Bahasa Melayu 1 Semester 2 PPISMP

1. 1.0 PENDAHULUAN
1.1 Pengenalan
Tatabahasa merupakan salah satu daripada cabang ilmu yang mempelajari dan
mengkaji mengenai bahasa. Tatabahasa juga merupakan bidang ilmu yang
mempelajari kaedah-kaedah yang mengatur penggunaan bahasa. Menurut Kamus
Dewan Edisi Keempat (2006), tatabahasa didefinisikan sebagai pengetahuan atau
pembelajaran tentang pembentukan dan proses pembinaan ayat seperti penyusunan
kata dalam ayat dan penggolongan kata dalam sesuatu ayat. Ilmu ketatabahasaan
sangat penting dalam mana-mana bahasa yang terdapat di dunia kerana ilmu ini
mampu menjadikan bahasa itu menjadi lebih mantap dan dominan mengikut
peredaran zaman.
Tinjauan terhadap bidang tatabahasa ini kebiasaannya dilakukan dari dua segi.
Segi pertama merupakan proses perkataan yang dibentuk daripada bunyi-bunyi
bahasa. Segi kedua ialah perkataan yang disusun menjadi satu ayat lengkap. Dalam
kajian ilmu linguistik, proses perkataan yang dibentuk daripada bunyi-bunyi bahasa
dikenali sebagai bidang morfolgi. Manakala, perkataan yang disusun menjadi satu
ayat lengkap dikenali sebagai bidang sintaksis.
Menurut Abdullah Hassan (2006), morfologi merupakan satu bidang ilmu yang
mengkaji bentuk perkataan. Dalam bidang kajian ini, para ahli bahasa amat
menitikberatkan dua unsur yang terdapat dalam bidang ini, iaitu morfem dan kata.
Menurut Nik Safiah Karim et al. (1997), sintaksis didefinisikan sebagai satu
cabang ilmu bahasa yang mengkaji bentuk, struktur, dan binaan ayat. Sintaksis
bukan sahaja mengkaji ayat, tetapi hukum-hukum yang menentukan bagaimana ayat
disusun.
1

2. 2.0 FRASA
2.1 Definisi Frasa
Asmah Hj. Omar (1982), menerangkan dalam tatatingkat nahu atau tatabahasa,
frasa menduduki setingkat lebih tinggi daripada kata dan setingkat lebih rendah
daripada klausa.
KLAUSA
FRASA
KATA
MORFEM
Rajah 1.1: Tingkatan Nahu
Pendefinisian frasa mestilah bergantung kepada teori yang mendasari hujah.
Dalam konteks ini, frasa ialah suatu unit tatabahasa dalam tatatingkat atau tetingkat
sintaksis sesuatu bahasa. Frasa juga merupakan satu komponen atau tunjang
terpenting dalam bidang sintaksis. Selain itu, frasa juga memainkan peranan atau
fungsi-fungsi tertentu dalam binaan sesuatu ayat.
Merujuk kepada Azhar Bahari (2009), frasa berpotensi untuk berkembang dan
diperluas. Frasa boleh juga terdiri daripada satu perkataan dan dapat dikembangkan
menjadi unit yang mengandungi dua perkataan atau lebih. Lihat rajah di bawah:
Frasa Nama
Kucing
Seekor kucing
Seekor kucing jantan
Seekor anak kucing jantan
2

3. Melalui seorang Tokoh Pejuang Bahasa Melayu Sepanjang Zaman, Asraf
(2008) dalam buah fikiran beliau, Petunjuk Tatabahasa Bahasa Melayu, frasa
merupakan sepatah kata atau lebih daripada sepatah kata yang berfungsi sebagai
subjek dan predikat serta menjadi objek dalam sesuatu ayat. Dalam tatabahasa
bahasa Melayu, terdapat empat jenis frasa lazim, iaitu Frasa Nama (FN), Frasa Kerja
(FK), Frasa Adjektif (FA) dan Frasa Sendi Nama (FSN). Melalui Asraf juga, sesebuah
ayat semestinya mempunyai subjek dan predikat. Lihat rajah di bawah:
Ayah seorang guru.
Subjek Predikat
Ayah Seorang guru
Habibah dan Hasnah (2010) mentakrifkan frasa sebagai satu unit yang terdiri
daripada satu susunan lengkap yang mempunyai sekurang-kurangnya dua
perkataan, ataupun satu perkataan yang boleh diperluas menjadi dua perkataan dan
lebih.
Frasa Seekor anak kucing jantan
Frasa
Kucing
Frasa
Seekor kucing
Frasa
Seekor anak kucing
Seekor anak kucing jantan
Rajah 1.2: Binaan Frasa
Abdullah Hassan (2008), dalam catatan beliau yang berbunyi, Tatabahasa
Pedagogi Untuk Sekolah Menengah, frasa ialah satu unsur yang menjadi
sebahagian daripada ayat. Beliau juga berpendapat bahawa frasa terdiri daripada
satu perkataan ataupun satu kumpulan perkataan yang digabungjalinkan mengikut
rumus tatabahasa bahasa Melayu bagi membawa sesuatu makna. Dalam hal ini,
dapat kita lihat bahawa, frasa boleh bertindak sebagai pelengkap dalam sesuatu ayat
yang boleh membawa sesuatu makna sama ada ayat itu pendek mahupun panjang.
3

4. Dalam catatan Nik Safiah Karim (2008), frasa ialah unit yang boleh terdiri
daripada satu susunan yang mengandungi sekurang-kurangnya dua patah perkataan
ataupun satu perkataan serta berpotensi untuk diperluas menjadi dua perkataan dan
lebih.
Abdullah Hassan dan Ainon Mohd (1994) menyebut bahawa dalam bahasa
Melayu, satu perkataan boleh membentuk frasa. Biasanya, terdapat dua perkataan
ataupun lebih dalam frasa serta boleh membentuk ayat.
Ong Ching Guan (2009) pula berpendapat dalam bukunya, Kuasai Struktur
Ayat Dalam Bahasa Melayu, menyebut frasa sebagai satu binaan yang tidak terpisah
antara satu dengan yang lain bagi sesuatu kata atau kata-kata yang boleh membina
ayat.
Merujuk Sulaiman Masri (2006), frasa merupakan kumpulan perkataan yang
membentuk unit ayat. Satu daripada perkataan boleh menjadi satu frasa apabila
dapat berfungsi sendiri dan menduduki fungsi binaan ayat.
Tuntasnya, melalui definisi beberapa tokoh linguistik, dapat saya simpulkan
bahawa frasa merupakan satu unit kata yang berpotensi untuk dikembangkan atau
diperluas menjadi dua atau lebih perkataan yang mendatangkan makna.
4

5. 2.2 Jenis Frasa
2.2.1 Pengenalan
Nama jenis frasa ditentukan oleh nama-nama perkataan yang menjadi inti frasa.
Sekiranya perkataan yang menjadi inti frasa itu kata nama, maka frasa itu disebut
sebagai frasa nama. Sekiranya perkataan yang menjadi inti frasa itu kata kerja, maka
frasa itu disebut sebagai frasa kerja. Sekiranya perkataan yang menjadi inti frasa itu
terdiri daripada kata adjektif, maka frasa itu dikenali sebagai frasa adjektif. Sekiranya
perkataan yang menjadi inti frasa itu terdiri daripada kata sendi, maka frasa itu
disebut sebagai frasa sendi.
Frasa
Frasa Nama Frasa Kerja Frasa Adjektif Frasa Sendi
Rajah 1.3: Jenis-jenis Frasa Bahasa Melayu
Binaan ayat dasar dalam bahasa Melayu terdiri daripada konstituen utama
iaitu subjek dan predikat. Dalam Kamus Dewan Edisi Keempat (2006), konstituen
ialah unsur bahasa yang merupakan satu juzuk atau bahagian daripada satuan
bahasa yang lebih besar dalam pembinaan sesuatu ayat. Unsur-unsur yang
membentuk dua konstituen utama atau pola utama dalam pembinaan ayat-ayat
dasar bahasa Melayu seperti berikut:
FN + FN
FN + FK
FN + FA
FN + FSN
Rajah 1.4: Konstituen Utama Ayat Dasar Bahasa Melayu
5

6. Contoh:
SUBJEK PREDIKAT POLA AYAT
Ali pelajar FN + FN
Cikgu Anuar mengajar saya FN + FK
Ibu baik FN + FA
Dia dari Pahang FN + FSN
Rajah 1.5: Subjek dan Predikat
6

7. 2.3 Frasa Nama
2.3.1 Pengenalan
Frasa nama (FN) ialah binaan yang boleh terdiri daripada satu perkataan atau
beberapa perkataan yang boleh berfungsi sebagai satu konstituen dalam binaan ayat.
Dalam binaan ayat bahasa Melayu, terdiri daripada dua konstituen, iaitu subjek dan
predikat. Unsur-unsur yang membentuk dua konstituen utama ayat-ayat dasar
bahasa Melayu terdiri daripada:
FN + FN
FN + FK
FN + FA
FN + FSN
Rajah 1.6: Konstituen Utama Ayat Dasar Bahasa Melayu
Dalam pola ayat dasar atau konstituen di atas, frasa nama berfungsi sebagai
subjek. Frasa nama hanya berfungsi sebagai predikat dalam konstituen FN + FN. Hal
ini boleh dilihat berdasarkan contoh di bawah:
Subjek Frasa Nama Predikat Frasa Nama
Ibu doktor.
Ibu budak itu doktor.
Ibu budak itu doktor gigi.
Kuala Lumpur ibu negara Malaysia.
Bandaraya Kuala Lumpur ibu negara Malaysia.
Berdasarkan ayat-ayat di atas, jelas dilihat bahawa frasa nama boleh terdiri
daripada satu perkataan sahaja walaupun ataupun beberapa perkataan yang terdiri
daripada kata nama.
7

8. Perkataan-perkataan yang boleh hadir dalam frasa nama daripada jenis
perkataan-perkataan seperti berikut:
Gelaran
Ganti
Ganti
Nama
Nama
Penunjuk
Nama Kata
Khas Tanya
Frasa
Nama
Nama Kata
Am Arah
Penjodoh Kata
Bilangan Bilangan
Rajah 1.7: Jenis Perkataan-perkataan Nama.
8

