This document summarizes key points about international trade and trade policies: 1. International trade impacts countries' economic development and specialization based on comparative advantages. 2. Trade barriers and quotas impact supply and demand dynamics between countries. 3. Factors like imports, exports, and relative prices affect domestic production and consumption.

1. ОЛОН УЛСЫН ХУДАЛДАА БА ХУДАЛДААНЫ БОДЛОГО
I. Үнэн / Худал
Доорх асуудлуудын үнэн, худлыг нягтлан тунгааж, хариулт өг
1. Бразилийн бараа бүрийн үйлдвэрлэлийн зардлын түвшин / бүх барааны эргэлтийн
хувьд / Аргентины зардлын түвшины 80% - тэй тэнцүү учраас Бразил бүх барааны
хувьд Аргентинаас харьцангуй давуу талтай. Х
2. Үндэсний аюулгүй байдлыг хангах зорилготой дотоодын үйлдвэрлэлийг дэмжихэд
худалдааны саад тогтоох нь ашигтай хэрэгсэл болдог. Ү
3. Чөлөөт худалдааны үеийн эдийн засгийн сайн сайхан байдал нь импортын татвар
тогтоосон үеийнхээс ямагт бага байдаг. Х
4. Харьцангуй давуу тал нь янз бүрийн барааны үйлдвэрлэл дэх хувилбарт зардлын улс
хоорондын ялгааг харуулдаг. Ү
5. Гаалийн татвар нь дотоодын хэрэглээг урамшуулдаг. Х
6. Шинэ үйлдвэрлэлийн салбаруудыг гадны өрсөлдөөнөөс хамгаалахын тулд худалдааны
хориг саадыг тавих нь зөв арга болно. Х
7. Импортын бараа үйлчилгээ нь дотоодын үнийг өсгөхөд хүргэж улмаар инфляцийн
шалтгаан болдог. Х
8. Импорт нь улс орны нийт эрэлтийг ихэсгэдэг. Х
9. Худалдааны нөхцөл гэдэг нь экспорт ба импортын үнийн харьцаа Ү
10. Импортын гаалийн татварын зорилго нь дотоодын үйлдвэрлэл ба ажлын байрыг
хамгаалахын тулд импортын хэмжээг бууруулахад оршино. Ү
11. Хүний ба материалын нөөцийн тоо хэмжээ, нийт нөөцийн /харилцан адилгүй/
хуваарилалт нь улс хоорондын худалдаа ба төрөлжилтийн үндсэн шалтгаан болдог. Ү
12. Импортыг хязгаарлахад импортын хувь хэмжээ гаалийн татвараас илүү үр дүнтэй
байдаг. Ү
13. Экспорт нь тухайн улсын эдийн засагт орлого оруулдаг бол импорт нь бусад эдийн засагт
орлого оруулдаг. Ү
14. Импортод татвар оноохоос гадна экспортод татаас олгож болох ба энэ нь үйлдвэрлэлийг
дэмждэг хэдий ч нийгмийн алдагдлыг өсгөдөг Ү
15. Импортын хязгаарлалтын улмаас улс орны үр ашигтай үйлдвэрлэлийн өсөлт
саарч, үр ашиггүй үйлдвэрлэлүүд үлддэг. Ү
II.Тест
Зөв хариултын өмнөх үсгийг дугуйлна уу
1. “А” орон нэгж нөөцийг ашиглан 1 тн улаан буудай буюу 4 тн нүүрс үйлдвэрлэж чадна.
“Б” орон мөн нэгж нөөцийг ашиглан 2 тн үр тариа буюу 5 тн нүүрс үйлдвэрлэж чадна.
а. “A” улс улаан буудай экспортлож , нүүрс импортлоно.
б. “Б” улс улаан буудай экспортлож, нүүрс импортлоно.
в. “А” улс улаан буудай экспортлохгүй, импортлохгүй.
г. “Б” улс нүүрсийг экпортлохгүй , импортлохгүй.
д. Дээрх бүх хариулт буруу
2.Франц улс Англид дарс экспортлож , Англи улс Францад сүлжмэл экспортлодог.
Хэрэв дарсны үнэ сүлжмэлийн үнээс харьцангуй өссөн тохиолдолд:
а. Францын худалдааны нөхцөл сайжирна.
б. Францын худалдааны боломжийн шулууны налуугийн өнцөг өөрчлөгдөнө.

2. в. Английн худалдааны боломжийн шулууны налуугийн өнцөг өөрчлөгдөнө.
г. Дээрх бүх хариулт зөв.
3.Импортын гаалийн татвар ба импортын квот хоёрын хоорондын ялгаа нь. Зөвхөн
гаалийн татвар нь:
а. Олон улсын худалдааг багасгадагт
б. Үнийн өсөлтөд хүргэдэгт
в. Улсын төсөвт орлого оруулдагт
г. Дотоодын амьдралын төвшин буурахад нөлөөлдөгт оршино.
