mga panitikan sa panahon ng pagkamulat

2. PANAHON NG PAGKAMULAT (1872-1896)
 Sa loob ng mahabang panahong pananakop ng
mga kastila sa Pilipinas, maraming tangkang
paghihimagsik ang naganap ngunit walang
nagtagumpay sapagkat iba-iba ang layunin ng
bawat isa.

3. 1872
- nagbago ang takbo ng daigdig sapagkat
unti-unti nang namulat ang mga Pilipino sa
masa at malupit na pamamalakad ng mga
mananakop.

4.  Sa panahon din ito nagising ang matagal nang
nahihimbing na damdaming makabayan ng mga
Pilipino.
Kinabibilangan ito ng mga intelektwal na sina
Jose Rizal, Marcelo H. del Pilar, Graciano Lopez-
Jaena, Antonio Luna, Jose Ma. Panganiban,
Pedro Paterno at Pascual Poblete.

5. Kilusang Propaganda
- ito ay isang kilusang itinatag ng mga
Pilipinong intelektwal na naghahangad ng
pagkakaroon ng pagbabago sa mga batas na
ipinatutupad ng mga Kastila at reporma sa
Sistema ng kanilang pamamahala sa Pilipinas.

6. MGA PILIPINONG NABIBILANG SA
KILUSANG ITO AY ANG SUMUSUNOD:
Dr. Jose P. Rizal
- isinilang noong Hunyo 19, 1861 sa Calamba,
Laguna si Rizal o mas kilala sa palayaw na Pepe. Siya
ay isang manggagamot, makata, nobelista, pintor,
dalubwika, siyentipiko at higit sa lahat, siya ang
pambansang bayani ng Pilipinas.

7. HALIMBAWA:
1.Sa Aking mga Kabata – ito ang kauna-unahang tulang isinulat ni
Jose Rizal sa edad na walo. Ipinahayag niya sa tulang ito ang
kanyang pagpapahalaga at pagmamahal sa sariling wika.
2. Noli Me Tangere – ito ay nobelang panlipunan na sinulat ni Rizal.
Tinatalakay sa nobelang ito ang kabulukan sa lipunan sa panahon
ng Kastila. “Huwag Mo Akong Salangin” o “ Touch Me Not” ang
kahulugan ng nobelang ito na inihandog ni Rizal sa inang bayan.

8. 3. El Filibusterismo – karugtong ito ng nobelang
Nole Me Tangere na nangangahulugang “ Ang
Pagsusuwail”.
4. Mi Ultimo Adios ( Ang Huling Paalam ) – ito ang
itinuturing na kahuli-hulihang akdang naisulat ni
Rizal. Ang kauna-unahang nagsalin ng tulang ito sa
wikang Tagalog ay si Andres Bonifacio.

9. 5. Sa Mga Kababaihang Taga-Malolos – isa
itong liham na ipinadala ni Rizal sa mga
kababaihan ng Malolos upang batiin ang
mga ito sa kanilang paninindigan at
pagnanais na matuto.

10. Marcelo H. del Pilar
- kilala sa mga sagisag na Plaridel, Dolores
Manapat, Piping Dilat at Pupdoh si Marcelo H. del
Pilar na isinilang noong Agosto, 1850. Itinatag niya
ang pahayagang Diariong Tagalog noong 1882 at
humalili siya kay Graciano Lopez- Jaena sa pagiging
patnugot ng pahayagang La Solidaridad.

11. Ilan sa mga natatanging akda ni Marcelo H. del Pilar ay
ang:
1.Dasalan at Tocsohan – tinuligsa ni del Pilar sa akdang ito
ang mga prayle. Ang mga salita sa panalangin o dasal ay
pinalitan niya ng mga panunukso sa paring Kastila.
2. Caiigat Cayo – isa itong librito na nagtatanggol sa Noli
Me Tangere laban sa ginawang pagtuligsa rito ni Padre
Jose Rodriguez.

12. 3. Sagot ng Espanya sa Hikbi ng Pilipinas – ito
ang tulang isinulat ni del Pilar bilang sagot sa
tulang sinulat ni Herminigildo Flores na kanyang
dating guro.

13. Graciano Lopez-Jaena
- Tubong Jaro, Iloilo si Graciano. Noong 1876,
isinulat niya ang isang akdang tumutuligsa at
naglalarawan sa mga paring masisiba, ambisyoso at
hindi karapat-dapat na alagad ng simbahan.
Pinamagatan niya itong Fray Botod.
- si Graciano Lopez-Jaena ang nagtatag ng
pahayagang La Solidaridad.

14. Antonio Luna
- gumamit siya ng sagisag na Taga-ilog. Bagamat
isang parmasiyutiko si Antonio Luna, nakapag-ambag
din siya sa larangan ng panitikan. Ilan sa mga akdang
naisulat niya ay ang Impresiones na naglalarawan sa
labis na kahirapang dinaranas ng isang pamilyang
naulila sa ama na isang kawal at Noche Buena na
naglalarawan naman ng aktwal na buhay ng mga
Pilipino noon.

15. Mariano Ponce
- isang matibay na haligi ng kilusang Propaganda
si Mariano Ponce. Siya ay tubong Baliwag, Bulacan.
Gumamit siya ng mga sagisag na Tikbalang, Naning at
Kalipulako. Isa sa mga akdang sinulat ni Mariano
Ponce ay ang dulang Ang Pagpugot kay Longhino na
itinatanghal sa Malolos Bulacan.

16. Pedro Paterno
- nakilala si Pedro Paterno sa kanyang nobelang
Ninay na sinasabing kauna-unahang nobelang
panlipunan sa Kastila na sinulat ng isang Pilipino.
- isang tunay na manunulat na manunulat na
masigasig na tagapagpalaganap ng damdaming
makabayan ng mga Pilipino.

17. Jose Ma. Panganiban
- isang magaling na mamamahayag at
mananalumpati si Jose Maria Panganiban o mas
kilala sa sagisag na Jomapa. Tubong Camarines Sur si
Jomapa na kilala sa pagkakaroon ng Memoria
fotograpica. Ilan sa mga akda niya ay ang A Nuestro
Obispo, El Pensamiento at Noche de Mambulao.

18. Pascual Poblete
- Siya ang kauna-unahang nagsalin ng Noli Me
Tangere sa wikang Tagalog. Siya ay isang magaling na
mamamahayag na kasamahan ni Marcelo H. del Pilar
sa pahayagang Diariong Tagalog. Dahil sa pagiging
magaling sa larangan ng pamamahayag, tinagurian si
Pascual Poblete bilang Ama ng Pahayagan.