद्धको अभियान २०१९ अवधारणा पत्र अन्रWOREC Nepal
महिला विरुद्धको हिंसा अन्त्यका लागि अन्तर्राष्ट्रिय दिवस (नोभेम्बर २५) र अन्तर्राष्ट्रिय मानवअधिकार दिवस (डिसेम्बर १०) सम्मको अवधिलाई सन् १९९१ देखि लैंगिक हिंसा विरुद्धको १६ दिने अन्तर्राष्ट्रिय अभियानका रुपमा विश्वभर मनाउन थालेको २८ वर्ष भइसकेको छ । महिलामाथि हुने हिंसा मानवअधिकार हनन्को सवाल हो भन्ने मान्यता स्थापित गर्दै सोहीअनुरुप काम गर्न सबै राष्ट्र तथा संयुक्त राष्ट्र संघलगायत अन्य राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय सरोकारवाला निकायलाई आह्वान गर्ने यो अभियानको उद्देश्य हो । यो अभियानअन्तर्गत २५ नोभेम्बर देखि १० डिसेम्बरसम्म समुदायदेखि सबै तहसम्म विभिन्न गतिविधि र कार्यक्रम गरिन्छ ।
नेपाल दक्षिण एसियामा नै बाल विवाह धेरै हुने देशहरुमध्ये तेस्रो स्थानमा आउने देश हो । यो त बिल्कुल नै दुःख लाग्दो विषय हो । तपाईलाई थाह छ संसारमा हरेक २ सेकेन्डमा एकजना बालिकाको विवाह भइरहेको हुन्छ । नेपालमा पनि कैयन् स्थानमा छोरी ठूलो भएमा, धेरै पढेको भएमा धेरै दाइजो दिनु पर्ने हुन्छ भनेर अभिभावकहरुले कम उमेरमै विवाह गरिदिने चलन छ । यसरी विवाह भएका छोरीहरु सानै उमेरमा स्कुल छाड्न बाध्य हुन्छन् भने दाइजो नल्याएको कारण विभिन्न किसिमको मानसिक यातना, कुटपीट पनि झेल्न बाध्य हुन्छन् । कैयन् बहिनीहरुले त श्रीमान्बाट यौन दुव्र्यवहार र यौन हिंसा पनि भोग्ने गर्दछन् ।
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”WOREC Nepal
अन्वेषी २०७६ मा “जुलाई २०१८ देखि जुन २०१९” सम्म ओरेक नेपालमा अभिलेखीकरण गरिएका महिलामाथि भएका जम्मा १३१९ वटा हिंसाका घटनाहरूको विस्तृत विश्लेषण प्रस्तुत गरिएको थियो । जसमध्ये सबैभन्दा बढी ६६.७२ प्रतिशत (८८० जना) महिलामाथि घरेलु हिंसा भएको छ । त्यस्तै गरी ११.९८ प्रतिशत (१५८ जना) महिला सामाजिक हिंसाबाट, १०.८४ प्रतिशत (१४३ जना) महिला तथा बालिका माथि बलात्कार, १.३६ प्रतिशत (१८ जना) माथि बलात्कारको प्रयास तथा ४.७० प्रतिशत (६२ जना) महिलामाथि यौन हिंसा भएको पाइएको छ ।
महिलामाथि हुने हिंसाको बारेमा तथ्याङ्क नभएको अवस्थामा महिलामाथि हुने हिंसाका घटनाहरूको नक्साङ्कन गर्ने, सरोकारवाला एवं सम्बन्धित जिम्मेवार निकायसमक्ष महिला हिंसाका वास्तविकता प्रस्तुत गरी आवश्यक कदम चाल्न दबाब सृजना गर्ने उद्देश्यले महिला पुनस्र्थापना केन्द्र (ओरेक) ले अन्वेषी सन् २००८ देखि प्रकाशन गर्दै आइरहेको छ । अन्वेषीले विभिन्न भू–भागमा बसोबास गर्ने भिन्न–भिन्न सामाजिक समूह र समुदायका महिलाहरूमाथि भइरहेको हिंसा, तिनको स्वरुप र त्यसका प्रभावहरूबारे जानकारी दिन्छ ।
देशभरबाट महिला माथि हुने हिंसाका घटनाहरुको अभिलेखिकरण गरि महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी” लैङ्गिक हिंसा विरुद्धको दिवस २५ नोभेम्बर को दिन हरेक वर्ष प्रकाशन गर्दै आएको छ । महिला माथि हुने हिंसाको अवस्था र महिलाको न्यायमा पहुँचको अवस्थालाई विश्लेषण गरी तयार गरिएको वर्ष पुस्तकले समग्र रुपमा महिलाको मानवअधिकार हनन्को अवस्था र यसको सम्बोधनका लागि समुदायस्तरदेखि नीतिगतस्तरसम्म आवश्यक कार्यहरु गर्नका लागि सरोकारवालाहरुलाई दिशा निर्देश गर्ने विश्वास संस्थाले लिएको छ ।
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा | Gender-based violenceWOREC Nepal
कुनै पनि व्यक्तिलाई उ महिला पुरुष वा लैङ्गिक तथा यौनिक अल्पसंख्यक भएकै कारणले गरिने शारीरिक मानसिक र यौनिक रुपले पीडा दिने वा पुर्याउने खालका काम तथा सम्पूर्ण विभेदपूर्ण हिंसात्मक व्यवहारहरु नै लैगिंक विभेदमा आधारित हिंसा हो । लिङ्गको आधारमा गरिने भेदभाव, असमान व्यवहार एवं कसुरजन्य क्रियाकलापहरु लैङ्गिक हिंसा भित्र पर्दछन् । जुन सामाजिक लैङ्गिक विभेदबाट निर्देशित भइ गरिएको हुन्छ र यसलाई परिवर्तन गर्न सकिन्छ ।
लैङ्गिक हिंसाका स्वरुपहरुः
घरेलु हिंसा, (कुटपिट, घर निकाला, स्रोत साधनबाट वञ्चितिकरण लगायतका हिंसाहरु) वैवाहिक बलात्कार, दाईजो सम्बन्धी हिंसा, बालविवाह, बहुविवाह, बालिका भु्रण पहिचान गरी गरिने गर्भपतन, बोक्सीको आरोप लगाई गरिने हिंसाहरु, छाउपडी र त्यस्तै प्रकारका महिनावारीका समयमा गरिने विभेदपूर्ण व्यवहारहरु, र यौन शोषणका लागि हुने बालिका र महिलाको बेचबिखन आदि नेपालमा लैगिंक विभेदमा आधारित हिंसाका स्वरुपहरु हुन् । यस्ता प्रकारका हिंसाबाट प्रभावित व्यक्तिहरु विशेषगरी महिला तथा किशोरीहरुमा शारीरिक तथा मानसिक दुवै प्रकारका प्रभावहरु पर्ने गरेको छ । तर यसको प्रभाव परिवार व्यक्तिमा मात्र सिमित छैन । यस्ता हिंसाहरुले परिवार, समाज र राष्ट्र सबैस्तरमा प्रभाव पारेका छन् ।
