Эрүүл мэндийн байгууллагын санхүүгийн менежмент

1. Эрүүлмэндийн
менежмент
Эрүүл мэндийн
байгууллагын
санхүүгийн
менежмент
АШУҮИС-н ГАА дахь салбар АУС-н
багш: Ш.Батзүсэм

2. Эрүүлмэндийн
менежмент
Санхүүгийн удирдлагын гол зорилго
нь эмнэлгийн санхүүгийн удирдлагыг
үр дүнтэй хэрэгжүүлэхэд шаардагдах
ур чадвар,үүрэг хариуцлагыг
тодорхойлох,санхүүгийн удирдлагын
үйл явц болон санхүүгийн
тайлагналын үндэс болох санхүүгийн
үндсэн тайлан эмнэлгийн
байгууллагын санхүүгийн
мэдээ,тайлан тэнцэл, орлого
зарлагын тайлангийн агуулга,зорилгыг
тайлбарлахад оршино.

3. Монгол УИХ-р 2002 онд батлагдан
2003.01.01-нээс мөрдөгдөж
эхэлсэн “Төсвийн байгууллагын
Удирдлага Санхүүжилтийн Хуулийг
улсын нийт төсвийн байгууллагууд
хэрэгжүүлж эхэлж буй өнөө үед,
удирдагч байгууллагынхаа
санхүүгийн байдлыг сайтар
мэдэх,үйл ажиллагаагаа санхүүгийн
нөөц эх үүсвэртэй нь уялдуулан
анхаарлаа хандуулан ажиллах
зайлшгүй хэрэгцээ урган гарч
байна.
Эрүүлмэндийн
менежмент

4. Эрүүлмэндийн
менежмент
• Иймээс ЭМ-н салбарын аль ч
түвшинд ажиллаж байгаа
менежерүүд санхүүгийн ул
суурьтай мэдлэг, чадвартай байж
санхүүгийн холбогдолтой аливаа
шийдвэр гаргахдаа өөрттөө
итгэлтэй, чадварлаг байх
ёстой.ЭМС-н өөрчлөлт
шинэчлэлтийн хүрээнд хийгдэж
буй санхүүгийн шинэ тогтолцоо нь
менежерүүдээс шинэ ур чадварыг
шаардах боллоо.

5. САНХҮҮГИЙН УДИРДЛАГА БОЛ
ЭМНЭЛЭГ, ЭМБ САНХҮҮГИЙН НӨӨЦӨӨ
ХАМГИЙН ҮР АШИГТАЙ, ҮР ДҮНТЭЙ
АШИГЛАХ ЗАМААР ТАВЬСАН
ЗОРИЛТДОО ХҮРЭХ БОЛОМЖ ОЛГОДОГ
ХҮЧИН ЗҮЙЛ ЮМ.БАЙГУУЛЛАГА ҮЙЛ
АЖИЛЛАГААНЫХАА ЗОРИЛГЫГ
БИЕЛҮҮЛЭХЭД АЮУЛ УЧРУУЛЖ БУЙ
САНХҮҮГИЙН ГЭНЭТИЙН АСУУДЛЫГ
ӨӨРСДӨӨ ОЛЖ ИЛРҮҮЛЭХ ЧАДВАРТАЙ
БАЙХ ЁСТОЙ.
Санхүүгийн удирдлагын тухай
ерөнхий ойлголт

6. Санхүүгийнудирдлага
• Ямар ч байгууллагын удирдлага үр
ашигтай санхүүгийн удирдлагад
хүрэхийн тулд дараах зүйлийг ойлгох
шаардлагатай.
Санхүүгийн удирдлагын үйл
ажиллагаа
Үйл ажиллагааны үндсэн зарчмууд
Үйл ажиллагааны эцсийн үр дүн
Үр дүнгээс урган гарах дүгнэлтүүд
Байгууллагынхаа жилийн санхүүгийн
тайлангийн гол гол үзүүлэлтүүдийг
ойлгон хөрвүүлж, тайлбарлаж
чаддаг байх хэрэгтэй.

