Sm3

1. “САНХҮҮГИЙН
УДИРДЛАГА” ХИЧЭЭЛ
Багш. Ж.Пүрэвсүрэн

2. What Is A Budget?
A budget is a financial plan drawn up for the purpose of
managing financial resources properly.
An organisation must have set policy about the
budget process:
Who is responsible for the process?
Who will draft the budget?
Who will be consulted in drawing up the
budget?
When should the budget process start?
Who will approve the budget?
How will the budget be monitored and
controlled?

3. The Planning and Budget Cycle
1: Planning and setting
objectives
What will be done, by whom
and when?
2: Identifying resource
needs
what resources (exactly) are
needed to carry out the
plans? What will this cost?
3: Implementation
of plans, and
monitoring the
implementation

4. Санхүүгийн төлөвлөлт түүнийг
хийх арга зүй
1. Санхүүгийн төлөвлөлт түүнийг хийх шаардлага, арга хэрэгсэл
2. Мөнгөн хөрөнгийн төлөвлөлт
3. Ашгийн төлөвлөлт
1. Төлөвлөлт нь байгууллагын үйл ажиллагааны чиг
хандлагыг тодорхойлох, зохицуулж удирдах,
хяналт тавихад чиглүүлэгч болдог төдийгүй
зорилгодоо хүрэх үндсэн суурь арга зам болдог
байна. Санхүүгийн төлөвлөлтийн явц:
Урт хугацааны
санхүүгийн төлөвлөгөө
Богино хугацааны
санхүүгийн төлөвлөгөө
Сэдэв№ 02

5. • Үндсэн хөрөнгөөр хийх
хөрөнгө оруулалт
• Бүтээгдэхүүнийболовсруулал
т шинэчлэлт, өөрчлөлт
• Санхүүжилтийн эх үүсвэрийн
сонголт
• Урт хугацаат өр зээлийн
хэрэгцээ, төлбөр
• Төсөл судалгаа
шинжилгээний ажил
• Нэгдэлт хоршилт зэрэг
асуудал тусгагдана.
Гол бүрэлдэхүүн
хэсэгт:
•Үйл ажиллагааны
төсөв
•Мөнгөн хөрөнгийн
төсөв
•Төсөвлөсөн
санхүүгийн тайлан
багтана.

6. Богино хугацааны санхүүгийн төлөвлөгөө нь борлуулалтын
таамаглал хийхээс эхэлж төсөвлөсөн санхүүгийн тайлан,
мөнгөн хөрөнгийн төсөв зохиосноор дуусна. Үүнд:
Борлуулалтын
таамаглал
Үйлдвэрийн
төлөвлөгөө
Төлөвлөсөн
орлогын
тайлан
Мөнгөн
хөрөнгийн
төсөв
Урт хугацаат
хөрөнгө
оруулалтын
төлөвлөгөө
Өмнөх үеийн
тайлан баланс
Төсөвлөсөн
тайлан баланс
Урт хугацаат
санхүүгийн
төлөвлөгөө
Үйлдвэрлэлий
н төлөвлөгөө
Шууд хөдөлмөр
Материалын зардал
Үйлдвэрлэлийн нэмэгдэл зардал.
Үйл ажиллагааны бусад зардлын
төсвөөс бүрдэнэ.

7. Санхүүгийн төлөвлөгөөг :
•Мөнгөн хөрөнгийн төлөвлөлт
•Ашгийн төлөвлөлт гэж ангилна.
Мөнгөн хөрөнгийн төлөвлөлт
Мөнгөн хөрөнгийн төсвийг богино хугацааны мөнгөний
хэрэгцээг тодорхойлох зорилгоор зорхионо.
Мөнгөн хөрөнгийн төсөв
11 ссаарр ................1122ссаарр
ООрроохх ммөөннггөөнн ууррссггаалл
--ггаарраахх ммөөннггөөнн ууррссггаалл
ЦЦээввээрр ммөөннггөөнн ууррссггаалл
++ ММөөннггөөнн ххөөррөөннггииййнн
ээххнниийй үүллддээггддээлл
ММөөннггөөнн ххөөррөөннггииййнн
ээццссииййнн үүллддээггддээлл
--ШШааааррддллааггааттаайй ннөөөөцц
ШШааааррддллааггааттаайй ссааннххүүүүжжииллтт
ИИллүүүүддээлл ммөөннггөөнн ххөөррөөннггөө

8. Мөнгөн хөрөнгийн төсвийг зохиосноор илүүдэл ба хомсдлын хэмжээг
тогтооно. Илүүдэлтэй үед богино хугацаат хөрөнгө оруулалт,
хомсдолтой үед гаднаас авах санхүүжилтийг төлөвлөх боломж олгоно.
Санхүүжилт орох ба гарах мөнгөн урсгалын хэмжээ хугацааны талаар
ойлголтыг өгнө.
1. Төсөвлөсөн борлуулалт
Мөнгөн урсгалын тооцоонд
орохгүй. Учир нь борлуулалт
бэлнээр зээлээр орж ирэх
орлогод хуваагдан тооцогдоно.
2. Бэлэн мөнгөөр хийх борлуулалт
•Төсөвлөсөн борлуулалтаас тухайн
сардаа бэлнээр орж ирэх хэсгийг
тооцно.
•Дансны авлага цуглуулалт. Энэ нь
өмнөх сарын борлуулалтаас
тухайн сард орж ирэх авлагын
хэмжээг харагдана.
3. Орох мөнгөн урсгалд
Бэлэн мөнгөөр хийх борлуулат,
Авлага цуглуулалт болон бусад
Бэлэн мөнгөөр орох орлогыг
тооцно.