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)WOREC Nepal
नेपालकाे संविधानमा महिला अधिकार
संविधान नेपालको मूल कानुन हो । संविधानले देशको राज्य तथा शासन सञ्चालन प्रकृया सुनिश्चित गर्दछ । संविधानको आधारमा देशमा अन्य सम्पूर्ण कानून, नीति, नियमहरु बन्दछन् । यसकै आधारमा कार्यपालिका, व्यवस्थापिका तथा न्यायपालिका गठन हुन्छ । सरकारका विभिन्न अङ्गहरुबीच काम कर्तव्य तथा शक्तिको विभाजनका साथै तीनीहरुबीचको सु–सम्बन्ध समेत सुनिश्चित गर्दछ । संविधानले नागरिकको मौलिक अधिकारको व्यवस्था गर्नका साथै ती अधिकारहरुको संरक्षणको व्यवस्था समेत गरेको हुन्छ । संविधानसँग बाझिने अन्य कानुन बाझिएको हदसम्म अमान्य हुन्छन् । नेपालको संविधान २०७२ नेपालको विद्यमान संविधान हो । यो संविधान जनाताका प्रतिनिधिले पारित गरेको पहिलो र नेपालको साताँै संविधान हो । यस संविधानमा ३५ भाग, ३०८ वटा धारा, ९ वटा अनुसूचिहरु रहेका छन् ।
राज्य सञ्चालन तथा अन्य क्षेत्रमा महिलाहरुको अधिकार सुनिश्चित गर्ने क्रममा देशमा विद्यमान वर्गीय, जातीय, क्षेत्रीय, भाषिक, धार्मिक, लैङ्गिक विभेद अन्त्य गरी आर्थिक समानता, समृद्धि र सामाजिक न्याय सुनिश्चित गर्न समानुुपातिक समावेशी र सहभागितामूलक सिद्धान्तका आधारमा समतामूलक समाजको निर्माण गर्ने संकल्पका साथ नेपालको संविधान (२०७२ साल असोज ३ गते) जारी भएको छ ।
राष्ट्रहित, लोकतन्त्र र राजनीतिक, आर्थिक र सामाजिक रुपान्तरणका लागि नेपाली महिलाहरुले पटक–पटक प्रत्यक्ष र अप्रत्यक्ष रुपमा गर्दै आएका ऐतिहासिक आन्दोलन, संघर्ष र योगदानलाई कदर गर्दै महिलाहरुको विशेष आवश्यकतालाई गम्भीर्यताका साथ आत्मसाथ गरी विशेष अधिकारको व्यवस्था सहित अस्तित्वमा आएको यो संविधानले परिवर्तनका मुद्दाहरु संस्थागत गराउन महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्नेछ । संविधान राम्रो बनाउनु मात्र सबैथोक होइन, यसको कार्यान्वयनमा नै संविधानको सफलता निर्भर रहन्छ । तसर्थ संविधानलाई व्यवहारमा उतार्नु अपरिहार्य हुन्छ । जसले गर्दा महिलाको अधिकार सुनिश्चित हुन सकोस् र उनीहरुले आफ्नो अधिकार उपभोग गर्न पाउने वातावरण तयार होस् । यसका निम्ति नेपालको संविधान २०७२ ले महिलालाई प्रदान गरेको अधिकारका बारेमा सबै महिलाहरुले जान्नु तथा बुझ्नु जरुरी छ भन्ने मान्यतालाई मनन गरी यो जानकारी पत्र तयार गरिएको छ ।
महिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) को परिचयWOREC Nepal
महिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) महिला अधिकारप्रति समर्पित एवम् लैङ्गिक समानता र सामाजिक न्यायका निम्ति संघर्षरत गैरनाफामुलक राष्ट्रिय गैरसरकारी संस्था हो । २०४७ चैत्र १९ मा स्थापित ओरेक महिला माथि हुने हिंसा, यसका कारण र परिणामको रोकथाम र महिला तथा सीमान्तकृत समुदायको आर्थिक, सामाजिक तथा सांस्कृतिक अधिकार सुनिश्चितता तथा सामाजिक न्यायमाथिको पहुँचको प्रवद्र्धन गर्न नेतृत्वदायी भूमिका निर्वाह
गरिरहेको अभियानमुलक संस्था हो । मानव बेचबिखन विरुद्ध महिलावादी र अधिकारमुखि सोचमा आधारित भई महिला तथा बालबालिकाको बेचबिखनको अन्त्य गर्ने र प्रभावितको अधिकार तथा न्याय सुनिश्चताका लागि वकालत गर्ने उद्देश्यका साथ स्थापित यो संस्थाले महिलाअधिकार हनन मध्ये बेचबिखन एउटा परिणाम भएको निष्कर्ष निकाल्दै महिला अधिकारको मुद्दालाई फराकिलो नजरले हेर्न सुरु ग¥यो । महिलाको आफ्नो शरीर आफ्नै हो भन्ने यथार्थतालाई आत्मसात गरी महिला अधिकार प्राप्तीका निमित्त महिलाको उत्पादनशीलता, यौनिकता र गतिशीलतामाथिको नियन्त्रणको महत्वबारे समुदायका महिलालाई सशक्तिकरण गर्न सहजीकरण गरिरहेको छ ।
ओरेकले नेपालको महिलावादी आन्दोलनलाई सकारात्मक ढंगले अगाडी बढाउँदै महिला र बालिकाको अधिकार सुनिश्चितताको लागि राज्यलाई उत्तरादायी बनाउन र महिलामैत्री ऐन, नीति तथा कार्ययोजना निर्माणका लागि सबै तहको सरकारसँग समन्वय, सहकार्य र पैरवीमुलक गतिविधी गर्दै आइरहेको छ ।
समुदायमा आधारित महिला स्वास्थ्य तथा परामर्श केन्द्र, मनोविमर्श केन्द्र, सघन जैविक खेतीको अवधारणामा आधारित नमुना खेती, पर्यावरणमैत्री नमूना गाउँ, पछाडी पारिएको समुदाय तथा महिलाको समान प्रतिनिधित्व तथा राजनीतिक सहभागिताका लागि महिला तथा समुदायसँगको सहभागिता र साझेदारितामा कार्यक्रमहरु सञ्चालन गरेका उल्लेखनीय कार्यक्रमहरु रहेका छन् । संस्थाले महिला अधिकारको क्षेत्रमा २८ वर्षको लामो यात्रा पार गर्दा सुरक्षित मातृत्व तथा प्रजनन् स्वास्थ्य अधिकार ऐन २०७५, बेचबिखन