7. Санхүүгийнудирдлагын
голүүрэгзорилго
төлөвлөлт
тайлагналт
Санхүүгийн
удирдлага
хяналт

8. Төлөвлөлт
Та удирдагчийн хувьд
байгууллагынхаа зорилго,зорилтыг
тодорхойлж,түүндээ хүрэхийн тулд
үйл ажиллагаагаа явуулах
ёстой.Үүнд:
o Шаардагдах нөөцийн хэмжээг
тодорхойлох
o Санхүүжилтийн эх үүсвэр ба
ирээдүйн орлогоо 2-ланг нь
тодорхойлох.
o Санхүүжилтээ холбогдох газраас
авах

9. Төлөвлөлт
зорилтууд
үйл
төсөв
нөөц
Хувь хүний
ажлын
гүйцэтгэл

10. Тайлагналт• Байгууллагын удирдлага өөрийн байгууллагын
зорилтыг биелүүлэх үйл ажиллагааны
гүйцэтгэл,түүнд шаардагдах нөөц төсөвлөсний
дагуу бэлэн байгаа эсэхэд хяналт тавин
удирдаж, энэ талаар мэдээ тайланг хүлээн авч
байх шаардлагатай.Энэ нь хэзээ хаана яагаад
төлөвлөсөн гүйцэтгэлд зөрүү гарав гэдгийг
тодорхойлох боломж олгодог.Ингэснээр:
• Цаашид ямар алхам буюу үйл ажиллагаа
шаардлагатай байгаа
• Төлөвлөгөө эсвэл төсөвт өөрчлөлт хийх
шаардлага байгаа эсэх
• Ирээдүйд байгууллагын төлөвлөгөө,төсөвт ямар
нөлөө үзүүлэх зэргийг тодорхойлох боломж
олгоно.

11. ХянаХ
• Зоилтын биелэлтэнд нөлөөлөх
хүчин зүйлсийг үнэлж цэгнэсэн байх
хэрэгтэй.Хэрэв гүйцэтгэлийн зөрүү
нь таны хүсч байгаа зорилтын
биелэлтэнд 2-р нөлөөлж байвал
байдлыг засах шуурхай арга хэмжээ
авах хэрэгтэй.Үүнд:
• Үйл ажиллагааны төсвийг дахин
тооцохдоо орцын зардлыг хянан
магадлах
• Зарим үйл ажиллагааг үргэлжлүүлэх
эсэхийг магадлан хянах

12. Санхүүгийнудирдлага”
танаасюушаардахвэ?
1.Мэдэж байх 2.Мэдээлэлтэй байх
3.Дүн шинжилгээ хийдэг
байх
4.Шийдэмтгий
байх,шийдвэр гаргах
чадвартай байх

13. • 1.Мэдэж байх гэдэг нь:
Эмнэлгийн удирдлагын хувьд
• Байгууллагын бүтэц,санхүүгийн үйл
ажиллагааны хүрээ
• Байгууллагын зорилтууд ба хүрэх үр дүн
• Таны оруулах хувь нэмэр
• Ирээдүйд байж болох таатай нөхцөл ба
аюултай занал
• Байгуулагын давуу ба сул тал
• Таны мэдэлд байх нөөцийн хэмжээ зэргийг
ойлгож мэдсэн байхыг хэлнэ.

14. • 2.Шаардагдах мэдээлэлтэй
байх гэдэг нь:
• Байгууллагын зорилтоо
биелүүлэхийн тулд одоо хүрээд
байгаа үр дүн
• Үйл ажиллагаатай холбогдон гарсан
санхүүгийн гүйцэтгэл
• Байгууллагын гадаад болон дотоод
орчны өөрчлөлтийн талаар тодорхой
мэдэлэлтэй байхыг хэлнэ.

15. 3.Дүн шинжилгээ хийдэг байх гэдэг
нь:
• Санхүүгийн гүйцэтгэл нь санасан
хэмжээнд байгааг магадлах
• Төсөв,гүйцэтгэлийн зөрүүний учир
шалтгааныг тодорхойлдох
• Үйл,ажиллагааны цаашдын
хувилбаруудыг тодорхойлох
• Хэтийн үр дүнгийн төлөв байдлыг
тодорхойлох зэргийг гүйцэтгэдэг
байхыг хэлнэ.