9. 2.3.2 Fungsi Frasa Nama
Dalam bahasa Melayu, terdapat lima fungsi frasa nama. Fungsi-fungsi bergantung
kepada kedudukannya dalam sesuatu ayat. Fungsi frasa nama ialah:
Objek dalam
Subjek Predikat
frasa kerja
Pelengkap Kata nama
dalam frasa dalam frasa
kerja sendi
Rajah 1.8: Fungsi-fungsi Frasa Nama.
Dalam semua konstituen bahasa Melayu, frasa nama bertindak sebagai
subjek. Hal ini boleh dilihat melalui perkataan yang dicondongkan berdasarkan
contoh di bawah:
Subjek Predikat
Anisah bekerja sebagai akauntan di Bank Negara Malaysia.
Rahman dilantik sebagai Ketua Pelajar Sekolah Dato’ Abdul Razak.
Air dalam bendang berkocak bagaikan dilantar batu ke dalamnya.
Selain bertindak sebagai subjek dalam ayat, frasa nama juga berfungsi
sebagai predikat. Frasa nama yang bertindak sebagai predikat, merupakan frasa
nama yang mempunyai pola ayat jenis FN + FN. Hal tersebut dapat dilihat melalui
perkataan yang dicondongkan berdasarkan contoh di bawah:
Subjek Predikat
Muhyiddin Yasin Timbalan Perdana Menteri Malaysia
Dia guru sekolah agama.
Malaysia negara yang aman damai.
9

10. Frasa nama juga boleh berfungsi sebagai objek dalam frasa kerja. Hal ini
boleh dilihat melalui perkataan yang dicondongkan berdasarkan contoh di bawah:
Subjek Frasa Kerja + Objek
Ayah memangkas dahan-dahan pokok yang rendang.
Emak menyiang ikan yang dibeli di pasar pagi tadi.
Syafiq menaiki bas ke sekolah pada setiap hari.
Selain itu, frasa nama turut berfungsi sebagai pelengkap kepada frasa kerja.
Dalam hal ini, frasa nama menjadi pelengkap kepada frasa kerja tak transitif sahaja.
Hal ini boleh dirujuk melalui perkataan yang dicondongkan berdasarkan contoh di
bawah:
Subjek Predikat + Pelengkap
Bukit-bukau menjadi rata.
Abang menjadi pegawai di kementerian.
Mangsa kekejaman Zionis hanya berumahkan khemah sahaja.
Akhir sekali, frasa nama juga dapat menjadi unsur dalam frasa sendi nama.
Hal ini dapat dilihat melalui contoh berikut:
Subjek Frasa Kerja + Objek
Ayah dirawat di hospital.
Emak membeli ikan di pasar.
Syafiq menaiki bas ke sekolah.
Kesimpulannya, frasa nama juga mempunyai lima fungsi yang saling
melengkapi dalam sesuatu binaan ayat. Frasa nama berfungsi sebagai menjadi
subjek, menjadi predikat, menjadi objek dalam frasa kerja, menjadi pelngkap dalam
frasa kerja dan menjadi kata nama dalam frasa sendi nama. Frasa nama juga bukan
sahaja menjadi subjek dan predikat dalam sesuatu ayat, malahan mempunyai fungsi
lain dalam sesuatu ayat yang dibina dengan menggunakan pola ayat dasar yang
betul.
10

11. 2.3.3 Binaan Frasa Nama
Binaan frasa nama boleh terbentuk daripada satu perkataan sahaja ataupun deretan
perkataan. Merujuk kepada Habibah dan Hasnah (2010), jika frasa nama dibentuk
oleh sederetan perkataan, terdapat dua jenis hubungan antara perkataan-perkataan
itu terdiri daripada satu perkataan yang merupakan inti bagi seluruh frasa nama itu,
sementara perkataan lain merupakan penerang. Jenis kedua ialah mempunyai dua
unsur inti di dalamnya. Hal ini turut disebut dalam Tatabahasa Dewan. Oleh itu,
binaan frasa nama adalah terdiri daripada:
Inti + Penerang
Inti + Inti
Rajah 1.9: Binaan Frasa Nama Bahasa Melayu
Abdullah Hassan dan Ainon Mohd (1994), mendefinisikan inti sebagai unsur
yang diberi penumpuan makna dan mewakili seluruh frasa itu dari segi makna,
sementara penerang merupakan unsur yang menerangkan makna dalam inti itu.
Misalnya, dalam frasa nama bapa lelaki itu intinya ialah bapa, sementara lelaki dan
itu merupakan penerang-penerang yang menerangkan bapa. Berikut merupakan
contoh-contoh frasa nama yang mempunyai unsur inti + penerang dan inti + inti:
Frasa Nama
Predikat
Inti Penerang
Guru Bahasa Melayu itu sungguh mesra.
Abang budak perempuan itu sungguh kacak.
Kelakuan baik selalu mendapat pujian.
Encik Mohamad pensyarah baru di institut kami.
Rajah 2.0: Contoh Frasa Nama Inti + Penerang
11

12. Frasa Nama
Predikat
Inti Inti
guru besar sangat garang.
ibu bapa perlu lebih tegas.
pinggan mangkuk diletakkan di atas para.
pemuda pemudi harapan negara.
Rajah 2.1: Contoh Frasa Nama Inti + Inti
Merujuk kepada Tatabahasa Dewan Edisi Baharu, frasa nama yang
mengandungi unsur-unsur yang mempunyai hubungan inti + penerang boleh
terbentuk daripada jenis-jenis binaan seperti berikut:
Inti + Penerang Nama
Inti + Penerang Bukan Nama
Rajah 2.2: Binaan Frasa Nama Jenis Inti + Penerang.
Dalam hubungan inti + penerang nama, binaan frasa nama dalam hubungan
ini semua konstituen terdiri daripada kata nama, dengan intinya terdiri daripada kata
nama dan penerangnya juga terdiri daripada kata nama. Kata nama yang mengisi
unsur penerang boleh terdiri daripada 13 jenis kata nama dalam binaan frasa jenis ini.
Antaranya ialah:
12

13. Contoh
Kata Nama
Inti Penerang Nama
Keturunan orang Melayu
Jenis beg Kulit
Penyambut pam Air
Kegunaan kayu Pengukur
Kelamin ayam Jantan
Tempat anak Johor
Arah simpang Jalan
Anggota badan gelang Kaki
Tenaga penggerak dapur Gas
Hal atau perkara surat Kebenaran
Milik rumah Saya
Khas negeri Johor
Panggilan atau gelaran Haji Khalid
Rajah 2.3: Binaan Frasa Nama Jenis Inti + Penerang Nama
Selain itu, frasa nama juga boleh terbentuk daripada inti yang menerima
penerang bukan daripada jenis kata nama. Penerang bukan nama, terdiri daripada
penerang-penerang yang dibentuk oleh perkataan bukan terdiri daripada kelas atau
golongan kata nama. Hal ini terdiri daripada:
Contoh
Penerang Bukan Nama
Inti Penerang Bukan Nama
Penentu hadapan kesemua Pekerja
Penentu belakang orang Itu
Kata kerja mesin Jahit
Kata adjektif anak Muda
Frasa sendi nama bungkusan dari bandar
Bilangan ordinal tempat Ketiga
Rajah 2.4: Binaan Frasa Nama Jenis Inti + Penerang Bukan Nama
13

14. Dalam binaan frasa nama jenis inti + inti, tidak mempunyai sebarang unsur
penerang kerana makna yang terkandung dalam binaan ayat frasa ini sudah
didukung atau disertakan oleh kedua-dua kata nama inti. Oleh hal yang demikian,
binaan frasa nama inti + inti tidak mempunyai makna penerang. Dalam hal ini,
terdapat dua jenis binaan frasa nama inti + inti, iatu berteraskan makna yang
disertakan oleh deretan perkataan, iaitu:
Inti + inti dengan maksud
sama erti
Inti-inti dengan maksud
lawan erti
Rajah 2.5: Binaan Frasa Nama Jenis Inti + Inti
Merujuk kepada buku Tatabahasa Pedagogi Untuk Sekolah Menengah, inti +
inti dengan maksud sama erti ialah perkataan yang mengisi kedua-dua inti dalam
binaan frasa nama sedemikian membawa makna sama erti. Hal ini boleh dilihat
melalui rajah di bawah:
Frasa Nama
Inti Inti
tubuh badan
onak duri
ribut taufan
wang ringgit
Rajah 2.6: Jenis Binaan Frasa Nama Inti + Inti Dengan Maksud Sama Erti
14

15. 2.3.4 Susunan Konstituen Frasa Nama
Terdapat satu hukum yang perlu dipatuhi dalam pembinaan frasa nama. Hukum
tersebut berfungsi sebagai penyusun kedudukan konstituen-konstituen. Dalam hal ini,
hukum tersebut dikenali sebagai Hukum D – M.
Menurut Nik Safiah Karim et. al (2008), D – M bermaksud diterangkan (D) dan
menerangkan (M). Merujuk kepada hukum ini, unsur yang diterangkan hadir pada
kedudukan yang pertama. Manakala, unsur yang menerangkan adalah unsur yang
semestinya hadir dalam kedudukan kedua. Hal ini dapat dilihat dalam rajah contoh di
bawah:
Frasa Nama
Diterangkan (Inti) Menerangkan (Penerang)
pisang Goreng
nasi Goreng
dewan Makan
telekung Mini
Rajah 2.7: Hukum D – M.
Namun begitu, masih ramai lagi yang membuat kesilapan dalam penentuan
Hukum D – M ini. Hal ini terjadi berikutan aspek kebiasaan dalam pertuturan dan
tidak mempunyai pengetahuan yang khusus dalam hukum ini. Mereka sering kali
keliru dengan pisang goreng dan goreng pisang. Kebanyakannya menyebut goreng
pisang berbanding pisang goreng. Hal ini demikian kerana goreng pisang merupakan
perbuatan menggoreng pisang. Manakala, pisang goreng merupakan kata nama
yang merujuk kepada jenis makanan atau menu.
Namun begitu, terdapat beberapa perkataan yang terkecuali daripada Hukum
D – M. Dalam hal ini, unsur yang menjadi penerang akan berada di hadapan unsur
yang diterangkan. Hal ini demikian kerana berlakunya kebiasaan dalam sebarang
15

16. penggunaan khususnya untuk jawatan-jawatan serta tempat. Perkara ini boleh
dirujuk kepada rajah contoh yang disertakan di bawah:
Frasa Nama
Penerang Inti
perdana menteri
timbalan menteri
ibu pejabat
naib presiden
Rajah 2.8: Kekecualian Hukum D – M
Justifikasinya, hakikat inti frasa nama terdiri daripada kata nama. Namun
begitu, frasa nama juga boleh terbina daripada unsur kata kerja dan kata adjektif.
16