विरुद्धको नीति, पाठेघर खस्ने समस्यालाई सम्बोधन गर्ने राष्ट्रिय नीति, सुरक्षित गर्भपतन सम्बन्धी कानुन, घरेलु हिंसा सम्बन्धी कानुन, एकिकृत किट व्यवस्थापन, जैविक खेती, सम्पत्तीमाथिको अधिकार तथा महिला अधिकार सम्बन्धीत अन्य थुप्रै प्रगतीशील नीतिहरु परिवर्तनमा उत्प्रेरकको भूमिका खेल्ने प्रभावितहरुले नेतृत्व गरेका संस्था तथा सञ्जालहरु स्थापना गर्न सहजीकरण तथा विभिन्न अभियानमुलक कार्यक्रमहरु सञ्चालन गरेको छ ।
बालश्रम आधुनिक समाजको लागि लज्जाको विषय हो । आज पनि नेपालमा लाखौं बालबालिकाहरू श्रमरुपी नरकमा बाँच्न बाध्य छन । एक्काइसौं शताब्दीको वैज्ञानिक युग र नयाँ नेपालको परिकल्पनाका साथ समाज अगाडि बढिरहेको अवस्थामा बालबालिका श्रमिकको रुपमा प्रयोग भइरहनु आधारभूत मानवअधिकारको हनन हो । बालश्रमको प्रयोग गर्नु र हुन दिनु राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा हामीले प्रतिबद्धता गरेका मानवअधिकार सम्बन्धी सन्धि र सम्झौताविरुद्धको कार्य हो ।
कतिपय अभिभावकले आफना बालबालिकाले मिठो खान पाउँछन, राम्रो लाउँन पाउँछन भन्ने आशामा शहरमा काम गर्न पठाएको पाइन्छ । शहरमा कतिपय अभिभावकहरूले बालबालिकाहरूको कल्याण गरेको नाममा घरेलु श्रम, होटल तथा साना चिया पसलमा बालबालिकाको प्रयोग गरिरहेको पाइएको छ । यसरी बालबालिकाहरूलाई श्रममा संलग्न गराउनेमा उद्यमी, व्यवसायी, सरकारी तथा निजी र गैससमा काम गर्ने व्यक्तिहरू समेत छन । घरेलु बाल श्रमलाई नेपाल सरकारले पनि निकृष्ट प्रकारको श्रमको रुपमा वर्गीकृत गरेको छ । तसर्थ बालबालिकाहरूलाई श्रममा संलग्न नगराऔं । बालबालिकालाई यसरी श्रममा संलग्न गराउनु कानुनी रुपमा अपराध हो ।
कसैले करणीका आसयले (यौन आसय झल्किने गरी) बालबालिकालाई अस्वाभाविक रुपमा एकान्तमा लगेमा, यौन सम्बन्धी निजको अ· छोएमा वा समातेमा, सुमसुमाएमा, यौन सम्बन्धी आप्mनो अ· निजलाई छुन वा समाउन लगाएमा वा निजस“ग अन्य कुनै किसिमको यौनजन्य व्यवहार गरेमा वा गर्न लगाएमा बालयौन दुरुपयोग गरेको मानिनेछ ।
। “महिला अधिकारको क्षेत्रमा काम गर्ने महिलाहरूले
समाजमा रहेको आफ्नो स्थानका कारण घरभित्र र बाहिर विभिन्न खाले जोखिमहरूको सामना गरिरहेको यथार्थतालाई आत्मसात गर्दै महिला मानवअधिकार रक्षकहरूका लागि विशेष प्रावधानहरू आवश्यक छन्” भनि संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव मानवअधिकार रक्षक सम्बन्धी बिशेष प्रतिनिधि बिना जिलानीले आफ्नो पहिलो प्रतिबेदनमा उल्लेख गरेकी थिईन् । महिला मानव अधिकार रक्षकको परिभाषा र आवश्यक पर्ने मापदण्ड
सम्बन्धी मानवअधिकार र महिलाको मानव अधिकारको क्षेत्रमा काम गर्ने संघ संस्था र व्यक्तिहरूको बीचमा हुने छलफलमा ओरेक नेपालको सहभागिता थियो ।
देश भित्र त्यतिखेर माओवादी र नेपाल सरकार बीच सशस्त्रद्वन्द चलेको थियो । यसबाट सबै भन्दा बढी मानव अधिकारप्रभावित भएका थिए । त्यतिखेर त्यस्ता मानव अधिकारजो महिला अधिकार खास गरी महिलाहिंसा बिरुद्ध सामुदायिक तह देखि नै सक्रिय थिए उनीहरू दोहोरो चपेटामा परेका थिए । धेरै महिलाहरूले आफूहरूलाई समुदायमा परिरहेको (मानव अधिकारको क्षेत्रमा काम गर्दाको बखतमा)
समस्या ओरेक नेपालमा छलफल गर्ने गरेका थिए । ओरेकका केही समुदाय स्तरमा सक्रिय रूपमा काम गर्ने अधिकारकर्मीहरू पनि यो समस्याबाट पीडित थिए । नेपालमा समुदाय तहमा कार्यरत यी महिलाहरूले
सुनाएका समस्याहरू र अन्तर्राष्ट्रिय तहमा बिशेषतः संयुक्त राष्ट्रसंघ मानवअधिकार परिषदमा महिला मानवअधिकार रक्षकहरूका सम्बन्धमा चलेको छलफलमा देखिएका समस्याहरू उस्तै थिए । त्यो स्थितिले
समुदाय तहमा महिला अधिकारका लागि कार्यरत महिलाहरूले सबै ठाउँमा उस्तै समस्या भोगिरहेको यथार्थ हाम्रे सामु आएको थियो । यस्ता मानव मानवअधिकार रक्षक हुन् । त्यसैले यिनको पहिचान महिला मानव अधिकार रक्षकको रूपमा स्थापित हुनुपर्दछ भन्ने मान्यता महिला अधिकारकर्मीहरू भित्र रह्यो । माथि उल्लेख गरेझँैँ ओरेक नेपाल पनि त्यस्ता छलफलको एक महत्वपुर्ण घटक भएको कारण देशभित्र भएका यस्ता महिला अधिकारकर्मीहरूलाई संगठित गरी उनीहरूलाई महिला मानव अधिकार रक्षकको रूपमा चिनिन मान्यता पाउनु पर्छ र उनीहरूले पनि अरू मानवअधिकार रक्षकले पाउने गरेको मान, सम्मान र सुरक्षा पाउनु पर्छ भनी महिलाहरूलाई संगठित गर्ने प्रक्रिया थालियो ।
ओरेक नेपालले अन्य विभिन्न संघ संस्थाहरूको सहयोग लिँंदै सन् २००४ मा विराटनगर, दाङ्ग र बाग्लुङ्गमा “हिंसात्मक राजनीतिक द्वन्द्व, शान्ति र विकासका लागि चुनौति तथा द्वन्द्व, विस्थापन र स्थानागमन, शान्ति
र विकासका लागि चुनौतिहरू” नामक सम्मेलन आयोजना गरेको थियो । उक्त सम्मेलनमा महिलाको मानवअधिकारको विषय अधिकांश सहभागीले उठाए पछि महिला मानव अधिकार रक्षकलाई छुट्टै संगठन निर्माण गर्न ओरेकले पहल सुरु गरेको थियो । सोही पहल स्वरूप २००६ को मार्चमा पहिलो पटक महिला मानवअधिकार रक्षकहरूको पहिलो परामर्श गोष्ठी काठमाडौंमा सम्पन्न भयो ।