16. • 4.Шийдэмгий шийдвэр гаргах
чадвартай байх:
• Таатай боломж,давуу талаа
ашиглахаа
• Аюул заналтай тэмцэх,сул талаа
даван туулахад шийдэмгий хандаж
зөв шийдвэр гаргаж чадахыг хэлнэ.

17. • Санхүүгийн удирдлага:
• Байгууллагын зорилго,зорилтдоо
хүрэх удирдлагын хэрэгсэл
юм.Санхүүгийн нөөцийг зөв зохион
байгуулахад удирдагч хүний
эзэмшсэн байвал зохих ур чадвар нь
удирдлагын бусад үйл ажиллагаанд
тавигдах шаардлагатай ижил
юм.Учир нь санхүү ба санхүүгийн
нөөц ашиглалт нь удирдлагын бусад
бүхий л үйл ажиллагаатай байнга
холбогдож байдаг.

18. • Төсвийн хяналт
• Төсөв гэдэг нь тодорхой нөөцийг
ашиглах тухай зөвшилцөн
тохиролцсон төлөвлөгөө бөгөөд энэ
нь:
• Ашиглах нөөцийн хэмжээг төлөвлөх
• Төсвийг хэтрүүлэхгүйгээр нөөцийг
ашиглах эрх мэдэл эдлэх
• Төлөвлөсөн нөөцийг зорьсон үр дүнд
хүргэхийн тулд ашиглах үйл
ажиллагааг багтаадаг байна.

19. • Энэ нь байгууллагын өмнөө тавьсан
зорилтыг биелүүлэхэд төсвийн
захирагч нь байгууллагын нэрийн
өмнөөс нөөцийг зарцуулах эрх
мэдэлтэйг харуулж буй санхүүгийн
илэрхийлэл юм.Төсөв нь санхүүгийн
үр дүнг удирдлагын зүгээс шалган
хянах хэрэгсэл байдаг.Эрүүл
мэндийн салбарын хувьд энэ нь жил
бүрийн орлого,зарлагын төсөв
бөгөөд нэмэгдэл (удирдлагын)
зардлыг мөн агуулдаг.

20. • Төсвийн хяналтын гол зорилго
нь:
• Эрх мэдэл олгох-Энэ нь
байгууллагын төсвийн хүрээнд
түүнийг захиран зарцуулах эрх
мэдлийг хуулийн хүрээнд өгч байгаа
хэрэг юм.
• Төлөвлөх-Төсөв нь санхүүгийн нэр
томьёогоор илэрхийлэгдсэн
байгууллагын жилийн төлөвлөгөөний
нэг хэлбэр

21. • Хянах-Төсвийн хяналт нь
байгууллага төлөвлөсөн
түвшинд хүрсэн болон зардлаа
зарцуулсныг баталгаажуулах
механизм.
• Урамшуулах-Төсвийн хяналтын
тогтолцоо нь төсөв захирагчийн
удирдлагын гүйцэтгэлийг
сайжруулах хүсэл эрмэлзлийг
төрүүлэх хөшүүрэг.

22. • Орлого,зарлага гэдэг ойлголт нь
тодорхой хугацаанд бараа,үйлчилгээ
үзүүлснээр олсон эсвэл хожсон
мөнгөний хэмжээг тодорхойлоход
ашигладаг нэр томьёо юм.Эдгээр нь
мөнгөн орлого ба зардлаас ялгаатай
бөгөөд учир нь бэлэн мөнгөний
(орлого) төлбөрийн бараа
бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ нь
хугацааны хувьд ялгаатай юм.

23. • Жишээлбэл:Эмийн хангалт
дараах байдлаар илэрч болно.
• 6сард захиалж хүлээн авсан
• 7сард төлбөрийг нь хийсэн
• 2сарын хугацаатай бараандаа
бүртгэсэн
• 8сард хэрэглэсэн.