д. Дээрх бүх хариулт буруу
4. Харьцангуй давуу талын зарчмыг анх томъёологч гэвэл:
а. Томас Мальтус
б. Адам Смит
в. Пол Самуэльсон
г. Давид Рикардо
д. Альфред Маршалл
5. Гаалийн ивээлийг баримтлагчид гаалийн татвар, квот, худалдааны бусад хориг нь
дараах ач холбогдолтой гэж баталдаг.
а. Шинэ салбарыг гадаадын өрсөлдөөнөөс хамгаалах
б. Дотоодод ажлын байрыг нэмэгдүүлэх
в. Демпингээс сэргийлдэг
г. Улс орны аюулгүй байдлаас хамгаалдаг
д. Дээрх бүгд хариулт зөв
6. А ба Б улс Х ба У бүтээндэхүүнийг дараах тоогоор (нэгжээр) үйлдвэрлэдэг.
Х бүтээгдэхүүн У бүтээгдэхүүн
А улс 12 16
Б улс 8 8
Хэрэв энэ хоёр улс харьцангуй давуу талын зарчмын үндсэн дээр төрөлжсөн гэж үзвэл
солилцооны итгэлцүүр (худалдааны нөхцөл) нь дараах байдалтай байна.
а. 1 нэгж Х бүтээгдэхүүнийг 1 1/3 нэгж У бүтээгдэхүүнээр
б. 1 нэгж Х бүтээгдэхүүнийг 2 нэгж У бүтээгдэхүүнээр
в. 1 нэгж Х бүтээгдэхүүнийг 1 нэгж У бүтээгдэхүүнээр
г. 1-ээс 1 1/3 хүртэл нэгж Х бүтээгдэхүүнийг 1 нэгж У бүтээгдэхүүнээр
д. 1/ 2 –ээс 3 / 4 хүртэл нэгж Х бүтээгдэхүүнийг 1 нэгж У бүтээгдэхүүнээр
7. Худалдааны дараах хоригуудаас аль нь чөлөөт худалдаанд мэдэгдэхүйц саад
учруулахгүй вэ?
а. Импортын гаалийн татвар
б. Экспортыг сайн дураар хязгаарлах
в. Импортын квот
г. Экспорт, импортын лиценз
д. Дээрх бүх хариулт буруу.
8. Дараах хүснэгтэд А, Б хоёр улсын цэмбэ, дарс үйлдвэрлэлийн хэмжээ өгөгджээ.
(зөвхөн нэг нөөц –хөдөлмөр ашиглагдсан.) Энэ хоёр улсыг харьцуулан тэдгээрийн хоорондын
худалдааны боломжийг шинжилсэнээр А улсын давуу талыг юу гэж баталж болох вэ?
Цагийн бүтээмж А улс Б улс
Цэмбэ (метр) 5 15
Дарс (литр) 10 20
а. Цэмбийн үйлдвэрлэлээр туйлын давуу талтай.
б. Дарсны үйлдвэрлэлээ туйлын давуу талтай.
в. Цэмбийн үйлдвэрлэлээр харьцангуй давуу талтай.

3. г. Дарсны үйлдвэрлэлээр харьцангуй давуу талтай.
д. Аль ч бараагаар харьцангуй давуу тал байхгүй.
9. Протекционизмыг хамгаалагчид гаалийн татвар, хязгаарлалт зэрэг худалдааны хориг,
саадуудыг тогтоох нь юунд хүргэдэг гэж үздэг вэ?
а. Ажил эрхлэлтийг бууруулдаг
б. Үндэсний эдийн засгийн салбаруудыг хамгаалдаг
в. Дотоодын монополийг үүсгэдэг
г .Улс орны батлан хамгаалах чадварыг сулруулдаг
10. Харьцангуй давуу талын зарчим дээр суурилсан чөлөөт худалдаа болон олон улсын
төрөлжилтийн үр дүнд:
а.Улс орнуудын дотоодын хэрэглээ буурна
б. Бүтээгдэхүүний нийт хэмжээ нэмэгдэнэ
в. Улс орнуудын хэрэглээ тэдгээрийн үйлдвэрлэлийн хүчин чадлаас давна
11. Ямар тохиолдолд олон улсын худалдаа оролцогч талуудад харилцан ашигтай болдог вэ?
a. Нэг улс нь аль нэг барааны үйлдвэрлэл дээр, нөгөө нь бас нэг өөр барааны үйлдвэрлэл
дээр тус тус үнэмлэхүй давуу талтай бол
б. Аль нэг улс ямарч барааны үйлдвэрлэл дээр үнэмлэхүй давуу талгүй бол
в. Оролцогч талууд үйлдвэрлэлийн тодорхой төрөл дээр харьцангуй давуу талтай бол
г .Бүх хариулт зөв
12.Импортын татварыг тэглэвэл ямар үр дагаварт хүргэх вэ?
