LIỆT HAI CHÂN

1. LIỆT HAI CHÂN
Ts Bs Nguyễn Trọng Hưng
Bộ Môn Thần kinh –Đại học Y Hà Nội
Trưởng Khoa Thần kinh

2. ĐẠI CƯƠNG
 Là hội chứng thường gặp
 Giảm hoặc mất vận động tự chủ hai chân do
tổn thương:
Thần kinh trung ương (bó tháp ở tủy sống)
Thần kinh ngoại vi (sừng trước tuỷ, rễ và
dõy thần kinh)
Trực tiếp vùng vận động vỏ não (tiểu thùy
cạnh trung tâm)

4. HỎI BỆNH
 C¸ch khëi ®Çu : Nhanh, ®ét ngét hay diÔn ra tõ tõ
 C¸c triÖu chøng sớm: Sèt, ®au lng, ®au ch©n, tª r¸t
báng, kim ch©m, kiÕn bß, gi¶m c¶m gi¸c ë hai ch©n,
®au t¨ng khi g¾ng søc, khi vËn ®éng...
 TriÖu chøng xuÊt hiÖn trong ë nh÷ng ngµy sau: Rèi
lo¹n vËn ®éng, bÝ ®¹i, tiÓu tiÖn, loÐt, teo c¬...
 TiÒn sö: ChÊn th¬ng cét sèng, nhiÔm trïng mñ trªn c¬
thÓ, lao phæi, u phæi, u vó...

5. KHÁM THẦN KINH
 VËn ®éng: Gi¶m hay liÖt hoµn toµn hai ch©n, ®Òu hay
kh«ng ®Òu ë hai bªn; tr¬ng lùc c¬ t¨ng hay gi¶m kÕt
hîp víi kh¸m ph¶n x¹ ®Ó ®¸nh gi¸ liÖt cøng hay mÒm,
nÕu liÖt co cøng ph¶i t×m dÊu hiÖu tù ®éng tñy, ph¶n x¹
bÖnh lý khi liÖt mÒm trung ¬ng
 C¶m gi¸c : N«ng, s©u so s¸nh ngän chi vµ gèc chi,
ph¶i ®Þnh khu chÝnh x¸c vÞ trÝ tæn th¬ng dùa vµo ranh
giíi rèi lo¹n c¶m gi¸c nÕu tæn th¬ng trung ¬ng
 Dinh dìng, c¬ trßn: иnh gi¸ møc ®é rèi lo¹n ®Ó cã
biÖn ph¸p s¨n sãc tiÕp theo

6. KHÁM TOÀN THÂN
 Chó ý c¸c ®iÓm gå - vÑo bÊt thêng ë cét sèng, c¸c ®iÓm
®au khu tró, phï ë lng, hai ch©n
 Kh¸m kü néi khoa tr¸nh bá sãt c¸c nguyªn nh©n tõ c¬
quan kh¸c di c¨n tíi, ë nam chó ý tuyÕn tiÒn liÖt, n÷ chó
ý vó, phÇn phô...
 Khai th¸c kü tiÒn sö t©m thÇn nÕu nghi ngê nguyªn nh©n
t©m lý

7. CẬN LÂM SÀNG
 Chôp X-quang qui íc vïng cét sèng
 Chäc dß dÞch n·o tñy
 §iÖn c¬ ®å vµ ®o tèc ®é dÉn truyÒn TKNV
 Chôp tuû sèng cã c¶n quang
 Chôp céng hëng tõ tuû sèng

8. HAI THỂ LÂM SÀNG
 LiÖt cøng
 LiÖt cøng cã thÓ lµ sau liÖt mÒm nhng cã thÓ lµ cøng ngay tõ ®Çu
 Tăng tr¬ng lùc c¬ kiÓu th¸p
 Tăng PXGX; Rung giËt (clonus)
 Ph¶n x¹ bÖnh lý bã th¸p (Babinski)
 Rèi lo¹n c¬ trßn vµ dinh dìng
 TT thÇn kinh trung ¬ng
 LiÖt mÒm
 Gi¶m tr¬ng lùc vµ c¬ lùc ë hai ch©n
 Gi¶m, mÊt PXGX (tø ®Çu ®ïi, g©n gãt);
 Kh«ng cã PX bÖnh lý; kh«ng rèi lo¹n c¬ trßn
 TT thần kinh trung ¬ng hoặc ngo¹i vi

9. PHÂN BIỆT ÉP TỦY KHÔNG ÉP TỦY
 Ðp tuû
 TiÕn triÓn chËm víi triÖu chøng Ðp rÔ
 Ranh giíi rèi lo¹n c¶m gi¸c kiÓu khoanh ®o¹n: T¨ng c¶m gi¸c
®au t¹i chç, gi¶m vµ mÊt c¶m gi¸c díi n¬i tæn th¬ng
 DNT: Ph©n ly ®¹m - tÕ bµo
 ChÈn ®o¸n : Chôp tuû c¶n quang (myelography); chôp MRI
 kh«ng do Ðp tuû
 DiÔn biÕn nhanh, héi chøng nhiÔm trïng (viªm tủy)
 Cã thÓ liÖt mÒm råi dÇn dÇn chuyÓn sang liÖt cøng
 DNT: T¨ng nhÑ protein, tÕ bµo hoặc b×nh thêng
 H×nh ¶nh häc: X-quang cét sèng, chôp tñy c¶n quang (-); IRM cã
thÓ thÊy bÊt thêng