17. 2.4 Frasa Kerja
2.4.1 Pengenalan
Merujuk kepada Tatabahasa Dewan, frasa kerja (FK) merupakan binaan yang boleh
terdiri daripada satu perkataan atau lebih dan kata intinya terdiri daripada kata kerja.
Sebagai contoh:
Subjek Frasa Kerja
Ahmad Menang
Kami melawat rakan sakit di hospital
Rajah 2.9: Frasa Kerja
Frasa kerja terdiri daripada dua kata kerja. Terdapat dua jenis kata kerja
dalam bahasa Melayu, iaitu:
Kata Kerja Transitif
Kata Kerja Tak Transitif
Rajah 3.0: Jenis Kata Kerja
Dalam hal ini, kata kerja tak transitif boleh hadir dengan pelengkap dan tidak
berpelengkap. Kata kerja tak transitif juga boleh hadir secara tunggal atau dengan
disertai satu atau sederetan perkataan. Kata kerja transitif pula perlu dan mesti diikuti
disertai dengan sesuatu objek atau pelengkap serta unsur-unsur yang lain. Hal ini
boleh dirujuk kepada rajah contoh yang disertakan:
17

18. Subjek Frasa Kerja
Kamil kalah.
Adik sedang main.
Hujan turun dengan renyai.
Mereka makan lauk itu.
Rajah 3.1: Contoh Ayat Frasa Kerja
Merujuk kepada buku Tatabahasa Pedagogi Untuk Sekolah Menengah,
Abdullah Hassan mengklasifikasikan perkataan-perkataan yang boleh hadir dalam
frasa kerja. Perkataan-perkataan tersebut terdiri daripada:
Semua jenis kata kerja Kata bantu
(makan, bersimpuh, menjalar, diketuk) (akan, sedang, mesti, pernah, telah)
Rajah 3.2: Perkataan Yang Boleh Hadir Dalam Frasa Kerja
18

19. 2.4.2 Binaan Frasa Kerja
Menurut Abdullah Hassan (2006), frasa kerja terbina daripada lima unsur yang tetap,
iaitu:
Kata bantu Kata kerja Objek
Pelengkap Keterangan
Rajah 3.3: Unsur Binaan Frasa kerja
Beliau menyimpulkan bahawa unsur binaan frasa ini dapat disusun dalam
sebuah susunan berikut:
Kata kerja
transitif atau
Objek atau Keterangan
Kata bantu kata kerja tak
pelengkap atau adverba
transitif
sebagai inti.
Rajah 3.4: Susunan Unsur Binaan Frasa Kerja.
Menurut Ong Ching Guan (2009) serta Habibah dan Hasnah (2010), frasa
kerja dapat dikelaskan kepada dua jenis, iaitu frasa kerja yang tidak mengandungi
objek. Dalam konteks ini, kata kerja dalam frasa jenis ini tidak perlu disertakan
sesuatu frasa nama sebagai pelengkap atau objek untuk melengkapkannya supaya
menjadi sebuah ayat. Frasa kerja demikian mengandungi kata kerja tak transitif. Hal
ini boleh dilihat berdasarkan ayat contoh berikut yang mengandungi frasa kerja tanpa
objek:
i. Kamil kalah.
19

20. ii. Adik sedang main.
iii. Hujan turun dengan renyai.
Berdasarkan ayat di atas, jelas menunjukkan bahawa kata kerja yang tidak
mempunyai pelengkap objek, harus disertakan frasa nama sebagai objek pelengkap
kata kerja dalam ayat tersebut.
Seterusnya, frasa kerja yang mengandungi objek. Dalam hal ini, kata kerja
perlu disambut dan disertai dengan objek bagi melengkapkan kata kerja dalam ayat.
Frasa kerja yang sedemikian juga mengandung kata kerja transitif dan objek boleh
disertai keterangan.
Frasa Kerja
Subjek
Kata Kerja Objek Keterangan
Mereka makan lauk itu
Kakak membaca majalah
Dia menghidangkan setalam makanan
Peneroka menebang pokok dengan mesin
gergajinya
Rajah 3.5: Ceraian Ayat Frasa Kerja
Berdasarkan ayat di atas, jelas bahawa kata kerja yang diikuti oleh frasa nama
menjadi pendukung kepada kata kerja sebelumya.
Oleh itu, frasa kerja wujud dalam konstituen predikat. Frasa kerja juga
terbahagi kepada dua. Frasa kerja terdiri daripada:
Frasa Kerja Transitif
Frasa Kerja Tak Transitif
Rajah 3.6: Jenis-jenis Frasa Kerja
20

21. Frasa kerja transitif terdiri daripada perbuatan atau perlakuan yang dilakukan
oleh pelakunya kepada kata nama yang lain. Kata nama yang dikenakan perbuatan
itu dikenali sebagai objek kepada perbuatan yang dilakukan oleh pelaku. Oleh itu,
semua ayat yang mempunyai kata kerja transitif, mesti mempunyai objek yang
bertindak sebagai pelengkap dan penerang penyata perbuatan tersebut.
Kebiasaanya, kata kerja transitif dalam bentuk tunggal atau terbitan. Bentuk terbitan
dapat dikenali dengan imbuhan transitif yang digunakan, iaitu per-, -kan dan –i.
Manakala bagi kata kerja transitif bentuk tunggal amat sukar dikenal pasti, namun
kelazimannya mempunyai imbuhan me-, me-kan dan me-i.
Frasa Kerja Transitif Tunggal Frasa Kerja Transitif Terbitan
Menafikan Perbarisan
Menemui Tuangkan
Meniduri Bajai
Menyapa Perlakuan
Rajah 3.7: Frasa Kerja Transitif Tunggal dan Terbitan
Seterusnya, frasa kerja tak transitif juga mempunyai inti. Inti frasa kerja tak
transitif adalah kata kerja tak transitif tanpa pelengkap dan kata kerja tak transitif
berpelengkap. Dalam hal ini, terdapat dua jenis kata kerja dalam frasa kerja.
Kata kerja tak transitif tanpa pelengkap ialah kata kerja yang dapat berlaku
sendirinya sebagai inti frasa kerja tanpa sebarang objek atau pelengkap ayat.
21

22. 2.5 Frasa Adjektif
2.5.1 Pengenalan
Frasa adjektif ialah susunan perkataan yang terdiri daripada satu perkataan atau
lebih yang mengandung kata adjektif sebagai intinya. Dalam susunan frasa ini, kata
inti amat memainlan peranan yang penting dalam pembinaan frasa adjektif. Dalam
konteks ini, frasa adjektif berfungsi sebagai predikat dan berfungsi sebagai unsur
keterangan dan unsur penerang dalam predikat.
Unsur keterangan
dalam predikat
Predikat Unsur penerang
Fungsi Frasa
Adjektif
Rajah 3.8: Fungsi Frasa Adjektif
Berikut merupakan contoh-contoh ayat kepada fungsi-fungsi frasa adjektif.
Subjek (FN) Predikat (FA)
Adiknya bijak
Warna tudungnya kehijau-hijauan
Suara qari itu merdu sekali
Rajah 3.9: Frasa Adjektif Sebagai Predikat
22

23. Predikat
Subjek
Frasa Kerja Penerang
Dia berlari pantas
Budak lelaki itu tidur sangat nyenyak
Rakannya datang terlalu kerap
Rajah 4.0: Frasa Adjektif Sebagai Unsur Keterangan Dalam Predikat
Predikat
Subjek
Frasa Nama Penerang
Samad pelajar pintar
Kucing haiwan jinak
Dato’ Ridza usahawan kaya
Rajah 4.1: Frasa Adjektif Sebagai Unsur Penerang
23

24. 2.5.2 Binaan Frasa Adjektif
Binaan frasa adjektif boleh dilihat dalam pelbagai sudut. Binaan frasa adjektif dapat
dikelaskan kepada tiga, iaitu:
Kata penguat
Jumlah perkataan
Kata bantu
dalam frasa
Binaan Frasa
Adjektif
Rajah 4.2: Binaan Frasa Adjektif
Jumlah perkataan dalam frasa merupakan binaan frasa adjektif yang
mempunyai inti frasa adjektif. Bahagian ini pula dapat dikelasifikasikan kepada dua
jenis, iaitu:
Binaan satu perkataan
Binaan dua perkataan
Rajah 4.3: Jenis Jumlah Perkataan Dalam Frasa
24

25. Binaan satu perkataan boleh terdiri daripada satu kata adjektif sahaja. Dengan
kata lain, binaan ini boleh menggunakan kata tunggal. Selain itu, kata adjektif boleh
hadir dalam bentuk kata terbitan yang berimbuhan serta kata ganda. Hal ini boleh
dilihat dalam rajah di bawah:
Satu Kata Adjektif Kata Terbitan dan Kata Ganda
Pelajar-pelajar itu rajin Lukisan saya tidak secantik lukisan dia
Hati saya cemas Perangai lelaki itu agak gila-gila
Sementara itu, frasa adjektif daripada binaan dua perkataan terdiri daripada
dua jenis, iaitu:
Kata adjektif + kata adjektif
Kata adjektif + kata nama
Rajah 4.4: Jenis Frasa Adjektif Binaan Dua Perkataan
Binaan kata adjektif + kata adjektif terdapat tiga jenis. Dalam hal ini, binaan ini
terdiri daripada kata adjektif sahaja. Pertama ialah dua kata adjektif yang memberi
penekana kepada unsur keserasian dan keserupaan makna. Contohnya:
Riang gembira Baik buruk
Jenis yang seterusnya ialah dua kata adjektif yang takrifannya membawa
makna berlawanan. Misalnya:
Sedikit banyak Tua muda
25

26. Akhir sekali, deretan dua kata adjektif, perkataan kedua digunakan kerana
unsur rima atau keindahan bunyi. Misalnya:
Tinggi lampai Gemuk gedempol
Kaya raya Panjang lebar
Dalam binaan kata adjektif + kata nama, binaan ini boleh disertakan dengan
kata nama selepas kata adjektif. Oleh itu, terdapat dua jenis binaan untuk kata
adjektif + kata nama, iaitu frasa adjektif yang membawa maksud kesamaan.
Contohnya ialah:
Kuning langsat Biru kundang
Kedua ialah frasa adjektif yang membawa takrifan kiasan. Contohnya ialah:
Rabun ayam Tua keladi
Frasa adjektif juga boleh terdiri daripada kata kata adjektif yang disertai kata
penguat. Dalam hal ini, terdapat tiga jenis kata penguat, iaitu kata pengaut hadapan,
kata pengaut belakang dan kata penguat bebas. Berikut merupakan rumusan
kepada binaan frasa adjektif yang terbina daripada kata penguat:
Kata penguat
belakang
yang hadir
selepas kata
adjektif Kata penguat
Kata penguat
bebas, sama
hadapan hadir
ada di hadapan
di hadapan kata
atau selepas
adjektif
kata adjektif
Kata
Penguat
Dalam
Frasa
Adjektif
Rajah 4.5: Rumusan Kata Penguat Dalam Frasa Adjektif
26

