1. PANAHON NG PROPAGANDA
Ang panitikan sa panahong ito ay
karaniwang…
mapanghimagsik at lantarang humihingi ng
pagbabago sa sistema ng pamamalakad
6/9/2020
2. PANAHON NG KILUSANG PROPAGANDA
Humuhubog ng sariling pagkakakilanlan ng
mga Pilipino (pinauso ang pagtukoy sa
mamamayan ng Pilipinas na Filipino; ikinarangal
ang pagiging indio)
Nakasulat sa Espanyol (sapagkat nais nilang
magbago ang mga Kastila; hindi Pa nila nais na
maging malaya ang Pilipinas)
6/9/2020
3. MITSA
Pagpatay sa 3 paring martir
Pagkapasok ng diwang liberalismo
dahil sa pagkakabukas ng
pandaigdigang kalakalan
6/9/2020
4. MGA REPORMANG HINIHINGI NG
KILUSANG PROPAGANDA
Asimilasyon ng Pilipinas bilang lalawigan/probinsya ng
Espanya
Iba’t ibang karapatan para sa mga Pilipino na
tinatamasa ng mga Espanyol sa Espanya (malayang
pamamahayag, pagpoprotesta, pagpupulong atbp.)
Pilipinisasyon ng mga parokya
Pagkakaroon ng kinatawang Pilipino sa Cortes (ang
tawag sa parlamento/parliament ng Espanya)
6/9/2020
6. JOSE RIZAL
(LAONG-LAAN/DIMASALANG)
• La Loba Negra (Ang Babaeng Lobong Itim)
ni Padre Jose Burgos
pinaniniwalaang nakaimpluwensya rin sa mga 2 obra maestra
ni Rizal
• Noli Me Tangere at El Filibusterismo ni Jose Rizal
6/9/2020
8. JOSE RIZAL
(LAONG-LAAN/DIMASALANG)
2. Noli Mi Tangere
isang nobelang sinulat ni Rizal na gumising sa isip at
puso ng mga mamamayang Pilipino para ipaglaban ang kalayaan
ng bayan. Sa nobelang ito inihambing ni Rizal ang lipunan sa
isang sakit na KANSER.
MGA TAUHAN
Cirsostomo Ibarra Maria Clara Elias
Sisa Pilosopo Tasyo Basilio
6/9/2020
9. JOSE RIZAL
(LAONG-LAAN/DIMASALANG)
3. El Filibusterismo
isang nobelang pampolitika dahil antaran niyang
inilarawan at tinuligsa ang kasamaan at katiwalian sa
pamahalaan, gayundin ang simbahan na nagtataglay rin
ng kapangyarihan na mamuno sa bayan.
6/9/2020
10. JOSE RIZAL
(LAONG-LAAN/DIMASALANG)
5. A La Juventud Filipina (Sa Kabataang Pilipino)
isang tulang inilahok ni Rizal sa UST na nagbigay-
diin sa pagpapahalaga ng kabataan sa edukasyon at ang
pagpapaunlad ng kanilang magagandang katangian.
6/9/2020
11. JOSE RIZAL
(LAONG-LAAN/DIMASALANG)
6. Sobre La Indolencia de los Filipinos (Hinggil
sa Katamaran ng mga Pilipino) – sinagot
(sinupalpal) ni Rizal ang mga buladas ng mga
Kastila na diumano’y tamad ang mga Pilipino
6/9/2020
12. JOSE RIZAL
(LAONG-LAAN/DIMASALANG)
7. Filipinas Dentro de Cien Años (Ang Pilipinas
Pagkalipas ng 100 Taon) ni Jose Rizal
– mga hula ni Rizal ukol sa kahihinatnan ng
Pilipinas: binanggit niya na posibleng sakupin tayo
ng Estados Unidos sa ating paglaya at totoo nga…
6/9/2020
13. JOSE RIZAL
(LAONG-LAAN/DIMASALANG)
8. Karangalan nina Luna at Hidalgo
isang talumpating binigkas ni Rizal bilang
pagpaparangal sa mga Pilipinong nagkamit ng karangalan sa
pagpipinta sa Pambansang Eksposisyon sa Madrid noong 1884.
Spolarium ni Juna Luna
Mga Birheng Kristiyanong Nakalantad sa Madla
ni Felix Resurrecion Hidalgo
6/9/2020
15. JOSE RIZAL
(LAONG-LAAN/DIMASALANG)
10.Liham sa mga Kaanak at Kaibigan
masasalamin sa liham na ito ang taimtim na pagmamahal ni
Rizal sa kanyang mga magulang at bayan, ang pagbabago ng
kanyang mga kasalanan at ang kanyang mga pagpapakasakit
para sa kanyang mithiin at layunin para sa bayan.