а. Тухайн таваарын дотоодын үнэ буурна
б. Энэхүү таваарын хэрэглээ өснө
в. Тухайн таваарын дотоодын үйлдвэрлэл буурна
г. Төсвийн орлого буурна
д. Өмнөх бүх хариулт зөв
е. Өмнөх бүх хариулт буруу
13. Импортын хэмжээ ..................... үүдэн багасна.
а.Зөвхөн татвараас хамааран
б.Импортын квотоос
в. Импортын татвар болон квотоос хоёулангаас нь
г. Импортын татвараас ч тэр квотоос ч үл хамааран багасна
14. Худалдааны хязгаарлалт нь ..... нөлөөлдөг
а. Үнэ өсөхөд
б. Эдийн засгийн өгөөжгүй байдалд
в .Үнэ өсөхөд болон эдийн засгийн өгөөжгүй байдалд хоёуланд
г. Үнэ өсөхөд ч тэр, эдийн засгийн өгөөжгүй байдалд ч тэр нөлөөгүй
15. Х улс У улсаас бараа бүтээгдэхүүн импортлоход, .......................
а.Зөвхөн Х улсад л ашигтай.
б . Зөвхөн У улсад ашигтай
в. Х болон У улсад хоёуланд нь ашигтай
г. Х улсад ч тэр, У улсад аль алинд нь ашиггүй
III. Бодлого
Бодлого
1. Дараах тохиолдлуудад худалдаа хийж байгаа А ба Б орнуудын үнэмлэхүй болон
харьцангуй давуу талыг тодорхойлж, худалдааны нөхцөл, экспорт,импорт, худалдаанаас
олох ашгийн хэмжээг тооц

4. а.
b.
1 өдөрт
үйлдвэрлэх
бүтээгдэхүүн
Х бүтээгдэхүүн У бүтээгдэхүүн
А орон 100 60
Б орон 25 40
Бодолт:
а.
Б Улс нь Хбүтээгдэхүүн ( 110: 40 = 2.75) , Убүтээгдэхүүн ( 450: 90 = 5)
үнэмлэхүй давуу талтай, А улс үнэмлэхүй давуу талгүй
А улс У бүтээгдэхүүнээр харьцангуй давуу талтай.
Олон улсын худалдаанаас олох ашиг А улсад 1.84У = (4.09У -2.25У)
Б улс Х бүтээгдэхүүнээр харьцангуй давуу талтай.
Олон улсын худалдаанаас олох ашиг Б улсад 0.2Х= (0.44 Х -0.24Х)
b,
1 өдөрт
үйлдвэрлэх
бүтээгдэхүүн
Х бүтээгдэхүүн У бүтээгдэхүүн
А орон 0.6 У 1.666Х
Б орон 1.6У 0.625Х
А Улс нь Х бүтээгдэхүүн ( 100: 25 = 4) , Убүтээгдэхүүн ( 60: 40 = 1.5)
үнэмлэхүй давуу талтай. Б Улс үнэмлэхүй давуу талгүй.
А улс У бүтээгдэхүүнээр харьцангуй давуу талтай.
Олон улсын худалдаанаас олох ашиг А улсад 1.0У = (1.6У -0.6У)
Б улс Х бүтээгдэхүүнээр харьцангуй давуу талтай.
Олон улсын худалдаанасас олох ашиг Б улсад 1.041Х = (1.666 Х - 0.625Х)
2. Хэрэглээний функц нь C = 200 + 0.65Y, I = 40, G = 60,X = 50, M = 0.05Y бол тэнцвэрт
үйлдвэрлэл болон цэвэр экспортын хэмжээг ол. Хэрэв М =35 гэсэн квот тогтоосон бол
үйлдвэрлэл хэрхэн өөрчлөгдөх вэ ? Энэ бодлого та ямар дүгнэлт хийх вэ ?
Бодолт :
1 цагт үйлдвэрлэх
бүтээгдэхүүн
Х бүтээгдэхүүн У бүтээгдэхүүн
А орон 40 90
Б орон 110 450
1 цагт үйлдвэрлэх
бүтээгдэхүүн
Х бүтээгдэхүүн У бүтээгдэхүүн
А орон 2.25 У 0.44 Х
Б орон 4.09 У 0.24Х

5. Y = E
E = C + I + G + NX
NX = X - M
Y = C + I + G + NX →Y = 200 + 0.65Y + 40 + 60 + (50 – 0.05Y) →
Y = 350 + 0.6 Y
0.4Y = 300→ Y1
*
= 875
NX = X – M = 50 – 0.05Y = 50 – 0.05 ∙ 875 = 50 – 43.75 = 6.25
Y = 200 + 0.65Y + 40 + 60 + (50 – 35)
0.35Y = 315
Y2
*
= 900
∆ 𝑌 = Y2
*
- Y1
*
= 900 – 875 = 25
Импортын бүтээгдэхүүнд М =35 квот тогтоосноор үндэсний үйлдвэрлэл 25- р
нэмэгдсэн байна.
