Маркетингийн үндэс 2013

Тунсагийн Ганхүү
Маркетингийн үндэс
/онол аргазүй, тест дасгал, мэргэжлийн англи үг хэллэг,
бодлого бодох аргачлал/
2013 он

Маркетингийн үндэс 2013
2
DDC
380.1
Ã-21
Ðåäàêòîð: Ã.Áîëäáààòàð Äîêòîð (Ph.D), Ïðîôåññîð
Хэвлэлийн эх бэлтгэсэн: Ó.Óðàíáèëýã
ISBN 978-99973-40-20-7
© Зохиогчийн зөвшөөрөлгүйгээр хэвлэн олшруулахыг хориглоно.
“×èíóì” ÕÕÊ-ä õýâëýâ.
Óëààíáààòàð õîò 2014 îí

3
Өмнөхүг
“Маркетингийн үндэс” хичээлийн 12 лекцийн сэдвийн хүрээнд
энэхүү номын агуулгыг боловсрууллаа. Маркетингийг анхлан судалж
байгаа хүн бүрт зориулав. Сэдэв тус бүрийн хүрээнд мэдлэгээ бататгах
практик дасгал, тест, мэргэжлийн холбогдох үгийг англиар оруулсан
болно. Мөн бүтээгдэхүүний үнэ тогтоохтой холбоотой бодлогын
аргачлалыг хавсаргасанболно.
Номын редакторыг хийсэн доктор, проф. Г.Болдбаатар багшдаа,
бодлогын тайлбар бодолтыг боловсруулсан Бизнесийн эдийн засгийн
353-р бүлгийн оюутан Д.Батмөнх нарт баярласнаа илэрхийлье.
Мэдлэгийн далайд тань дусал нэмэх болтугай.
Таныг хүндэтгэсэн:НөмгөновогтТунсагийн Ганхүү
Санал хүсэлтээ gankhuu_t@yahoo.com хаягаар илгээвэл танд баярлах
болно.

4
Гарчиг
Өмнөх үг.......................................................................................................
1. Маркетингийн мөн чанар, үүсэл хөгжил, үндсэн ухагдахуун ……..
2. Маркетингийн үйл ажиллагаа, үзэл баримтлал……………………...
3. Маркетингийн орчин…............................................................................
4. Маркетингийн судалгаа мэдээллийн систем .......................................
5. Зах зээлийн сегментчлэл ба зорилтот зах зээл......................................
6. Хэрэглэгчийн зах зээл ……………………………………....……….......
7. Үйлдвэрлэгчийн зах зээл..........................................................................
8. Маркетингийн иж бүрдэл буюу бараа бүтээгдэхүүн ……………......
9. Үнэ үнийн тогтолцоо.................................................................................
10. Бүтээгдэхүүний хуваарилалтын суваг..................................................
11. Маркетингийн идэвхжүүлэлт..................................................................
12. Үйлчилгээний маркетинг болон бусад маркетингийн чиглэлүүд....
Ном зүй.................................................................................................................
3
5-14
15-26
26-29
29-44
44-52
52-64
64-71
72-83
83-91
91-103
103-111
112-120
127

5
Сэдэв №1 Маркетингийн мөн чанар, үүсэл хөгжил, үндсэн ухагдахуун
1.1 Маркетинг гэж юу вэ?
1.1 Маркетинг гэж юу вэ? Marketing гэдэг нь market буюу зах зээл гэсэн үгнээс
гаралтай. Зах зээлийг судлах тандах гэсэн утгатай үг юм. Маркетингийн талаар маш
олон тодорхойлолтууд байдаг. Эдгээрийг авч үзвэл дараах байдалтай байна.
Тодорхойлолт 1. Зах зээлийн нөхцөл болон үйл ажиллагааг нягтлан үзэж идэвхтэй
нөлөөлөх замаар ашиг олоход чиглэсэн үйлдвэрийн газрын үйлдвэрлэл борлуулалтын
үйл ажиллагааны удирдлагын тогтолцоо юм.1
Тодорхойлолт 2. Америкийн Маркетингийн холбоо: “Маркетинг нь солилцоогоор
дамжуулан нутаг дэвсгэр, байгууллага ба хүмүүсийн эрэлтийг хангах, түүнийг
удирдах, урьдчилан төлөвлөх ба бүтээгдэхүүн үйлчилгээг бий болгох, хуваарилах, үнэ
тогтоох, идэвхжүүлэх үйл явц юм”.
Тодорхойлолт 3. Монголын Маркетингийн Холбооны ерөнхийлөгч асан Д.Дагвадорж:
“Маркетинг бол хэрэглэгч, түүний зан төлөвийн гүнд нэвтэрч, зах зээлийн судасны
цохилтыг мэдрэх, байгууллагыг тэрхүү нарийн мэдрэмжиндээ тулгуурлан хөтөлж,
бусдаас ялгарахуйц бүтээгдэхүүн үйлчилгээ бий болгон зах зээлд нийлүүлэх, улмаар
үйлдвэрлэгч, хэрэглэгчийн хооронд байнгын найдвартай хэлхээ холбоо тогтоон
өргөжүүлэх цогцолбор арга ухаан” гэжээ.
Маркетинг гэдэг бол байгууллагын зорилго, хэрэглэгчийн сэтгэл ханамжийг бий
болгохын тулд бүтээгдэхүүнийг бий болгон үнэлэх, идэвхжүүлэх, хуваарилах үйл
ажиллагааг хэлнэ. Товчоор хэлбэл 4р-г удирдах урлаг, шинжлэх ухаан юм.
Жишээ нь бизнесийн байгууллагын хувьд ашиг олохын тулд хэрэглэгчийн эрэлт
хэрэгцээг судалж түүнд тохирч нийцэхүйц бүтээгдэхүүнийг бий болгон тохирох үнэ,
хуваарилалтын сувгаар идэвхжүүлэлттэйгээр хэрэглэгчдэд хүргэх үйл ажиллагааг
хэлнэ.
Маркетингийн хольц /4p/ гэдэг нь бүтээгдэхүүн, үнэ, хуваарилалт, идэвхжүүлэлтийг
хэлнэ2.
1 С.Жаргалсайхан “Маркетингийн тайлбар толь” УБ 2005 52-р тал
2 Basic Marketing, E.Jerome McCarthy, 1960
1.1 Маркетинг гэж юу вэ?
1.2 Маркетингийн үүсэл хөгжил
1.3 Маркетингийн үндсэн ухагдахуун

6
Эдгээрийг Product /продак/, Price/праяс/, Place/плейс/, Promotion/промоушн/ гээд 4р/пи/
гэж нэрлэнэ.
Бүтээгдэхүүн гэдэгт бараа, үйлчилгээ, санааг хамааруулан ойлгоно. Бүтээгдэхүүний
өртгийн мөнгөн илэрхийллийг үнэ гэнэ. Өртөг гэдэг нь бүтээгдэхүүнийг
бүтээгдэхүүнээр солигдох тоон хэмжүүр юм. Үйлдвэрлэгчээс хэрэглэгч рүү бараа
үйлчилгээг хүргэхэд оролцож байгаа байгууллага болон хувь хүмүүсийн үйл
ажиллагааг хуваарилалтын үйл ажиллагаа гэнэ. Идэвхжүүлэлтийн хольцод зар
сурталчилгаа, олон нийттэй тогтоох харилцаа, биечилсэн худалдаа, борлуулалтын
урамшуулал, шууд маркетинг, үйл ажиллагаа ба туршлага орно.
Маркетинг нь маш өргөн хүрээтэй ойлголт юм. Хувь хүн, бизнесийн байгууллага,
үйлдвэр үйлчилгээний салбар, ашгийн бус байгууллага, төрийн байгууллага бүгдэд
маркетинг хэрэгтэй. Орчин үед маркетингийн үр нөлөө, үйл ажиллагааны хүрээ нь нэг
улсаас олон улсын түвшинд өргөжин тэлж хөгжиж байна. Маркетингийн чиглэлийн
мэргэжлийн эрэлт ихсэж энэ чиглэлээр мэргэжилтэн бэлтгэдэг олон сургуулиуд бий
болж байна. Маркетингийн хичээлүүд нь маркетингийн үндэс, маркетингийн
удирдлага, байгууллагын харилцааны маркетинг, олон улсын маркетинг, банкны
маркетинг, даатгалын маркетинг, үйлчилгээний маркетинг, интернет маркетинг,
стратегийн маркетинг гэх мэтчилэн салбарлан орж мөн маркетингийн мэргэжлийн
ангийнхны хувьд маркетингийн судалгаа, зар сурталчилгаа, хэрэглэгчийн зан төлөв,
үнэ, үнэ бүрдэлт гэх мэтчилэн үндсэн чиг үүргүүдээрээ бие даасан хичээл болон
судлагддаг. Тэгэхээр маркетинг нь маш өргөн хүрээтэй ойлголт юм.
Маркетингийн ач холбогдол нь дараах 3 хэлбэртэй байна.
- Хувь хүний хувьд хэрэгцээт мэдээллээр хангагдаж, хямд үнээр өргөн сонголттойгоор
бүтээгдэхүүнийг худалдан авах боломж бүрддэг. Ингэснээр хэрэглэгч илүү их ханамж
авч, амьдралын чанар нь дээшилнэ.
- Байгууллагын хувьд зорилгоо биелүүлэхэд тусладаг. Жишээ нь бизнесийн
байгууллагын хувьд ашиг орлогоо нэмэгдүүлж, хэрэглэгчээ судалсны үр дүнд аз
туршилтаа багасгах, өрсөлдөгчөө судалж мэдэн зах зээлээ тэлэх боломжтой. Бизнесийн
бус байгууллагын хувьд тавьсан зорилгоо биелүүлж үйл ажиллагаагаа өргөжүүлдэг.
- Улс орны хувьд эдийн засгийн боломжоо дээшлүүлж, зөв солилцооны үр дүнд бүгд
сэтгэл хангалуун байж, байгууллагын ашиг орлого үйл ажиллагаа өргөжсөнөөр
ажиллагсдын орлого нэмэгдэж, нийгмийн гишүүдийн амьдрал дээшилдэг.