27. Akhir sekali, frasa adjektif juga boleh terdiri daripada kata adjektif yang disertai
kata bantu. Contohnya ialah:
Sudah tua Masih mentah
Belum lama Harus bijak
27

28. 2.6 Frasa Sendi Nama
2.6.1 Pengenalan
Menurut Nik Safiah Karim dan Norlidza Shamsuddin (2008), frasa sendi nama ialah
binaan ayat yang terdiri daripada satu kata sendi nama atau satu frasa nama.
Kedua-dua frasa ini menjadi pelengkap kepada kata sendi nama. Contohnya:
Di dalam rumah Di atas pagar
Ke rumah itu Dalam pasu bunga
Frasa sendi nama juga merupakan tergolong dalam empat frasa yang menjadi
predikat ayat. Walau bagaimanapun, frasa sendi nama bukanlah bersifat endosentrik
iaitu frasa yang mempunyai satu unsur inti yang dapat mewakili keseluruhannya.
Manakala, frasa sendi nama pula bersifat eksosentrik, iaitu tidak mempunyai satu
unsur inti yang dapat mewakili keseluruhan frasanya. Dalam frasa sendi nama juga
mempunyai dua unsur wajib, iaitu kata sendi nama dan diikuti kata nama.
Kata Sendi
Nama
Dua unsur wajib dalam
Frasa Sendi Nama
Kata Nama
Rajah 4.6: Unsur Wajib Dalam Frasa Sendi Nama
28

29. 2.6.2 Binaan Frasa Sendi Nama
Frasa sendi nama boleh terbentuk daripada salah satu binaan yang mutlak. Binaan
yang mutlak itu ialah:
Kata sendi nama + frasa nama
Kata sendi nama + (kata arah) + frasa
nama
Kata sendi nama + (kata arah) + frasa
nama + (frasa keterangan)
Rajah 4.7: Binaan Frasa Sendi Nama
Dalam binaan kata sendi nama + kata nama, kata sendi nama hadir di
hadapan frasa nama. Contohnya:
Frasa Sendi Nama
Kata Sendi Nama Frasa Nama
di sekolah
dari pejabat pos
Bagi jenis binaan kata sendi nama + (kata arah) + frasa nama, kata arah boleh
hadir secara pilihan atau bebas, antara kata sendi nama dengan frasa nama dalam
satu binaan ayat. Oleh hal yang demikian, kata arah ditulis dalam kurungan bagi
menandakan kedudukannya bebas. Contoh bagi binaan di atas ialah:
Frasa Sendi Nama
Kata Sendi Nama Kata Arah Frasa Nama
ke selatan Semenanjung Malaysia
29

30. Akhir sekali, binaan frasa sendi nama berbentuk kata sendi nama + (kata arah)
+ frasa nama + (frasa keterangan), frasa keterangan boleh hadir secara pilihan
selepas frasa nama. Contohnya ialah:
Frasa Sendi Nama
Kata Sendi Nama Kata Arah Frasa Nama Frasa Keterangan
di timur Korea pada bulan lalu
dari luar kedai itu dengan anaknya
30

31. 2.7 Kesimpulan
Secara tuntasnya, berdasarkan daripada pendefinisian dan pentakrifan para tokoh
bahasa, dapat disimpulkan frasa ialah unit yang boleh terdiri daripada satu susunan
yang mengandungi sekurang-kurangnya dua perkataan ataupun satu perkataan
yang berpotensi untuk diperluas menjadi satu perkataan atau lebih.
Melalui kajian frasa, dapat dirangkumkan, frasa mempunyai empat jenis, iaitu
frasa nama (FN), frasa kerja (FK), frasa adjektif (FA) dan frasa sendi nama (FSN).
Frasa nama, frasa kerja dan frasa adjektif merupakan frasa yang tergolong dalam
kalangan frasa endosentrik, iaitu frasa yang mempunyai satu unsur inti yang dapat
mewakili keseluruhan frasanya. Manakala, frasa sendi nama pula dikenali sebagi
frasa eksosentrik, iaitu frasa yang tidak mempunyai satu unsur inti yang dapat
mewakili keseluruhan frasanya.
Frasa nama mempunyai dua jenis binaan, iaitu inti + inti dan inti + penerang.
Binaan inti + inti mempunyai dua jenis, iaitu inti + inti maksud sama erti dan inti + inti
maksud lawan erti. Manakala, inti + penerang juga mempunyai dua jenis, iaitu inti +
penerang nama dan inti + penerang bukan nama.
Seterusnya, frasa kerja pula mempunyai tiga jenis binaan, iaitu frasa kerja tak
transitif, frasa kerja transitif dan frasa kerja dengan kata bantu. Frasa kerja tak
transitif pula terbahagi kepada tiga, iaitu frasa kerja tak transitif tanpa pelengkap,
frasa kerja tak transitif berpelengkap dan frasa kerja tak transitif dengan kata nama
sebagai pelengkap. Bagi frasa kerja transitif, terbahagi kepada dua, frasa kerja
dengan satu objek dan frasa kerja dengan dua objek. Akhir sekali, frasa kerja
dengan kata bantu. Frasa kerja jenis ini mempunyai dua pecahan, iaitu kata bantu
aspek dan kata bantu ragam.
Frasa adjektif pula mempunyai tiga binaan, iaitu jumlah perkataan dalam frasa,
kata penguat dan kata bantu. Jumlah perkataan dalam frasa adjektif dipecahkan
kepada binaan satu perkataan, binaan dua perkataan dan binaan kata adjektif + kata
nama. Untuk kata penguat dalam frasa adjektif, terbahagi kepada tiga, iaitu kata
penguat hadapan yang hadir di hadapan kata adjektif, kata penguat belajang yang
31

32. hadir di belakang kata adjektif dan kata penguat bebas yang boleh hadir di hadapan
dan di belakang kata adjektif.
Akhir sekali ialah frasa sendi nama. Frasa sendi nama mempunyai tiga binaan
sahaja, iaitu kata sendi nama + frasa nama, kata sendi nama + (kata arah) + frasa
nama dan kata sendi nama + (kata arah), frasa nama + (frasa keterangan).
32

33. 3.0 ANALISIS FRASA BERDASARKAN 20 AYAT BINAAN SENDIRI
3.1 Frasa Nama
1. Gunung Kinabalu gunung tertinggi di Asia Tenggara.
Subjek: Gunung Kinabalu
Binaan frasa nama dalam ayat ini
ialah "Inti + penerang nama tempat"
Predikat: gunung tertinggi di Asia
Tenggara.
Gunung
Kinabalu
gunung
tertinggi di Asia
Tenggara.
Unsur inti dalam binaan frasa nama
Binaan frasa nama jenis "Inti + "Gunung Kinabalu" ialah "gunung".
penerang nama tempat" dalam ayat Unsur penerang kepada binaan frasa
ini ialah "Gunung Kinabalu". nama "Gunung Kinabalu" ialah
"Kinabalu", iaitu penerang nama
tempat.
2. Ibu bapa tidak wajar menyalahkan pihak sekolah.
Subjek: Ibu bapa
Binaan frasa nama dalam ayat ini
Predikat: tidak wajar menyalahkan ialah "Inti + inti".
pihak sekolah.
Ibu bapa tidak
wajar
menyalahkan
pihak sekolah.
Unsur inti kepada binaan frasa nama
Binaan frasa nama jenis "Inti + inti "Ibu bapa" ialah "ibu" dan "bapa".
dengan maksud lawan erti" dalam Manakala, unsur penerang kepada
ayat ini ialah "Ibu bapa". binaan frasa nama "Ibu bapa" dalam
ayat ini ialah "pihak sekolah", iaitu
penerang jenis nama.
33

34. 3. Sepasang kasut getah terletak di bawah rak.
Subjek: Sepasang kasut getah
Binaan frasa nama dalam ayat ini
ialah "Inti + penerang nama jenis"
Predikat: terletak di bawah rak.
Sepasang
kasut getah
terletak di
bawah rak.
Unsur inti dalam binaan frasa nama
"kasut getah" ialah "kawasan".
Binaan frasa nama jenis "Inti +
Manakala, unsur penerang kepada
penerang nama jenis" dalam ayat ini
binaan frasa nama "kasut getah"
ialah "kasut getah".
dalam ayat ini ialah "getah", iaitu
penerang nama jenis.
4. Banjir teruk melanda kawasan timur Semenanjung Malaysia.
Subjek: Banjir teruk melanda
Binaan frasa nama dalam ayat ini
Predikat: kawasan timur ialah "Inti + penerang nama arah".
Semenanjung Malaysia.
Banjir teruk
melanda
kawasan timur
Semenanjung
Malaysia.
Unsur inti kepada binaan frasa nama
"kawasan timur" ialah "kawasan".
Binaan frasa nama jenis "Inti +
Manakala, unsur penerang kepada
penerang nama arah" dalam ayat ini
binaan frasa nama "kawasan timur"
ialah "kawasan timur".
dalam ayat ini ialah "timur", iaitu
penerang nama arah.
34

35. 5. Adik dapat tempat pertama dalam acara lari pecut 100 meter semalam.
Subjek: Adik dapat tempat pertama
Binaan frasa nama dalam ayat ini
ialah "Inti + penerang bilangan
Predikat: dalam acara lari 100 meter ordinal".
semalam.
Adik dapat
tempat pertama
dalam acara
lari 100 meter
semalam.
Unsur inti kepada binaan frasa nama
"tempat pertama" ialah "tempat".
BInaan frasa nama jenis "Inti +
Manakala, unsur penerang kepada
penerang bilangan ordinal" dalam
binaan frasa nama "tempat pertama"
ayat ini ialah "tempat pertama".
dalam ayat ini ialah "pertama", iaitu
penerang bilangan ordinal.
6. Bulan terang pada malam ini.
Subjek: Bulan teang
Binaan frasa nama dalam ayat ini
ialah "Inti + penerang kata adjektif".
Predikat: pada malam ini.
Bulan terang
pada malam
ini.
Unsur inti dalam binaan frasa nama
"Bulan terang" ialah "Bulan".
Binaan frasa nama jenis "Inti +
Manakala, unsur penerang kepada
penerang kata adjektif" dalam ayat ini
binaan frasa nama "Bulan terang"
ialah "Bulan terang".
ialah "terang", iaitu penerang kata
adjektif.
35