9. 4. Гарах мөнгөн урсгалд
•Бэлэн мөнгөөр хийх худалдан
авалт,цалин, татвар, зээлийн
үндсэн төлбөр,хүүгийн төлбөр,
хувьцаагаа буцаан худалдан
авалтаас гарах мөнгөн урсгалыг
оруулж тооцно.
•Элэгдэл мэт мөнгөн бус зардал
тооцогдохгүй.
5. Бусад мөнгөн орлого
•Авах ноогдол ашиг, хүү, үндсэн
хөрөнгийн борлуулалтын орлого,
түрээсийн орлого гэх мэт.
•Нийт орох мөнгөн урсгалуудын
нийлбэрээр сар бүр тооцно.

10. Ашгийн төлөвлөлт.
Төсөвлөсөн орлогын тайлангууд бэлтгэгдэнэ. Үйл
ажиллагааны таамаглаж байгаа түвшинд эх үүсвэр
хөрөнгө, гарах зардал ба орлогыг зөв оновчтой
тодорхойлох шаардлагатай байдаг. Ашгийн
төлөвлөлтийн гол орцууд нь:
a) Өнгөрсөн хугацааны санхүүгийн тайлангууд
b) Борлуулалтын таамаглал юм.

11. Ирээдүйн борлуулалтын таамаглалаас
үндэслэн төсөвлөсөн орлогын тайланг бэлтгэнэ.
Үүнд: борлуулалтын хувиар тооцох аргыг
ашиглана.
Уг арга нь борлуулалтын таамаглалаас ирэх
жилийн хүлээгдэж байгаа нйит борлуулалтын
орлогыг тооцож дараах үзүүлэлтүүдийг өмнөх
жилийн борлуулалтанд эзлэж байсан хувь
хэмжээгээр ирэх жилийн борлуулалтаас
тэдгээрийг тооцож гаргах арга юм.

12. Борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг (өмнөх жил)
Борлуулсан
бүтээгдэхүүний
өртөгт эзлэх % =
Борлуулалт (өмнөх жил)
Үйл ажиллагааны
зардлын эзлэх % =
Үйл ажиллагааны зардал(өмнөх жил)
Борлуулалт (өмнөх жил)
Хүүгийн зардлын
эзлэх% =
Хүүгийн зардал(өмнөх жил)
Борлуулалт(өмнөх жил)

13. Төсөвлөсөн ББӨТ=БорлуулалтТ*ББӨ эзлэх %
ҮАЗТ=БорлуулалтТ*ҮАЗ эзлэх %
ХЗТ=БорлуулалтТ*ХЗ эзлэх %
Бүх зардлуудыг хувьсах ангилалд авч үзнэ. Нийт зардлын
дотор тогтмол зардал байх ёстой бөгөөд борлуулалтын
өсөлт бууралтаас эдгээр зардал хамаарахгүй тогтмол
хэвээрээ үлдэнэ.
Эдгээр тогтмол
зардлын
нөлөөгөөр
Борлуулалтын үед ашиг
борлуулалтын өсөлтөөс илүү
хэмжээгээр өснө.
Борлуулалт буурах үед ашиг
борлуулалтын бууралтаас илүү
хэмжээгээр буурна.

14. Төсөвлөсөн тайлан баланс тохируулах аргыг хэрэглэдэг.
Тайлан баланс гаргасны эцэст эх үүсвэр тал нь хөрөнгө
талаасаа их байвал илүүдэл эх үүсвэрт тооцож
балансыг тэнцвэржүүлэх зорилгоор оруулж тооцдог.

15. Хэрэв төсөвлөсөн тайлан тэнцлийн хөрөнгө тал эх үүсвэр
талаасаа их гарвал тухайн компанид нэмэлт санхүүжилт
шаардана гэж үзнэ. Үүнийг зээл авах, хөрөнгө түрээслэх,
хувьцаа гаргах замаар хангана. Төсөвлөсөн санхүүгийн
тайлан компани ойрын зорилтдоо хүрэх арга замыг
тодорхойлох хамгийн гол хэрэгслүүд юм.
Зардал
* Тогтмол
* Хувьсах
Төсөвлөсөн ашиг илүү бодитой гардаг.
Тайлан балансын нэг үзүүлэлтийг тодорхойлоод
бусадыг нь тооцсоны үндсэн дээр гаргана.