7
1.2 Маркетингийн үүсэл хөгжил
20-р зууны эхээр үйлдвэрүүд томорч өрсөлдөөн ихэссэнээр борлуулалт удааширч
улмаар борлуулалтанд хандах удирдлагын хандлага өөрчлөгдсөнөөр маркетингийн
тогтолцоо Америкт үүссэн гэж үздэг.
Маркетингийн үүслийг таван үе шатыг дамжин хөгжсөн гэж үздэг.
1. Үйлдвэрлэлийн үе. 1900-1930-аад он. /Зарим номон дээр 1860-1930 он гэж үзэх
нь бий/ Үйлдвэрлэлээ сайн явуулж их бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх нь чухал хэмээн
үзэж байсан. Үйлдвэрлэлийн үзэл баримтлал нь дотроо үйлдвэрлэлийн,
бүтээгдэхүүний үзэл баримтлалд задарна.
2. Борлуулалтын үе. 1930-1950 он. 1929 онд гарсан дэлхийн эдийн засгийн
хямралтай уялдан дан ганц бараа үйлдвэрлэх бус борлуулах нь чухал хэмээн
үзэх болсон хандлага.
3. Маркетингийн үе. 1950-1970 он. Үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгч, хэрэглэгч,
зуучлагчдыг хамарсан салбар хоорондын үйл ажиллагааг зохицуулах арга
ухааныг судлах болсон. Хэрэглэгч дээр түлхүү төвлөрч тэдгээрийн эрэлт
хэрэгцээг судлан үйл ажиллагаагаа зохицуулах болсон.
4. Нийгэм рүү чиглэсэн үе. 1970-1990 он. Байгууллага, хувь хүнээс эхлээд
засгийн газар хүртэл эдийн засгийн харилцаанд оролцогч бүхнийг хамарсан
өргөн хүрээтэй үйл явц хэмээн ойлгох болсон.
5. Дэлхий дахиныг хамарсан үе. 1990-одоог хүртэл. Дэлхийн улсууд
маркетингийн арга ухааны дагуу олон улсын харилцаанд оролцох шаардлага
тулгарч байгаа ба эдийн засаг, нийгэм, соёл, улс төрийн харилцаатай орнуудын
хоорондын харилцааны гол аргын нэг нь маркетинг хэмээн үзэх болсон.
Эдгээр үе шатын эхний гурван үе шатыг микро маркетингийн хүрээ, сүүлийн хоёр үе
шатыг макро маркетингийн хүрээ гэнэ.
Маркетингийн хөгжлийн дээрх үе шатуудыг сурах бичгүүд дээр өөр өөрөөр авч үзэх нь
бий. Жишээ нь3 үйлдвэрлэлийн /1900-1920/, борлуулалтын /1920-1950/, маркетингийн
/1950-1990/, үнэ цэнэд /үнэт зүйлд/суурилсан маркетингийн үе /1990-хойш/ гэж
ангилсан байна.
Дэлхий нийтийг хамарсан орчин үеийн маркетингийн чиг хандлага бол үнэ цэнэд
суурилсан маркетингийн хандлага юм. Үнэ цэнийг /үнэт зүйлийг/ бий болгох үйл
3 Marketing, Dhruv Grewal, Michael Levy, 2008, p14

8
ажиллагаа нь хэрэглэгчидтэй таатай харилцаа тогтоох, үр ашиг зардлыг тэнцвэржүүлэх,
мэдээллээ хуваалцах байдлаас хамаарна.
Микро маркетинг гэдэг нь хувь хүн болон байгууллагын зорилгыг биелүүлэхийн тулд
маркетингийн үйл ажиллагаа явуулахыг хэлнэ. Өөрөөр хэлбэл хэрэглэгчийн эрэлт
хэрэгцээг судалж үйлдвэрлэгчээс хэрэглэгч рүү бүтээгдэхүүнийг хүргэх солилцоог
удирдах маркетингийн үйл ажиллагаа юм. Микро маркетинг гэдэг нь тодорхой нэг
байгууллагын хүрээнд маркетингийн үйл ажиллагаа явуулахыг хэлнэ.
Макро маркетинг гэдэг нь нийгмийн зорилтуудыг биелүүлэхийн тулд эрэлт
нийлүүлэлтийг зохицуулж, бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэгчээс хэрэглэгчдэд хүргэх эдийн
засгийн солилцоог удирдах маркетингийн үйл ажиллагаа юм. Өөрөөр хэлбэл олон улс
болон улс орны хүрээнд нийгмийн зорилтуудыг шийдвэрлэх маркетингийн үйл
ажиллагаа явуулахыг хэлнэ.
1.3 Маркетингийн үндсэн ухагдахуунууд
Маркетинг нь хэрэглэгчийн хэрэгцээг хангахад чиглэсэн солилцоог бий болгож,
түүнийг эрчимжүүлэх бүхий л үйл ажиллагаанаас бүрдэнэ. Маркетингийн
тодорхойлолтод гарч ирдэг үндсэн ухагдахуунуудыг ойлгож судласнаар маркетингийн
тухай зөв ойлголттой болох юм. Эдгээр маркетингийн ухагдахуунд гол 7 ухагдахууныг
авч үздэг.
Маркетингийн 7 ухагдахуунд:
1. Хүсэл шаардлага: Тухайн хүнд зайлшгүй хэрэгтэй зүйл дутагдаж байгааг хэлнэ.
Өөрөөр хэлбэл хүн ямар нэгэн юмаар дутагдаж гачигдаж байгаагаа мэдрэхийг
хэлнэ. Хүсэл шаардлага нь физиологийн, нийгмийн гэсэн 2 хэлбэртэй.
Физиологийн хүсэл шаардлагад хоол хүнс, орон байр, хувцас, аюулгүй байдлаа
хангах зэрэг асуудал орно. Нийгмийн хүсэл шаардлагад боловсрол олох, эрүүл
мэндээ хамгаалах, нийгмийн үйл хэрэгт оролцох зэрэг оюун санааны хүслэн
орно. Хүн хүслээ дарж унтрааж болно эсвэл хангах эрэлд гарч болно. Хэрэв
хүслээ хангахаар шийдсэн бол хэрэгцээ үүсэх болно.
2. Хэрэгцээ:Тухайн хүний соёлын түвшинтэй уялдан өвөрмөц хэлбэрээр илрэн
гарах хүсэл. Хэрэгцээ нь тухайн улс орны хөгжлийн түвшин, нийгэм соёлын
онцлог, байгаль цаг уурын нөхцлөөс хамаарч улс орон бүрт өөр өөр байна.
Хүйтэн орны хувьд илчлэг ихтэй хоол хүнсний хэрэгцээ их байхад дулаан орны
хувьд эсрэгээрээ байх жишээтэй.

9
3. Эрэлт: Худалдан авах чадвараар хэмжигдсэн хэрэгцээ юм. Өөрөөр хэлбэл
мөнгөөр хязгаарлагдсан хэрэгцээ юм. Тиймээс пүүс компаниуд хэрэгцээг биш
харин эрэлтийг баримжаалж бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэх нь гол зорилго байдаг.
4. Бараа, бүтээгдэхүүн:Бараа гэдэг нь хүний хэрэгцээг хангах чадвар бүхий физик
химийн шинжийг агуулсан бэлэн зүйл. Бүтээгдэхүүн нь бараа, үйлчилгээ,
санаанаас бүрдэнэ. Бүтээгдэхүүн нь бараанаас өргөн хүрээтэй ойлголт юм.
5. Солилцоо:Бусдад илүүц барааг өөрт дутагдаж байгаа бараагаар сольж авах.
Солилцоо нь харилцан ашигтай байх ёстой. Барааг бараагаар солилцох үйл
ажиллагааг бартер гэнэ.
6. Хэлцэл:Хоёр этгээдийн хооронд явагдаж байгаа үнэ бүхий зүйлийг худалдаж
солих үйл ажиллагаа буюу гэрээ юм.
7. Зах зээл: Тодорхой барааны эрэлт бүхий хувь хүн байгууллагыг хэлнэ.
Нэмэлт унших:
Маркетинг нь зах зээлийн хэв шинжээсээ хамааран олон салбарлан хөгжиж байна.
Үүнд: олон улсын маркетинг, үйлчилгээний маркетинг, аялал жуулчлалын маркетинг,
банкны маркетинг, даатгалын маркетинг, боловсролын маркетинг, байгууллагын
харилцааны маркетинг гэх мэтчилэн.
Маркетинг нь хувь хүн болон байгууллагыг хоёуланг нь хамарсан өргөн хүрээтэй
ойлголт бөгөөд ямар субъектуудын хооронд солилцоо явагдаж байгаагаас хамааран
 B2C /business to consumer/ бизнесээс хэрэглэгч рүү
 B2B /business to business/ бизнесээс бизнес рүү
 C2C/ consumer to consumer/ хэрэглэгчээс хэрэглэгч рүү маркетинг гэж ангилна.
Олон улсын маркетинг гэдэг бол 2 болон түүнээс дээш улсуудын хооронд хийгдэж
байгаа бизнесийн үйл ажиллагаа, бүтээгдэхүүнийг бий болгох, үнэ тогтоох, хуваарилах,
идэвхжүүлэх үйл ажиллагааг хэлнэ. Үйлчилгээний маркетинг гэдэг нь үйлчилгээг4
хэрэглэгчдэд хүргэхийн тулд тохиромжтой үйлчилгээнүүдийг бий болгон үнэлж
хуваарилан идэвхжүүлж, мэргэшсэн ажилчдаар үйлчлэх, таатай орчинг бүрдүүлэн
ажиллах оновчтой үйл явцыг хэлнэ. Үйлчилгээний маркетингийн хувьд 7р яригдана.
1. Product –үйлчилгээ
2. Price – үнэ
3. Place - хуваарилалт
4. Promotion - идэвхжүүлэлт
4 Үйлчилгээний төрлүүд: тээвэр, холбоо, аялал жуулчлал, мэргэжлийн зөвлөгөө, инженеринг, барилга
инженер, мэдээлэл, хууль, даатгал, зуучлал, санхүү, боловсрол, эрүүл мэндийн гэх мэт.