36. 3.2 Frasa Kerja
1. Mereka akan beransur pulih selepas mendapat rawatan.
Subjek: Mereka akan beransur pulih
Predikat: selepas mendapat rawatan.
beransur pulih: kata kerja transitif
berpelengkap.
pulih: pelengkap jenis kata adjektif
dan menjadi penyambut kata kerja.
2. Suhailah memandu kereta BMW yang mahal itu.
Subjek: Suhailah
Predikat: memandu kereta BMW yang
mahal itu
memandu kerta BMW: kata kerja tak
transitif berpelengkap.
kereta BMW: objek yang menjadi
penyambut kata kerja dan pelengkap
jenis kata nama.
36

37. 3. Kakak menghidangkan bapa sepinggan kuih melaka.
Subjek: Kakak
Predikat: menghidangkan bapa
sepinggan kuih melaka.
menghidangkan bapa: kata kerja
transitif berpelengkap dua objek.
bapa: objek tepat
sepinggan kuih melaka: objek sipi
objek yang menjadi penyambut kata
kerja dan pelengkap jenis kata nama.
4. Hamidah pandai mengarang surat.
Subjek: Hamidah pandai
Predikat: mengarang surat.
mengarang surat: kata kerja transitif
berpelengkap.
surat: pelengkap jenis kata nama dan
menjadi penyambut kata kerja.
37

38. 5. Pengemis itu tidur berbantalkan bungkusan kain.
Subjek: Pengemis itu
Predikat: tidur berbantalkan
bungkusan kain.
tidur berbantalkan bungkusan kain:
kata kerja tak transitif berpelengkap.
bungkusan kain: objek yang menjadi
penyambut kata kerja dan pelengkap
jenis kata nama.
38

39. 3.3 Frasa Adjektif
1. Perangai wanita itu kebarat-baratan.
Subjek dan predikat Perangai wanita itu : Subjek
Kebarat-baratan : Predikat
Kebarat-baratan : Frasa adjektif yang digandakan.
Frasa adjektif : Kata dasarnya ialah barat.
Berdasarkan ayat di atas, frasa adjektif dalam ayat
Analisis frasa tersebut daripada binaan jumlah perkataan dalam frasa
jenis binaan satu perkataan.
2. Kulit wanita itu berwarna kuning langsat.
Subjek dan predikat Kulit wanita itu : Subjek
Berwarna kuning langsat : Predikat
Kuning langsat : Frasa adjektif yang terdiri daripada
Frasa adjektif kata adjektif yang diikuti kata nama.
Berdasarkan ayat di atas, frasa adjektif dalam ayat
Analisis frasa tersebut daripada binaan jumlah perkataan dalam frasa
jenis binaan kata adjektif + kata nama yang membawa
maksud keserupaan dan kesamaan.
39

40. 3. Isi buah durian itu agak manis.
Subjek dan predikat Isi buah durian itu : Subjek
Agak manis : Predikat
Agak manis : Frasa adjektif yang terdiri daripada
Frasa adjektif
binaan kata penguat hadapan diikuti
kata adjektif
Berdasarkan ayat di atas, frasa adjektif dalam ayat
Analisis frasa tersebut daripada binaan kata penguat jenis kata penguat
hadapan yang hadir di hadapan kata adjektif.
4. Anak antelop itu lincah sungguh.
Subjek dan predikat Anak antelop itu : Subjek
Lincah sungguh : Predikat
Lincah sungguh : Frasa adjektif yang terdiri daripada
Frasa adjektif
kata adjektif diikuti kata penguat
bebas.
Berdasarkan ayat di atas, frasa adjektif dalam ayat
Analisis frasa tersebut daripada binaan kata penguat jenis kata penguat
bebas yang hadir selepas kata adjektif.
40

41. 5. Pokok yang ditanam ayah sudah besar.
Subjek dan predikat Pokok yang ditanam ayah : Subjek
Sudah besar : Predikat
Sudah besar : Frasa adjektif yang terdiri daripada
Frasa adjektif
kata adjektif yang disertai kata bantu.
Berdasarkan ayat di atas, frasa adjektif dalam ayat
Analisis frasa tersebut daripada binaan kata bantu yang berada di
hadapan kata adjektif.
41

42. 3.4 Frasa Sendi Nama
1. Pagi tadi Kak Bedah pinjamkan dulangnya buat seketika.
Subjek : Pagi tadi Kata sendi nama: buat
Predikat: Kata adjektif: seketika
Kak Bedah pinjamkan dulangnya
buat seketika.
Pagi tadi Kak Bedah
pinjamkan dulangnya
buat seketika.
Frasa sendi nama ayat tersebut buat seketika :
daripada binaan Keterangan frasa kerja tak transitif
Kata Sendi Nama + Kata Adjektif berpelengkap.
2. Kami akan berbincang tentang program besar itu.
Subjek : Kata sendi nama: tentang
Kami akan berbincang
Kata nama: program
Predikat :
tentang program besari itu.
Kami akan
berbincang tentang
program besar itu.
Frasa sendi nama ayat tersebut tentang program besar itu :
daripada binaan Keterangan frasa kerja tak transitif tanpa
Kata Sendi Nama + Kata Nama pelengkap.
42

43. 3. Abang meletakkan peti duit di atas almari itu pada malam tadi.
Subjek : Kata sendi nama: di
Abang meletakkan peti duit di atas Kata arah: atas
almari. Frasa nama: almari
Frasa keterangan: pada malam tadi
Predikat :
pada malam tadi.
Abang meletakkan
peti duit di atas
almari itu pada
malam tadi.
Frasa sendi nama ayat tersebut di atas almari itu :
daripada binaan Keterangan frasa kerja tak transitif
Kata Sendi Nama + Kata Adjektif berpelengkap.
4. Emak menanam cili di belakang reban ayam
Subjek : Kata sendi nama: di
Emak menanam cili
Kata arah: belakang
Predikat :
di belakang reban ayam. Frasa nama: reban ayam
Emak menanam cili
di belakang reban
ayam.
Frasa sendi nama ayat tersebut di belakang reban ayam :
daripada binaan Keterangan frasa kerja tak transitif
Kata Sendi Nama + Kata Arah + berpelengkap.
Frasa Nama
43

44. 5. Fakhai pandai sejak dahulu lagi.
Subjek : Kata sendi nama: sejak
Fakhai pandai
Frasa Nama: dahulu lagi.
Predikat :
sejak dahulu lagi.
Fakhai pandai sejak
dahulu lagi.
Frasa sendi nama ayat tersebut sejak dahulu lagi :
daripada binaan Keterangan frasa adjektif
Kata Sendi Nama + Frasa Nama
44

45. 4.0 GOLONGAN KATA
4.1 Pengenalan
Istilah golongan kata adalah sama ertinya dengan istilah jenis kata yang ditulis oleh
Za’ba dalam Pelita Bahasa Melayu. Istilah ini telah diguna pakai di sekolah-sekolah
dalam pengajaran bahasa Melayu sehingga tahun 1980-an.
Selain itu, terdapat prinsip-prinsip yang digunakan bagi menggolongkan
perkataan. Kebanyakan prinsip tersebut dapat dijelaskan dengan melihat sejarah
perkembangan yang tersusun rapi mengikut turutan kronologi dalam penggolongan
perkataan.
Dalam buku Morfologi: Siri Pengajaran dan Pembelajaran Bahasa Melayu
(2006), Abdullah Hassan memetik ulasan yang diberikan oleh W. Marsden melalui
buku The Grammar of the Malayan Language: with an Introduction and Praxis (1812),
iaitu Marsden telah membahagikan perkataan-perkataan bahasa Melayu kepada tiga
kumpulan. Kumpulan kata tersebut terdiri daripada:
Kata Namaan (substantives)
Kata Kerjaan (verbals)
Kata Partikel (particles)
Rajah 4.8: Pecahan Kumpulan Kata Menurut W. Marsden
45

46. Merujuk pula kepada Tatabahasa Dewan (2008), golongan kata dalam bahasa
Melayu terbahagi kepada empat, iaitu:
Nama
Tugas Kata Kerja
Adjektif
Rajah 4.9: Pecahan Golongan Kata Menurut Tatabahasa Dewan
Kata nama, kata kerja dan kata adjektif juga disebut sebagai golongan kata
utama kerana menjadi inti bagi frasa-frasa utama ayat, iaitu frasa nama, frasa kerja
dan frasa adjektif. Kata tugas pula dikelompokkan ke dalam satu kelompok golongan
kata secara kolektif. Walaupun tiada sebarang perubahan dan penambahan yang
berlaku pada jumlah golongan utama, namun penambahan dan perubahan berlaku
dalam golongan kata tugas. Oleh itu, kata tugas pada asalnya mempunyai 14 kata,
kemudian menjadi 16 jenis kata.
46

47. 4.2 Kata Nama
Menurut Nik Safiah Karim dan Norlidza Shamsuddin (2008), kata nama
diinterpretasikan sebagai sejumlah perkataan yang boleh menjadi unsur inti dalam
binaan frasa nama. Lazimnya, kata nama menamakan tempat, benda dan konsep.
Kata nama pula boleh dipecahkan kepada subgolongan berdasarkan ciri-ciri
semantik perkataannya, iaitu:
Kata Nama Khas
Kata Nama Am
Kata Ganti Nama
Rajah 5.0: Pecahan Golongan Kata Nama
Kata Nama khas mendukung makna rujukan khusus kepada sesuatu nama
seperti orang, haiwan, benda, institusi, undang-undang, bangsa, bahasa, pangkat
dan sebagainya yang seumpama dengannya. Dalam penulisan kata nama khas,
huruf awal perkataan akan ditulis dengan huruf besar. Dalam kata nama khas juga,
boleh dibahagikan kepada dua golongan, iaitu:
Manusia
Hidup
Bukan Manusia
Kata Nama Khas
Tak Hidup
Rajah 5.1: Pecahan Subgolongan Kata Nama Khas
47