24. • Бэлэн мөнгөний нягтлан бодох бүртгэлд
төсвөөс эерэг зарчмаар гүйлгээний утгыг
бүртгэн авдаг.Өөрөөр хэлбэл 7 сард
төлбөр хийсэн бол энэ сарыг л авна.
• Харин орлого зарлагын хувьд бол:
• -хүлээн авсан эмийг бараа
бүтээгдэхүүндээ хүлээн авсан (өөрөөр
хэлбэл 6сар) сард нь бүртгэн авна.
• -бараа бүтээгдэгдэхүүний бүртгэлдээ
тухайн эмийг хүлээн авснаас хэрэглэх
хүртэл бүртэлтэй байлгана.
• -тухайн эмийг хэрэглэж дуусах сарын
хугацаанд нь эмийг зардал болгон бүртгэж
улмаар тухайн сарын төсөвт шилжүүлэн
тусгана.

25. • Тэгэхээр бэлэн мөнгөний систем нь
байгууллагын бэлэн мөнгөний
гүйлгээнд хяналт тавьж нөлөөлөхөд
шаардлагатай мэдээллийг өгдөг
боловч бизнесийн үйл ажиллагааны
талаар бага хамааралтай
байдаг.Харин орлого ба зарлагын
систем нь бизнесийн үйл
ажиллагаагаар олсон хөрөнгийн үнэ
цэнийн талаар,зарлага нь тодорхой
хугацаанд зарцуулж хэрэглэсэн үйл
ажиллагааны талаар,орлого нь
орсон тодорхой үйл ажиллагааны
талаарх мэдээллийг өгдөг байна.

26. Орлогозарлагынтайлан
• Санхүүгийн удирдлагыг амжилттай
хэрэгжүүлэх гол хэрэгсэл
болмэдээлэл юм.Санхүүгийн
мэдээлэлти ажиллахад түүний
итга,хоорондын уялдаа холбоог
ойлгодог байж сайн ажиллах боломж
бүрдэнэ.Эрүүл мэндийн
байгууллагын үйл ажиллагааны
тайлан нь жилийн санхүүгийн
тайлан,бүртгэлүүд бөгөөд эрүүл
мэндийн бүх байгууллагуудад ижил
хөтлөгддөг.

27. Үйл ажиллагааны жилийн
санхүүгийн тайланг гадаад
хэрэгцээнд зориулан гаргадаг.
Тайлан,эсвэл түүний аль нэг зүйл
анги нь тухайн байгууллагын
хувьд өөр байвал түүний талаар
тайлангийн тодруулгад тайлбар
хийдэг.

28. Орлого зарлагын
тайлан
Эх
үүсвэр,санхүүжилти
йн тайлан
Баланс/тайлан
тэнцэл
Үйл
ажиллагаа
ны үндсэн
тайлангууд

29. • Эдгээр тайлан нь мөн дотоодын
хэрэглэгчдэд /менежер,гүйцэтгэх
захирал гэх мэт/ байгууллагынхаа
санхүүгийн байдлыг үнэлэхэд нь
мэдээллийн үнэтэй эх үүсвэр болдог
ба жилийн турш тогтмол хугацаанд
гаргадаг.Эдгээр нь :
• -орлого,зарлагын тайлан
• -баланс буюу тайлан тэнцэл
• Эх үүсвэр,санхүүжилтийн тайлан
зэрэг болно.

30. • Орлого,зарлагын тайлангийн
зорилго юу вэ?
• Орлого зарлагын тайлан нь
байгууллагын үйл ажиллагааны
хүрсэн үр дүнг харуулдаг.Энэ тайлан
нь тодорхой хугацааны туршид
орсон орлого,түүнийг олохын тулд
ашигласан үйл ажиллагааны
зардлыг харьцуулан санхүүгийн үнэ
цэнээр харуулдаг.Орлогоос зарлагыг
хасвал тухайн хугацааны туршид
олсон илүү орлого буюу дутагдлын
хэмжээ гарна.Тайлангаар дараах
зүйлсийг харах боломжтой.