10
5. People – хүмүүс буюу үйлчилгээний ажилчид
6. Process – үйл явц /үйлчилгээний шат дарааллыг жишээ нь сургуулийн хувьд
элсэгч авахаас эхлээд төгсгөх хүртэлх бүх үйл ажиллагааг хэлнэ/
7. Physical evidence – орчин /ажилчдын хувцаслалт, байрны засал чимэглэл гэх
мэт/
Аялал жуулчлалын, банк, даатгал, боловсролын маркетингууд нь дээрх үйлчилгээний
маркетингийн төрөлд багтах бөгөөд гол ялгаа нь үзүүлж байгаа үйлчилгээ, зах зээлийн
онцлог зэрэг юм.
Байгууллагын харилцааны маркетингийн хувьд дээрх маркетингуудаас арай өөр нэг
зүйл нь хэрэглэгч нь зөвхөн байгууллагууд байдаг. Өөрөөр хэлбэл байгууллагуудын
худалдан авах зан төлвийг судалдагаараа ялгаатай.
Сэдэв №1-тэй холбоотой практик даалгавар
Англи хэлний нэр томъёо
Маркетинг Мarketing
Бүтээгдэхүүн Product
Үнэ Price
Хуваарилалт Place
Идэвхжүүлэлт Promotion
Хүмүүс People
Үйл явц Process
Орчин Physical evidence
Маркетингийн хольц Marketing mix
Идэвхжүүлэлтийн хольц Promotional mix
Маркетингийн тодорхойлолтууд Marketing Definitions
Хүсэл шаардлага Want
Хэрэгцээ Needs
Эрэлт Demand
Бараа Goods
Солилцоо Exchange
Зах зээл Market
Маркетингийн нэр томъёонуудыг тохирох тодорхойлолтын өмнө нөхөж бич.
A. Маркетинг
B. Хүсэл шаардлага
C. Зах зээл
D. Бүтээгдэхүүн
E. Хэрэгцээ
F. Микро маркетинг

11
G. Үнэ
H. Эрэлт
I. Макро маркетинг
J. Хуваарилалт
K. Маркетингийн үе
L. Хэлцэл
M. Идэвхжүүлэлт
N. Солилцоо
O. Маркетингийн хольц
1. Маркетингийн хольцын нэг бөгөөд бараа, үйлчилгээ, санаа гурвыг
хамааруулан ойлгоно.
2. Байгууллагын зорилго, хувь хүний сэтгэл ханамжийг хангахуйц
солилцоо бий болгохын тулд бүтээгдэхүүнийг бий болгох, үнэлэх, идэвхжүүлэх,
хуваарилах үйл ажиллагаа юм.
3. Тухайн хүнд зайлшгүй хэрэгтэй зүйл дутагдаж байх
4. Бусдад илүүц барааг өөрт дутагдаж байгаа бараагаар солих
5. Бүтээгдэхүүний өртгийн мөнгөн илэрхийлэл
6. Бүтээгдэхүүн, үнэ, хуваарилалт, идэвхжүүлэлтийг хэлнэ.
7. Тухайн хүний соёлын түвшинтэй уялдан өвөрмөц хэлбэрээр илрэн
гарах хүсэл
8. Тодорхой барааны эрэлт бүхий хувь хүн байгууллага
9. Бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэгчээс хэрэглэгч рүү хүргэх үйл
ажиллагаанд оролцож байгаа байгууллага болон хувь хүмүүсийн үйл ажиллагаа юм.
10. Хоёр этгээдийн хооронд явагдаж байгаа үнэ бүхий зүйлийг
худалдаж солих үйл ажиллагаа буюу гэрээ
11. Зар сурталчилгаа, олон нийттэй тогтоох харилцаа, биечилсэн
худалдаа, борлуулалтын урамшуулал, шууд маркетинг, үйл ажиллагаа ба туршлага
12. Худалдан авах чадвараар хэмжигдсэн хэрэгцээ
13. Атар талхны маркетингийн үйл ажиллагаа
14. Нийгмийн зорилтуудыг шийдвэрлэх маркетингийн үйл ажиллагаа
15. 1950-1970 оны маркетингийн хөгжлийн үе
Зөв хариултыг сонго.
1. Байгууллагын зорилго хувь хүний сэтгэл ханамжийг хангахуйц солилцоо бий
болгохын тулд бүтээгдэхүүнийг бий болгох, үнэлэх, идэвхжүүлэх, хуваарилах
үйл ажиллагаа
A. Маркетинг
B. Маркетингийн үндсэн ухагдахуун
C. Маркетингийн хольц
D. Маркетингийн хөтөлбөр

12
2. Дэлхийн эдийн засгийн хямралтай уялдан дан ганц бараа үйлдвэрлэх бус
борлуулах нь чухал хэмээн үзсэн хандлага
A. Үйлдвэрлэлийн үе
B. Борлуулалтын үе
C. Маркетингийн үе
D. Нийгэм рүү чиглэсэн үе
E. Дэлхий дахиныг хамарсан үе
3. Улс орны болон олон улсын эдийн засгийн хүрээнд маркетингийн үйл
ажиллагаа явуулахыг ........ гэнэ.
A. Зах зээл
B. Микро маркетинг
C. Макро маркетинг
D. Маркетингийн
хольц
4. Тухайн хүний амьдрах орон байр, идэх хоол хүнс зэрэг нь тухайн хүний ............
юм.
A. Хэрэгцээ
B. Хүсэл шаардлага
C. Эрэлт
D. Бараа
5. Тодорхой нэг байгууллагын хүрээнд маркетингийн үйл ажиллагаа явуулахыг
.......... гэнэ.
A. Макро маркетинг
B. Микро маркетинг
C. Зах зээл
D. Маркетингийн
хольц
6. Маркетингийн шинжлэх ухаан аль улсад үүссэн бэ?
A. Монголд
B. Англид
C. Америкт
D. Японд
7. Маркетингийн хүрээнд аль нь хамрагдах вэ?
A. Хувь хүн
B. Бизнесийн байгууллага
C. Ашгийн бус байгууллага
D. Бүгд хамрагдана.
8. Маркетингийн ач холбогдолд аль нь орох вэ?
A. Хувь хүний сонголт өргөжнө.
B. Байгууллагын зорилго биелэнэ.
C. Нийгэм хожно.
D. а, b орно
E. бүгд орно
9. Ургахсаран охин өөртөө ягаан өнгийн даашинз авах хэрэгтэй байгааг ээждээ
хэлэв. Энэ нь дараах зүйлсээс аль нь вэ?

A. Хэрэгцээ
B. Эрэлт
C. Хүсэл шаардлага
D. Аль нь биш
10. Микро маркетингийн хүрээнд аль нь орохгүй вэ?
B. Нийгэм рүү чиглэсэн үе
C. Борлуулалтын үе
D. Маркетингийн үе
11. Сайн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэвэл борлуулагдана гэсэн үзэл баримтлалын үе
B. Маркетингийн үе
C. Борлуулалтын үе
D. Нийгэм рүү чиглэсэн үе
12. Маркетингийн хольц 4 пи-г хэн томьёолсон бэ?
A. Ф.Котлер
B. А.Смит
C. Жером МакКарти
D. Майкл Леви
13. Их Засаг Их сургуулийн хуулийн багш Б ажлын бус цагаар иргэний хэргийн талаар
зөвлөгөө өгнө гэсэн зар сонинд өгөв. Ямар маркетингийн хэлбэр вэ?
A. B2B B. B2C C. C2C D. Аль нь ч биш
14. Үйлчилгээний маркетингийн хольц хэдэн Р вэ?
A. 4Р B. 3Р C. 7Р D. 5Р
15. Албан байгууллагын оффисын тоног төхөөрөмж борлуулдаг байгууллагын
маркетинг
A. Хэрэглэгчийн маркетинг
B. Байгууллагын харилцааны маркетинг
C. Үйлчилгээний маркетинг
D. Аялал жуулчлалын маркетинг
16. Хувь хүнд маркетинг ямар ач холбогдолтой вэ?
A. Хямд үнэ, өргөн сонголт, хэрэгцээт
мэдээлэл
B. Зорилгоо биелүүлэх
C. Нийгмийн амьдрал сайжирна
D. Байгууллагын ашиг орлого
нэмэгдэнэ
17. Миний зах сүлжээ, Номин хайпермаркетын үйл ажиллагаа маркетингийн ямар үйл
ажиллагаанд орох вэ?
A. Бүтээгдэхүүн B. Хуваарилалт C. Идэвхжүүлэлт D. Үнэ
18. Marketing гэдэг үг ямар үгнээс гаралтай вэ?
A. Зах зээл судлал B. Ашиг орлого C. Солилцоо D. Зар сурталчилгаа
19. 1990 оноос хойших орчин үеийн маркетингийн чиг хандлага
A. Үйлдвэрлэлд суурилсан маркетинг
B. Борлуулалтанд суурилсан маркетинг
C. Зах зээлд суурилсан маркетинг
D. Үнэ цэнэд суурилсан маркетинг

14
20. 2 болон түүнээс дээш улсуудын хооронд хийгдэж байгаа бизнесийн үйл ажиллагаа,
бүтээгдэхүүнийг бий болгох, үнэ тогтоох, хуваарилах, идэвхжүүлэх үйл ажиллагаа
A. Үйлчилгээний маркетинг
B. Олон улсын маркетинг
C. Олон улсын бизнес
D. Байгууллагын харилцааны маркетинг

Сэдэв №2 Маркетингийн үйл ажиллагаа, үзэл баримтлал
2.1 Маркетингийн үйл ажиллагаа
2.1 Маркетингийн үйл ажиллагаа, хүрээ. Орчин үед маркетингийн нөлөө өргөжиж
байна. Орчин үеийн маркетинг нь нийгэмд
- Хэрэглэгчийн баримжаат үйл ажиллагаанд татан оролцуулах
- Үнэт зүйлсийг бий болгох
- Үйлдвэрлэгч, хэрэглэгч, зуучлагч маркетингийн үзэл баримтлалыг мөрдөж
хэвших зэрэг нөлөө үзүүлж байна.
Маркетинг их өргөн хүрээтэй. Хүн бүр бүтээгдэхүүн үйлчилгээ хэрэглэдэг тул хүн бүр
маркетингийн хүрээнд хамрагдана. Байгууллага дахь маркетингийн үйл ажиллагаа нь
стратегийн түвшинд болон тактикийн түвшинд маркетингийн шийдвэр гарган
хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаанаас бүрдэнэ. Урьд нь маркетингийн алба хэлтэс
маркетингийн үйл ажиллагаануудыг хэрэгжүүлэх ёстой хэмээн үздэг байсан бол одоо
илүү өргөн хүрээтэйгээр ойлгож маркетингийн үзэл баримтлал, үйл ажиллагааг бусад
хэлтэсүүд ч хэрэгжүүлэх ёстой хэмээн үзэх болж байна. Энэ нь маркетингийн төвтэй
удирдлагын бүтэц рүү шилжиж байна гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл ямар ч байгууллагын
ажилчин бүр хэрэглэгчээ дээдлэн тэднийг өрсөлдөгчдөдөө алдахгүйн тулд чармайлт
гаргах хандлага илүү хүчтэй бий болж байна.
Байгууллагын үйл ажиллагааны бүхий л хэсгийг хамарсан урт хугацааны
төлөвлөлтийг стратеги төлөвлөлт гэдэг бөгөөд стратеги төлөвлөлт дотор маркетингийн
үйл ажиллагааны талаар төлөвлөлтийг тусгасан хэсгийг стратегийн маркетинг
төлөвлөлт гэнэ. Стратегийн маркетинг төлөвлөлт нь зах зээлийг сегментчилэх,
зорилтот зах зээл болон байршуулалтын үйл ажиллагааг төлөвлөдөг. Үүнийг STP
/segmentation, target, position/ стратегийг төлөвлөх хэмээн нэрлэнэ. Энэхүү
маркетингийн стратегийн үйл ажиллагаан дээр үндэслэн тактикийн буюу хэрэгжүүлэх
маркетингийн үйл ажиллагааг /маркетингийн хольц/ тодорхойлдог.
Маркетингийн үүрэг, гол үйл ажиллагаа бол:
- Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн хөтөлбөр боловсруулах
- Зах зээлийг судлах
- Мэдээлэл цуглуулж судалгаа хийх
- Аж ахуйг зохицуулан хөтлөн удирдах
1. Маркетингийн үйл ажиллагаа, хүрээ
2. Маркетингийн үзэл баримтлал