48. Kata nama am pula ialah perkataan yang merujuk kepada benda, perkara
atau konsep yang umum pada sifatnya. Penulisan kata nama am pada awal kata
menggunakan huruf kecil sahaja. Selain itu, kata nama am boleh dibahagikan
kepada jenis-jenis yang lebih kecil dan khusus. Pembahagian ini perlulah mendasari
ciri maknanya. Subgolongan kata nama am ialah:
Manusia
Hidup
Bukan Manusia
Kata Nama Am
Institusi
Tak Hidup
Bukan Institusi
Abstrak Konkrit
Berbilang Tak Berbilang
Rajah 5.2: Pecahan Subgolongan Kata Nama Am
48

49. Kata ganti nama pula ialah perkataan yang menjadi pengganti kata nama khas
dan kata nama am. Merujuk kepada Abdullah Hassan dan Ainon Mohd (1994), kata
ganti nama ialah perkataan-perkataan yang digunakan untuk menggantikan nama
orang, benda, tempat, atau perkara. Kata nama terbahagi kepada empat jenis, iaitu:
Kata Ganti Nama
Tunjuk
Kata Ganti Nama
Kata Ganti Nama Diri
Tanya
Kata Ganti Nama
Diri
Kata Ganti Nama Diri
Orang
Pertama Kedua Ketiga
Rajah 5.3: Pecahan Subgolongan Kata Ganti Nama
49

50. 4.3 Kata Kerja
Abdullah Hassan dan Ainon Mohd. (1994), mengatakan kata kerja dalam bahasa
Melayu ialah perkataan yang jenunjukkan perbuatan. Dalam Tatabahasa Pedagogi
(1993), perbuatan dikenal pasti sebagai aktiviti yang terkandung dalam perkataan
seperti menulis, berlari dan keadaan yang terkandung dalam perkataan berfikir dan
tidur. Kata kerja terbahagi kepada dua jenis, iaitu:
Kata Kerja Transitif Kata Kerja Tak
Transitif
Kata Kerja
Rajah 5.4: Pecahan Subgolongan Kata Kerja
Kata kerja tak transitif ialah kata kerja yang tidak memerlukan penyambut atau
objek selepas kata tersebut. Kata kerja tak transitif boleh dibahagikan kepada dua,
iaitu:
Kata Kerja Tak Transitif
Tanpa Pelengkap Berpelengkap
Rajah 5.5: Pecahan Subgolongan Kata Kerja Tak Transitif
Kata kerja tak transitif tanpa pelengkap merupakan kata kerja yang boleh
berdiri dengan sendiri tanpa sebarang objek. Antara contoh kata kerja tak transitif
tanpa pelengkap ialah pulang, tidur, tersenyum dan tergelak. Kemudian, kata kerja
tak transitif berpelengkap pula merupakan kata kerja yang mesti diikuti pelengkap
untuk menyempurnakan ayat bagi menyatakan maksud sesuatu. Contoh kata kerja
tak transitif berpelengkap ialah beransur, berbuat dan tinggal.
50

51. Kata kerja transitif ialah kata kerja yang mengandungi objek yang terdiri
daripada frasa nama yang melengkapkan maksudnya. Menurut Abdullah Hassan
(1993), kata kerja transitif berlaku dengan masuknya dua kata nama. Satu kata nama
melakukan perbuatan dalam kata kerja itu, manakala kata nama yang kedua dikenai
dengan perbuatan itu. Contohnya:
Abu mengail ikan
Dalam contoh ayat di atas, perbuatan mengail dilakukan kata nama Abu.
Perbuatan mengail itu mengenai pada kata nama ikan. Oleh itu, kata kerja mengail
dikatakan sebagi kata kerja transitif.
51

52. 4.4 Kata Adjektif
Menurut Asraf (2007), mendefinisikan kata adjektif sebagai kata yang menerangkan
sifat atau keadaan sesuatu benda atau kata nama. Habibah dan Hasnah (2010),
menyatakan kata adjektif boleh didahului atau disertai oleh kata penguat. Ciri ini juga
dapat membezakan kata adjektif dengan kata nama atau kata kerja. Contohnya:
amat besar, sangat cerdik, sakit sungguh, terlalu sedikit dan sangat bijak.
Walaupun kata adjektif tidak mempunyai subgolongan yang ketara, namun
berdasarkan kriteria makna, kata adjektif dapat dibahagikan kepada sekurang-
kurangnya sembilan jenis. Antaranya ialah:
Sifatan atau keadaan
Warna
Ukuran
Bentuk
Waktu
Jarak
Cara
Perasaan
Pancaindera
Rajah 5.6: Pecahan Jenis Kata Adjektif
52

53. Berikut merupakan penerangan kepada jenis kata adjektif serta contoh kata
adjektif.
Bil Kata Adjektif Penerangan Contoh
1. Sifatan atau keadaan Terdiri daripada perkataan yang  Baik
memberi takrifan sifatan atau  Jahat
keadaan sesuatu sebagai satu  Cerdik
unsur keterangan nama dalam  Pandai
ayat.  Bijak
 Berani
 Takut
 Sihat
 Sakit
 Lemah
2. Warna Terdiri daripada perkataan yang  Merah
memberi takrifan warna sebagai  Biru
unsur keterangan.  Kuning
 Hitam
 Jingga
 Hijau
 Ungu
 Perang
 Putih
 Kelabu
3. Ukuran Satu jenis perkataan yang  Panjang
memberi takrifan mengenai  Pendek
ukuran sesuatu sebagai unsur  Kecil
keterangan.  Besar
 Tinggi
 Rendah
 Nipis
 Tebal
53

54. 4. Bentuk Terdiri daripada perkataan yang  Bulat
memberi takrifan mengenai rupa  Lonjong
bentuk sebagai unsur keterangan.  Bujur
 Bengkok
 Lurus
 Buncit
 Kembang
 Kempis
5. Waktu Terdiri daripada perkataan yang  Baharu
memberi takrifan mengenai  Lama
konsep masa sebagai unsur  Segera
keterangan.  Lampau
 Lewat
 Awal
 Cepat
6. Jarak Terdiri daripada perkataan yang  Jauh
memberi takrifan mengenai  Dekat
konsep ruang antara dua benda  Hampir
atau sesuatu keadaan sebagai  Nyaris
unsur keterangan.
7. Cara Terdiri daripada perkataan yang  Cepat
memberi takrifan mengenai  Lincah
kelakuan dan ragam sesuatu  Cekap
sebagai unsur keterangan.  Laju
 Lambat
 Perlahan
 Pantas
8. Perasaan Terdiri daripada perkataan yang  Rindu
memberi takrifan mengenai  Benci
konsep perasaan, sebagai unsur  Kasih
penerang kata nama serta harus  Cinta
diikuti kata sendi nama.  sayang
54

55. 9. Pancaindera Terdiri daripada perkataan yang 1. Indera rasa
memberi takrifan kepada konsep  Sedap
rasa, pandang, dengar, bau,  Manis
sentuh serta gabungan kelima-  Pahit
lima indera manusia sebagai  Pedas
penerang kepada kata nama.
2. Indera pandang
 Cantik
 Tampan
 Kacak
 Hodoh
3. Indera dengar
 Merdu
 Parau
 Garau
 Bising
4. Indera bau
 Wangi
 Busuk
 Hanyir
 Hancing
5. Indera sentuh
 Halus
 Kasar
 Kesat
 Tajam
Rajah 5.7: Pecahan Jenis Kata Adjektif
55

56. 4.5 Kata Tugas
Dalam buku Bahasa Melayu untuk Maktab Perguruan (1994), kata tugas tidak
mempunyai sebarang makna. Kata ini digunakan dalam ayat untuk menjalankan
tugas tatabahasa. Nik Safiah Karim dan Norlidza Shamsuddin (2008), menyatakan
kata tugas ialah golongan perkataan selain kata nama, kata kerja dan kata adjektif
yang mendukung sesuatu tugas tertentu dalam binaan ayat, klausa dan frasa.
Walaupun tidak berfungsi sebagai unsur inti dalam sebarang frasa, namun kata
tugas amat berguna dalam mendukung sebarang tugas sintaksis. Siti Hajar Abdul
Aziz (2008), mengkelaskan tugas kata tugas kepada sepuluh, iaitu:
Penghubung
Penerang
Penentu
Penguat
Pendepan
Pembantu
Penegas
Penafi
Pembenar
Pemeri
Rajah 5.8: Pecahan Tugas Kata Tugas
56

57. Oleh itu, berdasarkan tugas-tugas yang dikelaskan di atas, kata tugas dapat
dijeniskan kepada 16 jenis. Jenis-jenisnya ialah:
1. Kata hubung 2. Kata seru
3. Kata tanya 4. Kata perintah
5. Kata pangkal ayat 6. Kata bantu
7. Kata penguat 8. Kata penegas
9. Kata nafi 10. Kata pemeri
11. Kata sendi nama 12. Kata pembenar
13. Kata arah 14. Kata bilangan
15. Kata penekan 16. Kata pembenda
Rajah 5.9: Pecahan Jenis Kata Tugas
Oleh hal yang demikian, berdasrkan kriteria kedudukan dan fungsi kata tugas
dalam ayat, kesemua kata tugas tersebut yang disenaraikan dapat dikelompokkan
dalam empat kategori, iaitu:
Kelompok Dasar Kata Tugas
Penyambung ayat Pascakata
Praklausa Prafrasa
Rajah 6.0: Pecahan Kelompok Dasar Kata Tugas
57

58. Bil Kelompok Dasar Kata Tugas Jenis
1. Kata penyambung ayat i. Kata hubung gabungan
ii. Kata hubung pancangan
 Kata hubung pancangan relatif
 Kata hubung pancangan komplemen
 Kata hubung pancangan keterangan
2. Kata praklausa i. Kata seru
ii. Kata tanya
iii. Kata perintah
iv. Kata pembenar
v. Kata pangkal ayat
3. Kata prafrasa i. Kata bantu
 Bantu aspek
 Bantu ragam
ii. Kata penguat
 Penguat hadapan
 Penguat belakang
 Penguat bebas
iii. Kata penegas
 Menegaskan frasa predikat
 Menegaskan kedua-dua bahagian ayat
iv. Kata nafi
v. Kata pemeri
vi. Kata sendi nama
vii. Kata arah
viii. Kata bilangan
 Jumlah yang tentu sifatnya
 Bilangan tak tentu
 Maksud himpunan
 Maksud pisahan
 Maksud pecahan
4. Kata pascakata i. Kata penekan
ii. Kata pembenda
Rajah 6.1: Pecahan Jenis Kata Tugas Mengikut Kelompok Dasar Kata Tugas
58