3.Нээлттэй жижиг эдийн засагт нэгэн бүтээгдэхүүний зах зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтийн
функц нь: Qd=1500 -3P, Qs=300+2P бол:
а. Гадаад худалдаа хийдэггүй бол энэ бүтээгдэхүүний дотоод зах зээлийн үнэ хэд байх вэ?
Дотоод зах зээл дээрх эрэлт, нийлүүлэлтийн хэмжээ хэд байх вэ?
б. Чөлөөт худалдаа хийж байгаа үед дэлхийн зах зээлийн үнэ 200$ байгаа бүтээгдэхүүнийг
хэдий хэмжээгээр импортлох вэ?
Бодолт:
а.Qd= Qs →1500 - 3P = 300+2P→ 5P = 1200 → P*
= 240
Qd=1500 - 3P = 1500 - 3∙ 240 = 780
Qs=300+2P= 300 + 2 ∙ 240 = 780
Q*
= Qd=Qs= 780
б.PW
= 200
Qd=1500 - 3P = 1500 - 3∙ 200 = 900
Qs=300+2P=300+ 2 ∙ 200 = 700
Qd>Qs
Хомсдол = Qd - Qs = 900 – 700 = 200
Тухайн улс 200 бүтээгдэхүүнийг импортлоно.
4. А ба Б оронд зурагт ба зургийн аппаратыг үйлдвэрлэдэг. Хүснэгтэнд дээрх 2 барааг
үйлдвэрлэхэд гарах зардлыг тусгасан байна.
Хөдөлмөр зарцуулалт
( нэгж бүтээгдэхүүнд зарцуулах цаг )
Зурагт Зургийн аппарат
А орон 4 8
Б орон 6 18
a. Дээрх хоёр бараагаар аль орон туйлын давуу талтай вэ ?

6. b. Хоёр оронд зурагтаар илэрхийлсэн зургийн аппаратын үнэ, зургийн аппаратаар
илэрхийлсэн зурагтны үнийг тооц.
c. Аль орон зургийн аппаратны үйлдвэрлэлээр харьцангуй давуу талтай вэ ?
Бодолт:
a. Дээрх хүснэгтээс А орон зурагт болон зургийн аппаратын үйлдвэрлэлээр туйлын давуу
талтай байна.
b. Хоёр оронд 2 бараанд зарцуулах хөдөлмөрийн харьцаа дараах байдалтай байна.
Зурагт Зургийн аппарат
А орон 1 2
Б орон 1 3
Зургийн аппаратаар илэрхийлсэн зурагтны үнэ:
А оронд 1 зурагт = 1/ 2 зургийн аппарат
Б оронд 1 зурагт = 1/ 3зургийн аппарат
Зурагтаар илэрхийлсэн зургийн аппаратны үнэ:
А оронд 1 зургийн аппарат = 2 зурагт
Б оронд 1 зургийн аппарат = 3 зурагт
с. А орон зургийн аппаратыг хямд үйлдвэрлэж байгаа тул харьцангуй давуу талтай
байна.
5. G ба Н улс зөвхөн хүнс, хувцас үйлдвэрлэдэг .Энэ хоёр улсын үйлвэрлэлийн боломжийн
хэмжээ (нэгжээр ) дор өгөгджээ.
G Улс Н улс
Боломж Хүнсний
үйлдвэрлэл
Хувцасны
үйлдвэрлэл
Боломж Хүнсний
үйлдвэрлэл
Хувцасны
үйлдвэрлэл
А 0 32 А 0 24
Б 5 24 Б 4 18
В 10 16 В 8 12
Г 15 8 Г 12 6
Д 20 0 Д 16 0
a) G улсад хувцасны өртөг хэдэн нэгж хүнсний бүтээгдэхүүнээр илэрхийлэгдэх вэ ?
b) Н улсад хувцасны өртөг хэдэн нэгж хүнсний бүтээгдэхүүнээр илэрхийлэгдэх вэ ?
c) Энэ хоёр орон худалдаа хийж эхэлсэн гэвэл аль орон хүнсний бараа , аль орон хувцас
экспортлох вэ ?
d) Эдгээр улсын хоорондын худалдааны нөхцөл ямар хязгаарын дотор байх вэ ?
Бодолт:
a) 5/8
b) 2/3
c) Hулс, J улс
d) Нэгж хувцасны үнэ , нэгж хүнсний бүтээгдэхүүний 5/8 – аас 2/3 хүртэлх үнэтэй тэнцүү