16
- Нийлүүлэлтийг зохион байгуулах
- Үнэ тогтоох
- Үйлчилгээг өрнүүлэх
- Олон улсын ба нийгмийн шаардлагад үйл ажиллагаагаа зохицуулах
- Хэрэглэгчийн сэтгэл ханамжийг өндөр байлгах арга хэмжээ юм.5
Маркетингийн гол үйл ажиллагаа нь зорилтот зах зээл, орчин, нөхцөл байдлын
судалгаа шинжилгээ хийж түүндээ үндэслэн маркетингийн хольцуудыг зөв
зохистой бүрдүүлэн хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа юм.
Маркетингийн үйл ажиллагааны үр дүнд дараах гурван ашигт байдал үүсдэг бөгөөд
үүнийг 3 С/гурван си/ –гийн зарчим хэмээн нэрлэдэг. Үүнийг дээрх 1-р лекцэн дээр
үзсэн маркетингийн ач холбогдол хэмээн ойлгож болно.
1. Хэрэглэгчийн сэтгэл ханамж-Customer satisfaction
2. Компаний ашиг тус-Company profit
3. Нийгмийн ашиг тус-Community welfare
2.2 Маркетингийн үзэл баримтлалууд
Маркетингийн үйл ажиллагаа нь ямар зүйлийг баримжаалан явуулах онцлогоос нь
хамааран дараах байдлаар 6 ангилагдана.
1. Үйлдвэрлэлийн үзэл баримтлал
2. Бүтээгдэхүүний үзэл баримтлал
3. Борлуулалтын үзэл баримтлал
4. Маркетингийн үзэл баримтлал
5. Үнэт зүйлд тулгуурласан үзэл баримтлал
6. Холистик маркетингийн үзэл баримтлал
Маркетингийн үзэл баримтлалуудыг харьцуулсан байдал
5 Г.Бизъяа Маркетинг 2006 он. 24-р тал
№ Маркетингийн
үзэл баримтлал
Төвлөрөх
зүйл буюу
баримжаалал
Эхлэх цэг Хэний эрх
ашгийг
хамгаалах
1. Үйлдвэрлэлийн Үйлдвэрлэл Яаж үйлдвэрлэхээ судлах Үйлдвэрлэгчийн
2. Бүтээгдэхүүний Бүтээгдэхүүн Бүтээгдэхүүнээ чанаржуулах Үйлдвэрлэгчийн
3. Борлуулалтын Борлуулалт Нэгэнт үйлдвэрлэгдсэн
бүтээгдэхүүнийг зарах аргаа
хайх
Үйлдвэрлэгчийн

17
1. Үйлдвэрлэлийн, бүтээгдэхүүний, борлуулалтын үзэл баримтлалууд нь
ерөнхийдөө бүтээгдэхүүн баримжаат маркетингийн үйл ажиллагаанууд юм.
Product orientation-Бүтээгдэхүүний баримжаат маркетингийн үйл ажиллагаа:
Шинэ бараа бүтээх, хуучнаа шинэчлэн сайжруулахад чиглэгдэнэ. Инновацийн
/өөрчлөлт, шинэ дэвшил/ тухай асуудал түлхүү яригдаж шинэ зүйлийг яаж бий болгох
түүнийг хэрхэн удирдаж амьдралд хэрэгжүүлэх тухай асуудал хөндөгдөх болно.
Бүтээгдэхүүн баримжаат маркетингийн үйл ажиллагаа нь эхэлж үйлдвэрлэх аргаа хайж
бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлээд дараа нь борлуулах аргаа хайдаг үйлдвэрлэгчдийн эрх
ашгийг эхэнд нь тавьдаг ба энэ нь дотроо үйлдвэрлэлийн, бүтээгдэхүүний,
борлуулалтын гэж задрах болно.
Үйлдвэрлэлийн үзэл баримтлал бол хэрэглэгчид хямд, хүрэлцээтэй бүтээгдэхүүнийг
хүсэх үед хэрэглэгддэг хуучин үзэл баримтлалын нэг юм. Энэ үзэл баримтлалаар
маркетинг явуулж байгаа компаний маркетингийн үйл ажиллагаа нь үйлдвэрлэл дээрээ
төвлөрөх бөгөөд үйлдвэрлэлийн үр ашиг, хамгийн бага зардал, бүтээгдэхүүний бөөний
худалдаан дээр гол анхаарлаа хандуулж ажилладаг. Жишээ нь хөгжиж байгаа Хятад
зэрэг орнууд том персонал компьютерийн үйлдвэрлэл нь хөдөлмөрийн бага зардал дээр
үндэслэн зах зээлд зардлаар тэргүүлэхийг эрмэлздэг.
Бүтээгдэхүүний үзэл баримтлал гэдэг бол бүтээгдэхүүн дээрээ төвлөрсөн үйл
ажиллагаа явуулж, чанар, хийц, шинэчлэл, сайжруулалтанд гол анхаарлаа хандуулж
ажиллахыг хэлнэ. Энэ үзэл баримтлалыг тухайн бүтээгдэхүүн хэрэглэгчдэд таалагддаг
тохиолдолд хэрэглэх нь зүйтэй гэж үздэг. Бүтээгдэхүүний үзэл баримтлалаар
маркетинг явуулж байгаа пүүсүүд бүтээгдэхүүнээ цаг тутам сайжруулахыг
4. Маркетингийн Зах зээл буюу
хэрэглэгчийн
хэрэгцээ
Хэрэглэгчийн хэрэгцээг
тодорхойлоод
бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэж
зарах аргаа хайна.
Хэрэглэгчийн
5. Үнэт зүйлийн Үнэ цэнэд
тулгуурлах
Хэрэглэгчийн үнэт зүйлсийг
судалж түүнд нийцэх
бүтээгдэхүүний бий болгох
Хэрэглэгчийн
6. Холистик Бүгд Маркетингийн хөтөлбөр, үйл
ажиллагаа, загвар, хөгжил
Бүгдийн
Хүснэгт 2.1. Маркетингийн үзэл баримтлалуудын харьцуулалт

18
чухалчилдаг хэдий ч шинэ болон шинэчлэн сайжруулсан бүтээгдэхүүн нь үнэ,
хуваарилалт, зар сурталчилгаа, худалдах эрхгүйгээр амжилт олох нь ховор байдаг.
Борлуулалтын үзэл баримтлал гэдэг нь их хэмжээний идэвхжүүлэлт болон
борлуулалтыг эрчимжүүлэх үйл ажиллагааг хэлнэ. Эрэл хайгуул шаарддаггүй
даатгалын үйлчилгээ, толь бичиг, нэвтэрхий толь, оршуулгын гэх мэт бүтээгдэхүүнийг
борлуулахад түлхүү ашиглагддаг. Үйлдвэрлэж чадах зүйлээ үйлдвэрлээд дараа нь
борлуулахыг эрмэлздэг. Энэ нь эрсдэл ихтэй үзэл баримтлал юм. Хэрвээ худалдан
авагчид тухайн бүтээгдэхүүнийг авахыг хүсэхгүй бол борлуулах нь хүндрэлтэй болно.
2. Маркетингийн, үнэт зүйлийн, холистик маркетингийн үзэл баримтлал нь
ерөнхийдөө хэрэглэгчийн хэрэгцээн дээр тулгуурладаг хэрэглэгчийн
баримжаат маркетингийн үйл ажиллагаа юм.
Customer orientation-Хэрэглэгчийн баримжаат маркетингийн үйл ажиллагаа:
Хэрэглэгчийн эрэлтийг хангах, чадавхи боломжийг судладаг. SIVA загварыг
ашигладаг. Энэ нь:
Product-Бүтээгдэхүүн → Solution- шийдвэр
Promotion-Идэвхжүүлэлт → Information- мэдээлэл
Price-Үнэ → Value- үнэ цэнэ
Placement- Хуваарилалт → Access-нэвтрэх боломж
Хүснэгт 2.2 SIVA загвар
Тэгэхээр SIVA загвар нь маркетингийн 4Р буюу хольцын хувьд хэрэглэгчийн зүгээс
бүрдүүлэх хольц байдлаар авч үздэг. Жишээ нь хэрэглэгчийн хувьд ямар
бүтээгдэхүүнийг авах нь шийдвэр болдог ба тухайн бүтээгдэхүүний талаарх
идэвхижүүлэлт нь хэрэглэгчид тэр бүтээгдэхүүний талаарх мэдээлэл болон хүрдэг ба
үнэ нь бүтээгдэхүүний үнэ цэнийг илэрхийлж, хуваарилалт нь тухайн бүтээгдэхүүнд
ойртох, хүрэх худалдан авах боломжийг олгодог гэсэн үг юм. Хэрэглэгчийн баримжаат
маркетинг нь зах зээлийн эрэлтэнд тулгуурлан хэрэглэгчийн хэрэгцээг судалж түүнд
тохирсон бүтээгдэхүүнийг бий болгох үйл ажиллагаа явуулдагаараа онцлогтой. Дотроо
маркетингийн, үнэт зүйлийн, холистик маркетингийн үзэл баримтлалыг агуулна.
Маркетингийн үзэл баримтлал: Маркетингийн үзэл баримтлалаар маркетинг
явуулахад хэрэглэгчийг чухалчлан үзэж эхлээд хэрэглэгчээ судалж эрэлтийг тооцон
түүнд тохируулан бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэн борлуулдаг. Хэрэглэгч дээрээ
төвлөрсөн үйл ажиллагаа явуулдаг. 1950-иад оны дунд үеэр энэ үзэл баримтлал хүчтэй
болж ирсэн. Борлуулалтын үзэл баримтлалаар “Хий-борлуул” гэсэн зарчмаар үйл