59. 4.6 Penggolongan Kata Berdasarkan Teks Pilihan “Mak Tak Marah Lagi!”.
4.6.1 Kata Nama
4.6.1.1 Kata Nama Am
Bil Kata Keterangan
1.  Anak Kata nama am hidup manusia
 Ayah
 Emak
 Ibu
 Kakak
 Mak
 Orang
 Rakyat
 Ustazah
 Wanita
2.  Akal Kata nama am hidup bukan manusia
 Ayam
 Cili padi
 Hati
 Ikan kembung
 Kaki
 Kepala
 Laut
 Mata
 Mengkuang
 Muka
 Paha
 Pulau
 Sawi
 Tangan
 Telinga
 Tupai
 Udara
 Wajah
3.  Sekolah Kata nama am tak hidup institusi
4.  Anjung Kata nama am tak hidup bukan
 Bilik institusi konkrit
 Gerai
 Jalan raya
 Jalan tar
 Jambatan
 Kampung
 Kantin
 Pagar
 Pintu
 Ruang
59

60.  Rumah
 Serambi
 Stor
 Tanah
5.  Air mata Kata nama am tak hidup bukan
 Al-Quran institusi abstrak berbilang
 Arahan
 Ayat
 Baki
 Balasan
 Bayaran
 Buku
 Dakapan
 Darjah
 Duit
 Ekor
 Getah
 Gula-gula
 Hari
 Hasil
 Helai
 Jawapan
 Keadaan
 Kelibat
 Kemalangan
 Kepastian
 Kisah
 Langkah
 Malam
 Masa
 Minggu
 Nafas
 Nasi
 Operasi
 Pakaian
 Pelukan
 Penjelasan
 Perkara
 Permintaan
 Senyuman
 Solat
 Suara
 Surah
 Tambang
 Telekung
 Tempat kejadian
 Titik
60

61.  Wang
 Warna
6.  Faham Kata nama am tak hidup bukan
 Hairan institusi abstrak tak berbilang
 Hampa
 Hasrat
 Ingatan
 Kebimbangan
 Kedatangan
 Kepalang
 Kepunyaan
 Kesakitan
 Ketakutan
 Ketenangan
 Lega
 Lumayan
 Maaf
 Nekad
 Simpati
Rajah 6.2: Pecahan Golongan Kata Nama Am
61

62. 4.6.1.2 Kata Nama Khas
Bil Kata Keterangan
1.  Abang Ngah Kata nama khas hidup manusia
 Cikgu Zaleha
 Didi
 Kak Long
 Mak Cik Liah
 Nina
 Pak Andak
 Pak Lah
 Tuk
 Tuk Wan
 Ustazah Hawa
2.  Allah Kata nama khas hidup bukan
manusia
3.  Asia Tenggara Kata nama khas tak hidup
 Bukit Bendera
 Hospital Besar Alor Setar
 Jambatan Pulau Pinang
 Jumaat
 Pulau Pinang
 Quran
 Rumah Tuk Wan
 Sungai Korok
 Jumaat
 Sabtu
Rajah 6.3: Pecahan Golongan Kata Nama Khas
62

63. 4.6.1.3 Kata Ganti Nama
Bil Kata Keterangan
1.  Ini Kata ganti nama tunjuk
 Itu
2.  Apa Kata ganti nama diri tanya
 Bila
 Mana
 Sesiapa
3.  Dia Kata ganti nama orang
 Kita
 Mereka
 Nya
 Saya
Rajah 6.4: Pecahan Golongan Kata Ganti Nama
63

64. 4.6.2 Kata Kerja
Bil Kata Keterangan
1.  Ambil Kata kerja tak transitif berpelengkap
 Berhasrat
 Berkira
 Bermalam
 Bernasib
 Bertandang
 Bertemu
 Diambil
 Dibacanya
 Dibawa
 Dicengkam
 Diceritakan
 Dikumpulkan
 Dipinta
 Diserahkan
 Disuruh
 Dituduh
 Tengok
 Tergambar
 Terhenti
 Tersalah
2.  Akur Kata kerja tak transitif tanpa
 Bangun pelengkap
 Bayar
 Bekerja
 Belajar
 Berbisik
 Berdegup
 Beredar
 Berfikir
 Berjanji
 Berjimat
 Berlagak
 Bermain
 Bermula
 Berpura-pura
 Bersalah
 Bersetuju
 Bersyukur
 Datang
 Diam
 Didakap
 Dijawab
 Dirawat
64

65.  Diundang
 Faham
 Kata
 Keluar
 Makan
 Menangis
 Menangis
 Mencongak
 Naik
 Pergi
 Pergi
 Radang
 Terkata
 Terkumpul
 Terlaksana
 Tersenyum
3.  Melawan Kata kerja transitif
 Meleraikan pelukannya
 Meleset
 Melihat laut
 Memandang emak
 Memasukkan beberapa helai baju
 Memberikan arahan
 Membuat telekung
 Membuka kasut
 Memecah ketenangan
 Meminta emak
 Mempedulikan Kak Long
 Menagih simpati
 Menaiki Jambatan Pulau Pinang
 Menambahkan baki
 Menampung sekilo ikan kembung
 Menapak ke atas rumah
 Mencabut stokingnya
 Mencapai beg
 Mencari Nina
 Mencubit paha
 Mencuci pinggan
 Mencuri
 Mendapatkan penjelasan
 Mendengar suara emak
 Menemui wang tunai
 Mengabulkan permintaan
 Mengaduh kesakitan
 Mengambil sarapan
 Menganggukkan kepala
 Mengayuh basikal
65

66.  Mengeluh hampa
 Mengemas pinggan mangkuk
 Mengerjakan solat
 Menggeletar
 Menghadap buku
 Menghapuskan kebimbangan
 Menghulurkan sesuatu
 Mengumpulkan wang
 Mengunci basikal
 Menghampiri emak
 Meninggalkan Didi
 Menjamah nasi
 Menjenguknya pada hari Jumaat
 Menolong Mak Cik Liah
 Menuju ke dapur
 Menunaikan solat
 Menunggu Nina
 Menunjukkan ayat
 Menyambutnya di muka pintu
 Menyatakan hasrat
 Menyelubungi Nina
 Menyembunyikan sesuatu
 Merasa gula-gula getah
Rajah 6.5: Pecahan Golongan Kata Kerja
66

67. 4.6.3 Kata Adjektif
Bil Kata Keterangan
1.  Aman Kata adjektif sifatan atau keadaan
 Baik
 Baik hati
 Bijaksana
 Cuai
 Cukup
 Diam
 Endah
 Erat
 Gagal
 Hilang sabar
 Kaya
 Kebanggaan
 Kenyang
 Ketakutan
 Lapar
 Lenyap
 Liar
 Mati akal
 Puas
 Puas
 Rajin
 Ringan
 Sedar
 Sejuk
 Sepandai-pandai
 Tabah
 Takut
 Yakin
2.  Banyak Kata adjektif ukuran
 Jauh
 Jauh-jauh
 Panjang
 Sedikit
 Sekurang-kurang
 Terpanjang
3.  Putih Kata adjektif warna
4.  Harum Kata adjektif pancaindera
 Lantang
 Manis
 Sakit
 Sebam
 Sedap
67

68.  Segar
 Sekasar
 Tajam
5.  Cepat Kata adjektif cara
 Cepat-cepat
 Cermat
 Kencang
 Pantas
 Perlahan-lahan
 Tepat
6.  Benci Kata adjektif perasaan
 Bimbang
 Gembira
 Geram
 Hairan
 Kasih
 Lega
 Marah
 Risau
 Sayang
 Sedih
 Takut
 Terharu
7.  Awal-awal Kata adjektif waktu
 Baharu
 Cepat
 Lama
 Lanjut
 Lepas
 Sekarang
 Sempat
 Terakhir
Rajah 6.6: Pecahan Golongan Kata Adjektif
68

69. 4.6.4 Kata Tugas
4.6.4.1 Kata Penyambung Ayat
Bil Kata Keterangan
1.  Dan Kata hubung gabungan
 Tetapi

2.  Yang Kata hubung pancangan relatif
3.  Bahawa Kata hubung pancangan komplemen
 Untuk
4.  Agar Kata hubung pancangan keterangan
 Apabila
 Kalau
 Kerana
 Semasa
 Setelah
 Untuk
 Walaupun
Rajah 6.7: Pecahan Golongan Kata Penyambung Ayat
69

70. 4.6.4.2 Kata Praklausa
Bil Kata Keterangan
1.  Adakah Kata tanya
 Apa
 Bila
 Di mana
 Ke mana
 Mana
2.  Nanti Kata perintah
 Pergi
3.  Betul Kata pembenar
4.  Akhirnya Kata pangkal ayat
 Namun begitu
 Namun demikian
 Oleh sebab itu
 Sementara itu
 Sepatutnya
 Lagipun
Rajah 6.8: Pecahan Golongan Kata Praklausa
70

71. 4.6.4.3 Kata Prafrasa
Bil Kata Keterangan
1.  Akan Kata bantu
 Boleh
 Dapat
 Harus
 Masih
 Pernah
 Sedang
 Setelah
2.  Amat Kata penguat
 Paling
 Sangat
 Sekali
3.  Adakah Kata penegas
 Begitulah
 Juga
 Lagi
 Memang
 Pun
 Sahaja
4.  Bukan Kata nafi
 Tidak
5.  Adalah Kata pemeri
 Ialah
6.  Akan Kata sendi nama
 Dalam
 Dari
 Daripada
 Di
 Ke
 Kepada
 Pada
 Sampai
 Untuk
7.  Atas Kata arah
 Dalam
 Hadapan
 Sana
 Situ
8.  Banyak Kata bilangan
 Beberapa
 Dua puluh
 Empat belas
 Enam
71

72.  Lapan
 Lima
 Satu
 Satu per satu
 Seberkas
 Sebuah
 Sehari
 Sekali
 Sekeluarga
 Sekilo
 Seminggu
 Semua
 Seorang
 Setambun
Rajah 6.9: Pecahan Golongan Kata Prafrasa
72

73. 4.6.4.4 Kata Pascakata
Bil Kata Keterangan
1.  Biliknya Kata penekan
 Bukannya
 Dengannya
 Dirinya
 Esoknya
 Hasratnya
 Hatinya
 Jantungnya
 Maknanya
 Matanya
 Membacanya
 Membantunya
 Nafasnya
 Padanya
 Pentingnya
 Rasanya
 Rumahnya
 Sebaliknya
 Sebenarnya
 Selalunya
 Selanjutnya
 Semuanya
 Sudahnya
 Tambangnya
 Tangannya
 Wajahnya
2.  Akhirnya Kata pembenda
 Kurangnya
 Lamanya
 Putihnya
 Sakitnya
 Sedapnya
 Segarnya
Rajah 7.0: Pecahan Golongan Kata Pascakata
73