31. • Орлого
• -тухайн хугацааны гэрээт
авлагын орлогын үнэ цэнэ
• -мөнгөн хөрөнгө
оруулалтаас олох хүүгийн
авлага
• -бусад бүх орлого

32. • Зардал
• -нэгжийн үйл ажиллгаатай
холбоотой бүх зардал
тухайлбал,цалин,материал,худалда
ж авсан үйлчилгээ элэгдэл
• Тухайн хугацааны туршид үндсэн
хөрөнгө ба ажлын капиталаар
хангахад зарцуулсан санхүүжилтийн
хүүгийн төлбөр
• Тухайн хугацааны онцгой шинжтэй
зүйлс болж болно.Үүнд үндсэн
хөрөнгийг худалдаалхаас олох
олз,гарз,эргэн төлөгдөхгүй зээлийг
хүчингүй болгох гэх мэт байж болно.

33. • Илүүдэл ба дутагдал
• Тухайн хугацааны туршид олж
байгаа орлогоос бүх зарлагыг хасч
илүүдэл буюу алдагдлыг тооцдог.
Илүүдэл ба дутагдлыг
орлого,зарлагын тайлан бэлтгэх
замаар тодорхойлох ба энэ нь бэлэн
мөнгөний илүүдэл буюу дутагдал биш
юм.Энэ үйл ажиллагаанаас олсон
орлогоос тухайн хугацааны үйл
ажиллагаанд зарцуулсан зардлыг
хассан ялгавар юм.

34. Эмнэлгийн орлого зарлагын
бүртгэлийн уламжлалт хандлага
жилийн нийт төсөв дэх үйл
ажиллагааний зардалд илүү анхаарч
ирсэн явдал юм.Эмнэлгийн хувьд
ялангуяа орлого,зарлага гэсэн
ойлголтууд нь маш өргөн хүрээтэй
бөгөөд эмнэлгийн орлого,зарлагын
дансыг доор харууллаа.Орлого
зарлагын тайланг жишээн дээр
харцгаая.Сумын эмнэлгийн жилийн
үйл ажиллагааны үр дүн.

35. Улсын төсвийн санхүүжилтийн орлого 500.000
ЭМДС-ийн санхүүжилтийн орлого 500.000
Өөрийн орлого 200.000
Бусдын орлого 72.000
Элэгдэл 200.000
Цалин 800.000
Хангамжийн зүйлс 90.000
Үйлчилгээ 30.000
Байр 60.000
Байгууллагын/сувилгааны/ хүн хүч 20.000
Хөрөнгө оруулалтын банкны хүү 10.000
Зээлийн хүү 50.000
Үндэсний хөрөнгийг худалдсан ашиг/худалдсан
үнэ ба хөрөнгийн бүртгэлийн үнэ цэнийн
хоорондын зөрүү/
50.000

36. Орлогозарлаынтайлангдараах
байдлаархаржболно
• Орлого,зарлагын тайланг дараах
байдлаар харж болно.
Орлого зарлагын тооцоо
Сумын эмнэлэг
(1)
(2) Үйл ажиллагааны зардал
Цалин 800
Улсын төсвийн сангийн орлого 500
ЭМД-ын сангаас орсон орлого 500
Өөрийн орлого 200
бусад 72
+1272

37. Хангамжийн зүйлс 90
Үйлчилгээ 30
Байр 60
Агентлагийн ажилтнууд 20
элэгдэл 200
1200
=72

38. • (3) үйл ажиллагааны
илүүдэл/дутагдал 72
• (3) илүүдэл,эхний үлэгдэл
• (4) хүү
• (5) онцгой шинжтэй зүйлс
• Үндсэн хөрөнгийг худалдсан ашиг +50
• Цэвэр илүүдэл/дутагдал (3+4+5) =82
• Тайлбар:Санхүүгийн менежерүүд сөрөг
тоог үргэлж хаалтанд бичижбаталдаг
заншилтай ба ингэснээр тод ялгарч
харагддаг.
өглөг -50
авлага +10

39. • Орлого,зарлагын тайлан нь
тодорхой хугацаанд
хэрэгжүүлсэн үйл ажиллагааны
санхүүгийн үр дүнг
харуулдаг.Байгууллагууд
санхүүгийн бүтэц ялгаатай
байдгаас зарим эмнэлгийн
орлого зарлаггын тайлан нь
агуулгын хувьд өөр байж
болно.гэхдээ тайлангийн
зорилго ижил юм.