19
ажиллагаа явагддаг бол маркетингийн үзэл баримтлалаар “Мэдэр-хариу өг” гэсэн
зарчимтай. Теодер Левит борлуулалт болон маркетингийн үзэл баримтлалыг
харьцуулан авч үзэхдээ “борлуулалтын үзэл баримтлал нь борлуулагчдын хэрэгцээн
дээр төвлөрдөг бол маркетингийн үзэл баримтлал нь худалдан авагчийн хэрэгцээн дээр
төвлөрдөг” гэсэн байдаг. Маркетингийн үзэл баримтлалаар хэрэглэгчид ямар
бүтээгдэхүүнийг хүсч байгааг мэдсэний үндсэн дээр тухайн бүтээгдэхүүнээр
хэрэглэгчдийг хангах үйл ажиллагаа юм.
Үнэт зүйлийн маркетингийн үзэл баримтлал: Үүнийг үнэ цэнэд тулгуурласан
маркетингийн үзэл баримтлал гэж нэрлэх нь бий. Та хэрэглэгчдэд ямар зүйлийг өгнө
хариуд нь тийм зүйлийг авах болно гэсэн зарчимтай. Хэрэглэгчийн тухайн
бүтээгдэхүүн үйлчилгээнд зарцуулах цаг хугацаа болон мөнгөөр үнэ цэнийг
тодорхойлно. Хэрэглэгчид өөрт хэрэгтэй гэж үзсэн бүтээгдэхүүндээ харамгүй цаг
хугацаа зарцуулан хайж үнэтэй худалдан авдаг. Юуг хэрэгтэй хэмээн үзэж байгаа нь
тэдний үнэт зүйлстэй холбоотой байдаг. Хэрвээ байгууллага үнэт зүйлд тулгуурласан
маркетинг явуулах гэж байгаа бол хэрэглэгч, өрсөлдөгчийнхөө талаар мэдээлэл
цуглуулж судалгаа хийн тэрхүү мэдээллээ харамгүй хуваалцдаг байх ёстой. Үнэт
зүйлийн удирдлагыг байгууллагууд хэрхэн бий болгох вэ 6 гэдэгт хариу болгож
мэдээллээ хуваалцах, зардал үр ашгийг тэнцвэржүүлэх, хэрэглэгчтэйгээ харилцаа
тогтоох гэсэн 3 зүйлийг хийх хэрэгтэй гэсэн байдаг.
Холистик маркетингийн үзэл баримтлал7:Холистик маркетингийн үзэл баримтлал нь
маркетингийн хөтөлбөр, үйл ажиллагаа, загвар, хөгжил дээр суурилдаг бөгөөд эдгээр
үйл ажиллагааг харилцан хамааралтайгаар өргөн хүрээтэйгээр авч үзэхийг хэлнэ.
Холистик маркетинг нь дараах 4 хэсгээс бүрдэнэ.
1. Харилцааны маркетинг. Relationship marketing.
2. Нэгдмэл маркетинг. Integrated marketing.
3. Дотоод маркетинг. Internal marketing.
4. Нийгмийн хариуцлагын маркетинг. Social responsibility marketing.
Харилцааны маркетинг
Байгууллагын маркетингийн үйл ажиллагааны амжилт ололтонд шууд ба шууд бусаар
байгууллага болон хувь хүмүүсийн харилцаа нөлөөлж байдаг. Тиймээс харилцааны
маркетингийн зорилго нь хэрэглэгч, бэлтгэн нийлүүлэгч, зуучлагч, бусад маркетингийн
харилцагч түншүүдийг урт хугацаанд сэтгэл ханамжтай байлгах асуудал юм.
6 Marketing, Dhruv Grewal, Michael Levy, 2008, p17-20
7 Marketing management, Philip Kotler, Kevin Lane Keller, 2006, p16-22

20
Харилцааны маркетинг нь 4 бүрэлдэхүүн хэсэгтэй. Үүнд:
a) Хэрэглэгч
b) Ажилчид
c) Маркетингийн түншүүд
d) Санхүүгийн гишүүд
Нэгдмэл маркетинг
Маркетингийн зорилгыг биелүүлэхүйц үйл ажиллагааг судалдаг. Мак Картигийн
тодорхойлсоноор 4пи-г судална. /Jerom McKarthy маркетингийг 4р хэмээн
тодорхойлсон байдаг./
Маркетингийн хольц: Бүтээгдэхүүн, Үнэ, Идэвхжүүлэлт, Хуваарилалт орно. Роберт
Лаутерборн худалдагч талаас 4р байдаг бол хэрэглэгч талаасаа энэ нь 4С болно хэмээн
дараах байдлаар тодорхойлсон.
Four Ps Four Cs
Product Customer solution- хэрэглэгчийн шийдвэр
Price Customer cost –хэрэглэгчийн зардал
Place Convenience –тохиромж, нийцэл
Promotion Communication-харилцаа холбоо
Дотоод маркетинг.
Дотоод маркетингийн үйл ажиллагаа нь дараах 2 түвшинтэй.
1. Маркетингийн үндсэн функцууд болох борлуулалт, зах зээлийн судалгаа,
хэрэглэгчийн үйлчилгээ, бүтээгдэхүүний удирдлага, зар сурталчилгаа зэрэг үйл
ажиллагаа нь нэгэн зорилгын төлөө хамтдаа хийгдэх ёстой.
2. Байгууллагын ерөнхий зорилгын төлөө бусад хэлтсүүдийг “маркетинг” нь
нэгтгэх ёстой. “Маркетинг” гэдэг бол хэлтэс биш бөгөөд энэ нь компаний
чиглүүлэх үйл ажиллагаа хэмээн ойлгож болно. Санхүү, хүний нөөц,
үйлдвэрлэл, борлуулалтын гэх мэт хэлтэс нь маркетингийн чиглүүлгийн
тусламжтайгаар хоорондоо холбогдох ёстой хэмээн үздэг. Өөрөөр хэлбэл хэлтэс
бүр хэрэглэгчийн чиглэмжтэй /хэрэглэгчдэд төвлөрсөн/ байх ёстой.
Орчин үеийн маркетингийн хэлтэс нь функциональ, газарзүйн, бүтээгдэхүүний
эсвэл брендийн, зах зээлээр, матрицан, салбараар зохион байгуулагдсан бүтэцтэй
байдаг.

21
Нийгмийн хариуцлагын маркетинг
Нийгмийн хариуцлагын маркетинг нь нийгмийн байгуулал, хууль, ёс зүй, орчны хүчин
зүйлсийг авч үздэг. Корпорацийн нийгмийн хариуцлага нь дараах хэдэн зүйлсээр
удирдагддаг.
 Хэрэглэгчийн хүлээлтийн өсөлт
 Ажиллагсдын хүлээлтийн өөрчлөлт
 Засгийн газар болон хуулийн нөлөө
 Хөрөнгө оруулагчдын талаарх нийгмийн хандлага
 Бизнесийн худалдан авах зуршил дахь өөрчлөлт зэрэг юм.
Нийгмийн хариуцлагын үндсэн 3 хандлага байдаг.
1. Нийгмийн үүргийн хандлага
2. Нийгмийн хариуцлагын хандлага
3. Нийгмийн үүрэг хүлээх чадварын хандлага.
Нийгмийн хариуцлага гэдгийг нийгэм, хүрээлэн байгаа орчин, амьдрах чадвартай
эдийн засаг гурвын тэнцвэрийг хангахад чиглэгдсэн байгууллагын байр суурь, зан үйл
хэмээн ойлгож болно.
Нийгмийн хариуцлагын маркетинг нь хууль, ёс суртахуун, нийгмийн хариуцлага,
маркетингийн уялдаа холбоо, нийгмийн маркетинг зэргээс хамаарч байдаг.
Сэдэв №2-той холбоотой практик даалгавар
 Маркетингийн үзэл баримтлал Marketing concept
 Хэрэглэгчийн сэтгэл ханамж Customer satisfaction
 Компаний ашиг тус Company profit
 Нийгмийн ашиг тус Community welfare
 Хэрэглэгчийн баримжаат Customer orientation
 Бүтээгдэхүүний баримжаат Product orientation
 Шийдвэр Solution
 Мэдээлэл Information
 Үнэ цэнэ /үнэт зүйл/ Value
 Нэвтрэх боломж Access
 Хэрэглэгчийн шийдвэр Customer solution
 Хэрэглэгчийн зардал Customer cost
 Тохирол нийцэл Convenience

22
 Харилцаа холбоо Communication
 Холистик маркетинг Holistic marketing
 Харилцааны маркетинг Relationship marketing.
 Нэгдмэл маркетинг Integrated marketing.
 Дотоод маркетинг Internal marketing.
 Нийгмийн хариуцлагын маркетинг Social responsibility marketing.
A. Орчин үеийн маркетингийн нийгэмд
үзүүлэх нөлөө
B. Борлуулалтын үзэл баримтлал
C. Маркетингийн 3С-гийн зарчим
D. Хэрэглэгчийн баримжаат маркетинг
E. Маркетингийн үүрэг гол үйл
ажиллагаа
F. Бүтээгдэхүүний баримжаат
маркетинг
G. Маркетингийн үзэл баримтлал
H. Маркетингийн 6 үзэл баримтлал
I. Тактикийн маркетинг
J. Дотоод маркетинг
K. STP
L. Үнэт зүйлийн маркетингийн үзэл
баримтлал
M. Холистик маркетингийн үзэл
баримтлал
N. Нийгмийн хариуцлага
O. Харилцааны маркетинг
1. Хэрэглэгчийн сэтгэл ханамж, компаний ашиг тус, нийгмийн ашиг тус
2. SIVA загварыг ашиглаж хэрэглэгчийн эрэлтийг хангах, чадавхи боломжийг
судладаг.
3. Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн хөтөлбөр боловсруулах, зах зээлийг судлах,
мэдээлэл цуглуулж судалгаа хийх, аж ахуйг зохицуулан хөтлөн удирдах,
нийлүүлэлтийг зохион байгуулах, үнэ тогтоох, үйлчилгээг өрнүүлэх, олон улсын ба
нийгмийн шаардлагад үйл ажиллагаагаа зохицуулах, хэрэглэгчийн сэтгэл ханамжийг
өндөр байлгах арга хэмжээ
4. Үйлдвэрлэлийг боловсронгуй болгох
Бүтээгдэхүүнийг боловсронгуй болгох
Худалдан борлуулах ажлыг эрчимжүүлэх
Маркетингийн үзэл баримтлал
Үнэ цэнэд тулгуурласан үзэл баримтлал
Холистик маркетингийн үзэл баримтлал