6/9/2020
18. JOSE RIZAL
(LAONG-LAAN/DIMASALANG)
• La Frailocracia en Filipinas (Pangingibabaw ng mga Prayle sa
Pilipinas) – tumutuligsa sa katiwalian at kawalang-katarungan at
pangingibabaw sa Pilipinas ng mga prayle noon
• ALITAPTAP napag-aalamang ito ang kauna-unahang akda ni
Rizal
6/9/2020
19. JOSE RIZAL
(LAONG-LAAN/DIMASALANG)
• Sa Mga Kababayang Dalaga sa Malolos (liham)
isa sa mga akdang Tagalog ni Rizal na naging popular;
nagbibigay-inspirasyon at -papuri sa mga kababaihan ng
Malolos, Bulacan na nais magtayo ng paaralang
pambabae sa kanilang bayan
6/9/2020
20. MARCELO H. DEL PILAR (DOLORES MANAPAT;
PUPDOH; PIPING DILAT; PLARIDEL)
1. Pag-ibig sa Tinubuang Lupa
salin sa tulang Kastilang Amor
Patrio ni Rizal na napalathala noong
Agosto 20, 1882.
6/9/2020
21. MARCELO H. DEL PILAR (DOLORES MANAPAT;
PUPDOH; PIPING DILAT; PLARIDEL)
2. Caiigat Kayo
ito’y isang pabiro at patutyang tuligsa
at tugon sa tuligsa ni P.Jose Rodriguez sa
“Noli” ni Rizal, inilathala sa Barcelona noong
1888
6/9/2020
22. MARCELO H. DEL PILAR
(DOLORES MANAPAT; PUPDOH; PIPING DILAT;
PLARIDEL)
3. Dasalan at Tocsohan
koleksyon ng Katesismo at mga dasal na
pinarodiya upang tuligsain ang mga prayle
(Dolores Manapat –sagisag-panulat na ginamit ni
del Pilar)
6/9/2020
23. ILANG BAHAGI NG
“DASALAN AT TOCSOHAN”
Aba ginoong barya, nakapupuno ka ng alkansya.
Ang prayle ay sumasaiyo. Bukod ka niyang
pinagpala’t pinahigit sa lahat. Pinagpala rin
naman ang kaban mong mapasok. Santa barya,
ina ng deretso, ipanalangin mo kaming huwag
anitan at kami’y ipapatay. Siya nawa.
6/9/2020
24. AMAIN NAMIN
(PARODY NG “OUR FATHER“)
Amain naming sumasaconvento ka, sumpain ang
ngalan mo, malayo sa amin ang kasakiman mo,
quitlin ang liig mo ditto sa lupa para nang sa langit.
Saulan mo cami ngayon nang aming kaning iyonh
inaraoarao at patauanin mo kami sa iyong pagungal
para nang pag papataua mo kung kami
nacucualtahan; at huag mo kaming ipahintulot sa
iyong manunukso at iadya mo kami sa masama
mong dila.
6/9/2020
25. ANG MGA UTOS NG FRAILE
(PARODY NG “THE TEN COMMANDMENTS“)
Ang manga utos nang Fraile ay sampo:
ANG NAUNA: Sambahin mo ang Fraile na lalo sa lahat.
ANG IKALAUA: Huag kang mag papahamak manuba nang
ngalang deretsos.
ANG IKATLO: Mangilin ka sa Fraile lingo man at fiesta.
ANG IKAPAT: Isangla mo ang catauan mo sa pagpapalibing sa
ama’t ina
6/9/2020
26. ANG IKALIMA: Huag kang mamamatay kung uala pang salaping pang libing
ANG IKANIM: Huag kang makiapid sa kanyang asaua.
ANG IKAPITO: Huag kang makinakaw.
ANG IKAUALO: Huag mo silang pagbibintangan, kahit ka masinungalingan.
ANG IKASIYAM: Huag mong ipagkait ang iyong asaua.
ANG IKAPULO: Huag mong itangui ang iyong ari.
Itong sampong utos nang Fraile’I dalaua ang kinaoouian. Ang isa: Sambahin
mo ang Fraile lalo sa lahat.
Ang ikalaua: Ihayin mo naman sa kaniya ang puri mo’t kayamanan.