जसले समुदाय स्तरदेखि राष्ट्रिय स्तरसम्म मानवअधिकार र महिला अधिकारका क्षेत्रमा क्रियाशील संघ
संस्थाहरूको समन्वयमा महिला मानव अधिकार रक्षकहरूको पहिचान, सुरक्षा र अधिकारका निम्ति आपसमा
संगठित र क्रियाशील हुने उद्देश्य राखेर निरन्तर काम गर्दै आएको छ ्र अहिले मानवअधिकार रक्षकहरूको
राष्ट्रिय सञ्जालमा ८ हजार भन्दा बढी महिला मानवअधिकार रक्षकहरू आबद्ध रहेका छन् ।
मानवअधिकारको संरक्षण र सम्वद्ध्र्रनका लागि सन् १९९१ मा स्थापित ओरेक नेपाल एक मानवअधिकारवादी राष्ट्रिय गैरसरकारी संस्था हो । यस संस्थाले आफ्नो स्थापनाकालदेखि नै सामाजिक न्याय, शान्ति, लोकतन्त्र र सवैप्रकारका हिंसा र भेदभावपूर्ण व्ययवहारकोे अन्त्यका लागि र खासगरी महिलाविरुद्धको हिंसाको अन्त्य गरी महिलाहरूको अधिकार स्थापनालाई निरन्तररूपमा अगाडि सार्दै आएको छ । सीमान्तकृत वर्ग र आवाजविहीनहरूको हकअधिकारको लागि यस संस्थाले समुदायदेखि नीति निर्माण तहसम्म एउटा साघँुको रूपमा क्षेत्र निर्माण गर्दै आइरहेको छ । ओरेक नेपालले सामाजिक न्यायमा आधारित समतामूलक समाजको स्थापना बिनाको शान्ति दिगो हुन सक्दैन भन्ने मान्यता राख्दछ । महिलामाथि हुने हिंसाको अन्त्यबिनाको कथित शान्ति पनि दिगो हुन सक्दैन । ओरेक नेपालले दिगो शान्तिको लागि पहल गरिरहेको छ ।
An introduction to idea of women human rights defenders and their challenges, along with some examples from South Asia. Prepared for presentation to the children who participated in Voices for Equality, a concert held during the 2014 Prajnya 16 Days Campaign against Gender Violence, by Sargam Children's Choir and other school children. Chennai, India.
विश्वमा २४ करोडभन्दा बढी बालबालिकाहरू श्रममा संलग्न रहेको तितो यथार्थभित्र बाँचिरहेका हाम्रा बालबालिकाहरूको भविष्य र त्यसले झल्काउने हाम्रो समाजको वर्तमान तथा भविष्य दुवै अत्यन्तै गम्भीर र चिन्ताजनक देखिन्छ । हाम्रो देशमा पनि बीस लाखभन्दा बढी बालबालिकाहरू श्रममा संलग्न रहेका छन् जसमध्ये १ लाख २७ हजार बालबालिकाहरू निकृष्ट प्रकारको बालश्रममा संलग्न रही आफ्नो जीवन यापन गरिरहेका छन् । यसरी निकृष्ट बाल श्रममा संलग्न हुन बाध्य भएका बालबालिकाहरूमा सर्वाधिक संख्या घरेलु बालश्रमिकहरूको रहेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठनको तथ्याङ्कअनुसार नेपालका सहरी क्षेत्रमा मात्र ५५ हजारभन्दा बढी बालबालिकाहरू घरेलु श्रममा संलग्न रहेका छन् । घरेलु श्रममा संलग्न बालबालिकाहरू विभिन्नखाले हिंसा, शोषण तथा दुव्र्यवहारहरू खप्न बाध्य भइरहेका छन् र पनि यस्तो अवस्थामा थोरै मात्र संघसंस्था तथा सरकारी निकायहरूले यस क्षेत्रलाई आवश्यक मात्रामा ध्यान पुर्याउन सकिरहेको देखिँदैन भने भइरहेका प्रयासहरूमा पनि कमी कमजोरीहरू देखिन्छन् ।
यही करु ालार्इ मध्यनजर गर्दै सिविसले घरेलु बालश्रम र हस्तक्षेपका उपायहरू विषयभित्र विभिन्न कार्यि नर्दिेशकाहरू तयार गरकेा छ र त्यसै अन्तगर्त याे घरलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण” पुस्तक यहाँहरूमाझ प्रस्तुत गर्न पाउँदा हामीलाई अत्यन्तै खुसी लागेको छ ।
बालबालिकाको उपयुक्त हेरचाहका लागि पारिवारिक शिक्षा
सिविसले बालबालिकाको उपयुक्त हेरचाह तथा बालमैत्री घर परिवार निर्माणका लागि अभिभावक शिक्षा स्रोत पुस्तक प्रकाशन गरेको छ । स्रोत पुस्तकमा बालबालिकाको उज्ज्वल भविष्यका लागि आमाबाबु परिवार विद्यालय, समुदाय तथा बालबालिकासँग सरोकार राख्ने अन्य निकायहरूको भूमिका उल्लेख गरिएको छ । उक्त स्रोतपुस्तकलाई आधार मानी ग्रामीण भेगमा आफ्ना छोराछोरी राष्ट्रका असल नागरिक बनून् भन्ने चाहना गर्ने तर लेखपढ गर्न नजान्ने वा सामान्य लेखपढ मात्र गर्न जान्ने अभिभावकलाई आफ्ना छोराछोरीले आफूले चाहे अनुसार प्रगती गरेको हेर्नका लागि उनीहरूको भूमिकाको बारेमा जानकारी गराउन यो सचित्र स्रोत पुस्तिका तयार गरिएको हो ।
हरेक आमाबाबुलाई आफ्ना बालबालिकाको उज्ज्वल भविष्यको चाहना हुनु स्वभाविकै हो तर बालबालिकाको उज्ज्वल भविष्य आमाबाबुले चाहेर मात्र सम्भव छैन । बालबालिकालाई उचित ढङ्गबाट हुर्काउन बढाउनका लागि पारिवारिक वातावरणले पनि महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने गर्दछ । यसका लागि नव विवाहित दम्पतीले विवाह पश्चात् बालबालिकाको जन्मका लागि योजना गर्नु पर्दछ । बालबालिकाको वृद्धि र विकासलाई शिशु गर्भमा रहेदेखि नै गर्भवती आमाको स्याहार तथा शिशु जन्मे पश्चात गरिने स्याहारले पनि असर गर्दछ । त्यस�
With the Support of Atlas Network, Bikalpa –an Alternative translated the English version “Peace, Love and Liberty” into Nepali Language.