23
5. Бүтээгдэхүүнээ эхэлж үйлдвэрлээд дараа нь зарах аргаа хайдаг. Удирдлага нь
борлуулалтын хэмжээг нэмэгдүүлэхэд анхаардаг. Богино хугацааны төлөвлөлт хийж,
худалдагчийн эрх ашгийг хамгаалдаг.
6. Шинэ бараа бүтээх, хуучнаа шинэчлэн сайжруулахад чиглэгдэнэ. Шинэ зүйлийг
яаж бий болгох түүнийг хэрхэн удирдаж амьдралд хэрэгжүүлэх тухай асуудал
хөндөгдөх болно.
7. Хэрэглэгчийн баримжаат үйл ажиллагаанд татан оролцуулах. Үнэт зүйлст
тулгуурлах ба үйлдвэрлэгч, хэрэглэгч, зуучлагч маркетингийн үзэл баримтлалыг
мөрдөж хэвших
8. Хэрэглэгчийн хэрэгцээн дээр төвлөрч, хэрэглэгчийн хэрэгцээг тодорхойлоод
бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэж зарах аргаа хайна. Удирдлага орлогыг нэмэгдүүлэхэд үйл
ажиллагаагаа чиглүүлнэ. Удаан хугацаанд төлөвлөнө. Худалдан авагчдын эрх ашгийг
хамгаалдаг.
9. Стратегийн маркетинг төлөвлөлтийн үйл ажиллагаа
10. Мэдээллээ хуваалцах, зардал үр ашгаа тэнцвэржүүлэх, хэрэглэгчтэй холбоо
тогтоох, 3 гол үйл ажиллагаа явуулдаг маркетингийн үзэл баримтлал
11. Харилцааны, нэгдмэл, дотоод, нийгмийн хариуцлагын гэсэн үндсэн 4 хэсгээс
бүрддэг маркетингийн үзэл баримтлал
12. Хэрэглэгч, ажилчид, маркетингийн түншүүд, санхүүгийн гишүүд гэсэн 4
бүрэлдэхүүн хэсэгтэй маркетинг
13. Нийгэм, хүрээлэн байгаа орчин, амьдрах чадвартай эдийн засаг гурвын
тэнцвэрийг хангахад чиглэгдсэн байгууллагын байр суурь, зан үйл
14. Стратегийн маркетинг төлөвлөлт дээр суурилан ямар маркетинг төлөвлөлт
хийдэг вэ?
15. Байгууллагын хэлтэс бүр маркетингийн үзэл баримтлалыг хэрэгжүүлэх ёстой
Тест 2. Цорын ганц зөв хариултыг сонго.
1. Орчин үеийн маркетинг нь хэрэглэгчийн баримжаат үйл ажиллагаанд татан
оролцуулахаас гадна ямар үзэл баримтлалыг мөрдөж хэвшүүлэх нөлөө үзүүлдэг вэ?
A. Үйлдвэрлэгч, хэрэглэгч, зуучлагч маркетингийн үзэл баримтлал
B. Үйлдвэрлэгч, хэрэглэгч, худалдагч маркетингийн үзэл баримтлал
C. Үйлдвэрлэгчид, бөөний худалдаачид, хэрэглэгч маркетингийн үзэл
баримтлал

24
D. Үйлдвэрлэгчид, жижиглэн худалдаачид, хэрэглэгч маркетингийн үзэл
баримтлал
2. Борлуулалтын үзэл баримтлалд аль нь хамаарах вэ?
A. Үйлдвэрлэлийг боловсронгуй болгох
B. Бүтээгдэхүүнийг боловсронгуй болгох
C. Худалдаалах үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх
D. Бүгд зөв
3. Маркетингийн үүрэг гол үйл ажиллагаанд аль нь хамаарагдах вэ?
A. Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн хөтөлбөр боловсруулах
B. Мэдээлэл цуглуулж судалгаа хийх
C. Хэрэглэгчийн сэтгэл ханамжийг өндөр байлгах арга хэмжээ
D. Бүгд зөв
4. Маркетинг ба борлуулалтын баримжаатай бизнесийн байгууллагын адил тал
A. Борлуулалт дээр голлодог.
B. Ашиг олох зорилготой
C. Худалдагчийн эрх ашгийг хамгаалдаг.
D. Бүгд буруу
5. Хэрэглэгчийн эрэлтийг хангах, чадавхи боломжийг аль маркетинг судалдаг вэ?
A. Борлуулалтын үзэл баримтлал
B. Хэрэглэгчийн баримжаат маркетинг
C. Бүтээгдэхүүний баримжаат маркетинг
D. Аль нь ч биш
6. Маркетингийн ашиг тус буюу 3С-гийн зарчимд аль нь орох вэ?
А. Хэрэглэгчийн сэтгэл ханамж, компаний ашиг тус, нийгмийн ашиг тус
B. Хэрэглэгчийн зардал, компаний ашиг, борлуулагчийн ашиг
C. Зардал, компани, нийгэм
D. Ашиг, нэр хүнд, шагнал
7. Гадаад хэлний сургалтын төвийн захирал Ариунчулуун “Манай байгууллага зөвхөн
оюутан сурагчдад гэхээсээ гадна ажилладаг, ажилладаггүй хүмүүс болон
мэргэжлээрээ амжилттай ажиллахыг хүссэн хүн болгонд гадаад хэл сургахыг
хүсдэг” хэмээн ярилцлага өгөв. Энэ нь ямар маркетингийн үйл ажиллагаа вэ?
A. Стратегийн маркетингийн үйл ажиллагаа
B. Тактикийн маркетингийн үйл ажиллагаа

25
C. Маркетингийн үйл ажиллагаа биш
D. Зөв хариулт алга
8. “Бид зөвхөн бүтээгдэхүүний чанар хийц, амт өнгө үзэмж дээр анхаарч үйл
ажиллагаагаа явуулдаг. Хамгийн чанартай бүтээгдэхүүнийг бид л үйлдвэрлэх ёстой.
Ингэснээр хэрэглэгчид зөвхөн манай бүтээгдэхүүнийг худалдан авах болно.” гэж
нарийн боовны үйлдвэрийн эзэн үздэг. Эднийх маркетингийн ямар үзэл
баримтлалаар үйл ажиллагаа явуулж байна вэ?
B. Маркетингийн үзэл баримтлал
C. Үйлдвэрлэлийн үзэл баримтлал
D. Бүтээгдэхүүний үзэл баримтлал
9. Мила Мода загварын компанийн захирал Ганчимэг “Бид загварын чиг хандлага,
монгол бүсгүйчүүдийн сонирхол, эрэлт хэрэгцээг судалж түүндээ тохируулан
бүтээгдэхүүний загвараа боловсруулдаг.” хэмээн маркетингийн үйл ажиллагаагаа
тайлбарлав. Мила Мода компанийн маркетингийн үзэл баримтлал аль нь вэ?
B. Маркетингийн үзэл баримтлал
C. Үйлдвэрлэлийн үзэл баримтлал
D. Бүтээгдэхүүний үзэл баримтлал
10. Холистик маркетинг нь дараах 4 хэсгээс бүрдэнэ. Бурууг нь дугуйлна уу.
A. Харилцааны маркетинг
B. Нэгдмэл маркетинг
C. Нейро маркетинг
D. Дотоод маркетинг
E. Нийгмийн хариуцлагын
маркетинг
11. Маркетинг нь хэрэглэгч талаасаа 4С болно гэж хэн тодорхойлсон бэ?
A. Ф.Котлер
B. Ж.МакКарти
C. Р.Лаутерборн
D. К.Левит
12. Зах зээлийг сегментчилэх, зорилтот зах зээлийг сонгох болон байршуулалтын үйл
ажиллагааг шийдвэрлэх маркетингийн төлөвлөлт
A. Байгууллагын стратеги төлөвлөлт
B. Маркетингийн стратеги төлөвлөлт
C. 3С
D. 4С
13. Зорилтот зах зээл, орчин, нөхцөл байдлын судалгаа шинжилгээ хийж түүндээ
үндэслэн маркетингийн хольцуудыг зөв зохистой бүрдүүлэх үйл ажиллагаа
A. Маркетингийн үйл ажиллагаа

26
B. Стратегийн үйл ажиллагаа
C. Санхүүгийн үйл ажиллагаа
D. Маркетингийн судалгаа
14. Бүтээгдэхүүний үзэл баримтлалаар маркетинг явуулахад хэний эрх ашгийг эхэлж
харгалзах вэ?
A. Хэрэглэгчийн
B. Үйлдвэрлэгчийн
C. Бүгдийн
D. Зуучлагчийн
15. Тухайн албан байгууллага руу ороход жижүүр найрсгаар хүлээн авч /жижүүрийн
үүрэгт ажил биш ч/ хэрэгцээт мэдээллээр ханган, хүлээлгийн танхимд кофе цайгаар
үйлчлэв. Энэ нь ямар маркетинг сайн байгаагийн илрэл вэ?
A. Нийгмийн хариуцлагын маркетинг
B. Дотоод маркетинг
C. Үйлчилгээний маркетинг
D. Гадаад маркетинг
Сэдэв №3 Маркетингийн орчин
3.1 Маркетингийн орчны тухай. Зорилтот хэрэглэгчидтэйгээ харилцаа холбоо тогтоон
маркетингийн үйл ажиллагаа явуулан амжилт олоход нөлөөлөл үзүүлдэг гадаад дотоод
хүчин зүйлсийг маркетингийн орчин гэдэг. Тиймээс маркетингийн орчныг гадаад
дотоод орчин гэж ангилдаг. Дотоод орчныг хянагддаг хүчин зүйлүүд, гадаад орчныг
хянагддаггүй хүчин зүйлүүд гэж үзнэ. Хянагддаг хүчин зүйлийг дотор нь дээд
удирдлагаар хянагддаг, маркетингаар хянагддаг хүчин зүйл хэмээн 2 ангилна.
Дотоод орчинд компаний өөрийн үйл ажиллагаа ордог. Компанийн өөрийн үйл
ажиллагаа гэдэгт салбар хэлтэс бүрийн буюу удирдлага, санхүү, судалгаа хөгжил,
борлуулалт, үйлдвэрлэл, санхүүгийн үйл ажиллагаа нь орно. Өөрөөр хэлбэл дотоод
хувьсагч хүчин зүйлүүд, зорилго, зорилт, бүтэц, техник аргачлал, ажилчид,
байгууллагын соёл, нөөцүүд зэрэг нь илүү нөлөөлөлтэйгөөр судлагдана.
Эдгээрээс дээд удирдлагаар хянагддаг хүчин зүйлст байгууллагын үйл ажиллагааны
чиглэл, ерөнхий бодлого стратеги, зорилго, хэлтэс албадын үйл ажиллагаа, үүрэг,
байгууллагын соёл гэх мэт.
Маркетингаар хянагддаг хүчин зүйлд маркетингийн албаны бүтэц, үйл ажиллагаа,
маркетингийн зорилт, хольцыг тодорхойлох, хяналт тавих үйл ажиллагаа орно. Гэхдээ
3.1 Маркетингийн орчны тухай
3.2 Маркетингийн орчны судалгаа шинжилгээ