10. NGUYÊN NHÂN LIỆT HAI CHÂN
 Tæn th¬ng ngo¹i vi
 Tæn th¬ng trung ¬ng
 Rèi lo¹n chuyÓn ho¸ vµ thÇn kinh chøc n¨ng
 C¸c bÖnh tuû hiÕm gÆp
 Nguyªn nh©n ë n·o

11. TỔN THƯƠNG NGOẠI VI
 Viªm sõng tríc tuû cÊp (bÖnh b¹i liÖt)
 BÖnh ®a d©y thÇn kinh
 BÖnh ®a rÔ vµ d©y thÇn kinh cÊp tÝnh (héi chøng
Guillain BarrÐ)
 Héi chøng ®u«i ngùa

12. TỔN THƯƠNG TRUNG ƯƠNG
 Viªm tuû
 Do virus híng thÇn kinh
 Viªm tuû c¾t ngang
 Viªm n·o tuû
 Viªm tuû thÞ thÇn kinh
 Viªm tuû cÊp r¶i r¸c
 Viªm tuû do giang mai
 Viªm tuû do nhiÔm khuÈn kh¸c (tụ cầu, liªn cÇu, lao…)
 Viªm tuû do biÕn chøng (cóm, thñy ®Ëu,tiªm phßng…)

13. TỔN THƯƠNG TRUNG ƯƠNG
 Ðp tñy
 U ngoµi tuû
 tiÕn triÓn rÊt chËm, triÖu chøng ®au do Ðp rÔ råi Ðp tuû ®iÓn h×nh
 U néi tuû
 Héi chøng th¸p xuÊt hiÖn muén, rèi lo¹n c¬ trßn sím nÕu u ë vïng thÊp
 Ph©n ly c¶m gi¸c kiÓu rçng tuû (mÊt c¶m gi¸c nhiÖt, ®au, cßn c¶m gi¸c
sê) cã thÓ x¸c ®Þnh vÞ trÝ tæn th¬ng néi tñy
 U di c¨n vµo tuû vµ cét sèng
 Lao cét sèng
 ¸p xe ngoµi mµng cøng
 Tho¸t vÞ ®Üa ®Öm cét sèng

14. TỔN THƯƠNG TRUNG ƯƠNG
 Viªm mµng nhÖn tuû
 TiÕn triÓn tõ tõ, rèi lo¹n vËn ®éng c¶m gi¸c kh«ng ®Òu
nhau; cã thÓ phèi hîp võa tæn th¬ng TW vµ ngo¹i vi
 ChÊn th¬ng vµ vÕt th¬ng cét sèng - tuû sèng
 BÖnh lý m¹ch m¸u tuû
 Nhòn tuû
 Ch¶y m¸u tuû
 Tô m¸u ngoµi mµng cøng tuû

15. NGUYÊN NHÂN
 Rèi lo¹n chuyÓn ho¸ vµ bÖnh thÇn kinh chøc n¨ng
 LiÖt chu kú do rèi lo¹n chuyÓn hãa kali m¸u (bÖnh
Westphal)
 Rèi lo¹n ph©n ly (hysteria) thÓ liÖt hai ch©n

16. NGUYÊN NHÂN
 C¸c bÖnh tuû hiÕm gÆp
 X¬ cøng r¶i r¸c
 GÆp ë tuæi trÎ 20 - 40 tuæi
 BiÓu hiÖn tõng ®ît rèi lo¹n vËn ®éng, c¶m gi¸c ë mçi chi hoÆc ë
hai ch©n
 ĐiÒu trÞ ¸p øng tèt víi corticoid
 . X¬ cøng cét bªn teo c¬ (bÖnh Charcot)
 LiÖt cøng hai ch©n, teo c¬ tay, rung giËt c¬, giËt lìi,..
 Kh«ng cã rèi lo¹n c¶m gi¸c vµ c¬ trßn

17. NGUYÊN NHÂN
 Nguyªn nh©n ë n·o
 HiÕm gÆp
 Cã thÓ do u liÒm n·o, chÊn th¬ng vïng ®Ønh, u c¹nh xoang
tÜnh m¹ch däc trªn
 Chụp cộng hưởng từ sọ não (+)

18. CHẨN ĐOÁN
 LiÖt do tæn th¬ng thÇn kinh hay kh«ng?
 Mét sè bÖnh x¬ng, khíp nhÊt lµ khíp h¸ng hai bªn g©y trë
ng¹i vËn ®éng (nhÇm lµ liÖt)
 LiÖt thùc thÓ hay chøc n¨ng?
 LiÖt do rèi lo¹n ph©n ly (hysteria) kh«ng cã triÖu chøng
kh¸ch quan vÒ thÇn kinh (Babinski, biÕn ®æi ph¶n x¹…), th-
êng sau mét sang chÊn t©m lý vµ ®iÒu trÞ khái hoµn toµn
b»ng t©m lý liÖu ph¸p

19. CHẨN ĐOÁN
 LiÖt trung ¬ng hay ngo¹i vi?
 LiÖt cøng do tæn th¬ng thÇn kinh trung ¬ng
 LiÖt mÒm: cã thÓ
 do tæn th¬ng thÇn kinh trung ¬ng
 do tổn thương ngo¹i vi
 VÞ trÝ tæn th¬ng?
 Chñ yÕu ë tuû sèng lng vµ th¾t lng

20. ĐIỀU TRỊ
 TriÖu chøng
 Phôc håi chøc n¨ng (+++)
 Nguyªn nh©n
 Néi khoa
 PhÉu thuËt