Peace, Love and Liberty is a book that offers evidence and argument for peace. The essays on this book illustrate that war is not in favor of the common people; however it may benefits the few who have vested interest. The book also gives throw insight on how war curtails the individual freedom and gives the rights to selected few to impose their authority. It teaches us the value of trade and demonstrates how it serves to achieve peace and prosperity to the society. Altogether there are 15 chapters written by the scholars who value peace and persuade readers that peace, freedom, prosperity, and progress go hand-in-hand.
The book is highly relevant to Nepalese context. Nearly a decade ago, Nepal overcomes the Maoist insurgency; still there are groups and sentiments that keeps on fueling the ideas conflict and violence rather than peace. It always creates a possibility and threat of emerging same kinds of militia groups that can escalate violence in coming future. Also after the promulgation of new constitution, some of the agitating parties are continuing their protest activities in a violent way, which have threaten peace and individual freedom of the citizens. This book teaches us immense value of peace and growth. Bikalpa translated the book to make it available to all the Nepalese readers who can be benefited from lessons of the book.
Translation of the book is completed on July 2015. Basanta Adhikari, Founding Chairperson translated the book. It is translated in simple way that helps Nepalese readers to understand without any difficulty. The books are also available at Bikalpa office and in the market.
Aksharica (अक्षरिका) is a Nepali Language Newsletter. Aksharica is made with a combination of two words “Akshar” and “America”. Akshar means “letter” in Nepali, thus goal of the Aksharica is to educate, inform, inspire, and empower the Nepali speaking community (Bhutanese and Nepalese) residing in America. Rajesh Koirala is working as an editor since it started on August 2010. This is 5th issue, published on November 1, 2010.
Aksharica (अक्षरिका) is a Nepali Language Newsletter. Aksharica is made with a combination of two words “Akshar” and “America”. Akshar means “letter” in Nepali, thus goal of the Aksharica is to educate, inform, inspire, and empower the Nepali speaking community (Bhutanese and Nepalese) residing in America. Rajesh Koirala is working as an editor since it started on August 2010. This is 4th issue, published on October 15, 2010.
Aksharica (अक्षरिका) is a Nepali Language Newsletter. Aksharica is made with a combination of two words “Akshar” and “America”. Akshar means “letter” in Nepali, thus goal of the Aksharica is to educate, inform, inspire, and empower the Nepali speaking community (Bhutanese and Nepalese) residing in America. Rajesh Koirala is working as an editor since it started on August 2010. This is 22nd issue, published on July 15, 2011.
Anbeshi 2018 - status and dimensions of Violence against womeni NepalWOREC Nepal
This year WOREC documented and analyzed 1,751 cases of violence against women in its publication Anbeshi 2018. Among 1,751 recorded cases domestic violence accounts for 65% of VAW, followed by social violence (17%) and rape (7%).
Domestic Violence
Domestic violence is the highest reported category of violence against women as it makes upto 65% (1140). The data shows women suffered violence from their husband (76% of perpetrators) and family members (24% of perpetrators).
Social Violence
Among the reported cases 17% (295) women suffered from social violence. 54% (160) of social violence was perpetrated by neighbours while 18% (54) was by family members.
Rape
A total of 130 cases of rape was reported in WOREC which is 7% of all cases recorded along with 2% (37) of an attempt to rape. Of the total cases, 46% (59) were perpetrated by neighbours, 16% (21) by family members and 12% (16) by intimate partners. It is important to note that 63% (82) of rape survivors were children below 16 years and neighbours perpetrated 46% (59) of cases followed by 16% (21) perpetrated by family members.
Sexual abuse
Sexual abuse accounts for 4% (72) of reported cases where intimate partners were responsible for 33% (24) of cases.
Murder
13 cases of murder and 6 cases of attempt to murder were documented this year where 62% (8) of reported murder was committed by the husband.
Trafficking
This year WOREC documented 11 cases of trafficking with 19 cases of attempt to trafficking.
Suicide
A total of 10 cases of suicide was documented by WOREC where women were compelled to commit suicide because of blaming in character, forced marriage and torture.
Age group and violence against women
According to the data, women of age group 17-25 years were affected mostly by violence against women. 37% (643) survivors are in 17-25 years age group, 32% (564) survivors are in 26-35 and 13% (222) are below 16 years.
Source: Anbeshi 2018, WOREC
WOREC acknowledges the problem of underreporting cases of VAW, and as such Anbeshi 2018 does not claim to represent the full picture of VAW in Nepal, rather it is expected that this report will provide a glimpse of the violence suffered by women across the country.
Anbeshi 2018 is prepared on the basis of collected and documented cases of VAW from July 2017 to June 2018 by WOREC and Women Human Rights Defenders (WHRDs).
http://www.worecnepal.org/news/details/anbeshi-2018-status-and-dimensions-of-violence-against-women-in-nepal-15
बुंगुर पालेको ठाउँमा बथानमा संक्रमक रोगको प्रसार तथा एक ठाउँको बथानबाट अर्को ठाउँको बथानमा रोग प्रसार न्युनगरी बंगुरपालन व्यवसायमा रोग प्रदत जोखीम न्युनीकरण गर्ने गरी गरिने व्यवस्थापकीय व्यवहारीक व्यवस्थापनको अर्को नाम हो बंगुरपालनका जैविक सुरक्षा । आफुले पालेको बंगुरको उपयुक्त जैविक सुरक्षा व्यवस्था गर्नु भनेको व्यवसायको आपेक्षा गरिएको आम्दानी प्राप्त हुनेमा ढुक्क हुनु पनि हो ।
बंगुर पालन गरेको ठाउँमा उचित जैविक सुरक्षाको व्यवस्था गर्नु भनेको बंगुरलाई लाग्न सक्ने स्थानीय स्तरमा स्थापित रोग तथा अन्यत्रबाट भित्रन सक्ने, माहामारी जन्य, सरुवा तथा संक्रमक रोगबाट बचाउन सुरक्षात्मक उपाय पनि मानिन्छ । बंगुरको खोर गोठमा कुनै नौलो अन्यत्रबाट सरी आएको रोग निर्मुल पार्न, रोकथाम गर्न, उपचार गर्न, खर्चिलो मात्र हुदैन बरु त्यस्ता रोगले अझ बंगुरपालन व्यवसायमा गम्भिर असर पार्न सक्छ ।
Similar to Parenting education for better care of children (Manual) (20)
This report represents the final evaluation of a four year project titled Reintegrating Nepalese child domestic workers with their families which focused on reintegrating Nepalese child domestic workers living with employers, strengthening families to prevent child separation through income generating support, and invigorating local child protection mechanisms to promote child protection in areas of operation. The project, which began in 2011, has been principally funded by Comic Relief through a grant of £642,302 to UK-based NGO EveryChild, and has been implemented by Nepalese NGO CWISH (Children and Women in Social Services and Human Rights) and three district partners: FOWEP (Kavre); MANK (Sindhupalchowk); SYS (Ramechhap). The evaluation was undertaken by a team of two independent consultants, supported by CWISH and EveryChild staff.