27
эдгээр нь харилцан уялдаатай хоорондоо нэг нэгнээсээ хамааралтай ойлголт тул
зааглан ялгах боломж муутай юм.
Хянагддаггүй хүчин зүйлс буюу гадаад орчин
Маркетингийн гадаад орчныг макро болон микро орчин гэж ангилдаг.
Микро орчин: өрсөлдөгч, зуучлагч, бэлтгэн нийлүүлэгч, хэрэглэгч, харилцагч олон
нийт орно.
7 төрөл харилцагч байна. Үүнд:
1. санхүүгийн харилцагч-банк хөрөнгө оруулалтын компани, хөрөнгийн биржийн
брокерын пүүсүүд, хувь нийлүүлэгчид
2. мэдээллийн хэрэгслийн харилцагч-сонин сэтгүүл, радио, телевиз
3. улсын байгууллага-бараа таваарын аюулгүй ажиллагааны асуудал, дилерийн
эрхийн асуудал зэргийг хариуцсан байгууллагууд
4. харилцагч иргэд-иргэдийн төлөөлөл, хэрэглэгчдийн байгууллага, байгаль
орчныг хамгаалагчид, үндэсний цөөнхийн төлөөлөгчид
5. орон нутгийн харилцагч-пүүс орчмын оршин суугчид, олон нийтийн
байгууллагууд,
6. өргөн олон нийт-олон нийтийн санаа бодол
7. дотоодын харилцагч-өөрийн пүүсийн ажилчид удирдлагууд орно.
Зуучлагчид гэдэг нь үйлдвэрлэгч болон хэрэглэгчдийг хооронд нь холбодог,
бүтээгдэхүүний хөдөлгөөнд туслалцаа үзүүлдэг хувь хүн болон байгууллагыг хэлнэ.
Жишээ нь худалдааны зуучлагчид /бөөний, жижиглэн/, санхүүгийн зуучлагчид /банк,
санхүү даатгал/, тээвэр зуучийн компаниуд гэх мэт.
Өрсөлдөгчид гэдэг нь ижил бүтээгдэхүүн худалдаалж байгаа пүүс компаниудыг хэлэх
бөгөөд нөгөө талаас ижил хэрэглэгчдэд бүтээгдэхүүн худалдаалж байгаа л бол
өрсөлдөгч болно. Учир нь хэрэглэгчийн орлого хязгаартай тул орлогоороо ямар
бүтээгдэхүүн авах вэ гэдэг нь өрсөлдөөний нөхцлийг бий болгодог. Өрсөлдөгч нь
өргөн хүрээтэй ойлголт бөгөөд гол өрсөлдөгчөө зөв тодорхойлох нь чухал юм.
Өрсөлдөгчийн үйл хөдлөл танай пүүсийн үйл ажиллагаанд нөлөөллөө үзүүлж байдаг.
Хэрэглэгчид гэдэг нь тухайн компаний бүтээгдэхүүнийг худалдан авах боломжтой зах
зээлийг хэлэх ба энэ нь худалдан авагч нь хэн бэ гэдгээс хамаарч үйлдвэрлэгчийн зах
зээл, хэрэглэгчийн зах зээл, зуучлагчдын зах зээл, засгийн газрын зах зээл, олон улсын
зах зээл гэсэн төрлүүдтэй.

28
Макро орчин: Макро орчны хүчин зүйлсэд PESTLE ордог. PESTLE шинжилгээгээр
макро орчинг шинжилдэг. Зарим номон дээр энэхүү шинжилгээг CDSTEP /culture,
demographics, social, technological, economic, political/regulatory/ эсвэл PEEST, PEST,
STEP гэх мэтчилэн товчлох нь ч бий.
PESTLE- шинжилгээ
Political: Улс төрийн шинжилгээ
Economic: Эдийн засгийн шинжилгээ
Social/cultural: Нийгэм/соёлын шинжилгээ
Technological: Технологийн шинжилгээ гэсэн 4 төрлийн шинжилгээг хийдэг.
Legal:Хууль эрх зүйн шинжилгээ
Environment:Хүрээлэн байгаа орчин, нөхцөл байдал ордог.
Улс төрийн хүчин зүйлс: Эдийн засагт төрийн оролцох байдал жишээлбэл татварын
бодлого, хөдөлмөр болон хүрээлэн буй орчны талаар баримтлах бодлого, худалдааны
хязгаарлалт, тариф, квотууд, улс төрийн тогтвортой байдлыг авч үзэж судална. Мөн
онцгой төрлийн /цахилгаан, дулаан гэх мэт/ бүтээгдэхүүнээр хэрэглэгчдийг хэрхэн
хангаж байгаа болон эрүүл мэнд, боловсрол, нийгмийн халамжийн бодлогын талаар
судлах шаардлагатай.
Эдийн засгийн хүчин зүйлс: эдийн засгийн өсөлт, хүүгийн түвшин, солилцооны ханш,
инфляцийн ханш эдгээр нь пүүст хэрхэн нөлөөлөхийг судлана.
Нийгэм соёлын хүчин зүйлс: эрүүл мэнд, хүн амын өсөлт, насны бүтэц, албан тушаал
дэвших боломж, аюулгүй байдал зэрэг нийгмийн хандлага компаний бүтээгдэхүүний
эрэлтэнд хэрхэн нөлөөлөл үзүүлэхийг судална. Зарим номнуудад нийгэм, соёл, хүн ам
зүйн хүчин зүйлс хэмээн 3 ангилан судлах хандлага байдаг. Нийгмийн хүчин зүйлст
нийгмийн хандлага, цаг хугацаа, хувийн асуудлуудыг оруулдаг бол соёлын хүчин
зүйлст хэрэглэгчдийн итгэл үнэмшил, санаа бодол, ёс зүй, үнэт зүйлс, нийгмийн
бүлгүүдийг авч үздэг. Хүн ам зүйн хүчин зүйлст хүн амын пирамид, хэрэглэгчдийн
орлого, боловсрол, хүйсийн харьцаа, угсаа гарал гэх мэтийг судалдаг. Нийгэм соёлын
хүчин зүйлсийн ангилалд дээрх гурван хүчин зүйлсийг бүгдийг багтаан судлах болно.
Технологийн хүчин зүйлс: судалгаа хөгжлийн үйл ажиллагаа, үйлдвэрлэлийн
автоматжуулалт, технологийн өөрчлөлтийн түвшин, инноваци, аутсорсинг /гадны
нөөцийг ашиглах/ зэргийг хамруулна.
Хууль эрх зүйн хүчин зүйлс: татварын ялгавартай хууль, хэрэглэгчийн хууль, шударга
бус өрсөлдөөнийг зохицуулах хууль, хөдөлмөрийн хууль, эрүүл мэнд аюулгүй

29
байдлын тухай хуулиудыг болон тэдгээрийн нэмэлт өөрчлөлтүүдийг судалж
компанийн бүтээгдэхүүний эрэлт, зардал, үйл ажиллагаанд хэрхэн нөлөөлөхийг
судална.
Орчин, нөхцөл байдлын хүчин зүйлс:цаг агаар, уур амьсгалын өөрчлөлт, цаг үеийн
үйл явдал компаниудад хэрхэн нөлөөлөлтэйг судлана.
3.2 Маркетингийн орчны судалгаа шинжилгээ
Гадаад дотоод орчны хүчин зүйлсийг судлан шинжлэх судалгааны арга нь SWOT
шинжилгээний арга байдаг. Энэ нь дараах үе шатаар хийгддэг.
Internal
Strength – Дотоод давуу тал Weakness - Дотоод сул тал
 Танай байгууллагын өвөрмөц
маркетингийн туршлага
 Шинэ дэвшилтэт бүтээгдэхүүн
үйлчилгээ
 Бизнесийн байршил
 Үйлдвэрлэлийн явц болон үйл
ажиллагааны чанартай байдал
 Бүтээгдэхүүн үйлчилгээнийхээ
үнэ цэнийг нэмэгдүүлэх талаар
танай байгууллагаас авч байгаа
санаачлагууд
• Маркетингийн туршлага дутах
• Бүтээгдэхүүн үйлчилгээ нь
төрөлжөөгүй (жишээ нь
өрсөлдөгчийгөө хэр харгалзан үзэж
байгаа )
• Бизнесийн байршил
• Чанар муутай бараа үйлчилгээ
• Нэр хүнд алдагдах
External
Opportunity – Гадаад давуу тал Threats – Гадаад давуу тал
 Интернет зэргийг ашиглан зах
зээлээ хөгжүүлэх
 Стратегийн нэгдэл, хамтарсан
үйлдвэр, холбоод
 Ашгаа нэмэгдүүлэхүйц зах
зээлийн шинэ сегмент рүү
шилжих
 Шинэ олон улсын зах зээл
 Үр ашиггүй өрсөлдөгчдийг зах
зээлээс зайлуулах
• Дотоодын зах зээл дээрх шинэ
өрсөлдөгчид
• Өрсөлдөгчидтэй үнээр дайтах
• Өрсөлдөгчийн шинэ дэвшилтэт
бүтээгдэхүүн үйлчилгээ
• Өрсөлдөгчид хуваарилалтын сувагт
давамгай харилцаа үүсгэх
• Танай бүтээгдэхүүн үйлчилгээнд
татвар ногдуулах

30
Энэхүү судалгааны аргаар байгууллага өөрийн давуу сул талаа өрсөлдөгчтэйгөө
харьцуулан тодорхойлдог. SWOT шинжилгээн дээрээ үндэслэн TOWS матрицыг
байгуулдаг. Үүнийг аюул, боломжийн матриц гэдэг.
SO нь танай байгууллагын бусдаас ялгарах онцлог давуу талын стратеги болно. Учир
нь дотоод давуу тал, гадаад давуу тал буюу боломжийг харьцуулан нийлүүлж нэгдсэн
стратеги барих арга замыг хайх загвар юм. Эсрэгээр нь WT нь аюулын матриц болно.
Үүнээс зайлсхийх арга замыг боловсруулах хэрэгтэй.
Сэдэв №3-тай холбоотой практик даалгавар
 Маркетингийн орчин Marketing environment
 Дотоод орчин Internal environment
 Гадаад орчин External environment
 Макро орчин Macro environment
 Микро орчин Micro environment
 Өрсөлдөгч Competitor
 Зуучлагч Market channel, distributor
 Нийлүүлэгч Supplier
 Хэрэглэгч Customer, consumer
 Харилцагч Public
 Улс төрийн хүчин зүйлс Political factors
 Эдийн засгийн хүчин зүйлс Economical factors
 Нийгэм соёлын хүчин зүйлс Social factors
 Технологийн хүчин зүйлс Technology factors
 Хууль эрх зүйн хүчин зүйлс Law factors

31
 Санхүүгийн харилцагч Financial partnership
 Мэдээллийн хэрэгслийн харилцагчMedia partnership
 Улсын байгууллага Government partnership
 Орчны судалгаа Environmental research
 Зах зээлийн судалгаа Market research
 СВОТ шинжилгээ SWOT analyse
 Дотоод давуу тал Strength
 Дотоод сул тал Weakness
 Боломж Opportunity
 Аюул Threat
A. Маркетингийн орчин
B. Маркетингийн дотоод орчин
C. Маркетингийн гадаад орчин
D. Маркетингийн макро орчин
E. Маркетингийн микро орчин
F. Улс төрийн хүчин зүйлс
G. Эдийн засгийн хүчин зүйлс
H. Нийгэм соёлын хүчин зүйлс
I. Технологийн хүчин зүйлс
J. Хууль эрх зүйн хүчин зүйлс
K. Санхүүгийн харилцагч
L. Мэдээллийн хэрэгслийн
харилцагч
M. Улсын байгууллага
N. Харилцагч иргэд
O. Орон нутгийн харилцагч
P. Өргөн олон нийт
Q. Дотоодын харилцагч
1. сонин сэтгүүл, радио, телевиз
2. Зорилтот хэрэглэгчидтэйгээ харилцаа холбоо тогтоон маркетингийн
үйл ажиллагаа явуулан амжилт олоход нөлөөлөл үзүүлдэг гадаад дотоод хүчин зүйлс
3. иргэдийн төлөөлөл, хэрэглэгчдийн байгууллага, байгаль орчныг
хамгаалагчид, үндэсний цөөнхийн төлөөлөгчид
4. Эдийн засагт төрийн оролцох байдал жишээлбэл татварын бодлого, улс
төрийн тогтворгүй байдаг зэргийг авч үзэж судална.
5. өөрийн пүүсийн ажилчид удирдлагууд
6. Компаний дотоод хувьсагч хүчин зүйлүүд
7. Судалгаа хөгжлийн үйл ажиллагаа, үйлдвэрлэлийн автоматжуулалт,
технологийн өөрчлөлтийн түвшин, инноваци, аутсорсинг /гадны нөөцийг ашиглах/
зэргийг хамруулна.