74. 4.7 Kesimpulan
Justifikasinya, golongan kata tergolong dalam bidang morfologi. Golongan kata ini
boleh membezakan jenis kata, iaitu kata nama, kata kerja, kata adjektif dan kata
tugas.
Dalam bidang ini, kata nama boleh dibahagikan kepada tiga jenis, iaitu kata
nama khas, kata nama am dan kata ganti nama. Setiap daripadanya, mempunyai
pecahan yang tersendiri. Kata nama khas boleh digolongkan kepada dua, iaitu kata
nama khas hidup manusia serta hidup bukan manusia dan kata nama khas tak hidup.
Selain kata nama khas, bidang golongan kata ini boleh membahagikan kata
nama am dengan lebih jelas dan terperinci lagi. Dalam bahagian kata nama am ini,
kita boleh simpulkan kata nama am mempunyai dua bahagian, iaitu hidup dan tak
hidup. Untuk bahagian hidup, kata nama am boleh dibahagikan kepada dua iaitu
kata nama hidup manusia dan bukan manusia. Bahagian kedua pula ialah kata nama
am tak hidup yang merangkumi institusi dan bukan institusi. Manakala, mata nama
am bukan institusi pula boleh dikelaskan kepada dua, iaitu konkrit dan abstrak. Kata
nama am abstrak terdiri daripada berbilang dan tak berbilang.
Seterusnya, kita juga dapat mengenali bahagian dan pecahan kata adjektif.
Dahulunya kata adjektif ini dikenali sebagai kata sifat. Namun demikian,
penggunaannya masih ketara dalam kalangan ahli bahasa veteran dan dalam buku-
buku tatabahasa bahasa Melayu. Kata adjektif mempunyai sembilan bahagian, iaitu
sifatan atau keadaan, ukuran, bentuk, waktu, jarak, cara, perasaan dan pancaindera.
Akhir sekali, kita juga dapat mengetahui secara meluas dan mendalam
mengenai bahagian dan pecahan dasar kelompok yang terdapat dalam kata tugas.
Dalam penggolongan kata, kata tugas merupakan bahagian yang paling luas. Hal ini
demikian kerana kata tugas mempunyai 16 jenis kata dan empat dasar kelompok
kata tugas. Dasar kelompok kata tugas tersebut ialah kata penyambung ayat, kata
praklausa, kata prafrasa dan kata pascakata.
74

75. 5.0 REFLEKSI
Alhamdulillah syukur ke hadrat Allah kerana saya berjaya menyiapkan tugasan
projek Bahasa Melayu 1 Akademik ini. Sepanjang saya menyiapkan tugasan ini,
banyak perkara yang saya lalui bersama-sama rakan kelas yang lain.
Apa-apa yang saya dapat melalui daripada proses penyiapan tugasan ini,
saya dapat merasakan kepayahan dan kesulitan dalam menganalisis frasa dan
penggolongan kata. Walaupun saya amat meminati bidang menganalisis bahasa
Melayu, namun saya tetap dapat merasakan betapa sukarnya untuk mengelaskan
kata dan menganalisis frasa berdasrkan binaan ayat sendiri. Namun begitu, proses
itu amat menyeronokkan kerana hal ini dapat meningkatkan lagi daya kefahaman
saya terhadap binaan frasa dan penggolongan kata bahasa Melayu mengikut
jenisnya.
Selain itu, saya juga amat berbesar hati kerana ramai rakan saya sudi
berkongsi ilmu dan masalah yang menimpa ketika menyiapkan kerja projek ini. Bagi
saya, senario ini wajar diketengahkan ke peringkat akar umbi kerana secara tidak
langsung, hal ini dapat memupuk semanagt kerjasama serta usaha mengelakkan
budaya plagiat dalam kalangan pelatih.
Tuntasnya, mempelajari sintaksis dan morfologi atau ilmu ketatabahasaan
bahasa Melayu amat menyeronokkan. Walau apa-apapun, minat dan kesungguhan
perlulah digembleng dan dirangkum sekali bagi menghasilkan kefahaman yang
berkualiti dan jitu.
75

76. 6.0 BIBLIOGRAFI
________________ (1995). Kamus Dewan Edisi Ketiga. Kuala Lumpur, Dewan
Bahasa dan Pustaka.
________________ (2006). Kamus Dewan Edisi Keempat. Kuala Lumpur, Dewan
Bahasa dan Pustaka.
Abdullah Hassan (1993). Tatabahasa Pedagogi Bahasa Melayu. Kuala Lumpur,
Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd.
Abdullah Hassan (2006). Morfologi: Siri Pengajaran dan Pembelajaran Bahasa
Melayu. Batu Caves, PTS Professional Publishing Sdn. Bhd.
Abdullah Hassan (2008). Tatabahasa Pedagogi Untuk Sekolah Menengah. Batu
Caves, PTS Professional Publishing Sdn. Bhd.
Abdullah Hassan, Ainon Mohd (1994). Bahasa Melayu untuk Maktab Peguruan.
Kuala Lumpur, Penerbit Fajar Bakti Sdn. Bhd.
Abdullah Hassan, Seri Lanang Jaya Rohani, Razali Ayob, Zulkifli Osman (2006).
Sintaksis: Siri Pengajaran dan Pembelajaran Bahasa Melayu. Batu Caves,
PTS Professional Publishing Sdn. Bhd.
Asmah Hj. Omar, Prof. (1982). Nahu Melayu Mutakhir. Kuala Lumpur, Dewan
Bahasa dan Pustaka.
Asraf (2007). Siri Penataran Bahasa Dan Sastera: Petunjuk Tatabahasa Bahasa
Melayu. Petaling Jaya, Sasbadi Sdn. Bhd.
Habibah Mohd. Samin, Hasnah Awang (2010). Revisi Bahasa Melayu Akademik 1
untuk PPISMP. Kuala Lumpur, Kumpulan Budiman Sdn. Bhd.
76

77. Hasrina Baharom (2009, Disember). Mak Tak Marah Lagi!. Pelita Bahasa, Dewan
Bahasa dan Pustaka, muka surat 44 – 47.
Kho Thong Eng (2009, Disember). Tatatingkat Bandingan Kata Adjektif. Pelita
Bahasa, Dewan Bahasa dan Pustaka, muka surat 19 – 21.
Lim Yock Fang, Abdullah Hassan (1994). Siri Pengajaran Bahasa Fajar Bakti: Nahu
Melayu Moden. Kuala Lumpur, Penerbit Fajar Bakti Sdn. Bhd.
Muhammad Norrudin Abdul Aziz (2009). HBML 4803: Perbandingan Tatabahasa
Melayu. Kuala Lumpur, Fakulti Pendidikan dan Bahasa Open University
Malaysia.
Nik Safiah Karim, Farid M. Onn, Hashim Hj. Musa, Abdul Hamid Mahmood (1997).
Tatabahasa Dewan Edisi Baharu. Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka.
Nik Safiah Karim, Farid M. Onn, Hashim Hj. Musa, Abdul Hamid Mahmood (2008).
Tatabahasa Dewan Edisi Ketiga. Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka.
Nik Safiah Karim, Norlidza Shamsuddin (2008). Teks STPM: Bahasa Malaysia Kertas
1 dan 2. Shah Alam, Oxford Fajar Sdn. Bhd.
Ong Ching Guan (2009). Kuasai Struktur Ayat Dalam Bahasa Melayu. Kuala Lumpur,
Dewan Bahasa dan Pustaka.
Siti Hajar Abdul Aziz (2008). Siri Pendidikan Guru: Bahasa Melayu 1. Shah Alam,
Oxford Fajar Sdn. Bhd.
Sulaiman Masri, Abdullah Yusof, Mohd. Ra’in Shaari (2007). Siri Pengajian dan
Pendidikan Utusan: Bahasa Melayu Dimensi Pengajaran dan Pembelajaran.
Kuala Lumpur, Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd.
W. Marsden (1812). The Grammar of the Malayan Language: with an Introduction
and Praxis. London, Longman.
77

78. 7.0 SENARAI RAJAH
Rajah 1.1: Tingkatan Nahu
Rajah 1.2: Binaan Frasa
Rajah 1.3: Jenis-jenis Frasa Bahasa Melayu
Rajah 1.4: Konstituen Utama Ayat Dasar Bahasa Melayu
Rajah 1.5: Subjek dan Predikat
Rajah 1.6: Konstituen Utama Ayat Dasar Bahasa Melayu
Rajah 1.7: Jenis Perkataan-perkataan Nama.
Rajah 1.8: Fungsi-fungsi Frasa Nama.
Rajah 1.9: Binaan Frasa Nama Bahasa Melayu
Rajah 2.0: Contoh Frasa Nama Inti + Penerang
Rajah 2.1: Contoh Frasa Nama Inti + Inti
Rajah 2.2: Binaan Frasa Nama Jenis Inti + Penerang.
Rajah 2.3: Binaan Frasa Nama Jenis Inti + Penerang Nama
Rajah 2.4: Binaan Frasa Nama Jenis Inti + Penerang Bukan Nama
Rajah 2.5: Binaan Frasa Nama Jenis Inti + Inti
Rajah 2.6: Jenis Binaan Frasa Nama Inti + Inti Dengan Maksud Sama Erti
Rajah 2.7: Hukum D – M.
Rajah 2.8: Kekecualian Hukum D – M
Rajah 2.9: Frasa Kerja
Rajah 3.0: Jenis Kata Kerja
Rajah 3.1: Contoh Ayat Frasa Kerja
Rajah 3.2: Perkataan Yang Boleh Hadir Dalam Frasa Kerja
Rajah 3.3: Unsur Binaan Frasa kerja
Rajah 3.4: Susunan Unsur Binaan Frasa Kerja.
Rajah 3.5: Ceraian Ayat Frasa Kerja
Rajah 3.6: Jenis-jenis Frasa Kerja
Rajah 3.7: Frasa Kerja Transitif Tunggal dan Terbitan
Rajah 3.8: Fungsi Frasa Adjektif
Rajah 3.9: Frasa Adjektif Sebagai Predikat
Rajah 4.0: Frasa Adjektif Sebagai Unsur Keterangan Dalam Predikat
Rajah 4.1: Frasa Adjektif Sebagai Unsur Penerang
Rajah 4.2: Binaan Frasa Adjektif
78