40. Баланс(санхүүгийнбайдлын
тайлан)
• Баланс нь ихэвчлэн орлого зарлагын
тайлан дууссаны дараа
хийгддэг.Учир нь зарлагын
тайлангийн үр дүн нь баланс
гарахад заолшгүй шаардлагатай
байдаг.Байгууллагын давуу ба сул
талыг үнэлэхийн тулд энэ мэдээлэлд
дүн шинжилгээ хийдэг.Энэ нь тухайн
байгууллагын санхүүгийн чадавхийн
талаар дотоод ба гадны
хэрэглэгчдэд үндэслэлтэй дүгнэлт
хийх боломжийг өгдөг.

41. Тайлантэнцлийн
дараалал
А. Хөрөнгө
1.Эргэлтийн хөрөнгө
-бэлэн мөнгө
-авлага өгөх өглөг
-бараа материал
-нөхөн төлөгдөх зардал
(даатгал,түрээсийн төлбөр)
+
2.Үл хөдлөх хөрөнгө
-газар
-барилга,тоног төхөөрөмж
-Эдгээр хөрөнгийн элэгдэл
+
3.Биет бус хөрөнгө
-патент
Б.Эх үүсвэр
1.Богино хугацаат өр
төлбөр
-өглөг
-дансаар
-төлөх татвар
-төлөх ногдол ашиг
+
2.Урт хугацаат өр төлбөр
-барьцаат зээл
-бондын төлбөр
-бондын хөнгөлөлт
+
3.Хувь нийлүүлсэн хөрөнгө
-хувьцаа(үнэ,тоо)
-хувьцааны урамшуулал
-хуваарилагдаагүй ашиг
Нийт хөрөнгийн дүн= = нийт эх үүсвэрийн дүн

42. Байгууллагын үнэ цэнийг хэрхэн
тодорхойлох вэ? Үнэ цэнэ нь цаг
хугацааны аль ч үед байгууллагын
нөөц санхүүг харуулдаг.Энэ нь дараах
байдлаар тодорхойлогдоно.
Нийт сан(нөөц)=үндсэн хөрөнгө+цэвэр
эргэлтийн хөрөнгө
Цэвэр эргэлтийн хөрөнгө нь эргэлтийн
хөрөнгөнөөс богино хугацаат өр
төлбөрийг хасч тооцдог.Цэвэр
эргэлтийн хөрөнгө гэдэгт багтаж
байгаа зүйл нь өдөр тутмын практик
ажлын капитал гэдэг нэрээр
хэрэглэгддэг.

43. Алжын капитал ба цэвэр эргэлтийн
хөрөнгө нь адил утгатай.
Үндсэн хөрөнгө гэж юу вэ? Энд эрүүл
мэндийн салбарт хөрөнгө(капитал) гэж
үздэг зүйлс орно.Хөрөнгийн зардлын
санхүүжилт гэдэг тодорхойлт нь
үндсэн хөрөнгийг худалдан авахад
зориулагдсан юм.Үндсэн хөрөнгө
гэдгийг товчоор авч үзвэл
• Бүх газар,барилга,үйлдвэр(баригдаж
байгаа барилга)
• Бүх тээврийн хэрэгсэл
• Тогтоосон хэмжээнээс (жишээ
нь:1000.0)дээш оруулалтын үнэ
бүхий бүх тоног төхөөрөмж