घरेलु बालश्रम परिचय
विश्वमा २४ करोडभन्दा बढी बालबालिकाहरू श्रममा संलग्न रहेको तितो यथार्थभित्र बाँचिरहेका हाम्रा बालबालिकाहरूको भविष्य र त्यसले झल्काउने हाम्रो समाजको वर्तमान तथा भविष्य दुवै अत्यन्तै गम्भीर र चिन्ताजनक देखिन्छ । हाम्रो देशमा पनि बीस लाखभन्दा बढी बालबालिकाहरू श्रममा संलग्न रहेका छन् जसमध्ये १ लाख २७ हजार बालबालिकाहरू निकृष्ट प्रकारको बालश्रममा संलग्न रही आफ्नो जीवन यापन गरिरहेका छन् । यसरी निकृष्ट बाल श्रममा संलग्न हुन बाध्य भएका बालबालिकाहरूमा सर्वाधिक संख्या घरेलु बालश्रमिकहरूको रहेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठनको तथ्याङ्कअनुसार नेपालका सहरी क्षेत्रमा मात्र ५५ हजारभन्दा बढी बालबालिकाहरू घरेलु श्रममा संलग्न रहेका छन् । घरेलु श्रममा संलग्न बालबालिकाहरू विभिन्नखाले हिंसा, शोषण तथा दुव्र्यवहारहरू खप्न बाध्य भइरहेका छन् र पनि यस्तो अवस्थामा थोरै मात्र संघसंस्था तथा सरकारी निकायहरूले यस क्षेत्रलाई आवश्यक मात्रामा ध्यान पुर्याउन सकिरहेको देखिँदैन भने भइरहेका प्रयासहरूमा पनि कमी कमजोरीहरू देखिन्छन् ।
यही करु ालार्इ मध्यनजर गर्दै सिविसले घरेलु बालश्रम र हस्तक्षेपका उपायहरू विषयभित्र विभिन्न कार्यि नर्दिेशकाहरू तयार गरकेा छ र त्यसै अन्तगर्त याे ”घरेलु बालश्रम परिचय” पुस्तक यहाँहरूमाझ प्रस्तुत गर्न पाउँदा हामीलाई अत्यन्तै खुसी लागेको छ ।
विश्वमा २४ करोडभन्दा बढी बालबालिकाहरू श्रममा संलग्न रहेको तितो यथार्थभित्र बाँचिरहेका हाम्रा बालबालिकाहरूको भविष्य र त्यसले झल्काउने हाम्रो समाजको वर्तमान तथा भविष्य दुवै अत्यन्तै गम्भीर र चिन्ताजनक देखिन्छ । हाम्रो देशमा पनि बीस लाखभन्दा बढी बालबालिकाहरू श्रममा संलग्न रहेका छन् जसमध्ये १ लाख २७ हजार बालबालिकाहरू निकृष्ट प्रकारको बालश्रममा संलग्न रही आफ्नो जीवन यापन गरिरहेका छन् । यसरी निकृष्ट बाल श्रममा संलग्न हुन बाध्य भएका बालबालिकाहरूमा सर्वाधिक संख्या घरेलु बालश्रमिकहरूको रहेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठनको तथ्याङ्कअनुसार नेपालका सहरी क्षेत्रमा मात्र ५५ हजारभन्दा बढी बालबालिकाहरू घरेलु श्रममा संलग्न रहेका छन् । घरेलु श्रममा संलग्न बालबालिकाहरू विभिन्नखाले हिंसा, शोषण तथा दुव्र्यवहारहरू खप्न बाध्य भइरहेका छन् र पनि यस्तो अवस्थामा थोरै मात्र संघसंस्था तथा सरकारी निकायहरूले यस क्षेत्रलाई आवश्यक मात्रामा ध्यान पुर्याउन सकिरहेको देखिँदैन भने भइरहेका प्रयासहरूमा पनि कमी कमजोरीहरू देखिन्छन् ।
यही करु ालार्इ मध्यनजर गर्दै सिविसले घरेलु बालश्रम र हस्तक्षेपका उपायहरू विषयभित्र विभिन्न कार्यि नर्दिेशकाहरू तयार गरकेा छ र त्यसै अन्तगर्त याे ”घरेलु बालश्रम बाल परिचालन” पुस्तक यहाँहरूमाझ प्रस्तुत गर्न पाउँदा हामीलाई अत्यन्तै खुसी लागेको छ ।
प्रभावकारी शिक्षण सिकाइका लागि बालमैत्री विद्यालय एउटा महत्वपूर्ण सर्त हो । विद्यालयलाई बालमैत्री विद्यालयको रूपमा विकास गर्नका लागि आवश्यक स्रोत साधनको अतिरिक्त शिक्षक, अभिभावकहरूको भूमिकाकासाथै स्वयं बालबालिकाको पनि उल्लेख्य भूमिका हुने गर्दछ । यस सन्र्दभमा बालबालिकाको के कस्ता भूमिका हुन्छन् । त्यसलाई बालबालिकालाई कसरी भूमिका निभाएका खण्डमा विद्यालयलाई बालमैत्री विद्यालयको रूपमा विकास गर्न सकिन्छ ? यदि विद्यालयको शिक्षण सिकाइ प्रक्रियालाई प्रभावकारी बनाउनका लागि बालबालिकाले सकारात्मक भूमिका खेले मात्र विद्यालयलाई बालमैत्री बनाउने योजना पूरा हुन सक्छ । विद्यालयलाई बालमैत्री बनाउनका लागि सरकारबाट गुणस्तरीय शिक्षाका लागि बालमैत्री विद्यालय राष्ट्रिय प्रारूप पनि तयार गरिसकेको छ । यसको व्यवहारिक कार्यान्वयनका लागि यसबारेमा बालबालिकाहरूलाई पनि सहजीकरण गर्नु पर्ने उत्तिकै आवश्यकता छ । यही आवश्यकतालाई पूरा गर्ने उद्देश्यले सिविसले यो निर्देशिका तयार गरेको हो ।
यस निर्देशिका भित्र नेपाल सरकारद्वारा तयार भएको गुणस्तरीय शिक्षाका लागि बालमैत्री विद्यालय राष्ट्रिय प्रारूपमा उल्लेखित सूचकहरूलाई विषयवस्तुको रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ । यस निर्देशिकामा ती विषयवस्तुहरूलाई क्रियाकलापमुखी बनाएको छ । क्रियाकलापमुखी भएका कारण यसले विषयवस्तुहरूको ज्ञान, धारणा र सीप विकास गर्न सहभागीहरूलाई सक्रिय बनाउने छ । यसमा उल्लेखित विषयवस्तुहरू र त्यसका क्रियाकलापहरूलाई स्पष्ट बुझाइ र सीप विकास गर्न लक्षित समूहका सहजकर्ताहरूलाई अभ्यस्त गर्ने अवसर र वातावरण आवश्यक हुन्छ । प्रशस्त अभ्यास र वातावरणले मात्र अपेक्षित सन्देश तथा व्यवहारहरू लक्षित समूहमा प्रतिविम्बित हुन सक्छन् ।