Siya naua.
6/9/2020
27. ILANG AKDA NI DEL PILAR
4. Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas
isang tulang tugon sa sinulat na tula ni
Herminigildo Flores na ang Espanya ay
napakatanda at napakahina na upang
magkaloob ng tulong Pilipinas
6/9/2020
28. ILANG AKDA NI DEL PILAR
5. Ang Cadaquilaan ng Diyos
isang sanaysay ng pagtuligsa laban sa
mga prayle ngunit nagtataglay ng mga
pilosopiya tungkol sa kapangyarihanat
katalinuhan ng poong Lumikha,
pagpapahalaga at pag-ibig sa kalikasan.
6/9/2020
29. ILANG AKDA NI DEL PILAR
• Dupluhan….Dalit….Mga Bugtong katipunan ng mgamaiigsing
tula at pang-aapi ng mga prayle sa Pilipinas
• La Soberana en Filipinas isang sanaysay tungkol sa katiwalian
at di makatarungang ginawa ng mga prayle sa mga Pilipino
• Por Telepono
• Pasiong Dapat Ipag-Alab ng puso ng Taong Babasa
6/9/2020
30. GRACIANO LOPEZ-JAENA
Fray Botod (ayon sa ibang aklat ay maikling nobela
ngunit sa aktwal ay maikling kwento) ni Graciano
Lopez-Jaena – ukol sa masasamang katangian ng mga
prayle sa Pilipinas noon
• La Hija del Praile ipinaliwanag niya ang
kapahakang dulot kung magpakasala sa isang
Kastila
• Sa Mga Pilipino talumpating naghahangad ng maayos,
maaya at maunlad na kalagayan
6/9/2020
31. GRACIANO LOPEZ-JAENA
3. Sa Mga Pilipino
isang talumpating naghahangad ng
maayos, malaya at maunlad na kalagayan
6/9/2020
32. GRACIANO LOPEZ-JAENA
3. Sa Mga Pilipino
isang talumpating naghahangad ng
maayos, malaya at maunlad na kalagayan
6/9/2020
36. ANTONIO LUNA
(TAGA-ILOG)
1. La Tertulia Filipina
(Sa Piging ng mga Pilipino)
naglalahad ng isang kaugaliang Pilipino na
ipinalalagay niyang lalong mabuti kaysa sa
kaugaliang Kastila
6/9/2020
38. 3. Por Madrid
isang akdang tumutuligsa sa mga Kastilang
nagsasabing ang Pilipinas ay lalawigan ng
Espanya ngunit ipinalalalgay na isang banyaga
kapag sinisingilan ng selyo.
6/9/2020
39. PEDRO PATERNO
mga paksang panrelihiyon at panlipunan angmga tinalakay niya sa
kanyang mga akda
Ninay kauna-unahang “nobelang panlipunan” sa wikang Kastila na sinulat ng
isang Pilipino
Ilan sa kanyang mga akda
1. A Mi Madre(Sa Aking Ina)
2. Sampaguita y Poesias Varias
6/9/2020
40. IBA PANG MANUNULAT
• Pascual Poblete
Tinaguriang Ama ng Pahayagan
nagtatag ng pahayagang El Resumen nang naghiwalay sila ni del Pilar sa
pagsulat sa pahayagang Diariong Tagalog
napatapon sa Africa at nang nakabalik ay itinatatag ang El Grito Pueblo
(Ang Tinig ng Bayan)
Siya ang kauna-unahang nagsalin ng Noli Me Tangere
6/9/2020
41. IBA PANG MANUNULAT
• Jose Maria Panganiban (Jomapa)
Katulong ni del Pilar sa pahayagang La Solidaridad
may angking Memoria fotografica
• Ilan sa kanyang mga Akda
1. Noche de Mambulao
2. A Nuestro Obispo
3. Lupang Tinubuan
4. El Pensamiento
6/9/2020
42. IBA PANG MANUNULAT
• Isabelo de los Reyes
Siya ang nagtatagng Iglesia Filipina Independiente
Ilan sa mga akda niya
1.El Folklore Filipino (nagtamo ng gantimpala sa Eksposisyon sa Madrid)
2. Las Isals Visayas en la Epoca de la Conguista
3. Historia de Ilocos
4. La Sensacional Memoria Sobre la Revolucion Filipina
6/9/2020
43. IBA PANG MANUNULAT
• Mariano Ponce (Naning; Tikbalang; Kalipulako)
Ilang sa mga akda
1. Ang Pagpugot kay Longhino
2. Mga Alamat ng Bulakan
3. The Literature of the Propaganda Movement
4. Ang mga Pilipino sa Indo Tsina
6/9/2020
44. MGA PAHAYAGAN
• Diariong Tagalog (unang pahayagang Tagalog) – pinamatnugutan ni Marcelo H.