44. • Нэг бүрийн тогтоосон үнийн дүн.Жишээ
нь:250.0 ба түүнээс дээш бүх иж бүрдмэл
тоног төхөөрөмж нийт үнэ нь Жишээ
нь:1000.0 ба түүнээс дээш тоног
төхөөрөмж.
• Үндсэн хөрөнгийн үнэ нь тухайн цсаг үе дэх
өнөөгийн үнэ цэнээр тодорхойлогдоно
(өнөөгийн үнэ цэнийг тогтоохдоо худалдан
авсан үнээс тухайн үеийн бүртгэлийн
зарчмын дагуу дахин тооцон элэгдлийн
үнийг хасч тооцдог).
• Ажлын капитал гэж юу вэ? Тухайн
байгууллагын өдөр тутмын үйл
ажиллагааны гүйцэтгэлийн явцыг хангах
нөөцийн цэвэр үнэ цэнийг ажлын капитал
гэнэ.

45. • Ак=эрэлтийн хөрөнгө-богино
хугацааны өр төлбөр
Тиймээс ажлын капитал нь цэвэр
эргэлтийн хөрөнгөтэй адил утгатай
юм.Эргэлтийн хөрөнгөд дараах
зүйлсүүд орно.Үүнд:
• Бараа материал,дүнд байгууллагын
үйл ажиллагаанд хэрэглэгддэг
үндсэн хөрөнгөд ордоггүй тоног
төхөөрөмж материал орно.Дуусаагүй
үйлдвэрлэл (ДҮ) –энэ нь эрүүл
мэндийн байгууллагын бүртгэлд
тусгадаггүй бөгөөд үйлдвэрлэл
эрхэлдэг салбарт хамааралтай.

46. • Авлага (зээлдэгч)-байгууллагын
өдөр тутмын үйл ажиллагаатай
холбоотой (Ж.нь:хийгдсэн ажлын
гэрээний төлөгдөөгүй байгаа төлбөр
г.м) багтан
• Богино хугацааны хөрөнгө оруулалт-
байгууллагын өдөр тутмын үйл
ажиллгааны зориулалттай боловч
тэр хугацаагаар хэрэглэхгүй
илүүдэлтэй байгаа бөгөөд ашиг
олохоор хөрөнгө оруулалтын
зорилгоор байршуулсан мөнгөн
хөрөнгө юм.

47. • Богино хугацааны өр гэдэг нь:
• Банкны төлбөр (богино хугацаабы
зээл)-байгууллагын үйл
ажиллагааны тасралтгүй явуулахын
тулд шаардагдах бэлэн мөнгө
байдлаар ашиглаж буй богино
хугацааны зээлийн үнэ.
• Өглөг(зээлдүүлэгч)-3дагч талд төлөх
ёстой байгууллагын үйл
ажиллагаанд хэрэглэсэн
бараа,үйлчилгээний төлбөрийн
хэмжээ(эм,эмнэлгийн хангамжийн
материал,цалин гэх мэт).

48. Эмнэлэгтхэрэглэгддэгкапиталын
жишээ
• Эргэлтийн хөрөнгө
• ХАСАХ нь:
• Богино хугацаат өр төлбөр
Банкинд төлбөр/богино хугацаат зээл 10.000
Өглөг 50.000
Цэвэр эргэлтийн
хөрөнгө/ажлын капитал/ 122.000
Бараа материал 130.000
Авлага 30.000
Бэлэн мөнгө 2.000
Богино хугацаат хөрөнгө оруулалт 20.000
182.000

49. • Хэрэв үндсэн хөрөнгө 2000000 бол
байгууллагын цэвэр үнэ цэнэ нь:
Нийт цэвэр =үндсэн хөрөнгө+цэвэр
эргэлтийн хөрөнгө
=2000000+122000
=2122000
Эх үүсвэр юунаас бүрддэг вэ? Эх
үүсвэр нь хөрөнгийн хаанаас
санхүүжүүлж байгааг заадаг хэрэгсэл
юм.Ж.нь:1 байгууллага байшингаа 100
сая-аар худалдаж авчээ.Энэ байшин
нь үндсэн хөрөнгө болно.Худалдан
авагч болох хөрөнгө эзэмшигч нь
санхүүгийн эх үүсвэрийг ашигласан.