विद्यालयमा बालअधिकार र हाम्रो भूमिका
यो पुस्तिका विद्यालयमा अध्ययनरत बालबालिकाका लागि लक्षित गरी तयार परिएको पुस्तिका हो । गुणस्तरीय शिक्षाका लागि बालमैत्री विद्यालय राष्ट्रिय प्रारुपमा उल्लेखित सूचक प्राप्त गर्न विद्यालय प्रशासन, विद्यालय व्यवस्थापन समिति, शिक्षक एवम् विभिन्न सरोकारवालाहरुको उत्तरदायित्व रहन्छ । त्यस दस्तावेजमा स्पष्ट रुपमा विद्यालय, शिक्षकहरुले निर्वाह गर्नुपर्ने भूमिका उल्लेख गरिएको छ । तर, विद्यालयलाई बालमैत्री बनाउने पक्षमा विद्यालय र शिक्षकहरु सँगसँगै बालबालिकाको पनि महत्वपूर्ण भूमिका रहन्छ । यस पुस्तिकामा विद्यालयलाई बालमैत्री बनाउन बालबालिकाले निर्वाह गर्नुपर्ने
भूमिकाका बारेमा उल्लेख गरिएको छ ।
विद्यालयमा बालमैत्री वातावरण भएमा बालबालिकाहरुले चाँडो सिक्न सक्ने, लेख्दा पढ्दा मानसिक तनाव कम हुने, विद्यालयमा मायालु वातावरण प्राप्त गर्ने जस्ता राम्रा कुरा हुने हुनाले विद्यालयलाई बालमैत्री बनाउनु आवश्यक हुन्छ । त्यसै गरी, बालबालिकाकै महत्वपूर्ण भूमिकामा विद्यालयलाई बालबालिकाले चाहेको जस्तो विद्यालयको रुपमा परिणत गर्न सकिन्छ ।
यस पुस्तिका तयार पार्नुअघि काठमाडौँका विभिन्न विद्यालयका बालबालिका र झापा जिल्लाका दुई ओटा विद्यालयका बालबालिकासँग प्रत्यक्ष छलफल गर्दा प्राप्त बुँदाहरुलाई यसमा समेटिएको छ । छलफलका क्रममा सहभागी बालबालिकाले विद्यालयलाई बाल सुलभ वा बालमैत्री बनाउन स्वयम् बालबालिकाले के–कस्तो भूमिका निर्वाह गर्नुपर्छ भन्ने बारेमा बताएका थिए ।
यस पुस्तिकाको उद्देश्य के हो ?
बालमैत्री विद्यालयले बालबालिकाको सिकाइ प्रक्रियालाई प्रभावकारी बनाउन मद्दत गर्दछ । यस्ता विद्यालयमा विद्यार्थीहरुले अध्ययन गर्ने क्रममा धेरै तनाव भोग
प्यारा भाइबहिनीहरू,
हाम्रो देश नेपाल प्राकृतिक विपद्को दृष्टिकोणले अति जोखिममा रहेको छ । देशको अधिकांश भूभाग बाढी, पहिरो, हिमताल विष्फोट, हिमपहिरो र भूकम्पको जोखिममा रहेको छ भने समयसमयमा हुने महामारी, आगलागी, शीतलहर जस्ता विप्दले पनि कैयौ मानिसले अकालमा नै ज्यान गुमाएका छन् । यस्ता प्राकृतिक विपद्का कारण कैयौँ बालबालिकाले पनि ज्यान गुमाइरहेका छन् भने कैयौँ बालबालिकामा विपद्का कारण मानसिक रूपमा नै आघात पर्न गई दिर्घकालीन रूपमा असर गरिरहेको हुन्छ । विपद्कै कारण कतिपय बालबालिकाले आºना अभिभावक, वासस्थान अनि विद्यालय पनि गुमाएका छन् ।
विपद्को समयमा हामीलाई सहयोगको आस देखाएर आपराधिक मानसिकता भएका मानिसहरूले दुव्र्यवहार र शोषण गर्न सक्छन् । हामी जस्तै कैयौँ बालबालिका विपद्कै कारण आघातमा परी मनोसामाजिक समस्यामा पनि पर्न सक्छन् । प्राकृतिक विपद् रोक्न नसकिने भएकाले यसबाट हुने असर कम गर्न हामीले सुरक्षित रहने उपायबारे सधैँ सतर्क रहनुपर्दछ ।
नेपालमा आउन सक्ने मुख्य प्राकृतिक विपद्, यसबाट बालबालिकालाई पर्ने असर र सुरक्षित रहने उपायहरू बारे जानकारी लिने र यस बारेमा हामी जस्तै अन्य बालबालिकालाई पनि जानकारी गराई विपद्को समयमा सुरक्षित रहन सहयोग पुगोस् भन्ने उद्देश्यले सिविसले यो चित्र कथा तयार गरी प्रकाशन गरेको छ ।
सिविस र यसका साझेदार संस्थाहरुले काठमाडौँ उपत्यकामा घरेलु श्रमिकको रुपमा काम गर्न बसेका बालबालिकाहरुलाई आफ्नै परिवारसँगै बसाउनका लागि असोज २०६८ (सन् २०११) मा पुनर्एकीकरण गर्न सुरू ग¥यौं । हामीलाई सम्पर्क गर्ने बालबालिका र अभिभावकहरुले यस्तो पुनर्मिलनका लागि सहयोग माग्नुभएपछि हामीले सहयोग ग¥यौं । यसका लागि हामीले बालबालिकालाई फेरि स्कूल जान सहयोग गर्यौँ भने उनीहरुका परिवारलाई आय आर्जनका लागि विभिन्न सिपमूलक तालिम तथा सहकारी मार्फत बिउ पूँजि पनि सहयोग गर्यौँ । आगामी दिनमा समुदायका महत्वपूर्ण व्यक्तिले यस्ता बालबालिका र तिनका परिवारलाई संरक्षण गर्न सहयोग गर्ने कुरा पनि हामीले सुनिश्चित गर्न चाह्यौँ ।
साना–साना ढुङ्गा माटो मिली ठूलो पहाड बन्छ ।
साना–साना खोलाखोली मिली ठूलो नदी बन्छ ।
एक–एकले सय हुन्छ, हजार हुन्छ लाख हुन्छ ।
एक्लै गरे के पो हुन्छ ? मिली गरे जे पनि हुन्छ ।
बालक्लब के हो ?