Del Pilar
• La Solidaridad (Espanyol ang wika) – opisyal na pahayagan ng Kilusang
Propaganda; pinamatnugutan nina Graciano Lopez-Jaena at Del Pilar.
6/9/2020
45. PANAHON NG HIMAGSIKAN/
REBOLUSYON NG 1896 AT
NG UNANG REPUBLIKA
Ang panitikan sa panahong ito ay karaniwang…
• Nananawagan ng himagsikan
• Nakasulat sa bernakular (wikang katutubo)
• Nagpapahayag ng marubdob na pagkamakabayan
6/9/2020
46. PANAHON NG HIMAGSIKAN/
REBOLUSYON NG 1896 AT
NG UNANG REPUBLIKA
Mga tula
• Katapusang Hibik ng Pilipinas ni Andres Bonifacio – tahasang nananawagan ng
pagbaklas/paghiwalay ng Pilipinas sa “Inang Espanya”
6/9/2020
47. Bahagi ng Katapusang Hibik…
Ang lupa at bahay na tinatahanan,
bukid at tubigang kalawak-lawakan
at gayon din pati ng mga halaman
sa paring Kastila ay binubuwisan.
Paalam na, Ina, itong Pilipinas
Paalam na, Ina, itong nasa hirap,
Paalam, paalam, Inang walang habag.
Paalam na ngayon, katapusang tawag
• Mi Ultimo Adios ni Jose Rizal
• Pag-ibig sa Tinubuang Lupa ni
Andres Bonifacio
• Filipinas ni Jose Palma –
pinagbatayan ng liriko/titik ng
Pambansang awit
6/9/2020
48. MGA SANAYSAY
• Ang Ningning at Ang Liwanag ni Emilio Jacinto – ukol sa
masasamang dulot ng pag-ibig sa ningning ng kayamanan
• Ang Dapat Mabatid ng Mga Tagalog ni Andres Bonifacio –
panawagan sa mga Pilipino na tuklasin kung saan nagmula ang
mga paghihirap na kanilang dinaranas (sa
KOLONYALISMO/Pananakop at pangingibabaw ng mga
dayuhan)
6/9/2020
49. Ilang bahagi ng Ang Dapat
Mabatid…
Itong Katagalugan (Pilipinas) na
pinamahalaan ng unang
ng ating tunay na mga
niyaong hindi pa tumutungtong
sa mga lupaing ito ang mga
Kastila ay nabubuhay sa lubos na
kasaganaan at
kaginhawahan….bata’t matanda
sampung (pati) mga babae ay
marunong bumasa at sumulat ng
talagang pagsulat nating mga
Tagalog (ang alibata)…
Itinuturo ng katwiran na huwag
sayangin ang panahon sa pag-asa
sa ipinangakong kaginhawahan na
hindi darating at mangyayari.
Itinuturo ng katwiran ang tayo’y
umasa sa ating sarili at huwag
antayin sa iba ang ating
kabuhayan…
6/9/2020
50. •El Verdadero Decalogo (Ang Tunay na Sampung
Utos) ni Apolinario Mabini – sampung utos na
kahawig ng 10 Utos sa Bibliya; nagbibigay-diin sa
pag-ibig sa bayan at kapwa
•Kartilya ng Katipunan ni Emilio Jacinto –
naglalaman ng mga tuntuning dapat sundin ng
mga Katipunero
6/9/2020
51. • Ordenanzas dela Revolucion at Programa Constitucional
dela Republica Filipina ni Apolinario Mabini
– dokumentong nagpapahayag ng mga patakaran ng
gobyernong rebolusyunaryo ng mga Pilipino (na malao’y
magiging republikano); binanggit sa Ordenanzas… ang
reporma sa lupa
6/9/2020
52. MGA PAHAYAGAN
• Kalayaan – opisyal na pahayagan ng Katipunan
• Heraldo dela Revolucion [Tagapagbalita ng Himagsikan]
– opisyal na pahayagan ng Republikang Pilipino
• La Independencia [Ang Kalayaan] – pahayagang
pinamatnugutan ni Heneral Antonio Luna
6/9/2020