50. • Энэ тохиолдолд энэ 100сая-ийг зээл
гэж үзэе.Уг худалдан авах ажлыг
санхүүжүүлсэн капиталыг эх үүсвэр
гэж үздэг.Баланс нь дараах
байдлаар бичигдэнэ.
• Баланс
• Хөрөнгө (төгрөг)
• Үндсэн хөрөнгө-барилга,байшин 100сая
• Нийт цэвэр хөрөнгө 100сая
• Санхүүжилт
• Зээллэг 100сая
• Нийт эх үүсвэр 100сая

51. • Энэ зарчмыг аль ч бүртгэлийн
гүйлгээ бүрт ашиглана.Байгууллага
өсч өргөжих тутам капиталын эх
үүсвэрийн төрөл ялгаа нэмэгдэх
болно.Эмнэлгийн хувьд эх үүсвэр нь
тухайн эмнэлгийн хувьд тухайн
эмнэлгийн санхүгийн бүтцээс
хамаарч өөр байж болно.Эх үүсвэр
нь дараах зүйлсээс бүрэлдэнэ.Үүнд:
• Явуулж байгаа бизнесийн үйл
ажиллагааны эхний жилээс жил
тутам өссөн дүнгээр хуримтлагдсан
илүүдэл(дутагдлын дүн)
• Нэмэх нь

52. • Явуулж байгаа бизнесийн үйл
ажиллгааны эхний жил тутамд өссөн
дүнгээр хуримтлагдсан нөөц Ж.нь:
инфляци
• Нэмэх нь
• Хугацаанд нь буцааж өгсөн жилийн
ямар нэгэн төлбөрийг хасаад
бизнесийн үйл ажиллагаа эхлэхээс
хойш авсан шинэ урт хугацааны
санхүүжилт.
• Балансын хүснэгтэн дээр илүү
нарийвчлан ач үзье.Сумын
эмнэлгийн жилийн эцсийн байдлаар
дараах үнэлгээг хийсэн байна.

53. Сая төгрөг
Барилга,байшин 20.000
Газар -
Тоног төхөөрөмж 6.000
Авлага 1.500
Мөнгөн хөрөнгө 25
Материал 1.350
Өглөг 2.800
Хөрөнгө оруулалт 40
Банкны төлбөр 200
Богино хугацааны зээл -
Хандивын хөрөнгийн нөөц 4.000
Шинэ зээл 18.000
Хуримтлагдсан илүүдэл 1.000
Дахин үнэлгээний нөөц 2.915

54. • Жич:
• Хандивийн хөрөнгийн нөөц нь
эмнэлэгт хандивласан хөрөнгийн
дүнг харуулна.
• Дахин үнэлгээний нөөц нь эмнэлгийн
үндсэн хөрөнгийг хариуцан эрх
мэдэл бүхий газраас тогтоосон
индексийн дагуу үнэлж үндсэн
хөрөнгийн бүртгэлийн үнийг
одоогийн үнэ ханшинд
шилжүүлэхийг хэлнэ.
• Жилийн баланс:
• (2002 оны 12.31-ний санхүүгийн
жилийн эцсийн байдлаар)

55. А.Хөрөнгө
1.Эргэлтийн хөрөнгө
-бэлэн мөнгө 25
-авлага 1500
-бараа материал 350
-хөрөнгө оруулалт 40
Дүн 2915
2.Үндсэн хөрөнгө
-газар -
-барилга 20000
-тоног төхөөрөмж 6000
Дүн 26000
3.Биет бус хөрөнгө
-патент
Дүн 0
Б.Эх үүсвэр
1.Богино хугацааны өр
-өглөгийн
-дансаар өгөх өглөг
-төлөх татвар
-төлөх ногдол ашиг
Дүн 2800
2.Урт хугацаат өр төлбөр
-барьцаат зээл 200.0
-шинэ зээл 18000
-бондын хөнгөлөлт
Дүн 18200
3.Хувь нийлүүлсэн өмч
-хандив 4000
-дахин үнэлсэн 2915
-хуримт илүүдэл 1000
Нийт хөрөнгийн дүн =
28915
= нийт эх үүсвэрийн дүн
28915