प्यारा भाइबहिनीहरु, बालक्लब बालबालिकाहरुको शारीरिक, मानसिक र बौद्धिक विकास गर्ने स्थल हो । बालक्लबमा बालबालिकाहरुले मिलेर ठूला–ठूला काम गर्न सक्छन् । बालक्लब जहाँ बालबालिकाहरु विभिन्न किसिमका रचनात्मक क्रियाकलाप गर्न र जीवनोपयोगी सीपहरु सिक्न सक्छन् । बालक्लब बालबालिकाले संगठित हुन पाउने ठाउँ हो । यसले बालबालिकाका आवाजलाई सामूहिक रुपमा व्यक्त गर्न पाउँछन् । क्लबको माध्यमबाट उनीहरुले आफू र आफ्ना साथीहरुले भोग्दै आएका समस्याहरु, वयस्कहरुले ध्यान पु¥याउँन नसकेका बाल संरक्षणका सवालहरुलाई बाहिर ल्याउन सक्छन् । विद्यालय वा गाउँमा बालबालिकामाथि हुने गरेको शोषण, यातना आदिका बारेमा वयस्कहरुको ध्यानाकर्षण गर्न र समाधानका लागि घच्घच्याउन सक्छन् । बालक्लब लोकतान्त्रिक परिपाटी अभ्यास गर्ने बालमैत्री स्थान पनि हो ।
Domestic Workers are less counted labor sector in global and Nepali society. In spite of their presence with more than 150 thousand all over the country, their work is not counted in the national economy, neither they are provided state protection by law and nor their situation have been interrogated seriously. However there are some studies with concentration on child domestic workers, the overall study of domestic workers has not been counted and this study is the first such
kind of study in Nepal.
The Child Protection Policy and Procedures aimed to enhance CWISH quality of work with children through building and enabling environment for children to participate with the help of policy and procedure to safeguard children in contact with CWISH from any forms of harms and potential risk.
Synthetic Fiber Construction in lab .pptxPavel ( NSTU)
Synthetic fiber production is a fascinating and complex field that blends chemistry, engineering, and environmental science. By understanding these aspects, students can gain a comprehensive view of synthetic fiber production, its impact on society and the environment, and the potential for future innovations. Synthetic fibers play a crucial role in modern society, impacting various aspects of daily life, industry, and the environment. ynthetic fibers are integral to modern life, offering a range of benefits from cost-effectiveness and versatility to innovative applications and performance characteristics. While they pose environmental challenges, ongoing research and development aim to create more sustainable and eco-friendly alternatives. Understanding the importance of synthetic fibers helps in appreciating their role in the economy, industry, and daily life, while also emphasizing the need for sustainable practices and innovation.
The Roman Empire A Historical Colossus.pdfkaushalkr1407
The Roman Empire, a vast and enduring power, stands as one of history's most remarkable civilizations, leaving an indelible imprint on the world. It emerged from the Roman Republic, transitioning into an imperial powerhouse under the leadership of Augustus Caesar in 27 BCE. This transformation marked the beginning of an era defined by unprecedented territorial expansion, architectural marvels, and profound cultural influence.
The empire's roots lie in the city of Rome, founded, according to legend, by Romulus in 753 BCE. Over centuries, Rome evolved from a small settlement to a formidable republic, characterized by a complex political system with elected officials and checks on power. However, internal strife, class conflicts, and military ambitions paved the way for the end of the Republic. Julius Caesar’s dictatorship and subsequent assassination in 44 BCE created a power vacuum, leading to a civil war. Octavian, later Augustus, emerged victorious, heralding the Roman Empire’s birth.
Under Augustus, the empire experienced the Pax Romana, a 200-year period of relative peace and stability. Augustus reformed the military, established efficient administrative systems, and initiated grand construction projects. The empire's borders expanded, encompassing territories from Britain to Egypt and from Spain to the Euphrates. Roman legions, renowned for their discipline and engineering prowess, secured and maintained these vast territories, building roads, fortifications, and cities that facilitated control and integration.
The Roman Empire’s society was hierarchical, with a rigid class system. At the top were the patricians, wealthy elites who held significant political power. Below them were the plebeians, free citizens with limited political influence, and the vast numbers of slaves who formed the backbone of the economy. The family unit was central, governed by the paterfamilias, the male head who held absolute authority.
Culturally, the Romans were eclectic, absorbing and adapting elements from the civilizations they encountered, particularly the Greeks. Roman art, literature, and philosophy reflected this synthesis, creating a rich cultural tapestry. Latin, the Roman language, became the lingua franca of the Western world, influencing numerous modern languages.
Roman architecture and engineering achievements were monumental. They perfected the arch, vault, and dome, constructing enduring structures like the Colosseum, Pantheon, and aqueducts. These engineering marvels not only showcased Roman ingenuity but also served practical purposes, from public entertainment to water supply.
Unit 8 - Information and Communication Technology (Paper I).pdfThiyagu K
This slides describes the basic concepts of ICT, basics of Email, Emerging Technology and Digital Initiatives in Education. This presentations aligns with the UGC Paper I syllabus.
Biological screening of herbal drugs: Introduction and Need for
Phyto-Pharmacological Screening, New Strategies for evaluating
Natural Products, In vitro evaluation techniques for Antioxidants, Antimicrobial and Anticancer drugs. In vivo evaluation techniques
for Anti-inflammatory, Antiulcer, Anticancer, Wound healing, Antidiabetic, Hepatoprotective, Cardio protective, Diuretics and
Antifertility, Toxicity studies as per OECD guidelines
How to Make a Field invisible in Odoo 17Celine George
It is possible to hide or invisible some fields in odoo. Commonly using “invisible” attribute in the field definition to invisible the fields. This slide will show how to make a field invisible in odoo 17.
Operation “Blue Star” is the only event in the history of Independent India where the state went into war with its own people. Even after about 40 years it is not clear if it was culmination of states anger over people of the region, a political game of power or start of dictatorial chapter in the democratic setup.
The people of Punjab felt alienated from main stream due to denial of their just demands during a long democratic struggle since independence. As it happen all over the word, it led to militant struggle with great loss of lives of military, police and civilian personnel. Killing of Indira Gandhi and massacre of innocent Sikhs in Delhi and other India cities was also associated with this movement.