32
8. Эрүүл мэнд, хүн амын өсөлт, насны бүтэц, албан тушаал дэвших
боломж, аюулгүй байдал зэрэг нийгмийн хандлага компаний бүтээгдэхүүний эрэлтэнд
хэрхэн нөлөөлөл үзүүлэхийг судална.
9. Макро болон микро орчин гэж ангилдаг.
10. Эдийн засгийн өсөлт, хүүгийн түвшин, солилцооны ханш,
инфляцийн ханш эдгээр нь пүүст хэрхэн нөлөөлөхийг судлана.
11. банк, хөрөнгө оруулалтын компани, хөрөнгийн биржийн,
брокерын пүүсүүд, хувь нийлүүлэгчид
12. -г PESTLE шинжилгээгээр шинжилдэг.
13. Өрсөлдөгч, зуучлагч, бэлтгэн нийлүүлэгч, хэрэглэгч, харилцагч
олон нийт орно.
14. бараа таваарын аюулгүй ажиллагааны асуудал, дилерийн эрхийн
асуудал зэргийг хариуцсан байгууллагууд
15. Татварын ялгавартай хууль, хэрэглэгчийн хууль, шударга бус
өрсөлдөөнийг зохицуулах хууль, хөдөлмөрийн хууль, эрүүл мэнд аюулгүй байдлын
тухай хуулиудыг судалж компанийн бүтээгдэхүүний эрэлт, зардал, үйл ажиллагаанд
хэрхэн нөлөөлөхийг судална.
16. пүүс орчмын оршин суугчид, олон нийтийн байгууллагууд
Цорын ганц зөв хариултыг сонго.
1. Бараа таваарын аюулгүй ажиллагааны асуудал, дилерийн эрхийн асуудал зэргийг
хариуцсан байгууллагууд нь ямар харилцагч вэ?
A. санхүүгийн
B. мэдээллийн хэрэгслийн
C. улсын байгууллага
D. өргөн олон нийт
2. Маркетингийн ........... г макро болон микро гэж ангилдаг.
B. Маркетингийн макро орчин
D. Маркетингийн дотоод орчин
3. Маркетингийн макро орчны шинжилгээнд аль нь хамаарах вэ?
A. улс төрийн шинжилгээ, эдийн засгийн шинжилгээ
B. нийгэм/соёлын шинжилгээ, технологийн шинжилгээ
C. хууль эрх зүйн шинжилгээ, хүрээлэн байгаа орчин, нөхцөл байдлын шинжилгээ
D. бүгд зөв

33
4. Эрүүл мэнд, хүн амын өсөлт, насны бүтэц, албан тушаал дэвших боломж, аюулгүй
байдал зэрэг нь компаний бүтээгдэхүүний эрэлтэнд хэрхэн нөлөөлөл үзүүлэхийг
аль хүчин зүйлст оруулан судалдаг вэ?
A. Нийгэм соёлын хүчин зүйлс
B. Технологийн хүчин зүйлс
C. Улс төрийн хүчин зүйлс
D. Хууль эрх зүйн хүчин зүйлс
5. Пүүс орчмын оршин суугчид, олон нийтийн байгууллагууд нь ямар харилцагч вэ?
A. орон нутгийн
B. мэдээллийн хэрэгслийн
C. улсын байгууллага
D. өргөн олон нийт
6. Зорилтот хэрэглэгчидтэйгээ харилцаа холбоо тогтоон маркетингийн үйл ажиллагаа
явуулахад нөлөөлөл үзүүлдэг гадаад дотоод хүчин зүйлсийг .................гэдэг.
B. Маркетингийн макро орчин
D. Маркетингийн микро орчин
7. Аль орчинг хянаж болох вэ?
A. Макро орчин
B. Микро орчин
C. Дотоод орчин
D. Аль нь ч биш
8. Макро орчныг шинжилдэг шинжилгээний арга аль нь вэ?
A. SWOT
B. TOWS
C. PESTLE
D. Ийм арга байхгүй
9. Та хүнсний дэлгүүрийн эзэн бөгөөд 3 жил тасралтгүй үйл ажиллагаа явуулж байгаа.
Гэтэл танай дэлгүүрийн хажууд том супермаркет нээгдэв. Ямар орчин өөрчлөгдсөн
бэ?
A. Микро орчин
B. Макро орчин
D. Өөрчлөгдөөгүй
10. Татварын хууль өөрчлөгдөн шинэчлэгдэв. Маркетингийн аль орчин өөрчлөгдөх вэ?
A. Микро орчин
B. Макро орчин
D. Бүгд өөрчлөгдөнө.
11. Тухайн улсын эдийн засаг өсөлттэй байгаа нь маркетингийн аль орчин сайн
үзүүлэлтэй байгааг илэрхийлэх вэ?
A. Макро орчин
B. Микро орчин
D. Бүх орчин
12. Инфляци 20 хувьд хүрлээ. Маркетингийн аль орчны өөрлөлт вэ?
A. Хуулийн орчин B. Эдийн засгийн орчин

34
C. Улс төрийн орчин D. Нийгэм соёлын орчин
13. Аюулын матриц аль нь вэ?
A. WT B. SO C. ST D. WO
14. Байгууллага амжилт олохын тулд аль матриц дээрээ төвлөрөх вэ?
A. WT B. SO C. ST D. WO
15. Хөрөнгө оруулалтын компани, хөрөнгийн бирж зэрэг нь ямар төрлийн харилцагч
вэ?
A. Улсын байгууллага харилцагч
B. Дотоодын харилцагч
C. Санхүүгийн харилцагч
D. Мэдээллийн хэрэгслийн
харилцагч
Сэдэв №4 Маркетингийн мэдээллийн систем ба судалгаа
4.1 Маркетингийн мэдээллийн систем
4.1 Маркетингийн мэдээллийн систем: Пүүсийн маркетингийн мэдээллийн систем нь
зах зээлийн өөрчлөлт болон бүтээгдэхүүн үйлчилгээний нэр төрөл, эрэлт
нийлүүлэлтийн харьцааны талаар хамгийн сүүлийн үеийн хэрэгцээтэй шинэ
мэдээллийг цуглуулах, хадгалах, боловсруулах, ашиглах үйл ажиллагаа юм.
Маркетингийн мэдээллийн систем нь 4 дэд системээс бүрдэнэ.
1. Дотоод тайлангийн систем: байгууллагын борлуулалт, материалын нөөц, зардал, өр
авлага зэргийг харуулдаг жишээ нь санхүүгийн жилийн тайлангууд юм.
2. Маркетингийн мэдээлэл: маркетингийн хольцын талаарх мэдээллүүд бүтээгдэхүүн,
үнэ, хуваарилалт, сурталчилгаа идэвхжүүлэлтийн үйл ажиллагааны талаарх
мэдээлэл орно.
3. Гадаад мэдээллийг дэмжих систем
4. Маркетингийн судалгаа
Маркетингийн судалгаа: Маркетингийн судалгаа гэдэг нь шийдвэр гаргагч нарт
туслах үүднээс бүтээгдэхүүн үйлчилгээний санааг бий болгох сайжруулахтай уялдсан
нөхцөлийг /мэдээллийг/ уялдаа холбоотой цуглуулах, сайжруулах, тайлагнах техник
аргачлал болон зарчмуудыг өөртөө агуулсан байгууллагын үйл ажиллагааны нэг хэсэг
юм. Байгууллагын маркетингийн стратеги, маркетингийн судалгаа 2 хоорондоо
салшгүй холбоотой. Учир нь судалгаанаас орж ирсэн дүгнэлт нь маркетингийн
4.1 Маркетингийн мэдээллийн систем
4.2 Маркетингийн судалгааны гол ач холбогдол
4.3 Маркетингийн судалгааны аргууд

35
стратегийн гол үндэс нь болдог. Өөрөөр хэлбэл маркетингийн стратеги гэдэг нь
маркетингийн хүрээнд цаашид явуулах үйл ажиллагааны чиглэл юм. Өнөөгийн
нөхцөлд тулгарч байгаа маркетингийн стратегитай уялдсан гол асуудал бол зах зээлд
бүтээгдэхүүнийг дахин байршуулах асуудал юм. Маркетингийн судалгаа маш их
үүргийг гүйцэтгэдэг. Зах зээлд бүтээгдэхүүнийг дахин байршуулах гэдэг нь
хэрэглээний дэвшилтэт давуу талыг бий болгох, бүтээгдэхүүний өрсөлдөх чадварыг
дээшлүүлэх, нэг үгээр хэлбэл бүтээгдэхүүнийг сайжруулахтай холбогдсон асуудал юм.
Маркетингийн судалгааг бүтээгдэхүүний амьдралын мөчлөгтэй уялдуулан жишээ
татвал дараах байдалтай байна.
Нэвтрэлтийн
өмнөх үе шат
Нэвтрэлтийн Өсөлтийн Тогтворжилтын Бууралтын
1. Хэсэгчилсэн
ярилцлага
1. Тухайн
бүтээгдэхүүнийг
мэддэг байдал
1. Явцын
судалгаа
1. Зах зээлийг
хэсэгчлэн
судлах
1. Үнийн
судалгаа
2. Зах зээлийн
одоогийн
тодорхойло
лт
2. Хэрэглээний
түвшин
2.
Бүтээгдэхүүнийг
дахин
байршуулах
2.
Бүтээгдэхүүнийг
дахин
байршуулах
2. Зардал
бууруулах
судалгаа
3. Нэр тэмдэг,
сав баглаа
боодлын
үнэлгээ
3. Компаний
судалгаа
3. Өрсөлдөөний
судалгаа
4. Зах зээлийг
үнэлэх
4. Явцын
стратеги
5.
Сурталчилгааны
стратегийг
тодорхойлох
4.2.Маркетингийн судалгааны гол ач холбогдол
Маркетингийн судалгааг хийхийн гол ач холбогдол нь:
a. Бизнесийн эрсдлийг бууруулах
b. Зах зээлийг судалж мэдэх

Маркетингийн үндэс 2013

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Маркетингийн үндэс 2013

Similar to Маркетингийн үндэс 2013 (20)

More from T.Gankhuu /Ghana/ IZOUI

More from T.Gankhuu /Ghana/ IZOUI (9)

Маркетингийн үндэс 2013